Life Sciences & Health special NOORDERPOORT LABORATORIUM- & PROCESTECHNIEK
Topsector Life ‘Werken in een lab is Sciences & Health spannend’ De waarde van -het werken aangezondheid Gezondheid is voor ieder mens van grote waarde. Ziekten voorkomen (letten op hoe je leeft), opsporen (goede diagnostiek) en effectief behandelen (juiste vaccins, antibiotica, geneesmiddelen) is daarom van groot belang. Hoe ouder en welvarender we worden, komen we in aanraking met bijv. kanker, long-, hart- en vaatziekten, psychische aandoeningen, gewrichtsslijtage, diabetes en obesitas. We hebben dan meer behoefte aan langdurige zorg en ondersteuning. Dit is het terrein van de topsector Life Sciences & Health (LSH). Veel -internationaal uitmuntende- spelers zijn actief: kleine en grote bedrijven, (academische) ziekenhuizen, universiteiten en andere kennisinstellingen, zorgverzekeraars en gezondheidsfondsen. Samenwerking tussen deze partijen staat centraal: op onderzoeksterrein, op onderwijsgebied, en door het samen ‘branden’ van de LSH-sector in het buitenland. Een topsector met economische kansen en tevens (maatschappelijke) uitdagingen: verhoogde kwaliteit van leven, en toegankelijke en betaalbare zorg. Voor gezondheid(szorg) hebben we veel over: in Nederland ca. €85-90 miljard p/j, maar dit levert ons ook veel op. We worden (gezonder) ouder en door effectieve behandeling van ziekten kunnen we blijven werken. En het behandelen van complexe en ingrijpende ziekten als kanker gaat beter. De gezondheidsprogressie in het verleden
Er waren tijden dat het beroep van laborant een stoffig imago had. En ook de keuze voor een loopbaan in de procestechniek kon op weinig bijval rekenen. Die tijden zijn voorbij. De Open Dagen bij Noorderpoort aan het Zernikeplein in Groningen zijn nog maar net geweest en het loopt storm met aanmeldingen: er zijn inmiddels al ruim twee klassen gevuld. was niet mogelijk als we niet continue in (wetenschappelijk) onderzoek en de gezondheidszorg hadden geïnvesteerd. Samenwerking in het noorden Een goed voorbeeld van samenwerking is het Centre of Expertise Healthy Ageing, waar hogescholen (Hanzehogeschool, Steden, NHL) en ondernemers de innovatiekracht versterken. Het UMCG en de universiteit in Groningen zijn vanzelfsprekend ook belangrijke partijen. En wat te denken van het recent geopende Europese onderzoeksinstituut ERIBA. Er gebeurt in het noorden veel moois in deze sector!
“Techniek lijkt inderdaad weer cool”, vertelt Arie van der Meer, manager laboratorium- & procestechniek. “En dan met name de twee disciplines laboratoriumtechniek en procestechniek. Voor het studiejaar 2013-2014 was er een wachtlijst en voor het komende schooljaar hebben we plek voor vijf maal dertig nieuwe leerlingen. De herwaardering voor de beide techniekopleidingen heeft volgens Robert Tholen, 2e lijnsbegeleider, verschillende oorzaken: “Je bent als afgestudeerde Mbo’er breed inzetbaar. In de wereld van pillen en poeders, maar ook in die van
ontwikkeling en productie van instrumenten voor de zorg, de farmaceutische industrie, ziekenhuizen, verpleeghuizen en het onderzoeken en experimenteren in laboratoria. De introductie van hightech heeft het imago daarnaast ook een positieve boost gegeven. En de aandacht voor bijvoorbeeld zaken als forensisch onderzoek –in fictie bij tv-series als CSI of in realiteit bij moordzaken die door de media op de voet worden gevolgd- heeft laboratorium- en procestechniek een eigentijds gezicht gegeven.” Recente cijfers tonen aan dat vijftig procent van de studenten na het voltooien van de vierjarige Mbo opleiding, doorstroomt naar het Hbo of de universiteit. “We zitten wat dat betreft op een perfecte locatie”, aldus Aletta Taekema, docente laboratorium- en procestechniek. “Midden tussen de Hbo-instellingen, waarmee we dan ook uitstekende relaties onderhouden. De leerlingen krijgen in het vierde jaar voor een deel al les van docenten van het Hbo, wat de overstap vergemakkelijkt. In dit verband loopt momenteel een haalbaarheidsonderzoek
om een pilot facility met de industrie op te zetten in de periferie van onderwijs en research. Een initiatief van onder andere de Hanze Hogeschool, RUG en de provincie Groningen, in de vorm van de zogenaamde Zernike Advanced Processing (ZAP) Facility. Een en ander krijgt de vorm van een proeffabriek, waarin wij als Mbo procestechniek, samen met chemische technologie van de Hanze gaan meedraaien.” Techniek is weer cool, Mbo afgestudeerden vormen de ruggengraat van werkend Nederland, het beroep van laborant wordt als ‘spannend’ gezien. Van der Meer: “Het Mbo-onderwijs kan die opwaardering wel gebruiken. Het heeft al te lang in het verdomhoekje gezeten en is door al te veel mensen ondergewaardeerd. Het werd tijd dat wie kiest voor een Mbo-opleiding, de waardering krijgt die hij of zij verdient.” www.noorderpoort.nl
De topsector LSH is graag in goed contact met de regionale LSH-activiteiten, zoals via het healthy ageing netwerk in Noord-Nederland. We nodigen de ondernemers en onderzoekers in het Noorden van harte uit mee te doen met de topsector LSH (zie ook: www.lifescienceshealth.com). Rob van Leen, Boegbeeld topsector LSH
ZORG INNOVATIE FORUM
Spil in zorginnovatie
Het Zorg Innovatie Forum (ZIF) werkt als onderdeel van het Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) succesvol aan innovaties in de noordelijke zorg. Hun doel: organiseer de zorg dichtbij mensen,toegankelijk, van hoge kwaliteit en betaalbaar ten tijden van de omslag die de verzorgingsstaat naar een meer zelfredzame samenleving doormaakt. Hun methode: inspireren en helpen bij vernieuwing, kennis ontsluiten, organisaties bij elkaar
brengen én weer loslaten, als partijen zelf gaan uitvoeren. Het Zorg Innovatie Forum is een netwerk van 25 zorgaanbieders, zorgbelangen, zorgverzekeraars, kennisinstellingen en organisaties uit het sociale domein en zet zich in voor structurele vernieuwingen in de zorg. Karin Kalverboer, directeur ZIF: “Als onafhankelijke netwerkorganisatie signaleren we knelpunten en uitdagingen die we vertalen tot innovatieve oplossingen. We zoeken vervolgens de juiste kennispartners en bedrijven en organiseren
Staand van links naar rechts: Erwin Schiphorst, Maartje Harmelink, Nanuschka Csonka, René van der Most. Zittend van links naar rechts: Karin Kalverboer, Sander Holterman. Afwezig: Mirjam Valk. Foto: Hans Banus
Het beroep van laborant wordt weer als ‘spannend’ gezien. Foto: Hans Banus.
de ontmoeting wat leidt tot projecten waar het Noorden trots op mag zijn. Dat is hard nodig in een tijd waarin er op de budgetten voor de zorg aan alle kanten wordt beknibbeld, burgers langer thuis wonen en steeds meer zelf initiatief nemen om hun zorg te regelen. ZIF speelt als verbindende partij een essentiële rol om partners op nieuwe rollen en kansen voor te bereiden. We beschikken over een zeer breed netwerk.” “Om te kunnen innoveren is echter geld nodig. Wij ondersteunen onze partners succesvol in het zoeken naar financieringsmogelijkheden om te kunnen blijven innoveren en bieden ze een podium om successen breed uit te dragen. Dit doen we ook in verbinding met Europese programma’s. Innovaties zijn echter niet altijd technologisch van aard, maar het betreft ook andere samenwerkings-
vormen met daarbij veranderende rollen van zorgprofessionals. Binnen het ZIF hebben we dat opgepakt via de Innovatiewerkplaats Zorgarbeidsinnovatie.”
