VERWANTE ORGANISATIES. Anne Frank Center New York, Verenigde Staten

Verslag over 2009

ORGANISATIE Bestuur en directie Hans Westra (algemeen directeur) Kleis Broekhuizen (zakelijkfinancieel directeur) Raad van Toe T zicht De heer mr. M.W.B. Asscher (vicevoorzi r tter) Mevrouw mr. J.E. Biesheuvel-Vermeijden Rabbijn mr. M. ten Brink De heer W. Kok (voorzitter) Mevrouw P.W. Kruseman De heer dr. M. Simon De heer mr. H.D. Tjeenk Willink Raad van Advies Mevrouw drs. G. Acton De heer mr. P. van Dijk Mevrouw M.H.M.F. Gardeniers-Berendsen De heer drs. R.J. Glaser Mevrouw drs. M.L. Henneman De heer ir. N.G. Ketting De heer mr. H.E. Koning Mevrouw drs. R.C. Musaph-Andriesse Mevrouw mr. J.E. Overdijk-Francis

VERWANTE ORGANISATIES Anne Frank Center New York, Verenigde Staten www.annefrank.com Anne Frank Trust UK Londen, Groot-Brittannië www.annefrank.org.uk Anne Frank Zentrum Berlijn, Duitsland www.annefrank.de Anne Frank Fonds Bazel, Zwitserland www.annefrank.ch Anne Frank Verein Wenen, Oostenrijk www.annefrank.at Centro Ana Frank Buenos Aires, Argentinië www.centroanafrank.com.ar

COLOFON Uitgave Anne Frank Stichting Postbus 730 1000 AS Amsterdam Kantoor: Westermarkt 10 Tel. 020 556 71 00 Fax 020 620 79 99 Museum: Prinsengracht 267 Tel. 020 556 71 05 www.annefrank.org Samenstelling en redactie Ton Mascini, afdeling Communicatie Foto’s ‘Verslag over 2009’ Aaron Peterer Charlotte Bogaert (o.a. omslag) Cris Toala Olivares Emiel van Lint Riekus Heller Roy Beusker Foto’s ‘50 jaar Anne Frank Huis’ ANP Arnold Newman Henk Geraedts Juul Hondius Klaas Fopma Maria Austria René Gerritsen Riekus Heller Roy Tjin Spaarnestad Wim Salis Vormgeving Atelier van GOG www.ateliervangog.nl Druk Thieme MediaCenter Rotterdam © Anne Frank Stichting, 2010

Anne Frank Stichting Verslag over 2009

Hans Westra bij het door gevangenen van de HMP Wakefield gevangenis in Groot-Brittannië gemaakte schaalmodel van het Anne Frank Huis dat 29 april aan de stichting wordt overhandigd.

Voorwoord Het Anne Frank Huis bestaat op 3 mei 2010 50 jaar. Ter gelegenheid van dit jubileum hebben we een speciaal activiteitenverslag voor u gemaakt. Als u het verslag omdraait nemen we u mee in de geschiedenis van het Huis. Hier vindt u een terugblik op het jaar 2009. Op 12 juni 2009 stonden we stil bij Anne Franks 80ste geboortedag. Niet alleen hier in Nederland maar op diverse plaatsen in de wereld werden er activiteiten georganiseerd ter nagedachtenis aan Anne. In Nederland hebben we, dankzij een samenwerking met de NOS/ NPS, in een anderhalf uur durende uitzending aandacht kunnen besteden aan haar korte leven en de vele manieren waarop de publicatie van haar dagboek heeft doorgewerkt. 2009 was ook het jaar van Miep Gies. Op 15 februari werd de enige nog levende getuige van de onderduikers in het Achterhuis 100 jaar. Miep is wereldwijd een belangrijk symbool geworden van heldenmoed door het belangeloos helpen van de vervolgde medemens. In januari 2010 moesten we helaas afscheid nemen van deze zeer bijzondere vrouw. Wij zullen haar missen. Op 11 juni ging een lang gekoesterde wens van de stichting in vervulling; de dagboekenpapieren van Anne Frank komen naar huis. In 2010 zullen haar originele handschriften te bezichtigen zijn in een nieuw ingerichte dagboekzaal en krijgen de bezoekers een goed beeld van het schrijftalent van Anne. Na 36 jaar neem ik eind 2010 afscheid van de stichting. Dit zal dan ook mijn laatste voorwoord zijn. In 2011 zal mijn opvolger Ronald Leopold het roer van mij overnemen. De stichting heeft bij de uitvoering van haar activiteiten altijd zeer plezierig kunnen samenwerken met tal van personen en organisaties. Ook de materiële steun was van grote betekenis voor de kwaliteit van ons werk. Graag wil ik een ieder hiervoor hartelijk danken.

