Wiki Systemen
Wat is het? Wat kan je ermee? Ervaringen
Ronald Beelaard (rbeelaard AT gmail DOT com) Wikimedia Nederland
RAB - Wikimedia - sheet 1
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Disclaimer • De organisatie van deze dag heeft ons verteld: – Wij gaan ervan uit dat de kennis van wiki's (en weblogs) bij de deelnemers nihil is.
• Wij – zijn Ronald Beelaard Lodewijk Gelauff – zijn vrijwilliger – vertegenwoordigen niet Wikipedia – vertegenwoordigen wel Wikimedia Nederland
Annotaties worden in dit vakje getoond RAB - Wikimedia - sheet 2
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
U kunt de links in dit vak vanuit uw Acrobat reader aanklikken om deze in uw browser te openen.
Onderwerpen • • • •
Wat is een wiki Mediawiki projecten Wikipedia Content
Mediawiki De software / systemen
Wikimedia De projecten / organisatie
– verzamelen, ontsluiten, beheren
• Achter de schermen • Community – eigenschappen, observaties
• Wikimedia Nederland • Spoedcursus (praktische oefeningen)
RAB - Wikimedia - sheet 3
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Wiki (uit Wikipedia) Met het begrip WikiWiki of wiki wordt een verzameling van een bepaald type hypertext-documenten aangeduid alsook de groep-software die gebruikt wordt om deze te realiseren. WikiWiki … Het woord wiki wiki komt uit het Hawaïaans en heeft de betekenis van 'snel, vlug, beweeglijk'. WikiWikiWeb … Het originele WikiWikiWeb werd ontworpen door Ward Cunningham, die het concept uitvond en er de naam Wiki aan gaf. … Toepassing In principe kan een Wiki dienen voor alles waarvoor de gebruikers willen dat het dient. Het systeem leent zich uitstekend voor samenwerking met anderen. RAB - Wikimedia - sheet 4
Pagina in Wikipedia http://nl.wikipedia.org/wiki/Wiki
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Mediawiki • Open source software
Andere wiki software
• PHP & My-SQL & Webserver – Meestal: Linux / Apache – Ook: Windows / IIS
• Entiteiten – Pagina's (elk met een eigen overlegpagina) – Sjablonen (templates), incl. parameters – Categorieën
• Media – images, geluidsbestanden
• Eenvoudige wikitekst – geen HTML kennis nodig RAB - Wikimedia - sheet 5
Lijst met andere wiki software http://www.c2.com/cgi/wiki?WikiEngines
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Mediawiki – Wat kan het • Alles is bewerkbaar • Pagina's – met bijbehorende discussie pagina's – Behorend tot een naamruimte
• Elke pagina versie wordt opgeslagen – Geschiedenis + verschil display
• Gebruikers – Anoniem (ip adres) – Geregistreerd (nickname) – Bijzondere rechten (sysop/moderator, bureaucraat, steward)
• Bewerkbaarheid: Beperkbaar – per pagina – per type gebruiker – per individuele gebruiker RAB - Wikimedia - sheet 6
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Mediawiki – Toepassingen • •
Alles waarbij informatie interactief door een community tot stand komt Wikimedia projecten Wikipedia
Wikibooks
Wikiquote
Wikisource
Wiktionary
Wikinews
Commons
Wikispecies
Mediawiki: de software Wikimedia: de overkoepelende organisatie
RAB - Wikimedia - sheet 7
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Andere Mediawiki Projecten • Kennisnet projecten – – – –
Wiki voor foutenrapportage Websitemaker Beta Wiki voor het schrijven van helpteksten voor de nieuwe Websitemaker Wiki voor een Europese Grondwet geschreven door scholieren Wiki voor de Games2Learn-community
– WikiKids
• Wikicities Portaal naar Kennisnet wiki projecten
• Andere mogelijkheden – – – –
Politiek dichter bij burger Verenigingen e.d. Schoolkrant Weblogs
http://wiki.kennisnet.nl/projecten
Link naar WikiKids http://www.wikikids.nl
WikiKids moet een encyclopedie voor de bovenbouw van het basisonderwijs worden en is een van de recente initiatieven waar veel van verwacht wordt. Link naar Wikicities http://www.wikicities.com/wiki/Wikicities
Andere mogelijkheden RAB - Wikimedia - sheet 8
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
In principe alles, waarbij meerdere gebruikers tezamen aan content van welke aard dan ook werken.