Zorg Innovatie Forum L.J. Zielstraweg 2, 2e etage, Groningen (050) 800 32 45 www.zorginnovatieforum.nl
De praktijk laat zien dat veel innovaties vastlopen tijdens het invoeren in een organisatie. Daarin speelt ondernemerschap en het tijdig betrekken van de professional een belangrijke rol. “Daarvoor hebben we Business Support opgezet. ZIF Business Support biedt het bedrijfsleven ondersteuning bij het beoordelen en implementeren van innovaties binnen de gebieden e-Health en Independent Living. Zo staat het ZIF steeds aan de wieg van vernieuwende initiatieven waarbij wordt aangehaakt bij vitaliteit, talenten en initiatief van burgers.”
Tekst: Fred Ootjers
Colofon
Een uitgave gemaakt door Landes Uitgevers BV, gedistribueerd door NDC Mediagroep. Redactie Alfred Lehmann | Fred Ootjers Martine van der Linden Roeline Kuiper Fotografie Hans Banus Simon van der Woude Uitgavemanagement Andries Jacké Siebrand Osinga
Life Sciences & Health special JOHN JORRITSMA
'Waar we problemen oplossen, zijn we aan het vernieuwen' John Jorritsma, de Friese commissaris voor de koning en sinds medio 2013 voorzitter van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN), is daarnaast ook voorzitter van van de Raad van Toezicht van Healthy Ageing Netwerk Noord-Nederland (HANNN). Jorritsma over vernieuwen, het goede voorbeeld en de kost gaat voor de baat. Healthy Ageing behoort naast water en energie tot de belangrijkste economische clusters van het Noorden. Ze heeft die status in relatief korte tijd bereikt, strikt genomen sinds de introductie van het begrip in 2006. Hoe verklaart u de spectaculaire groei van deze innovatieve bedrijfs- en onderzoekdiscipline? “Langer gezond kunnen leven, is iets dat iedereen raakt en bezighoudt. Als je daarmee vooruitgang boekt, kan iedereen daarvan profiteren. Daar hoef je geen moeilijke verhalen bij te vertellen. Dat snappen mensen direct. Je kunt daardoor gelijk met de oplossingen bezig, die behalve over gezondheid en vergrijzing ook gaan over arbeidsparticipatie. Waar we problemen oplossen, zijn we aan het vernieuwen. Dat is voor steeds meer bedrijven, onderzoekers en organisaties interessant om bij te zijn. En doordat een groeiend aantal partijen Healthy Ageing als speerpunt kiest, komen er ook steeds meer gezamenlijke projecten.” U bent voorzitter van de Raad van Toezicht van het Healthy Ageing Netwerk Noord-Nederland (HANNN), een van de netwerken die zich bezig houdt met het zo lang mogelijk gezond blijven leven. Hoe groot is het belang van samenwerking tussen alle bij Healthy Ageing betrokken partijen? “HANNN is hét netwerk in Noord-Nederland op het terrein van Healthy Ageing. Alle betrokken partijen hebben een aantal activiteiten waar ze ontzettend goed in zijn. Als die partijen met elkaar gaan kijken waar ze elkaar kunnen aanvullen, dan ontstaan er projecten die los van elkaar niet van de grond waren gekomen. En minstens zo belangrijk: door aan alle betrokkenen te laten weten waar iedereen mee bezig is, voorkom je dat het wiel opnieuw wordt uitgevonden. Je kunt de energie benutten om projecten in groter verband uit te voeren. Een mooi voorbeeld is Sprint @ Work, waar arbo-artsen, sensortechnologiebedrijven, software-ontwikkelaars en wetenschappers samen producten ontwikkelen die zorgen voor een gezonde werkplek. Of het iLift project van Zorggroep Noorderbreedte, ZuidOostZorg en NHL Hogeschool, dat serious gaming inzet om verpleegkundigen betere tiltechnieken te leren. En natuurlijk het project van FrieslandCampina samen met het UMCG, gericht op het ontwikkelen van voedingsproducten om bepaalde ontstekingen te voorkomen.”
Wat is de rol van de overheden binnen het thema Healthy Ageing? “De overheden zijn zowel supporter als belanghebbende bij Healthy Ageing. Ze ondersteunen het HANNN en de vernieuwende projecten, onder andere in het kader van economische ontwikkeling. Ook zoeken ze met de andere spelers binnen het netwerk naar oplossingen voor problemen waar zij dagelijks mee te maken hebben: hoe hou je burgers langer gezond, hoe zorg je voor een goede aansluiting tussen onderwijs, zorg en gezondheidseconomie, hoe organiseer je de zorg in een krimpregio?”
sterke kennisinfrastructuur nodig om te innoveren. Net zoals er geïnvesteerd moet worden in preventie om op langere termijn de zorgkosten onder controle te kunnen houden.” Noord-Nederland is vorig jaar door de Europese Commissie uitgeroepen tot Europese voorbeeldregio, een gebied waar innovatief wordt gewerkt aan nieuwe kennis en producten op het terrein van Healthy Ageing. Noblesse oblige: welke 'verplichtingen' schept deze waardering en wat levert ze het Noorden concreet op?
“We hebben deze Een spectaculaire groei zoals Heerkenning gekrealthy Ageing die in het Noorden begen omdat in leeft vergt miljoeneninvesteringen, John Jorritsma: 'Doordat een groeiend aantal partijen Healthy Noord-Nederland met name in onderzoek. Hoe wordt Ageing als speerpunt kiest, komen er ook steeds meer gezamenlijke aantoonbaar alle een en ander gefinancierd in een projecten' partijen betroktijd waarin aan alle kanten -binnen ken zijn die nodig het bedrijfsleven zowel als bij kenzijn om Healthy nisinstituten- fors wordt bezuinigd? gebruikt wordt om het beschikbare geld Ageing producten en diensten te ontgericht in te zetten, maar ook om een wikkelen, uit te proberen en door te voe“In moeilijke tijden moet je keuzes grotere kans te maken bij Europese fi- ren. Dit schept de verplichting om dit op maken. Je ziet zeker bij de kennisinstel- nancieringsaanvragen. Daarnaast gaat steeds meer terreinen, zoals gezonde lingen dat de focus op Healthy Ageing de kost voor de baat uit. Je hebt een voeding, serious gaming en lifestyle, te
HEALTHY AGEING NETWERK NOORD-NEDERLAND
Platform voor samenwerking en kruisbestuiving De babyboomgeneratie van na de Tweede Wereldoorlog gaat met pensioen, met als gevolg dat Nederland -en met ons heel West-Europa- vergrijst. De verwachting is dat rond 2030 de helft van onze bevolking 65+ is. Hoe worden we met z’n allen gezond ouder? Met ondersteuning van het Europa, het rijk en de drie noordelijke provincies startte in 2009 de netwerkorganisatie Healthy Ageing Network Noord-Nederland (HANNN) haar activiteiten. Doelstelling: de noordelijke economie zo veel mogelijk laten profiteren van de kennis en het onderzoek op het gebied van lang gezond blijven. “De vergrijzende maatschappij en de vraagstukken die dit met zich meebrengt, drukt ons met de neus op het feit dat we anders naar gezondheid moeten kijken”, aldus Daan Bultje, sinds februari dit jaar de nieuwe directeur van HANNN “Het credo is: niet wachten tot de gezondheidsproblemen beginnen, maar een leven lang investeren in langer gezond leven. HANNN is in het leven geroepen als een platform van bedrijven, kennisinstellingen en overheden die als gezamenlijk doel hebben kennis en kansen op het gebied van ziekte en gezondheid te koppelen. De kracht van HANNN ligt in samenwerking en kruisbestuiving. Dit
leidt onder andere tot het in de breedte en diepte verder versterken van netwerken, ondersteuning in het opzetten en/of uitbouwen van Healthy Ageing gerelateerd onderzoek en bedrijvigheid en het aangaan van relaties met vergelijkbare kennisclusters in Europa.” Kerngebieden HANNN richt zich op vijf kerngebieden: Care & Cure, Food & Nutrition, Healthy Lifestyle, Life Sciences en Medical Technology. De kerngebieden staan niet los van elkaar, maar zijn deels overlappend. “Bedrijven en kennisinstellingen zijn vaak in meerdere werkvelden actief en juist in cross-overs en de multidisciplinaire benadering van onderwerpen vinden innovaties plaats. Door de schaal, de natuurlijke samenhang van de regio, de nationale en internationale netwerken, de beschikbare kennis en de korte lijnen met het bedrijfsleven, is Noord-Nederland de aangewezen proeftuin voor innovaties en nieuwe zorgconcepten.” Gemeenschappelijk basis De eerste vier jaar na 2009 richtte HANNN zich vooral op de profilering van het Noorden als Healthy Ageing-regio en organiseerde ze tal van grote en kleine netwerkbijeenkomsten waar onderzoekers, medewerkers in de zorgsector en ondernemers elkaar ontmoetten. Daarbij stond niet alleen het aangaan
laten zien met concrete projecten. Daarnaast geven we andere regio´s in Europa het goede voorbeeld hoe zij dit ook kunnen organiseren. Uiteindelijk levert het Noord-Nederland steeds meer manieren, diensten en producten op die aantoonbaar een bijdrage leveren aan een lang en gezond leven. En we komen in een toenemend aantal Europese samenwerkingsverbanden die deze ontwikkeling versterken. Dat levert ook weer geld en banen op.” Heeft het Noorden de ambitie -en de potentie- om uit te groeien tot een Healthy Ageing Valley, als equivalent van Silicon Valley?