Hans Westra, Algemeen directeur Amsterdam, april 2010 Verslag over 2009 5

‘Ik ben geen held. Helpen deed ik gewoon. Daar ging geen beslissing aan vooraf.’ Miep Gies tijdens haar laatste bezoek aan het museum in 2003

6 Verslag over 2009

‘Her story must never be forgotten and tells us to continue struggling for human rights.’

Het staatsbezoek van Michelle Bachelet, de president van Chili, aan het Anne Frank Huis op 26 mei. Naast haar Hans Westra en de burgemeester van Amsterdam, Job Cohen.

Verslag over 2009 7

Op 31 maart brengt actrice Sharon Stone een bezoek aan het museum en laat een bericht achter in het gastenboek.

‘With honor for those in whose memory I visit.’

Bezoekers luisteren tijdens de Museumnacht in de kamer van Anne naar voorgelezen dagboekteksten.

8 Verslag over 2009

Museum In 2009 wordt het museum door 986.335 mensen bezocht. Dit is iets minder dan de 998.943 bezoekers in 2008. Door de economische crisis blijven de bezoekcijfers in het eerste half jaar achter. Dit wordt grotendeels gecompenseerd door de hogere bezoekcijfers in het tweede half jaar. De meeste, veelal jonge, bezoekers komen uit het buitenland; Amerikanen, Engelsen en Duitsers lopen hierbij voorop. Nederlanders staan met ruim 13 procent op de tweede plaats achter de Amerikanen. Groepsbezoek In 2009 hebben 841 scholen een educatief programma in het museum gevolgd. Dit is maar liefst 20% meer dan afgelopen jaar. Een aantal scholen uit Duitsland volgt voor de 25ste keer een programma. Naast de educatieve programma’s voor scholen worden meer dan honderd programma’s voor andere groepen verzorgd, zoals voor studenten van de lerarenopleiding of mensen uit het bedrijfsleven. Bijna 1400 groepen maken gebruik van de nieuwe mogelijkheid om een ‘ontvangst op afspraak’ te reserveren. De groep kan op een afgesproken tijd het museum

bezoeken en krijgt een korte introductie van 10 minuten over de onderduikgeschiedenis van de familie Frank. Uit onderzoek blijkt dat deze korte ontvangst, voorafgaand het bezoek aan het museum, een toegevoegde waarde heeft voor de bezoeker. Museumnacht Voor het tiende jaar doet het Anne Frank Huis, samen met de andere Amsterdamse musea, mee aan de Museumnacht. Op zaterdag 7 november is het museum tot 02.00 uur ’s nachts geopend met een extra programma. Dagboekteksten zijn te horen in het achterhuis en in een speciale presentatie zijn foto’s uit de albums van de familie Frank te zien. In het museumcafé zingen Leo Roberti en tante Daat Amsterdamse levensliederen.

Engelse groep scholieren poseert voor het museum.

Verslag over 2009 9

‘Congratulations! May your courage & determination continue to inspire.’

Miep Gies wordt op 15 februari honderd jaar. Zij is de laatst overgebleven en bekendste helper van Anne Frank en de andere onderduikers. In het museum kunnen bezoekers op haar verjaardag een felicitatie achterlaten in een speciaal felicitatieboek dat later aan Miep Gies overhandigd wordt.

10 Verslag over 2009

Voor de tv-uitzending op 12 juni leest schrijver Harry Mulisch vanuit het kamertje van Anne Frank in het achterhuis enkele passages voor uit het dagboek.

