Voeding
Voeding = eten
Alle dieren en mensen moeten eten om in leven te blijven!! Goed voer is belangrijk voor een goede conditie
Voeding
Vitaminen • Vit. A • Vit. B 1-12 • Vit. C
Waar wordt het voer /eten voor gebruikt in het lichaam? • • • • •
Onderhoud Herstel Groei Reproductie Arbeid
Denk hierbij aan onder andere: • • • • • • • • • • •
Eiwit omzetten Lichamelijke activiteit Bloedsomloop en ademhaling Warmteregulatie Stress reacties Hormoonaanmaak Melkproductie Vleesaanzet Eiproduktie Enzymproduktie Wat is het verschil tussen een enzym en een hormoon?
Voeding
Waar heb je er voor nodig? Welke bestanddelen moeten er in voeding zitten?
Voeding • Energie in voer/grondstoffen • Besteed aan – Groei – Onderhoud • Gebruikt als – Bouwsteen – Energiebron
Voeding
Hoe is voer opgebouwd? Om dit te analyseren gebruiken wij de Weende analyse
Weende analyse
voer
Droge stof d.s.
Organische stof o.s.
Ruw eiwit, re
Ruw vet, rv
Koolhydraten
Ruwe celstof, rc Overige koolhydraten, ok Zetmeel, suikers
Anorganische stof a.s. water
Mineralen Verontreiniging
Voeding Water • Water is nodig bij verschillende processen • Water is een bouwstof • Transport van voedingsstoffen en afvalstoffen. • Water zorgt voor de warmteregulatie. • Water is nodig bij de melkvorming.
Voeding
Organische stof is brandbaar. Verbranden ENERGIE Anorganische stof is onbrandbaar mineralen
Voeding • Eiwitten
Hoe ziet eiwit eruit? • Eitje kapot tikken en het vloeibare doorzichtige deel is puur eiwit • Melk koken en het vel bovenop is eiwit • Vlees • Vis
eiwitten
Waar komen eiwitten vandaan? • • • • • • •
Vlees Ei Vis Granen Peulvruchten (Synthetische peptiden en aminozuren) (Enz.)
eiwitten
Eiwitten hebben belangrijke functies. • Eiwitten spelen een rol bij de stofwisseling en als energiebron (indien ze in overmaat verstrekt worden) • Ook functioneren ze als bouwstof voor spieren, organen en veren. • Vormen ze bestanddelen van enzymen, hormonen, antistoffen, • dienen als transportmiddel.
eiwitten
Waaruit bestaan eiwitten? • Aminozuren. Dit zijn de bouwstenen van eiwitten.
• In totaal zijn er ongeveer twintig waarvan er 8 essentieel zijn en de rest kan uit de essentiele gemaakt worden
eiwitten
Aminozuren zijn opgebouwd uit stoffen zoals koolstof, zuurstof, waterstof, stikstof en zwavel. Aminozuren worden tot eiwitten opgebouwd volgens een rangschikking. Deze rangschikking van aminozuren vormt de structuur van eiwitten.
Voeding
• Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren in een bepaalde volgorde om een bepaald eiwit te maken. • Bijvoorbeeld vlees, hartspier, pezen, banden, organen, hoornvlies oog, lens in oog, veren, haar, wol. • Ongeveer 20 aminozuren zijn er bekend, waarvan er 8 essentieel zijn, d.w.z. die moeten in de juiste verhouding in het voer zitten. • Lysine, methione (+ cystine ) zijn in pluimveevoer het eerst beperkend. • Met als gevolg dat er bij een tekort meteen een verlaging van de eiwitaanzet en groei ontstaat.