“Het Noorden heeft alles in zich om wereldwijd erkend te worden als de regio waar we de aanwezige kennis combineren met praktische toepassingen. En wij hebben iets wat Silicon Valley niet heeft: het feit dat tussen de bedrijven en de kennisinstellingen ook heel veel mensen wonen die meehelpen om van Healthy Ageing een succes te maken. Door bijvoorbeeld -strikt vertrouwelijk- gegevens over de ontwikkeling van hun gezondheid te delen. Daar mogen we met z´n allen trots op zijn. Die mensen zijn bovendien ook nog eens de eersten die er zelf van profiteren.” Tekst: Fred Ootjers
ken of we de economie, zorg en kwaliteit in deze regio op peil kunnen houden.”
Applicaties Na de aanloopperiode richt HANNN zich de komende jaren op het ontsluiten van de tot nu toe geboekte resultaten uit de netwerkactiviteiten. “De opschaling vanuit de vijf kerngebieden wordt een speerpunt. Nemen we als voorbeeld eHealth, dan wordt daar een gemeenschappelijk kennisplatform voor ontwikkeld dat samen applicaties gaat ontwikkelen. Applicaties die vervolgens worden vermarkt voor partijen die er iets mee kunnen. HANNN heeft onder andere als doelstelling initiatieven te verbinden die elkaar kunnen versterken, maar nu nog vaak naast elkaar lopen. Kennis en kunde zijn vaak ‘om de hoek verkrijgbaar’, maar instellingen en bedrijven Daan Bultje: 'De hele Westerse wereld kampt met weten dat dikwijls niet van elkaar. Onze inspanningen richhet probleem van een toenemende vergrijzing'. ten zich op het scouten van de Foto: Hans Banus. projecten met potentie, het bij van relaties met Noordelijke partijen elkaar brengen van de juiste mensen en vervolgens het ondersteunen van de stap centraal, maar ook die met vergelijkbare kennisclusters in Europa. “De hele Wes- naar een businesscase. Uiteindelijk zijn terse wereld kampt met het probleem de concrete resultaten –innovatie van van een toenemende vergrijzing. Ieder- producten en diensten en business onteen is op zoek naar de beste oplossingen wikkeling- natuurlijk het succes van de en Noord-Nederland heeft de potentie én aangesloten leden van HANNN. Afzonde intentie om voortrekker te zijn in het derlijk van elkaar of -en dat is onze misvinden van die oplossingen. We onder- sie- mét elkaar.” houden vooral contacten in de regio rond de Oostzee, de Baltische Staten en www.hannn.eu Noord-Duitsland en we hebben een gemeenschappelijk belang om te onderzoe- Tekst: Fred Ootjers
DIT PROJECT WORDT MEDE MOGELIJK GEMAAKT DOOR DE PROVINCIES GRONINGEN, FRYSLÂN EN DRENTHE.
Life Sciences & Health special
BIJ MBO LIFE SCIENCES GAAT EEN WERELD VOOR JE OPEN
‘Water, Food, Laboratorium en Milieu heeft de toekomst’
Mbo Life Sciences is een samenwerking tussen Nordwin College en het Friesland College. De school is gevestigd in het gebouw van Van Hall Larenstein/Nordwin College in Leeuwarden en leidt op voor tal van beroepen. In diverse ‘werelden’. Met een diploma op zak kun je van alles worden. Analist op een laboratorium, voedingsoperator in een zuivelfabriek, beheerder bij een waterschap, procestechnicus bij een drinkwaterbedrijf, de mogelijkheden zijn legio. Bovendien zijn de kansen op een baan groot. Directeur Peet Ferwerda is trots op de opleiding. ,,In Friesland hebben we vaak zoiets van: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. We slaan ons niet snel op de borst, maar we praten hier echt over bijzondere opleidingen die aansluiten bij de vraag van de arbeidsmarkt. Door de unieke samenwerking van een ROC, het Friesland College en een AOC, het Nordwin College, kunnen in één opleiding vele vakgebieden worden gecombineerd. Dat is iets waar met name de bedrijven om vragen. Voorheen vonden de opleidingen techniek, laboratoriumtechniek en opleidingen in voedingstechnologie, watermanagement en milieu vanuit verschillende opleidingsinstituten plaats.’’ ,,De naam Life Sciences roept voor veel VMBO-ers niet direct een ‘wouwgevoel’ op, dat weet ik ook wel. Het klinkt nogal wetenschappelijk, maar de praktijk laat een andere wereld zien. In de werelden van Water, Food, Laboratorium en Milieu zijn veel MBO-ers nodig die de handen uit de mouwen willen steken. De opleidingen zijn leuk, uitdagend, innovatief en bieden prachtige kansen op een mooie carrière. Met ons diploma kun je aan de slag in een laboratorium, de voedingsindustrie, de milieuzorg, de chemische industrie, bij overheden, waterleidingbedrijven, ziekenhuizen, waterschappen, veredelingsbedrijven, de farmaceutische industrie, onderzoekinstituten en op vele andere plaatsen.’’ Dagopleidingen en bedrijfsopleidingen Het gaat over dagopleidingen, zo blijkt, waar vooral VMBO-ers starten aan een driejarig of vierjarig traject. Maar ook over bedrijfsopleidingen. Vooral in de Foodindustrie worden medewerkers van bedrijven opgeleid. Op school, maar vaker in het bedrijf, gemiddeld een dag
per week. ,,Om een BBL opleiding (Beroeps Begeleidende Leerweg) te kunnen volgen, moet je een baan hebben in het vakgebied waar je voor opgeleid wilt worden. Er kan gekozen worden voor een opleidingsbasis vanuit de voedingstechnologie of vanuit de technische procestechniek. Verder organiseren we maatwerkopleidingen of cursussen. Die richten we in overleg met een bedrijf in. Echt maatwerk dus.’’ De aanmeldingen voor mbo Life Sciences stijgen, maar zijn nog niet voldoende om aan de vraag uit de markt te voldoen. Met name de Food en Water sector kan meer leerlingen gebruiken. Maar daar wordt aan gewerkt… ,,Onze dagschoolleerlingen zijn echte ambassadeurs. Doordat ze de opleiding zelf waarderen en leuk vinden, maken ze anderen ook enthousiast. Daar kan geen advertentie of flitsende folder tegenop’’, zegt Ferwerda. ,,Zo organiseren de leerlingen zelf ook altijd de introductiedagen. Dat geeft wel aan hoe betrokken ze zijn. Uiteraard vinden wij dat ook prettig. Niemand kan het ‘verhaal’ over onze opleiding beter vertellen dan de leerlingen zelf. Maar los daarvan, we hebben een goede naam opgebouwd en de belangstelling om in te stromen, neemt toe. We hadden hier laatst een doe/beleefdag. Daar zijn ongeveer 130 VMBO-leerlingen geweest.’’ Ambitie als mentaliteit Zowel meisjes als jongens kiezen voor mbo Life Sciences. ,,Dat doen ze omdat ze een bepaald vak mooi vinden, bijvoorbeeld scheikunde of biologie, maar ook omdat ze iets willen betekenen voor de wereld. Ook dan is mbo Life Sciences ‘the place to be’. Onder Life Sciences vallen werkgebieden die een link hebben met gezond leven. Denk aan het maken en ontwikkelen van gezonde voeding, het winnen van energie uit afvalwater en het bewust omgaan met het milieu. Daar willen leerlingen graag een steentje aan bijdragen. Het is het nieuwe idealisme, ambitie als mentaliteit. Ik merk aan alles dat de jeugd graag constructief bezig is. Onze opleiding past precies in dat denkbeeld.’’ Mbo Life Sciences probeert een bijdrage te leveren aan een leefbare en duurzame wereld. ,,Elke dag is een uitdaging. Ook omdat we veel praktisch bezig zijn. Zo zijn we op onze school bezig met een installatie die fosfaat terugwint uit urine. Dat is Serious Request in de praktijk. Je
