1 E I - W E E T J E S
Wist je dat... onze gewoonte om paaseieren te rapen al dateert uit 320 voor Christus? Toen kende men al de gewoonte om eieren te beschilderen. Voor die mensen was het ei symbool van nieuw leven en levenskracht. Om die kracht over te brengen op het te bewerken land, legde men rond Pasen (= feest van nieuw leven) eieren op het land of groef ze in. Waarschijnlijk ontstond daar de gewoonte bij de kinderen om de beschilderde eieren op de akker te zoeken en op te graven.
Wist je dat... de maten small, medium en large ook bij kippeneieren voorkomen? Welke maat een ei heeft, hangt af van het gewicht van het ei: S = minder dan 53 gram M = tussen de 53 en 63 gram L = tussen de 63 en 73 gram Er is ook nog een XL maat (meer dan 73 gram ) maar die kom je zelden tegen!
Wist je dat... je kunt zien aan het oorlelletje van de kip welk kleur ei ze gaat leggen? : een witte oorlel = witte eieren, een rode oorlel = bruine eieren.
Wist je dat... het hele proces om één ei te produceren 24 tot 26 uren duurt? Een kip legt niet elke dag een ei, ze heeft soms ook een legpauze.
Wist je dat...
Wist je dat...
de meeste eieren ovaal zijn? Die van een uil zijn echter rond.
een ei begint als een klein geel balletje: de dooier. Deze zakt naar beneden door de eileider die 75 cm lang is. Onderweg komt er eiwit om het gele balletje, daarna twee vliezen en tenslotte de eierschaal. De voorkant van het ei wordt puntig en de andere kant stomp. Na 25 uur is het ei klaar.
2.2 Veeteelt
2 E I - W E E T J E S
Wist je dat... de schaal van een ei uitzonderlijk stevig is? Een gewoon kippenei kan een gewicht tot 4 kg verdragen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het een kuiken dagen of zelfs weken kost om ze te breken. De eischaal van een struisvogel is bijna 2 mm dik en kan makkelijk het gewicht van een volwassen persoon dragen.
Wist je dat... er al heel wat activiteit binnenin een ei is vooraleer wij het opmerken? Als het kuiken volgroeid is, draait het zich zo dat de snavel naar de stompe kant van het ei wijst. Met een snelle beweging pikt het kuiken naar de luchtzak van het ei waardoor het voor het eerst in zijn leven zelf ademhaalt. Eenmaal de longen functioneren kan het kuiken zijn moeder roepen van binnenuit het ei. Die kreetjes waarschuwen de moeder voor de nakende geboorte.
Wist je dat... kuikens een speciale tand hebben om van binnenuit de eierschaal stuk te maken? De eitand valt kort na het uitkomen af.
Wist je dat... de kiwi van alle vogels naar verhouding het grootste ei legt? Het wijfje weegt amper 1,7 kg maar legt wel een ei van 450 g. Begrijpelijk dat ze slechts 1 ei legt. Het uitbroeden ervan is ook een heel karwei en duurt zo’n 2-tal maand.
Wist je dat...
Wist je dat...
elk ei zo lek is als een vergiet. In de eierschaal zijn immers zo’n 10 000 superkleine gaatjes: de poriën. Door die poriën kan er zuurstof naar binnen en koolzuur en water naar buiten. Het water dat uit het ei komt wordt vervangen door lucht. Vandaar dat een grotere luchtkamer aangeeft dat een ei minder vers is. Daarom gaat een minder vers ei met de luchtkamer (aan de stompe zijde) naar boven drijven in water.
een eierdooier geler zal worden als je de kip ook geel voedsel geeft zoals maïs of wortelen?
Veeteelt 2.3
2 W E R K B L A D
1. Het inwendige van een ei: Schrijf bij elk deel de juiste nummer: 1 2 3 4 5 6 7 8
Dooier Kiemschijf Hagelsnoeren Dik eiwit en dun eiwit Schaalvliezen Luchtkamer Schaal Eihuidje
2.
Eitjes in het dierenrijk
Hoe planten dieren zich voort ? Het vrouwtje van een. . .
produceert... (kies uit: geen eieren - één ei(tje) tegelijk meerdere eitjes - heel veel eitjes)
kikker koe slang haai karper mens hagedis merel mier slak
2.4 Veeteelt
omdat... (kies uit: de overlevingskansen van de eieren klein is / het eitje wordt inwendig bevrucht, een jong wordt levend geboren / het vrouwtje legt het eitje of eitjes en broedt ze uit / het vrouwtje legt het eitje of eitjes en ze komen vanzelf uit.