Verslag over 2009 11

80ste geboortedag Anne Frank Stel je eens voor, hoe vergeetachtig ik zijn zal als ik tachtig ben!’ schrijft Anne Frank in haar dagboek op 11 mei 1944. Op 12 juni is het 80 jaar geleden dat Anne Frank werd geboren. Ter gelegenheid hiervan worden verschillende activiteiten georganiseerd in binnen en buitenland. In het museum is een speciale wand gemaakt met foto’s van Anne Frank. Het zijn vrolijke familiekiekjes uit het leven van de familie Frank uit de tijd dat er nog niets ernstigs aan de hand leek. Live tv-uitzending De NOS en NPS slaan de handen ineen en maken een speciale uitzending over Anne Frank die op 12 juni wordt uitgezonden. In deze thema-uitzending wordt stilgestaan bij het leven van Anne Frank en de impact die haar dagboek heeft in de wereld. Rob Trip presenteert het programma vanuit het Anne Frank Huis en ontvangt gasten uit binnenen buitenland. Hij praat o.a. met regisseur en acteur Jeroen Krabbé en met Buddy Elias, een volle neef van Anne Frank. 12 Verslag over 2009

In de uitzending lezen onder andere schrijver Harry Mulisch, minister Plasterk van OCW, schrijfster Naima el Bezaz, en cabaretière Claudia de Breij fragmenten voor uit het dagboek van Anne Frank. Wereldwijd Wereldwijd vinden activiteiten rondom Annes 80ste geboortedag plaats, vaak georganiseerd door onze internationale partnerorganisaties. In Berlijn is een speciale bijeenkomst me toespraken van Bernd Neumann, de Duitse minister van Cultuur, en Wim Kok, voorzitter van de Raad van Toezicht van de Anne Frank Stichting. In Londen vindt de uitreiking van de Anne Frank Awards plaats in het House of Lords en in New York worden de The Spirit of Anne Frank Award’s uitgereikt aan personen en groeperingen die zich op een bijzondere wijze tegen discriminatie hebben ingezet. Op 12 juni wordt in Buenos Aires, Argentinië, het Centro Ana Frank geopend waarin de nieuw vormgegeven Anne Franktentoonstelling te zien is.

Na 25 jaar zien Jeroen Krabbé en Jip Wijngaarden elkaar weer tijdens de opnames van de tv uitzending op 12 juni. In de jaren tachtig stonden zij samen in het theater met het ‘Dagboek van Anne Frank’. Jeroen Krabbé speelde Otto Frank en deed de regie, Jip Wijngaarden speelde Anne.

Presentator Rob Trip in gesprek met Buddy Elias.


Deze Japanse bezoekster komt op 12 juni speciaal in kimono naar het Anne Frank Huis ter ere van de 80ste geboortedag van Anne Frank.



Dagboeken en geschriften Anne Frank Het roodgeruite dagboekje van Anne Frank is sinds 1988 te bezichtigen in het museum. Dankzij een nieuwe overeenkomst met het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) zijn vanaf 2010 ook de overige geschriften van Anne voor het publiek te zien in het Anne Frank Huis. Dagboeken komen thuis Op 11 juni, aan de vooravond van de tachtigste geboortedag van Anne Frank, is een akkoord ondertekend waar in staat dat alle dagboekenpapieren van Anne Frank voortaan getoond worden in het huis waar ze ook geschreven zijn; het Anne Frank Huis. Minister Plasterk heeft zijn instemming betuigd met de overeenkomst die het NIOD, de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en de Anne Frank Stichting hebben gesloten. De overeenkomst behelst dat het NIOD alle geschriften van Anne Frank in permanent bruikleen geeft aan de AFS. In 2010 zullen alle dagboekpapieren van Anne Frank te bezichtigen zijn in de nieuw ingerichte dagboekzaal in het museum. 16 Verslag over 2009

Werelderfgoed Op 30 juli maakt de UNESCO bekend dat de geschriften van Anne Frank - het roodgeruite dagboek, het tweede en derde dagboek, de losse vellen waarop Anne Frank vanaf mei 1944 haar dagboek herschreef en haar verhaaltjes - en mooie-zinnenboek - opgenomen worden in UNESCO’s Memory of the World Register. Met deze vermelding op de Werelderfgoedlijst voor Documenten wordt het belang en de betekenis van Anne Franks geschriften onderstreept.