kunt wel op het Zaailand in Leeuwarden voor Afrika staan springen, maar hier doe je zelf aan ontwikkeling. Heel gericht.’’ Zoiets van: verbeter de wereld, begin bij jezelf… ,,Jij zegt het.’’ Grote kans op een baan Kiezen voor mbo Life Sciences betekent ook een grote kans op een baan. ,,Vergrijzing is een groot probleem. ,,Water, Food, Laboratorium en Milieu heeft de toekomst. De komende jaren heeft Friesland alleen al in de Food zo’n 200 nieuwe werknemers op MBO-niveau en HBO-niveau nodig. Per jaar hè. Wie aan z’n carrière denkt, denkt aan onze opleiding. Dat is geen verkooppraatje, maar echt waar. Zo kun je als mbo-er in de wereld van Food prima aan de slag. Niet alleen in de productie, ook in het laboratorium, de kwaliteitszorg, de techniek of in het management.’’ Door de komst van de nieuwe zuivelbedrijven in Heerenveen en uitbreiding van andere grote voedingsbedrijven neemt de vraag naar medewerkers nog meer toe. ,,Dat is een geweldige ontwikkeling. A-ware bouwt een grote kaasfabriek. Zuivelgigant Fonterra gaat de wei verwerken en ook Ausnutria-Hyproca gaat een groot zuivelbedrijf bouwen, gericht op het produceren en verpakken van babyvoeding. Daarnaast breiden bestaande bedrijven, zoals FrieslandCampina hun productie uit. Ook die hebben straks veel nieuwe mensen nodig. Eén ding is zeker. Een opleiding in de Foodsector leidt tot een goede baan. Dat kan niet missen.’’ Booming business Ferwerda weet waarover hij praat. De zuivelsector, eigenlijk de hele Food-sector, heeft een grote behoefte aan nieuw, goed opgeleid, personeel. Voor MBO en HBO. Om hieraan tegemoet te komen hebben het onderwijs, het bedrijfsleven en lokale overheden in de provincie Fryslân de Dairy Chain Friesland opgezet. ,,Door het maken van de plannen voor de Dairy Chain zijn we nog sterker gaan samenwerken met het HBO.” Onderdelen van de plannen behelzen een verbeterde infrastructuur voor scholen en bedrijven - dit om de sector te faciliteren bij innovaties en de uitvoering van onderzoek - en het maken van een kwaliteitsslag in het onderwijs. ,,De verwachting is dat de arbeidsmarkt in de zuivelsector naar 2020 toe flink onder druk komt te staan. Het is dus belangrijk
om meer leerlingen op te leiden voor deze sector. Maar ook voor de watersector. Niet alleen Food is ‘booming business’, dat geldt ook voor water. Fryslân is dé provincie op het gebied van watertechnologie, Leeuwarden is ‘Capital of Watertechnology’. Hierdoor zijn er in Friesland veel bedrijven gevestigd die iets met water hebben. Neem nu de WaterCampus Leeuwarden. Dat is het knooppunt voor watertechnologie. Daar zijn 50 kennisinstellingen en ruim 150 bedrijven bij betrokken. Vitens, Wetterskip Fryslân, Landustrie, Wateralliance, Wetsus… Het zijn maar een paar namen van participanten.’’ Ook mbo Life Sciences maakt onderdeel uit van de genoemde WaterCampus. ,,Het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water (CIV Water) heeft als opdracht water gerelateerde MBOopleidingen te ontwikkelen en uit te dragen op landelijk niveau. Onze MBO-opleidingen werken hierin nauw samen met bedrijven en HBO Life Sciences & Technology.’’ Mbo Life Sciences werkt sterk ‘van buiten naar binnen’, geeft Ferwerda aan. ,,De eisen en veranderingen in het beroepenveld zijn richtinggevend voor nieuwe ontwikkelingen. Onze opleidingen sluiten goed aan bij het bedrijfsleven. Wat is er nodig? Hoe kun je dat het beste aanbieden? Regelmatig hebben we zogenaamd werkveldoverleg. Samen bepalen we hoe we de opleiding vorm gaan geven.’’ Wereld van laboratorium Ook op het gebied van milieu is er werk zat, weet Ferwerda. ,,Bijvoorbeeld bij een ingenieursbureau of bij provincies en gemeenten. Het gaat hierbij om toezichthouders en milieufunctionarissen met een meer algemene opdracht. En even terugkomend op de groei van bedrijven in de food- en watersector… Daardoor groeien laboratoria automatisch mee. Vooral microbiologische en chemische laboratoria. Er liggen dan ook volop kansen in de wereld van het laboratorium. Niet alleen in de food- en watersector dat zou je haast denken door de vele berichten in de kranten - maar ook in andere sectoren. Een laborant of analist kan in het medisch lab van een ziekenhuis werken of bij Izore, het centrum voor onderzoek naar infectieziekten. Maar hij of zij kan ook in een chemisch lab terecht. Die vind je onder andere in
de farmaceutische- en kunststoffenindustrie. Ook in de voedingsmiddelenindustrie of de waterzuivering worden laboranten en analisten gevraagd. Wij leiden ze graag op.’’ Werken op een modern laboratorium is leuk, veelzijdig en meestal doe je dat in teamverband. Ferwerda: ,,Het is niet alleen voor ‘einzelgängers’. Dat wordt vaak gedacht, maar dat is een vooroordeel. Vraag dat maar aan onze leerlingen.’’ Leren in de praktijk Ferwerda doet een rondje school en laat ons de verschillende praktijklokalen zien. Eerlijk is eerlijk, het ziet er niet alleen spannend uit, maar met wat uitleg raak je ook snel geboeid. ,,Kijk, dit is een rioolzuiveringsinstallatie. In miniformaat, maar het proces is hetzelfde. En hier, op de afdeling Food, brouwen de leerlingen hun eigen bier. Bijvoorbeeld een Leffe Blond of een London Porter. Het is een bierbrouwerij in het klein, compleet met procesaansturing. Maar zo hebben we ook een bakkerij. En wil je weten hoeveel krab er nu daadwerkelijk in een krabsalade zit? Dan laat ik je zo even wat monsters zien. Die worden hier in het laboratorium genomen.’’ Laboratoriumtechniek, voeding & technologie, procestechniek, water & milieu, er valt nogal wat te kiezen bij mbo Life Sciences. ,,Sommigen weten precies wat ze willen. Die kiezen direct voor een beroep. Anderen vinden dat lastig, maar weten wel in welke branche ze aan het werk willen. Die kiezen bij ons eerst voor een wereld. Pas na een oriëntatieperiode in het eerste leerjaar kies je definitief voor een specifieke opleiding. Heb je het diploma MBO- niveau 4 behaald, dan kun je doorstromen naar het HBO. HBO Life Sciences & Technology (Van Hall Larenstein en de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden) en HBO Milieukunde zitten in hetzelfde gebouw als mbo Life Sciences.’’ Wie op zoek is naar een passende opleiding en een kijkje in de wereld van mbo Life Sciences wil nemen, kan via de website een afspraak maken om langs te komen. ,,Dan gaat er een wereld voor je open’’, zo besluit Ferwerda. www.mbolifesciences.nl Tekst: Alfred Lehmann
Life Sciences & Health special
CENTRE OF EXPERTISE HEALTHY AGEING
Scharnier tussen fundamentele kennis en toepassing in de praktijk
Healthy Ageing is -naast water en energie- een van de speerpunten binnen de noordelijke economie. Het begrip is een Groningse vondst, maar reikt verder dan alleen het Noorden. Het effect van de innovatieve diensten en producten die in het Noorden worden ontwikkeld vinden toepassing in heel Nederland en zelfs tot ver over de landsgrenzen heen. Joost Degenaar, programmadirecteur Healthy Ageing van de Hanzehogeschool Groningen en directeur Centre of Expertise Healthy Ageing over het fenomeen Healthy Ageing, proeftuinen en praktijkgerichte innovaties.