2 W E R K B L A D
3. Welke ei-ij past in het Wat een kip l
Allerl de r l
?
den kan!
dieren zoals de g ger, de patr
den niet alt
t, de b
d een h
svogel,
lzaam leventje. den!
doet er meer dan een dag over om haar
Loopt z
t, de
s enz...
De kip is echter ook niet te ben Z
, de huism
nu in de w
, in de h
tje kw
, rond de v
t te raken.
ver of langs
het w
dse w
land; het bl
ft een hele karw
om dat
te sch
den. Dan hebben w
nog niet uitgew
d over de p
haar hartje om elke dag afsch Maar dag verbl
zo na zouden w
toch een echte lekkern Om te
n in
d te moeten nemen van haar
vergeten hoe de kip ons
dt. Want het bl
af
ft zonder enige tw
genl
tje. k elke
fel
!
ndigen nog deze w
ze raad!
R
s je ooit naar een afgelegen
p
nzen welk dier je in de tr
l
den en geen
land; dan hoef je zeker niet te
n meeneemt om je daar rond te
zige honger te moeten l
Veeteelt 2.5
den.
2 D O E - A C T I V I T E I T E N
1.
De versheid van eieren testen:
Versheidstest na het breken van het ei: - een vers ei heeft een stevige, bolle dooier waaromheen stevig eiwit zit. - een ei van 1 à 2 weken oud heeft een iets vlakkere dooier en het eiwit begint aan de randen dunner te worden en uit te vloeien. - hoe ouder het ei wordt, hoe platter de dooier en hoe wateriger het eiwit. • Versheid kan je horen ! Nodig : een vers ei en een oud ei. Als je een vers ei zachtjes bij je oor heen en weer schudt, hoor je niets. Doe hetzelfde met een oud ei dan hoor je de inhoud van het ei bewegen. • Versheid kan je zien ! Nodig : een zaklantaarn, toiletrol, plakband, een vers ei, een ei van 3 weken oud, een ei van 6 weken oud. Aan de inhoud van een ei kun je ook zien of het ei vers of oud is. Plak de toiletrol met plakband zo op de voorkant van een zaklantaarn dat er geen licht door de rand schijnt. Doe de zaklantaarn aan en houd een ei met de bolle kant tegen de toiletrol aan. Hoe groter de luchtkamer, hoe ouder het ei. In een bevrucht ei dat 6 dagen bebroed is, zie je de bloedvaten als donkere draden zitten. • Versheidstest zonder het ei te breken: Giet een liter water in een hoge kan en voeg veertig gram keukenzout toe. Leg het ei in het water: - een ei van 1 à 2 dagen zakt languit naar de bodem. - een ei van drie weken oud gaat op de punt staan. - een ei van ongeveer 6 weken oud gaat “hangen”. - een ei dat blijft drijven kan beter niet meer worden gegeten. Bij het ouder worden verliest het ei namelijk vocht. Dit vocht wordt vervangen door lucht. Hierdoor drijft het ei. Hoe ouder een ei, des te hoger drijft het ei in het water.
2.
Paaseieren schilderen:
Pasen vieren zonder beschilderde eieren is bijna ondenkbaar. Hieronder een tip hoe u u ze een kleur geeft. 1. Koken tot ze een kleur hebben: U kunt de eieren kleuren door een natuurlijk kleurmiddel toe te voegen. • Leg daartoe de eieren op de bodem van de pan (stapel ze niet op elkaar) en doe er water bij tot ze volledig onder water liggen. • Voeg een theelepel azijn toe (maakt de schaal poreuzer en zorgt voor sterkere kleuren). • Voeg de natuurlijke kleurstof toe. Hoe meer eieren u tegelijk kookt, hoe meer kleurstof u nodig heeft. Een paar voorbeelden van natuurlijke kleurmiddelen: - bieten: licht rood - schillen van een limoen of sinaasappel, wortel, selderijzaad: licht oranje - saffraan, kurkuma: geel - spinazieblaadjes: licht groen - bosbessen: blauw - sterke koffie, koffiedrab, uienschillen: beige/bruin • Breng het water aan de kook, zet het vuur laag en laat de eieren 15 minuten koken. • Laat de eieren afkoelen. Zijn ze niet voldoende gekleurd, laat ze dan een nacht, bedekt met het kleurmiddel, in de koelkast staan. 2.6 Veeteelt
1 D O E - A C T I V I T E I T E N
3.