Wikipedia – enkele getallen
nl.wikipedia.org en.wikipedia.org Artikelen
150.000
> 1 miljoen
Database omvang (31-12-05)
231 MB
2,5 GB
Aantal woorden (31-12-2005)
30 miljoen
340 miljoen
100MB / 1 GB
1 GB / >3 GB
3,4 miljoen
44 miljoen
9.500
165.000
Omvang wikitekst current/old -(bz2 compressed) Totaal bewerkingen Bewerkingen per dag (14-03-06)
16
Alexa ranking
Alexa RAB - Wikimedia - sheet 9
Alexa onderzoekt voortdurend de prestaties van sites op het internet http://www.alexa.com/data/details/main?q=&url=wikipedia.org
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Wikipedia Groei (NL) 1.000.000
1.000
Totaal artikelen Nieuwe artikelen/dag
310.000 588
150.000
Totaal artikelen
75.000
Nieuwe artikelen/dag
100.000
Groei
10.000
100
Verdubbeling elke 9 maanden 1.000
100 01-01-03
RAB - Wikimedia - sheet 10
01-01-04
01-01-05
01-01-06
10 01-01-07
Aangezien de groeicurve op een logaritmische schaal min of meer een rechte is, neemt het aantal artikelen in werkelijkheid exponentieel toe.
Nieuwe artikelen per dag Men kan duidelijk de verhoogde activiteit zien van z.g. bots. Hiermee worden vaak vlak voor het bereiken van een belangrijke mijlpaal op grote schaal nieuwe artikelen aangemaakt, waarbij de gegevens afkomstig zijn van een database. Dit is een verschijnsel dat ook in anderstalige Wikipedia's te zien valt. Verwachte ontwikkeling De huidige trend extrapolerend, is te verwachten dat de Nederlandse versie van Wikipedia tegen het eind van 2006 een 300.000 artikelen zal bevatten. Ter vergelijking: Encarta bevat ongeveer 60.000 artikelen. Wanneer gaat deze "wet" gelden?
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
De geschiedenis (hier niet volledig getoond) geeft aan dat vanaf een of enkele tienduizenden artikelen deze wetmatigheid van autonome groei begint te gelden.
Wikipedia Groei (andere talen) 1.000.000
1.000.000
1.000
500.000
en de fr
370.000 250.000
175.000
nl
310.000
120.000
150.000
Totaal artikelen
75.000
10.000
100 `
Nieuwe artikelen/dag
100.000
1.000
100 01-01-03
RAB - Wikimedia - sheet 11
01-01-04
01-01-05
01-01-06
10 01-01-07
Groei van anderstalige Wikipedia's De Franse en Engelse versie vertonen een soortgelijke ontwikkeling als de Nederlandse versie. De Franse versie groeit iets harder, de Engelse iets langzamer. De Duitse versie vertoont een iets ander gedrag. In de eerste helft van zijn bestaan is de groei een stuk sterker geweest dan die in de tweede helft. De oorzaak hiervan is niet bekend. Grenzen van de groei Uit de trends van de verschillende taalversies is nog geen enkel signaal af te leiden waaruit geconcludeerd kan worden, dat er ergens een grens aan de groei zou zijn.
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Kwaliteit en Kwantiteit • •
Artikelgrootte is maat voor hoeveelheid informatie Hoeveelheid informatie is maat voor kwaliteit
1,2
Naarmate aantal artikelen groeit, wordt kwaliteit van willekeurig artikel steeds beter
Aantal artikelen
1
0,8
0,6
Frequentieverdeling Het aantal artikelen als functie van de artikelgrootte volgt een soort normale verdeling
0,4
0,2
0 -1,4
-0,9
-0,4
0,1
0,6
Artikelgrootte RAB - Wikimedia - sheet 12
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
1,1
1,6
Vergelijkend Onderzoek Nature • 42 Artikelen van wetenschappelijke aard – Uit en:wikipedia en Britannica – Voorgelegd aan (echte) experts Belangrijkste conclusie
• Resultaat – en:wikipedia: – Britannica:
gem. 4 fouten gem. 3 fouten
Dat ook een gerenommeerde encyclopedie die door een team van redacteuren samengesteld wordt fouten bevat was, eigenlijk de meest opvallende conclusie van dit onderzoek Belangrijke encyclopedieën per taalgebied NL: Winkler Prins / Encarta EN: Britannica
• Conclusies
DE: Brockhaus
– Ook Britannica bevat fouten – Op die 42 artikelen scoort Wikipedia nu beter (speciaal project)
RAB - Wikimedia - sheet 13
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Het verzamelen van informatie •
Principe – Een ieder kan een artikel (pagina) beginnen • Kan klein zijn ("een beginnetje") of groter