“Ere wie ere toekomt: het begrip 'healthy ageing' is in 2006 gelanceerd door het UMCG”, vertelt Degenaar. “Het behelst het gezond en actief ouder worden en kwam voort uit het voornemen van het UMCG om zich te gaan toeleggen op alle mogelijke facetten van veroudering. Vaak wordt gedacht dat we het dan alleen over het ouder worden van senioren hebben. Dat is heel nadrukkelijk niet zo: we hebben het over de gehele levenscyclus. Healthy Ageing raakt ons dus allemaal, vroeg en laat. De basis voor een gezonde leefstijl wordt immers al op jonge leeftijd gelegd.”
Speerpunt Healthy Ageing won in het Noorden razendsnel terrein en van hogeschool tot mbo en van zorg- en welzijnsinstellingen tot provincie, gemeenten en bedrijven stortten zich op het thema. Het is ook een van de thema's waarin de vier noordelijke hogescholen samenwerken in het
Synergie Inmiddels zijn er in de drie noordelijke provincies innovatiewerkplaatsen gestart als 'eHealth & Serious Gaming', 'Active Ageing Ouderen', 'Kind in Wijk', 'Health Space Design', 'Kwaliteit van leefomgeving bij zorg, wonen en vrije tijd' en 'Zorgarbeidsinnovatie'. “De samenwerking tussen onderzoek, onderwijs, bedrijven en instellingen binnen een innovatiewerkplaats genereert een synergie die leidt tot nieuwe producten en diensten. Voorwaarde bij participatie van het bedrijfsleven is echter dat ze niet alleen uit is op het economisch gewin -healthy ageing is ook in dat opzicht onmiskenbaar een groeimarkt- maar dat ze ook maatschappelijk gemotiveerd zijn.”
Joost Degenaar: 'Er lopen op het gebied van Healthy Ageing veel promotietrajecten en tal van grote en kleine onderzoeksprojecten, vaak samen met de beroepspraktijk'. Foto: Hans Banus.
Sectorplan Noord, waarbij de Hanzehogeschool als coördinator fungeert. Degenaar: “Wij willen het scharnier zijn tussen fundamentele kennis en de toepassing in de praktijk. Het onderwerp Healthy Lifestyle staat daarbij centraal, met aandacht voor bewegen, voeding, werk en woonomgeving. Binnen de Hanzehogeschool houden ruim twintig
Studenten ROC Friese Poort werken aan Huis van de Toekomst
Eigen haard is goud waard. Veel mensen willen dan ook het liefst zo lang mogelijk in hun eigen huis blijven wonen. Voor ouderen, chronisch zieken en mensen met een handicap is dat op dit moment nog lastig. Platform GEEF (Gezondheid Expertise en Educatiecentrum Friesland), een samenwerkingsverband tussen Friese onderwijsinstellingen, zorgen welzijnsorganisaties, woningcorporaties en gemeenten, brengt hier verandering in. Daar draagt ROC Friese Poort aan bij.
GEEF is een kennisplatform dat dienst doet als vraagbaak voor organisaties die te maken heeft met cliënten die in de toekomst zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Het platform bestaat uit organisaties op het gebied van zorg, wonen en onderwijs, waaronder ROC Friese Poort. De organisaties werken samen om thuiszorgtechnologieën te ontwikkelen waardoor mensen langer thuis kunnen blijven
netwerk op te zetten van ongeveer vijfentwintig innovatiewerkplaatsen in Noord-Nederland. “Innovatiewerkplaatsen zijn proeftuinen waarin onderzoekers, docenten, studenten, bedrijven en zorg- en welzijnsinstellingen gezamenlijk op zoek gaan naar oplossingen voor problemen die men dagelijks in de zorg tegenkomt. De zorg heeft in toenemende mate te maken met vergrijzing, ontgroening, individualisering en technologische innovaties. Ingrijpende veranderingen die praktijkgerichte innovaties vereisen. Het aantal partners van het Centre of Expertise Healthy Ageing is binnen een jaar gegroeid van vijfendertig naar meer dan negentig.”
wonen. Maar ook e-Health krijgt aandacht; gezondheidszorg via het internet. De NHL Hogeschool in Leeuwarden heeft het Huis van het Heden. Hier demonstreert GEEF verschillende technieken die nu beschikbaar zijn, zoals een in hoogte verstelbaar aanrecht, een interactieve tv en een beeldtelefoon, waarmee de bewoner de hulpverleners en familie kan inschakelen. Op dit moment werkt ROC Friese Poort aan het Huis van de Toekomst. Dit wordt een duurzaam huis met oog voor energie, maar ook een huis waar de nieuwste thuiszorgtechnologieën worden gedemonstreerd. Dit betekent voor studenten dat ze verder zullen kijken dan het vak waarvoor ze worden opgeleid. Thuiszorgtechnologieën worden ontwikkeld door mensen in de techniek, maar mensen in de zorg moeten ermee overweg kunnen. Dat vraagt om scholing. In de toekomst ontstaan er zo nieuwe beroepen met overlap tussen techniek, zorg en welzijn.