Enkele ei-verftechnieken:
• Breek de schaal van het gekookte ei door het over tafel te rollen en leg het dan 10 minuten in een bad van voedingskleurstof. Afpellen en in mooie eierdopjes serveren. • Bedruppel de schaal van het ei met kaarsvet voordat u het ei in het verfbad legt. Laat het ei drogen en haal het kaarsvet eraf. Herhaal dit eventueel een paar keer met verschillende kleuren. Begin altijd met de lichtste kleur. • Kleef kleine plantjes op het ei en kook het. Verwijder de plantjes en u ziet een prachtig wit lijnenpatroon. • Polen en Oekraïners staan bekend om hun Pysanki-eieren. Deze eieren zijn een waar stukje vakmanschap. De eieren worden gedeeltelijk bedekt met gesmolten bijenwas en vervolgens in een verfbad gedompeld. De was wordt er weer afgehaald en op andere plekken opnieuw aangebracht waarna het proces zich herhaalt.
4.
Eieren met een schutkleur
Nodig: hardgekookte eieren, zwarte, bruine en groene viltstiften, een vogelgids met afbeeldingen van verschillende eieren. Opdracht: Maak van een hardgekookt ei een ei met schutkleuren. Maak een natuurlijk milieu voor elk ei.
5.
Baby uit een ei
Nodig: eischalen van gebruikte eieren, zelfhardende witte klei, lijm, watten, zout of zand, verf, penseel of stift. Opdracht: Laat op de bodem van de lege eischaal een paar druppels lijm vallen en meteen daarna een lepeltje zout of zand. Het ei blijft nu vanzelf rechtop staan. Uit de klei maak je een baby-tje: het hoofd (balletje), armpjes (worstjes) en een stukje romp (groter balletje). Zorg ervoor dat het in verhouding is met het ei (de baby komt zonet uit z’n ei, om ‘t zo te zeggen). Maak alle delen goed aan mekaar en werk de vorm wat bij. Deze baby moet nu passen in de eierschaal. Eventueel kan je het teveel aan lege ruimte opvullen met watten of zand. Laat de baby eerst drogen en breng dan een gezichtje aan met verf en penseel of met een stift. Eens iets anders dan een kuikentje uit een ei, niet ?
6.
Eieren, slapjes maar toch ijzersterk.
• een slap ei Nodig: een hardgekookt ei, een lege melkfles, een kopje azijn. Opdracht: de schaal van eieren kan heel hard en sterk zijn, maar je kunt een eierschaal ook zacht en week maken. Leg een hardgekookt ei een dag en nacht in een kopje azijn. De azijn maakt de schaal zacht. Nu kan je het ei door de smalle hals van een melkfles duwen, zonder het te beschadigen. In de fles wordt de eischaal weer hard. • een ijzersterk ei Nodig: 4 eieren, een diep bord, een stapel boeken. Opdracht: iedereen weet dat een eischaal gemakkelijk breekt. Toch is zo’n schaal behoorlijk sterk. Leg 4 eieren op een diep bord zodat ze niet kunnen weg rollen. Leg op de eieren voorzichtig één voor één boeken. De eieren kunnen boeken dragen met een totaal gewicht van 10 kilogram. Het ei dankt zijn sterkte aan de gebogen vorm van de eierschaal. • een windei Nodig: een rauw ei en een kopje azijn Opdracht: door een ei 2 dagen in een kopje azijn te laten liggen, lost de kalkschaal helemaal op. Er blijft dan een zakje over dat aanvoelt als een ballon die gevuld is met water. Een ei zonder schaal wordt een windei genoemd. Jonge hennen leggen ook wel eens zulke eieren. De boer is daar niet blij mee, want deze eieren zijn niet te verkopen. Vandaar de uitdrukking ‘ het zal hem geen windeieren leggen’.