Alle geschriften van Anne Frank.

‘Anne Frank is wereldberoemd, en het is fantastisch dat het Nederlandse publiek én het wereldpubliek nu voor het eerst haar complete werk in het origineel kunnen zien, en dan nog wel in het huis waar het is geschreven.’ Onderwijsminister Ronald Plasterk met een facsimile van het eerste dagboek.

Op 11 juni ondertekenen de directeuren van het NIOD en de AFS, de president van de KNAW en de minister van OCW W het akkoord dat alle geschriften van Anne Frank overgebracht worden naar het Anne Frank Huis en te zien zullen zijn voor bezoekers.


Leerlingen in discussie over een onderwerp uit de Anne Frank Krant.

Op 12 maart reikt Jacqueline van Maarsen, jeugdvriendin van Anne Frank, op de 7e Montessorischool in Amsterdam het eerste exemplaar van het Doorgeefdagboek uit aan leerlingen. Zij geeft hiermee het startsein voor de Dagboekwedstrijd.

De jury van de Dagboekwedstrijd verdiept zich in de vele inzendingen.


Educatie Educatie is een belangrijk onderdeel van het werk van de Anne Frank Stichting. De stichting ontwikkelt lesmateriaal over Anne Frank, de Tweede Wereldoorlog, antisemitisme, mensenrechten en discriminatie.

op tabloidformaat. Aan de hand van opdrachten gaan de leerlingen actief met de krant aan de slag. Rode draad door de krant is het thema ‘daders, slachtoffers, helpers en toeschouwers’. Meer dan 120.000 exemplaren zijn in het onderwijs gebruikt.

Wereldwijd Tentoonstellingen en onderwijsprojecten gaan de wereld rond. Zoals de educatieve stripboeken ‘De Ontdekking’ over de Tweede Wereldoorlog en ‘De Zoektocht’ over de Jodenvervolging. Deze strips, bestemd voor leerlingen van het voortgezet onderwijs, zijn inmiddels in het Engels, Duits, Hongaars en Pools uitgegeven. Op 4 juni vindt in Constitution Hill in Johannesburg een bijzondere opening plaats van de Anne Frankk tentoonstelling. Constitution Hill was tijdens het apartheidsregime een beruchte gevangenis (Nelson Mandela heeft hier ook gevangen gezeten) en is nu een hoger gerechtshof.

Doorgeefdagboek Het Doorgeefdagboek maakt dit jaar onderdeel uit van het lespakket van de Anne Frank Krant. Het idee is dat leerlingen samen het dagboek vullen met verhalen, gedichten, tekeningen en foto’s uit hun dagelijks leven. De groep die het mooiste Doorgeefdagboek instuurt, wint een speciale ontvangst in het Anne Frank Huis. De minister van Onderwijs, Ronald Plasterk, schrijft het voorwoord van het Doorgeefdagboek. Net als zijn voorganger tijdens de Tweede Wereldoorlog, toenmalig onderwijsminister Gerrit Bolkestein, legt hij uit waarom het bijhouden van een dagboek ook in onze tijd belangrijk is en roept hij leerlingen op om deel te nemen aan de Dagboekwedstrijd. Meer dan 200 scholen sturen hun Doorgeefdagboek in. Groep 7/8 van OBS De Kooi uit Eelde is de uiteindelijke winnaar van de wedstrijd.

Anne Frank Krant De Anne Frank Krant verschijnt jaarlijks en is gemaakt voor leerlingen van groep 7 en 8 van de basisschool. De Anne Frank Krant 2009 is – net als de eerste in 1979 – weer een echte krant


De winnaars van de dagboekwedstrijd, leerlingen van groep 7/8 van basisschool De Kooi, zijn op 12 juni op bezoek in het Anne Frank Huis. Albert de Mesquita, een oud-klasgenoot van Anne Frank, vertelt over zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog.