bachelor opleidingen en vier master opleidingen zich in hun programma’s bezig met het thema Healthy Ageing. Het gaat zowel om gezondheidszorgopleidingen als Verpleegkunde en Fysiotherapie als om opleidingen ICT, Life Sciences, Human Resource Management en Sportstudies. Er zijn ook speciale programma’s over Healthy Ageing in de vorm van een minor en een honours programme. Tegelijk doen we ook veel praktijkgericht onderzoek. Ongeveer een derde van de researchcapaciteit van de Hanzehogeschool richt zich op Healthy Ageing. Er lopen op het gebied van Healthy Ageing
veel promotietrajecten en tal van grote en kleine onderzoeksprojecten, vaak samen met de beroepspraktijk.” Centre of Expertise Healthy Ageing Vanuit het topsectorenbeleid van de overheid zijn verdeeld over Nederland eenentwintig Centres of Expertise ingericht om publiek private samenwerking te stimuleren rond de respectievelijke thema's. Hanzehogeschool Groningen kreeg als penvoerder het Centre of Expertise Healthy Ageing toegewezen. Missie is om in de periode 2013-2016 in nauwe samenwerking met partners een
HANZEHOGESCHOOL
Naar biobased in Noord-Nederland Nederland loopt fors achter met het halen van de duurzaamheidsdoelstellingen. Noord-Nederland is uitermate geschikt om met life sciences bij te dragen aan de inhaalslag: duurzame energie, groene grondstoffen en hergebruik van die grondstoffen. Noord-Nederland heeft de ruimte, er is noodzaak, er is kennis, nu nog de professionals die het kunnen doen; professionals uit bijvoorbeeld de opleidingen voor life sciences en chemische technologie van de Hanzehogeschool, die zich in toenemende mate richten op de kansen voor Noord-Nederland. ‘Ieder huishouden gooit per jaar naar schatting zo’n 50 kilo prima bruikbaar voedsel weg. Dat is absurd’, zegt Dr. Victorine de Graaf-Peters gedreven, net een jaar directeur van het Instituut voor Life Science & Technology van de Hanzehogeschool Groningen. ‘En dan hebben we het nog niet eens over restaurants en
supermarkten. Ik zie veel kansen hoe we daarmee om moeten gaan. Bijvoorbeeld het stimuleren van nieuwe landbouw tot bio-gebaseerde grondstoffen voor onze chemische industrie. We gaan helpen uitzoeken wat kansrijk is’. Haar instituut combineert diverse life sciences opleidingen met toegepast onderzoek; beide groeien momenteel sterk.
De sterke profilering en positie van Noord-Nederland op het terrein van Healthy Ageing werden in juni 2013 door de Europese Commissie beloond met de status 'Europese voorbeeldregio op het gebied van gezond verouderen'. www.hanze.nl/healthyageing www.healthyageing.net Tekst: Fred Ootjers
Laagdrempelig De Hanzehogeschool onderzoekt momenteel samen met bedrijven onder meer hoe lupine te gebruiken voor gezonde voeding (project Lupin Silver) en hoe je meer biogas krijgt uit afval (project Flexigas). Met RuG en Noorderpoort wordt overlegd om een Zernike Advanced Processing (ZAP) Groningen faciliteit te realiseren. Deze gaat laagdrempelige faciliteiten bieden om nieuw gebruik van grondstoffen te onderzoeken of bekende zaken beter te doen. Het wordt een innovatie-speeltuin voor bedrijven en onderzoekers. Innoveren door combineren Het combineren van onderwijs met toegepast onderzoek is het credo van de Hanzehogeschool. Studenten en docenten komen op die manier in aanraking met de uitdagingen in het werkveld; dat motiveert. Het bedrijfsleven komt eerder met toekomstige werknemers in contact en kan bijsturen zodat een opleiding aansluit bij wat nodig is. ‘Zo bedienen we ook het midden- en kleinbedrijf (MKB): welke kennis en kunde hebben zij nodig? Het zal dan gaan om kleinere en toepassingsgerichte samenwerking. Als hogeschool doen we meer dan alleen meerjarige projecten’, glimlacht de Graaf-Peters. Tekst: Jan-Peter Nap, Hanzehogeschool
Life Sciences & Health special OPHTEC / OMC
Met het oog op perfectie Het is de combinatie van implantlens ontwikkelaar, producent én behandelcentrum in één, dat het Groningse OPHTEC zo uniek maakt. En, wereldwijd de enige in haar soort. Of –zoals algemeen directeur Ids Jousma van OMC (een dochterbedrijf van OPHTEC) het stelt- 'die de synergie niet 1+1=3 maar 1+1=5 maakt'. De roots van OPHTEC liggen in het eind van de jaren vijftig wanneer de vader van de huidige president & CEO van OPHTEC Erik-Jan Worst, samen met zijn vrouw een instrumentmakerij voor oogheelkundige apparatuur opricht. “Mijn vader -professor doctor Jan Worstbegon toen voor zichzelf met een praktijk, met daarnaast die instrumentmakerij. Dat laatst allemaal heel bescheiden, in de kelder van zijn woning in Groningen. Medical Workshop heette het en er gaat het prachtige verhaal in de familie dat mijn ouders op een goed moment in hun Citroen 2CV -beladen met twee schragen, een houten blad en een paar dozen met apparatuur- naar een oog artsencongres in Parijs zijn gereden, omdat mijn moeder meende dat er ook buiten de klantenkring in Groningen wellicht wat te verdienen viel.” Clustering Profetische woorden: in 1982 werd de toen al bloeiende onderneming verkocht aan een Zweedse multinational en drie jaar later volgde de oprichting van het huidige OPHTEC. Inmiddels had Jan Worst wereldfaam verworven met de uitvinding van de ArtiLens, een implantlens die aan de iris, het gekleurde deel van het oog vastgezet kan worden. De productie van de ArtiLens vindt volledig plaats in Groningen, waar zich ook de research-
afdeling bevindt. Groot voordeel hiervan is dat de Ophtec-ontwikkelaars continue kunnen overleggen met de in het pand aanwezige oogartsen. Daardoor komen verfijningen en verbeteringen snel tot stand. “Die clustering van R&D, productie en de toepassing bij cliënten komt naar mijn weten nergens anders in de wereld voor. Het kan ook heel goed onder één dak, omdat oogheelkunde monodisciplinair is. We hebben alle benodigde expertise en apparatuur in eigen huis en kunnen –ongeacht met welk oogprobleem men bij ons komt- de cliënt volledig van dienst zijn.”
gebouw van OPHTEC en is een volle dochter van de holding. In het OMC vinden alle reguliere oogbehandelingen plaats en worden jaarlijks zo’n vijfentwintigduizend verzekerde zorgpatiënten behandeld. Ids: “Daarnaast is er nog de groep die komt voor refractiechirurgie, een ingreep die geen medische noodzaak heeft. Je kunt dan denken aan piloten die het niet toegestaan is een bril te dragen, maar ook aan een loodgieter die het werken onder de vloer met een bril op z’n neus ongemakkelijk vindt. Het is een
Samenwerking UMCG De verkoop van de producten van OPHTEC is wereldwijd, de productie vindt exclusief in Groningen plaats en voor wat betreft R&D gaat OPHTEC vanaf medio dit jaar intensief samenwerken met het UMCG. Erik-Jan: “Recent hebben we daarvoor een intentieovereenkomst getekend, met als doelstellingen dat we gezamenlijk inzetten op een verdere
uitbouw van zaken als innovatie, kwaliteit, opleiding en onderzoek. De brilvervangende chirurgie biedt nog ontzettend veel mogelijkheden en met onze ‘focus on perfection’ blijven we daarin graag een rol van betekenis spelen.” OPHTEC Schweitzerlaan 15, Groningen (050) 525 43 86 www.ophtec.nl Oogheelkundig Medisch Centrum Sylviuslaan 11, Groningen (050) 368 22 22 www.omcnoord.nl Tekst: Fred Ootjers Erik-Jan Worst (zittend) en Ids Jousma. Foto: Hans Banus.
Poliklinisch “Als alternatief voor bril en contactlenzen passen we lasertechniek en ArtiLens toe. Laseren kent zijn beperkingen. Het is onomkeerbaar en in de regel wordt er alleen tot min zeven gelaserd. Daarna kan van geval tot geval worden bekeken of laseren toch nog mogelijk is, maar het beste alternatief is dan de ArtiLens die ook geschikt is voor zeer hoge plus- en minsterkten.” De meerderheid van de door Ophtec geproduceerde lenzen worden toegepast bij staar, een ongemak dat veel optreedt bij het ouder worden. Ids Jousma: “Staaroperaties zijn de meest voorkomende operaties in Nederland. Dertig, veertig jaar geleden duurde –inclusief opnameeen staaroperatie al gauw vijf dagen, tegenwoordig gaat het geheel poliklinisch en sta je met een half uurtje alweer buiten. Het oog wordt met druppels plaatselijk verdoofd en we kunnen hier zo’n twaalf tot zestien behandelingen op één dag doen.” Refractiechirurgie Het Oogheelkundig Medisch Centrum (OMC) bevindt zich pal naast het hoofd-
LODE HOLDING
Leaders in life science solutions Tussen de verschillende eervolle onderscheidingen die bij de entree van Lode Holding aan de muur hangen, prijkt ook die van 'Winnaar Groninger Ondernemingsprijs 2009’. “Als we al niet bekend waren in Noord-Nederland, dan heeft juist die toekenning een enorme pr-boost voor ons betekend”, lacht Johannes Wolters, president & CEO en algemeen directeur van Lode Holding. “We worden er nog regelmatig op aangesproken. Wat veel mensen echter niet weten is dat er onder Lode Holding vier bedrijven ressorteren, elk met hun specifieke discipline, elkaar versterkend en binnen de nichebranche waarin ze opereren op enkele gebieden zelfs marktleider.”