Veeteelt 2.7
3 L E E S T E K S T
7. Het ei van Columbus Het ei van Columbus is een oud verhaal en een gemakkelijk trucje om na te doen als je het eenmaal kent. Het verhaal gaat dat tijdens een diner tegen Columbus werd gezegd dat ook iemand anders Amerika had kunnen ontdekken als hij dat niet gedaan had. Columbus gaf geen antwoord maar vroeg aan iedereen of ze hun ei rechtop konden laten staan. Niemand lukte dat, alle eieren vielen steeds om. Columbus pakte toen zijn ei, maakte één kant plat door het op de tafel te tikken en het zo rechtop te laten staan. Hij liet hierbij zien dat iedereen wel iets kon ontdekken, maar dat het erom gaat wie het het eerste doet. Opdracht: je kunt ook je ei op een andere manier laten rechtstaan. Leg een hoopje zout op tafel . Maak je ei aan de onderkant een beetje nat met speeksel. Zet je ei bovenop het zout en blaas het overtollige zout weg. Je ei blijft staan !!
8. Het inwendige van een ei observeren Nodig: een ei en een diep bord • Breek het ei door het ei tegen het bord te tikken en laat de inhoud voorzichtig op het bord glijden. Hoe ziet de binnenkant van de eierschalen eruit? - Hoe noem je dat dunne velletje in de eischaal?(schaalvlies) • Bekijk nu goed de inhoud van het ei dat in het bord ligt. Hoe noem je de geel-oranje bolle schijf in het midden? (dooier) - Raak hem voorzichtig aan met je vinger. Hoe voelt dat? - Kijk goed of je op de dooier een klein, wit rondje ziet( dit is de kiemschijf waaruit het kuiken zou groeien als het ei bevrucht was). Hoe noem je het doorzichtige?(eiwit) - Als je goed kijkt zie je iets dikker eiwit en iets dunner eiwit( Het dikke eiwit vormt een compacte massa rondom de dooier die bacteriedodende stoffen bevat waardoor de dooier en de kiem beschermd wordt). - Hoe minder vers een ei is, hoe meer dik eiwit is omgezet in dun eiwit en hoe groter de kans is op infecties. Waarmee zat de dooier aan het ei vast? - De hagelsnoeren zorgen ervoor dat de dooier op zijn plaats blijft zitten in het midden van het ei - Tel de hagelsnoeren (in elkaar gestrengelde strengen eiwit) aan de spitse kant(3) en aan de stompe kant(2). Is een ei dat ver in de pan uitvloeit dan een vers of een minder vers ei?(minder vers) • Maak nu een tekening van de doorsnede van een ei en benoem de verschillende delen .
9. Een ei-mozaïek Nodig: eischalen, een kom met water, lijm en gekleurd papier. Opdracht: Was de eischalen en breek ze in kleine stukjes Maak een eenvoudige tekening op gekleurd papier, kleef de eischalen op ( zorg steeds voor een klein beetje ruimte tussen de verschillende stukjes) en maak zo een prachtige mozaïek ! Om de schalen iets steviger te maken kan je je werkje best vernissen.
10. Er al eens aan gedacht om eens te filosoferen met de kinderen rond de vraag wat er het eerst was: de kip of het ei? 3.1 Veeteelt
11. un oeuf is enough Een Frans dominoeufspel ( dominospel) : Spel: elke speler krijgt vijf dominostenen om te starten. Er wordt één steen gelegd. Er mag langs beide zijden een dominosteen bijgelegd worden. Als de vertaling maar klopt. Tip : kopieer de basisstenen - het aantal varieert naar gelang het aantal spelers en de mogelijke duur van het spel.
Un oeuf sous une poule Un oeuf sous une poule
Un oeuf sur une poule Un oeuf sur une poule
Un oeuf sous une poule Un oeuf sous une poule
Un oeuf sur une poule
Un oeuf sous une poule Un oeuf sur une poule
Un oeuf sous une poule
Un oeuf sur une poule Un oeuf sous une poule Un oeuf sur une poule
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf à côté d’une poule Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf sur une poule
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf sur une poule
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf sur une poule
Un oeuf sous une poule
Un oeuf sous une poule
Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf sur une poule
Un oeuf sous une poule
Un oeuf à côté d’une poule
Un oeuf devant une poule
Un oeuf cassé
Un oeuf cassé
Un oeuf devant une poule