– Een ieder kan dat artikel aanvullen / aanpassen – Iedereen die een artikel bewerkt geeft met het klikken op de knop "Opslaan" zijn bijdrage vrij onder GFDL – Alle versies van een artikel worden bewaard
•
Overleg voorbeeld1 voorbeeld2
•
Geschiedenis / Terugzetten vorige versies
Voorbeelden van overleg Voorbeeld 1 (kort) http://nl.wikipedia.org/wiki/Overleg:Evenhoevigen
Voorbeeld 2 (uitgebreid)
•
Artikel groeit vanzelf – Jong artikel: – Volwassen artikel:
eerste opzet artikel nu geschiedenis eerste opzet artikel nu geschiedenis
http://nl.wikipedia.org/wiki/Overleg:Incontinentie
Voorbeelden van de groei van een artikel Jong artikel eerste opzet http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skippy&oldid=3277286
RAB - Wikimedia - sheet 15
artikel nu http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skippy&oldid=3397387
Geschiedenis http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Skippy&action=history
Volwassen artikel eerste opzet http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Integraalrekening&oldid=188836
artikel nu http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Integraalrekening&oldid=3360590
Geschiedenis http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Integraalrekening&action=history Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Het ontsluiten van informatie •
Mogelijkheden – – – – – – –
•
Zoeken op titel Zoeken op trefwoord Zoeken m.b.v. Google Interne hyperlinks in tekst Categorieën Portalen Lijsten
Meerdere betekenissen – Doorverwijspagina
•
Knop: Artikel - Case sensitive Knop: Zoeken – voorbeeld voorbeeld Blauwe en rode links top – categorie boom - voorbeeld voorbeeld voorbeeld voorbeeld
Meerdere schrijfwijzen – – – –
Diakritische tekens Afkortingen Hoofdletters Veelgemaakte spelfouten
RAB - Wikimedia - sheet 16
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Redirect - voorbeeld Redirect - voorbeeld Redirect - voorbeeld Redirect - voorbeeld
Licenties • Normaal (wel of geen © vermelding) – Conventie van Bern (1886) / NL: Auteurswet (1912)
• GFDL (GNU-licentie voor vrije documentatie) – Een GFDL document mag een ieder • kopiëren • veranderen • verkopen
– Maar • • • • •
Nederlandse tekst van de licentie: http://nl.wikisource.org/wiki/Tekst_van_de_GNU_Vrije_Documentatie_Licentie
Uitleg in Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/GFDL
Moet weer onder de GFDL verspreid worden Kan een lijst van invariante secties bevatten GFDL blijft van kracht totdat het copyright verloopt (70 jaar) Gebruikte licentietekst (GFDL) moet meegeleverd worden In kopie van het document moeten minimaal 5 auteurs vermeld worden
RAB - Wikimedia - sheet 17
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Links
Licenties – Problemen / Alternatieven • Steeds terugkerende problemen – Citaatrecht – Plaatjes e.d. – Authenticiteit van eigenaar (in geval van geven van toestemming)
• Alternatief (of in combinatie met) – Creative Commons licenties • BY: Attributie: kopiëren, distributie, vertoning en uitvoering van het werk en afgeleide werken op voorwaarde van het geven van credit • NC: Non-commercieel: kopiëren, distributie, vertoning en uitvoering van het werk en afgeleide werken alleen voor non-commerciële doelen • ND: No Derivative Works: kopiëren, distributie, vertoning en uitvoering van het werk is toegestaan, maar niet het veranderen van het werk • SA: Share Alike: distributie van afgeleide werken is alleen toegestaan onder een identieke licentie RAB - Wikimedia - sheet 18
Link naar Creative Commons http://www.creativecommons.nl/meer/licenties/index.php
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Soorten Vandalisme (en anderszins ongewenst) •
Puberaal gedrag – Zandbakken – Gescheld
Detectie/herstel makkelijk Hoi, jkjlddiuo Je moeder is een …
•
Leeghalen artikelen
Detectie/herstel makkelijk
•
Ongewenste toevoegingen of aanpassingen
POV (niet neutraal) of NE (niet encyclopedisch)
•
Eigen promotie
Soms ruzie
•
Falsificatie gegevens
Moeilijk detecteren (soms)
•
Spam
Viagra, (porno)links, enz.