De vier dochterondernemingen van Lode Holding zijn respectievelijk Lode, Umaco, aXtion en ProCare.
Lode “Lode is de basis van de holding, waar het in 1946 met de oprichting door Freerk Lode van een instrumentenmakerij met diverse producten voor medische toepassingen, allemaal mee begonnen is”, weet managing director Ton Rademaker. “Corebusiness was al snel het ontwikkelen en fabriceren van ergometers en anno 2014 zijn we al jaren marktleider in een aantal marksegmenten in de medische ergometrie. Ons productenpakket varieert van fiets- en loopbandergometers tot lig- en armergo-
heel diverse groep, van alle leeftijden en in alle beroepen. Voor die groep is het inbrengen van een ArtiLens als brilvervanger de ideale oplossing en recent zijn we een groot reclameoffensief gestart om de ArtiLens nog meer onder de aandacht te brengen.”
Van links naar rechts: Jasper den Boer, Ton Rademaker, Harrie Baas, Johannes Wolters. Zittend: Erwin te Bos. Foto: Hans Banus. meters en ergometrie software, bedoelt om bij inspanningstesten menselijke prestaties te meten. In overleg met de klant zetten we specifieke ideeën en wensen om in een custom-made product. We exporteren onze producten naar een goede honderd landen en zie je op tv een
topatleet gekoppeld aan ECG-apparatuur, dan in negen van de tien gevallen is dat een apparaat van ons. Iets waar we hier in Groningen best trots op zijn!” www.lode.nl
Umaco Umaco is sinds 2005 een volle dochter van Lode Holding en houdt zich exclusief met medische en zorggerichte productontwikkeling bezig. Jasper den Boer, project manager: “We hebben opdrachten van Lode zelf, maar we werken daarnaast ook veel voor derden. Onze drive is om ideeën tot een topproduct uit te werken, waar vervolgens een business mee kan worden opgezet. De praktijk laat zien dat er bij instellingen als universiteiten, het TNO en ziekenhuizen prachtige ideeën op de plank liggen, die niet verder komen. Wij doen op verzoek dan een haalbaarheidsonderzoek, waarbij de focus ligt op de eindgebruiker. Is de uitkomst positief, dan nemen we het product in ontwikkeling. Een intensief proces waarbij het product heel wat certificatierondes door moet, voordat het uiteindelijk in de markt gezet kan worden. Goede ideeën omzetten in een fantastisch product: voor minder gaan we niet.” www.umaco.nl aXtion aXtion maakt sinds 2009 deel uit van Lode Holding en is een ICT projectorganisatie die zich in beginsel richtte op innovatieve projecten in de zorg en welzijn. Na de participatie zijn hier nog extra gebieden bij gekomen die tevens aansluiten bij de aandachtsgebieden van haar zusterondernemingen. Erwin te Bos, manager aXtion IT-Solutions: “We hebben een zeer gedegen expertise opgebouwd in het ontwikkelen van gebruiksvriendelijke web- en pc-applicaties en apps voor mobiele toepassingen. De grootste ervaring zit in het ontwikkelen van web-applicaties die complexe werkprocessen en digitale effectmeetinstrumenten ondersteunen, zoals het paradepaardje
‘Bergop’, de veelvuldig gebruikte software in de jeugdzorg. Intelligente softwareoplossingen, die leiden tot kostenbesparingen, betere managementinformatie en een verbetering van de kwaliteit van de zorg.” www.axtion.nl
ProCare ProCare is sinds 2002 de tweede dochter van Lode Holding en is de handelsmaatschappij van de organisatie. “Kort gezegd: wij doen de Sales & Service”, aldus Harrie Baas, algemeen directeur ProCare. “We verkopen en distribueren echter niet alleen de eigen producten van Lode, maar ook A-merken van leveranciers over de hele wereld. Binnen de nichemarkt van meetapparatuur voor Arbo, sport en revalidatiezijn we de grootste en -zonder bescheiden te hoeven zijn- de beste. Om nog betere oplossingen te bieden voor de sport- en revalidatiemarkt hebben we recent Biometrics overgenomen, een onderneming die zich vooral bezig hield met de distributie van bewegingsanalyse-apparatuur. Tot aan de overname lag onze specialiteit vooral in de inspanningsfysiologie, een specialisme dat met de bewegingsanalyse perfect is aangevuld.” www.procarebv.nl Lode Holding BV Zernikepark 16, Groningen (050) 571 28 11 www.lodeholding.nl Tekst: Fred Ootjers
Life Sciences & Health special IZORE
'Niet de uitslag van het gemeten monster heeft onze prioriteit, maar de vraag áchter het monster' Jacob Dijkstra, bestuurder van IZORE in Leeuwarden, ziet in de (ver)nieuwbouw van het centrum voor infectieziekten een treffende symboliek: het onderkomen is namelijk geplaatst op de fundamenten van het vorige pand. “Het is als het leven zelf: je bouwt altijd verder op de ervaringen die je hebt opgedaan. Of om Bilderijk te citeren: ‘In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal.’ Alle kennis, alle ervaring kan niet zonder een fundament.” IZORE doet onderzoek naar micro-organismen, zoals bacteriën, parasieten, schimmels, gisten en virussen, die de oorzaak kunnen zijn van infecties bij patiënten. Het is haast niet meer voor te stellen, maar een goede honderd jaar geleden overleed een derde van de wereldbevolking aan infecties. Anne-Marie van Elsacker, medisch-manager en arts-microbioloog: “Dat had alles te maken met de gebrekkige hygiënische omstandigheden van toen. Die werden langzaam maar zeker beter, maar de echte doorbraak in een structurele verbetering kwam pas vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw toen de medische wetenschap meer en meer grip kreeg op het voorkomen van infecties. De diagnostiek nam een vlucht en in gelijke tred innoveerde ook de medicatie in de vorm van antibiotica. Zo zeer zelfs, dat we inmiddels te maken hebben met een toene-
mende resistentie. Bacteriën worden op den duur immuun voor de antibiotica en zijn dan veel moeilijker te behandelen. Het is daarom zaak om zuinig om te gaan met antibiotica. Hoe vaker je antibiotica gebruikt, hoe groter de kans dat bacteriën resistent worden.” Onafhankelijk In het ‘Strategisch plan 2013-2017’ van IZORE lezen we: 'IZORE richt zich actief op het voorkomen van ‘schade’ door infecties en infectieziekten. Wij zien dat het beheersen van deze ‘schade’ een onderwerp van toenemend belang en toenemende complexiteit is in de gezondheidszorg. Het oplossen van dit probleem is een regionaal vraagstuk dat een multidisciplinaire en geïntegreerde aanpak vraagt in de gehele zorgketen’. Dijkstra: “We zijn een onafhankelijke organisatie, werken als stichting zonder winstoogmerk en zijn dankzij die zelfstandige positie in staat medisch microbiologische zorg vanuit een gezamenlijk belang, vraaggericht en efficiënt te organiseren voor de hele regio. Met als primair verzorgingsgebied de provincie Friesland, de Noordoostpolder en Urk.” Visie en aanpak “De visie en aanpak van IZORE past perfect binnen de unieke zorgdynamiek die we hier in het Noorden hebben”, aldus Van Elsacker. “Al onze partners in de eerste en tweedelijns zorg dragen diezelfde visie en aanpak uit en er is de op-
GEMEENTE GRONINGEN
Met stip op 2
De stad Groningen werd eerdere deze maand nét geen eerste in de competitie van Europese Innovatiehoofdstad. Maar wie had pakweg tien jaar geleden kunnen vermoeden dat ze het tot een eervolle tweede plaats zouden halen, nipt achter Barcelona? Nieuwe ronde, nieuwe prijzen: wethouder Joost van Keulen heeft er alle vertrouwen in dat de stad Groningen vroeg of laat nét die ene plaats doorschuift naar de top.