Onderzoek Naast onderzoek naar de geschiedenis van de familie Frank wordt er door de Anne Frank Stichting ook onderzoek gedaan naar uiteenlopende vormen van discriminatie, antisemitisme en extremisme. Collectie Het verzamelen, beheren en toegankelijk maken van informatie over de familie Frank, de andere onderduikers en de helpers is een belangrijk taak van de Anne Frank Stichting. De stichting streeft ernaar zoveel mogelijk originele documenten en objecten van onze hoofdpersonen in eigendom of in bruikleen te verwerven. Zo hebben we in 2009 een aantal nieuwe foto’s, brieven en objecten aan onze collectie kunnen toevoegen. In de ‘Kennisbank familie Frank’ worden door ons verzamelde gegevens vastgelegd. De kennisbank is de ontsluiting van alle kennis en onderzoeksresultaten over de geschiedenis van de familie Frank, de andere onderduikers en de helpers. Voor het project ‘Getuigen Verhalen’ werd in 2009 een groot aantal getuigen (voormalige jeugdvriendinnen van Anne en haar zus Margot, familie, vrienden en bekenden van de familie Frank) geïnterviewd. 22 Verslag over 2009

Monitor De Monitor Racisme & Extremisme is een wetenschappelijk onderzoeksproject van de Universiteit Leiden en de Anne Frank Stichting. Dit project is opgezet om uiteenlopende vormen van discriminatie, antisemitisme en extremisme te volgen en erover te rapporteren. In de achtste rapportage uit 2008 worden de gewelddadige incidenten in het jaar 2007 onder de loep genomen. In de in 2009 verschenen tussenrapportage worden de incidenten in 2008 onderzocht. In 2008 worden minder gevallen van extreemrechts en racistisch geweld aangetroffen dan in 2007. Aan de slachtofferzijde valt op dat er minder gevallen van antisemitisch geweld worden gevonden, terwijl het aantal geïnventariseerde gevallen van islamofoob geweld groeide. Deradicalisering van rechtsextremisten werkt mits de overheid de regie hiertoe neemt. Dit staat in de op 11 juni verschenen rapportage ‘Deradicaliseren in de praktijk’. Doel van het project was het realiseren van een nieuwe en aanvullende aanpak om individuele jongeren te ondersteunen in een deradicaliseringsproces. In Winschoten wordt succes geboekt. Bijna driekwart van de extreemrechtse doelgroep deradicaliseert.

Anne Frank Stichting De Anne Frank Stichting is een onafhankelijke organisatie die de plek beheert waar Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog was ondergedoken en waar zij haar dagboek schreef. De stichting brengt Annes levensverhaal wereldwijd onder de aandacht ter bezinning op de gevaren van antisemitisme, racisme en discriminatie, en op het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie YouTube Internet als communicatiemiddel wordt steeds belangrijker, ook voor de Anne Frank Stichting. Naast de website zijn er steeds meer mogelijkheden om het Huis en ons werk onder de aandacht te brengen. Op 30 september opent de Anne Frank Stichting een Anne Frankk kanaal op YouTube met beeldmateriaal over Anne Frank en het Anne Frank Huis. Op het kanaal zijn fragmenten te zien van interviews met Otto Frank en getuigen als Miep Gies maar ook previews van een in 2010 te openen Virtuele Vleugel van het Anne Frank Huis. In de drie weken na de lancering is het kanaal door ruim 600.000 mensen uit 188 verschillende landen bezocht. De enige bewe-

gende filmbeelden van Anne Frank zijn dan al meer dan twee miljoen keer bekeken. BankGiro Loterij helpt Voor haar inkomsten is de Anne Frank Stichting voor een groot deel afhankelijk van het museumbezoek; ruim 95 procent van de begroting wordt gedekt door de opbrengsten van het museum. Voor de financiering van de verschillende grote projecten die in dit activiteitenverslag beschreven worden, is de stichting aangewezen op bijdragen van diverse fondsen, samenwerkingspartners, vrienden en donateurs of subsidiënten als de Europese Unie en de Nederlandse overheid. Sinds 2007 is de Anne Frank Stichting beneficiënt van de BankGiro Loterij en ontvangt zij voor een periode van vijf jaar een bedrag van 200.000 euro per jaar. Voor de bouw van de Virtuele Vleugel van het Anne Frank Huis, die in 2010 gelanceerd wordt, ontving de stichting in 2008 een éénmalige bijdrage van S 750.000.