•
Auteursrechten schending
Meestal detecteerbaar
•
Open proxies
Lastig, maar te bestrijden
RAB - Wikimedia - sheet 19
Auteursrechten Als iets van het internet gekopieerd is, kan dit m.b.v. bijvoorbeeld Google vrij gemakkelijk gedetecteerd worden. Als de oorsprong een geschreven werk is (b.v. een boek) is detectie moeilijker. Soms blijkt een mede-wikipediaan zo een boek zelf te bezitten en meldt dat dan. Open Proxies Een vandaal die van open proxies gebruik maakt, misbruikt (veelal geïnfecteerde) machines van anderen, om op die manier zijn eigen ip adres te verbergen.
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Vandalisme bestrijding • Standaard voorzieningen – – – –
Recente wijzigingen Recente anonieme wijzigingen Newbies Lijst van nieuwe artikelen / uploads
• Tools – Vandal fighter
• Beschermingsmaatregelen – Blokkeren gebruikersnaam / ip adres Links
• Procedures – Controle lijsten - aftekenen – Verwijder procedure
Recente wijzigingen http://nl.wikipedia.org/wiki/Speciaal:Recentchanges
Recente anonieme wijzigingen http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Recentchanges&hideliu=1
Newbies http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Contributions&target=newbies
Nieuwe artikelen RAB - Wikimedia - sheet 20
http://nl.wikipedia.org/wiki/Speciaal:Newpages
Blokkeerlogboek Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal%3ALog&type=block&user=&page=
Systeem Beheer • Door vrijwilligers – Enkele uitzondering Systeem gericht
• Ontwikkelen en beheer gemixt • Is de achilleshiel
Root access
9
Shell access
+14
CVS access
+40
Applicatie gericht (nl/en) Stewards Bureaucraten Moderators
RAB - Wikimedia - sheet 24
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
23 3 / 22 65 / 650
Wie kan wat • Anonieme gebruiker – Kan altijd lezen, meestal ook bewerken
• Geregistreerde gebruiker – Kan bewerken, m.u.v. speciaal beveiligde pagina's
• Moderator – Kan pagina's beveiligen – Kan pagina's verwijderen – Kan gebruikers (anoniem en geregistreerd) blokkeren • d.w.z. kan niet meer bewerken
• Bureaucraat – Kan gebruikers Moderator maken
• Steward – Project overstijgende bevoegdheden
• Ontwikkelaar / systeem beheerder – Kan alles, maar houdt zich aan de regels
RAB - Wikimedia - sheet 25
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Community • Afspiegeling van maatschappij (representatief ??) – Gebruikers in alle maten en soorten
• Soorten collega's – Mensen die je IRL kent – Mensen waarvan je iets (denkt) te weten – Gebruikersnamen • Actieve • Minder actieve
– Anoniemen
• (Grote) discrepantie tussen mensen en nick's – Qua argumentatie – Qua gelijk willen krijgen (ongeacht hebben)
RAB - Wikimedia - sheet 26
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Wikipedia community (NL) • Leeftijden – Gebruikers – Moderatoren
12 - 65 (75) 14 - 62
• Geografie – Nederland en Vlaanderen – Maar ook: USA, Z-Afrika, Thailand, …
• Specialismen – Voorbeelden • • • •
Religieuze artikelen Schaken Dieren Motoren
• Gebruikers – Geregistreerd: – Redelijk actief: RAB - Wikimedia - sheet 27
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
> 30.000 200 - 500
Modellen (gemodereerd – iedereen is gelijk) • Gemodereerd (niet te verwarren met moderators op Wikipedia) – Betere beheersbaarheid – Hogere drempel om deel te nemen
• Iedereen is gelijk – Onvoorspelbaar hoe dit zich ontwikkelt • Cultuur afhankelijk
– Anarchie – (Schijn-)democratie – Besluitenloosheid – Zeer laagdrempelig
• Gemixt (b.v. WikiKids) – Moderators zijn leerkracht / volwassene
RAB - Wikimedia - sheet 28
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Conventies, Richtlijnen en Regels (wp-nl) • Organisch gegroeid – Gaten – Interpretatie verschillen – Tegenstrijdigheden
Nu commissie om te stroomlijnen • CRR voorbeelden – – – – – – – –
Wikiquette Controleprocedures Auteursrechten vraagstukken Helpsysteem Stemmingen / peilingen Blokkeerbeleid Conflicthantering Extern linken
RAB - Wikimedia - sheet 29
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Moeilijk te hanteren gebruikers • Trollen (uit Wikipedia) In een internetomgeving is een troll (of gewoon trol) een persoon die slechts als doel heeft: het zaaien van onrust en het krijgen van reacties en aandacht. Oorsprong van een Troll Het is als bij de kip en het ei: wat was er eerder, de onrust of de Troll? Het antwoord luidt al net zo: de een bestaat niet zonder de ander, beiden hebben elkaar nodig om voort te kunnen bestaan. En beide zijn voorbode van elkaar.