In het raamkozijn van zijn kantoor in het stadhuis op de Grote Markt staat een tegeltje met het opschrift: 'Special guest at the R&D Hotel Healthy Ageing Campus Netherlands 29/11/2012', aan Van Keulen uitgereikt ter gelegenheid van zijn verblijf aldaar bij de officiële opening van het hotel. Hoeveel dichter kun je letterlijk bij de materie 'Healthy Ageing' komen?
Voorbeeldregio “Life Science & Health is een van de snelst groeiende topsectoren, zeker in Noord-Nederland”, aldus Van Keulen. “Om het belang ervan met een paar globale cijfers aan te geven: na Leiden en Amsterdam is Groningen de derde biotech-stad van het land. Het bedrijfsleven behoort tot de snelste drie groeiers in Europa qua omzet en winstgevendheid. De werkgelegenheid, de ontwikkelingsportfolio en de omzet uit de export groeien sneller dan gemiddeld in Europa en meer dan tien procent van de omzet wordt in R&D geïnvesteerd. Op 1 juli vorig jaar heeft de Europese Commissie tweemaal drie sterren toegekend aan Noord-Ne-
derland en is ze uitgeroepen tot voorbeeldregio op het gebied van Healthy Ageing. We zijn niet de enige regio in Europa die zich met Healthy Ageing bezig houdt, maar we zijn als Noord-Nederland wél de enige regio die deze status heeft gekregen.” Gezamenlijkheid Ook via het Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN) werken de Noordelijke overheden samen aan ken-
testen kunnen we antwoord geven op diagnostische vragen en een behandeladvies op maat aanbevelen. Maar we gaan daarin een stapje verder. Of eigenlijk terug. Niet de uitslag van het gemeten monster heeft onze prioriteit, maar de vraag áchter het monster. Preventie en interventie zijn daarbij de sleutelwoorden. In de praktijk komt dat er op neer dat we veel aan huisartsenbezoeken doen om ze te adviseren. Met die adviezen kunnen huisartsen steeds beter ziektes en ziekenhuisopnames voorkomen, door een adequate en tijdige diagnostiek. Daarnaast investeren we ook in de verbetering van de kennis van praktijkassistenten. Zij zijn immers een belangrijke schakel tussen arts en patiënt.” Jacob Dijkstra en Anne-Marie van Elsacker: 'Goede zorg bereik je niet in je eentje, maar is per definitie multidisciplinair.' Foto: Simon van der Woude.
www.izore.nl Tekst: Fred Ootjers
rechte intentie om samen te werken. Meer dan in andere regio’s in Nederland is er de wil om te komen tot verbindingen tussen de diverse zorglijnen en de ambitie om te groeien in kwaliteit. Goede zorg bereik je niet in je eentje, maar is per definitie multidisciplinair. Door kennis te delen blijft de regionale gezondheidszorg betaalbaar, zonder dat er concessies gedaan hoeven te worden aan de kwaliteit ervan. Het uitkleden van de zorg en het steeds maar goedkoper willen maken, leidt er uiteindelijk toe dat er slechte zorg wordt geleverd. En slechte
niseconomie, innovatie en strategische netwerken in Brussel en Den Haag. Het werken aan slimme toepassingen voor gezondheid staat ook nadrukkelijk in de regionale Research and Innovation Strategy (RIS), een platform voor Europese programma’s en middelen. Daarnaast is RIS ook een leidraad voor investeringen in tijd en energie voor bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden samen. Van Keulen: “Het ontwikkelen van nieuwe initiatieven vindt dus steeds meer in gezamenlijkheid plaats met bedrijven en instellingen. Door krachten te bundelen en samen projecten op te pakken bereik je uiteindelijk meer dan wanneer elk initiatief vanuit de eigen koker wordt georganiseerd. De rol van de gemeente Groningen is vooral facilitair en gericht
zorg is feitelijk geen zorg. De unieke zorgdynamiek zoals wij die in het Noorden hebben maakt het hier meer dan elders mogelijk een dergelijk afbraakscenario te voorkomen.” Zinvolle diagnostiek Centraal in de diagnostiek van IZORE staat het IZORE-concept: het meer doen dan alleen het leveren van uitslagen; het geven van een antwoord. Dijkstra: “We verrichten in onze laboratoria alleen zinvolle diagnostiek. Dankzij de meest geavanceerde laboratoriumtechnieken en
op het stimuleren van initiatieven, het koppelen van partijen en het stimuleren van ontwikkelingen.” Vraaggericht “Voorop staat dat de inzet van de gemeente vraaggericht is. Zijn er partijen die iets willen op het gebied van Life Science & Health? Prima. Dan pakken we dat samen op. Namen gemeentes in het verleden vaak de rol op zich van initiator gesteund door een grote zak met geld: nu zijn de rollen precies omgedraaid. Ondernemen is een competentie voor ondernemers, de kracht van de gemeente is het intermediair zijn binnen het proces van het concretiseren van een idee. En blijkt een initiatief niet levensvatbaar? Dan geven we er geen vervolg meer aan. We kunnen als gemeente maar beperkt financieel bijdragen in nieuwe initiatieven en zijn er dan ook heel kien op om het geld goed te investeren. Het doel is en blijft: werkgelegenheid en economische groei voor stad en regio bevorderen.”
Zetje Een voorbeeld van de rol van stimulator als gemeente is de Game Incubator Noord Nederland, Indietopia, een broedplaats voor jonge mensen die een kei zijn in het maken van games. “Niet zomaar games, maar games die een cross-over Joost van Keulen: 'Ondernemen is een competentie voor ondernemers, de kracht van de gemeente is het zijn tussen ICT en intermediair zijn binnen het proces van het concretiseren van een idee.' Foto: Hans Banus. Healthy Ageing. Bij-
voorbeeld een schaatsgame om balans te oefenen of de zet-een-stap-in-de-ruimtegame voor het doen van kniebuigingen. De ontwikkelaars krijgen hun opdrachten vooral uit de wereld van de gezondheid en als gemeente konden we ervoor zorgen dat ze tijdelijke huisvesting op de Grote Markt hebben gekregen, een echte A-locatie. We willen ze daarmee net dat laatste zetje geven, wat een initiatief tot een succes kan maken.” City of Talent Door als gemeente Groningen ook mee te werken aan grote kennisprojecten als Life Lines en ERIBA, wordt de -toch al imponerende- kennisinfrastructuur verder versterkt, wat weer een rijke voedingsbodem is voor subsidieverstrekkers en investeerders. Een andere belangrijk effect van de sterke groei van de Life Science & Health-sector is de navenante profilering en promotie van de stad. “We zijn niet voor niets City of Talent”, lacht Van Keulen. “Studenten komen vanuit de hele wereld naar Groningen voor een studie. Bedrijven en onderzoeksinstituten uit de hele wereld weten Groningen te vinden voor opdrachten en onderzoeksvragen, afgestudeerden waaieren vanuit Groningen de hele wereld over of starten op de Campus een eigen bedrijfje, een multinational als IBM opende recent in hartje stad een Service Center, goed voor 350 nieuwe ICT-banen. Het is, met de nu al aanwezige kennis en het enorme potentieel aan talent dat op dit moment nog in de collegebanken zit, waar we in de nabije toekomst als Groningen de slag mee gaan maken. En daar mogen we met z'n allen hier in het Noorden beretrots op zijn!” www.gemeente.groningen.nl www.cityoftalent.nl