Voeding Aminozuren • • • • • • • • • •
Essentieel Lysine Methionine Threonine Tryptofaan Leucine Isoleucine Valine Fenylalanine Histidine
semi-essen cystine tyrosine arginine
niet-ess. glutamine. asparagine glycine. serine proline aniline
aminozuren
niet-essentiële aminozuren aminozuren die door het lichaam zelf worden opgebouwd essentiële aminozuren aminozuren die niet door het lichaam zelf worden opgebouwd
Eiwitten opbouwen die ons lichaam nodig heeft is niet mogelijk zonder essentiële aminozuren!!
aminozuren
Eiwitten vormen 17% van ons lichaam. Eiwitten als bouwstoffen Eiwitten als bestanddeel van enzymen Eiwitten als bestanddeel van hormonen Eiwitten als bestanddeel van antistoffen Eiwitten als transportmiddel Eiwitten als brandstof
aminozuren Eiwitten en hun kwaliteit volwaardige eiwitten Eiwitten die alle essentiële aminozuren bevatten. Volwaardige eiwitten vinden we in melk, eieren, vlees, vis onvolwaardige eiwitten Eiwitten waaraan essentiële aminozuren ontbreken. Dit zorgt ervoor dat ons lichaam deze eiwitten niet volledig kan benutten.
Vetten
Bronnen van vet • Slachtvetten • Plantaardige vetten • Visindustrie (smaak reuk afwijkingen)
Vetten
Vet bevat veel energie!
Voeding energie en vet
Vetten
Vet= glyceride en een vetzuur aan elkaar
Essentiele vetzuren moeten uit de voeding komen • Linolzuur, linoleenzuur, arachidonzuur • Omega 3 en 6 vetzuren
Koolhydraten
Koolhydraten
Koolhydraten
Koolhydraten Slecht verteerbaar ruwe celstof (cellulose, pektines) Goed verteerbaar overige koolhydraten (suikers, zetmeell)
Koolhydraten Koolhydraten zitten in onder andere: • • • •
Granen, bieten pulp, weipoeder, ondermelkpoeder, melasse
Koolhydraten
Koolhydraten zijn energieleveranciers
Koolhydraten
Koolhydraten zijn energieleveranciers Energie kan worden aangeduid • Calorieen • Joules • Energiewaarde (EW)
Vitaminen & mineralen
Mineralen
Mineralen: • Weegbaar • Zitten in allerlei voedingsmiddelen • Toe te voegen aan de voeding
Mineralen
Macro- elementen in verhouding veel nodig Deze elementen zijn weegbaar, maken dus deel uit van het gewicht van het dier • Calcium (Ca) • Fosfor (P) • Kalium (K) • Natrium (Na) • Chloor (Cl) • Zwavel (S)
Voeding • • • •
Mineralen Leveren een bijdrage aan de stofwisseling Ook bijdrage aan structuur en bouw van weefsels Behoefte afhankelijk van fysiologische status/productie nivo. • Ook afhankelijk van het voer (interacties tussen mineralen , spoorelementen e.a. voercomponenten of het voersysteem.
Mineralen
Micro- elementen in verhouding weinig nodig Maken dus nauwelijks deel uit van het gewicht van een dier • ijzer (Fe) • Magnesium (Mg) • Zink (Zn) • Selenium (Se) • Jodium (I) • Koper (Cu) Micro elementen worden vaak ook spore- elementen genoemd.
Mineralen
Voorbeelden (zie voor volledig lijst de bronnen) • • • •
Calcium = kalk botten Ca Fosfor (Phosfor) botten P, eischaal IJzer Fe (Waarom biggen ijzer spuiten? Big wordt met ijzergebrek geboren) • (In zeugenmelk en opfokkorrel te weinig Fe n Fe wordt de eerste 14 dagen na de geboorte niet opgenomen door het maagdarm kanaal van de big)
Voeding • • • •
Calcium en fosfor Botvorming Eischaal Calcium stroom in de leghen.