• Sokpoppen (uit Wikipedia) De benaming wordt op het internet tevens voor een ander fenomeen gebruikt, namelijk wanneer er één of meer extra gebruikersnamen gehanteerd worden door één persoon, bijvoorbeeld wanneer iemand op Wikipedia meerdere gebruikersnamen registreert. Een verwant geval komt voor als een persoon al zijn vrienden, kennissen, familieleden, enzovoorts oproept om ook bij te dragen aan discussies. Doelen – – –
Anonimiteit Rechten Meningsverschillen of conflicten beïnvloeden
Links Trollen
RAB - Wikimedia - sheet 30
http://nl.wikipedia.org/wiki/Troll_%28internet%29
Sokpoppen http://nl.wikipedia.org/wiki/Sokpop Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Organisatie WMF • Wikimedia Foundation Inc. – – – –
Non-profit organisatie Florida, USA Gesticht door Jimmy Wales Taken • Servers • Fondswerving
– Internationale board (5)
• Lokale afdelingen (chapters)
RAB - Wikimedia - sheet 31
WMF Board samenstelling http://wikimediafoundation.org/wiki/Board_of_Trustees
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Organisatie • Behoefte aan lokale (formele) organisatie – Om zaken t.b.v. de community te organiseren • Voorlichting • Ervaringsuitwisseling • B.v. organisatie Nederlandse Wikimania
– Om als aanspreekpunt voor derden te functioneren • Samenwerkingsprojecten • Sponsoring / Subsidies
– Als lokaal aanspreekpunt voor WMF
– Geen dochter van WMF
• Bestaande lokale organisaties – Duitsland, Polen, Italië, Frankrijk, Servië en Montenegro
• Voor Nederland (v.a. 27-3-06 formeel) – Vereniging Wikimedia Nederland – Stichting Wikimedia Nederland RAB - Wikimedia - sheet 32
Link Wikimedia Nederland http://nl.wikimedia.org
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Wikitekst (basis) • Nieuwe regel Extra witregel of
code
• Kopje Tekst (aan begin regel) omgeven door 2 of meer = tekens
• Vetgedrukt / cursief Omgeven met 3/2 enkele apostrofen: '''Vet''' / ''Cursief''
• Bullet * aan begin van regel (** sub-bullet)
• Inspringen : aan begin van regel (:: meer inspringen, enz)
• Interne link Artikelnaam omgeven door dubbele haken: [[<artikelnaam>]]
• Externe link http://
omgeven door enkele haken: [http://www.anwb.nl]
RAB - Wikimedia - sheet 33
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
URL's • Internationaal portaal (alle talen) www.wikipedia.org • Nederlands portaal (Nederlands / Fries / Limburgs / Neder-saksisch) www.wikipedia.nl • Nederlandse Wikipedia http://nl.wikipedia.org • Demo omgeving http://kennisnet.wikia.com/demowiki Internationaal portaal (alle talen) www.wikipedia.org
Nederlands portaal (Nederlands / Fries / Limburgs / Neder-saksisch) RAB - Wikimedia - sheet 34
www.wikipedia.nl
Nederlandse Wikipedia Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
http://nl.wikipedia.org
Ideeën voor hands-on oefeningen Op de demo wiki •
Weblog – –
•
– – –
• •
•
Start onder uw gebruikersnaam uw eigen weblog Gebruiker:Blogger ww:blog
Het artikel Weblog – –
Op Wikipedia
Wie is het artikel begonnen? Waar ontstond een bewerkingsoorlog? Wie heeft het artikel gevandaliseerd? Heeft die vandaal nog meer uitgehaald? Klik op een rode link in het artikel en maak op die manier een nieuwe pagina.
Bekijk de rondleiding Of begin een willekeurig artikel
RAB - Wikimedia - sheet 35
Workshop CWIS-NL d.d. 21-03-05
Voeg informatie toe – –
•
Een beetje analyse – – – –
•
Zoek een artikel over een onderwerp waar u veel van weet Vul dat aan of verbeter dat artikel Welke artikelen zijn recent gewijzigd en bekijk de wijzigingen Welke artikelen zijn recent gestart Welke gebruikers zijn zojuist nieuw ingeschreven Welke artikelen zijn populair onder vandalen
Artikel over SURFnet, CWIS Tip: bekijk de speciale pagina's
Werk als geregistreerde gebruiker of anoniem