• Verhoging Ca in voer geeft betere eischaal, maar vermindert de Eiproduktie • Bij tekort aan Calcium botontkalking • Twee kalkbronnen aan leghenvoer fijngemalen krijt en kalksteentjes (= bron voor schaalvorming vooral ‘s nachts • Fosfor en fytase • Fytase bevordert de fosforbeschikbaarheid ---meer kuubs mest op het land mogelijk
Mineralen
• • • •
Ca, P, K en Cl (Calcium/kalk, Phosfor, Kalium en Chloor) Na, Mg (Natrium/ keukenzout, magnesium) Cu bij tekort bloedarmoede (Cuprum/koper) Vroeger Cu toegevoegd aan vleesvarkensvoer mest op weiland of weiden onder hoogspanningsmasten schapen Cu vergiftiging • Zink (Zn) • Mineralenmengsels worden aan voeders toegediend om aan de mineralenbehoefte te voldoen. (in de premix met vitaminemengsels samen) • Kalk en fosfor naar behoefte toegevoegd afhankelijk van de grondstoffen.
Voeding
Voeding
Vitaminen • Welke zijn er?
Vitaminen • • • • • • • •
Vit. A Vit. B 1t/m 12 Vit. C Vit. D Vit. E Vit. H Vit. K enz
Vitaminen
• • • • • •
Vit. ADEK vetoplosbaar o.a. in vlees, vis Vit. B granen, graanprodukten Vit. C groentes, fruit Vit. D zonlicht mensen Vit. E groentes, fruit, graan Vit. K vlees
Vitaminen
Waar dienen ze voor?
Vitamines
Vele biochemische processen in het lichaam Zonder vitaminen geen leven mogelijk
Vitamines
Kun je er ook teveel van binnen krijgen?
Vitamines
• • • • •
Hypervitaminose A Levers van robben, poolberen tjokvol Vit.A Geeft vergiftiging Vit. E overdosering Vit. C alle zoogdieren maken zelf vit.C Behalve apen, mensen en cavia’s
Voeding
•
Energiebesteding aan activiteit afhankelijk van – Dierfactoren – Genetische achtergrond – Leeftijd
•
Omgevingsfactoren – – – –
•
Huisvesting Temperatuur Ziekte Stress
Voedingsfactoren – Voerniveau – nutrientsamenstelling
Voeding
• • • • • • • • • • •
Aminozuren Essentieel Lysine Methionine Threonine Tryptofaan Leucine Isoleucine Valine Fenylalanine Histidine
semi-essen cystine tyrosine arginine
niet-ess. glutamine. asparagine glycine. serine proline aniline
Sporenelementen
• • • • •
Zink (huid /darmen) Selenium—vit.E (weerstand) Mangaan voortplanting biochemische processen Jodium (schildklier) Cobalt (cobalamine=Vitamine B-12)
Voer
• We weten nu wat er in voer zou moeten zitten • Aan de voederindustrie de taak om voer samen te stellen
Voersamenstelling
• • • • • • • • •
Voerbon Als je mengvoer koopt, moet je weten wat erin zit. Dat staat op de voerbon. Maar wat staat daar nu op? Bij de aflevering van het voer door de mengvoederfirma ontvangt een pluimveehouder een voer- of afleveringsbon. Op deze bon staat de belangrijkste informatie over het voer: • de naam van het voer; • voor welke dieren het voer geschikt is; • de samenstelling van het voer; • de gebruikte veevoedergrondstoffen. Een voedingsdeskundige kan aan de samenstelling en de grondstoffenkeuze al zien voor welke dieren het voer bestemd is. In voer voor biggen bij de zeug wordt bijvoorbeeld vrij veel melkpoeder verwerkt. Figuur 3-4: Schematisch voorbeeld van voer- of een afleveringsbon
Voeding pluimvee
voerbon
Voer
• • • • • • • • • • •
Melkpoeder Magnesium & gluten Erwten Vismeel Bierbostel Destructievet Gerst Zonnepitschroot Melasse Zout
Tarwe Sojaschroot Tapiocameel Havermout Tarwegries Grasmeel Lijnzaad Tarweglutenvoermeel Sinaasappelpulp Katoenzaadschilfers