‘Thank you for sharing.’ Bezoeker Anne Frank-kanaal op YouTube


Managing director Ellen Damsma van de BankGiro Loterij met de algemeen directeur van de Anne Frank Stichting Hans Westra (links) en zakelijk-financieel directeur Kleis Broekhuizen.

De Anne Frank Stichting doneert 150 nazaten van de Anne Frank Boom, de kastanjeboom waarover Anne Frank in haar dagboek schreef, aan het Amsterdamse Bos. Marijke Vos, wethouder Groen, en Hans Westra planten op 4 december de eerste boompjes in het bos.


Het Anne Frank-kanaal op YouTube.

Wereldwijd De reizende eizende ize d tentoonstelling t t onstellin st lli ‘A ‘Anne Anne F Frank ra k – een e ggeschiedeni geschiedenis hi d i s voor n 2009 in i 214 plaatsen l t s n in n 32 3 landen n d e over o r dee h hele e vandaag’ ndaag’ da a ’ iss in wereld eereld e d tee zien. zien Dee plaatsingen n e w worden d gecoördineerd gecoördineer rdine d door orr de Anne ne Frank r S Stich Stichting g iin samenwerking a w n met met lokale kale p partner partners e r s en de partnerorganisaties an n van de d stichting i in Berlijn, n , Buenos Aires, A Londen, New York k en e Wenen. n.

Anne Frank Stichting Amsterdam Nederland

Anne Frank Center New York Verenigde Staten

Centro Ana Frank Buenos Aires Argentinië


Landen waar Anne Frank k tentoonstellinge toonstellingen o te zien n zijn in 2009: 2

Anne Frank Trust UK Londen Groot-Brittannië

Anne e Frank F a Zentrum Zentru e m Berlijn e j Duitslan Duitsland D nd

Anne n nn Frank ran V Verein Wenen Oosten Oostenrijk o

Argentinië e België ë Brazilië B r Chili Cu Cuba Denemarken e Duit Duitsland F Frankrijk Frank k Guatem Guatemala t Hongarije o Indones Indonesië Ita Italië Israel e Japan Mexico Nederland Nicaragua N Noorwegen Oe Oekraïne e Oo Oostenrijk O o Pole Polen o Port Portugal R l d Rusland Servië Slovenië ovenië enië n Slowakije S owakije o e Spanje e Tsjechië e Verenigd n Koninkrijk Konin n Verenigde g e State Staten a Zweden den n Zuid Afrika ika


‘De jury is van mening dat het Anne Frank Huis en betrokken architecten op voorbeeldige wijze erin zijn geslaagd de juiste balans te vinden tussen vorm en functie.’ uit het juryrapport van de Prins Bernhard Cultuurfonds Museum Prijs 2000

50 jaar Anne Frank Huis

25

24


Papierrestaurator Nico Lingbeek k aan de slag met het originele behang in de kamer van Anne Frank.

Medewerker Lies Schippers met een groep scholieren in het achterhuis.

Toenmalig minister-president Wim Kok k met medewerker Ruud van der Rol bij de opening van de tentoonstelling ‘De nationalistische verleiding’.

Bezoekers bij de Free2choose-tentoonstelling.


23

2000 tot 2010 Topmuseum De prestigieuze Prins Bernhard Cultuurfonds Museum Prijs wordt in 2000 toegekend aan het Anne Frank Huis. In dat jaar ontvangt het museum voor het derde achtereenvolgende jaar meer dan 800.000 bezoekers. Om alle bezoekers die dat willen de kans te bieden het museum te bezoeken worden de openingstijden verruimd. Vanaf 2007 kunnen via de website toegangskaarten worden gekocht. In dat jaar ontvangt het Anne Frank Huis voor het eerst meer dan één miljoen bezoekers. Aanpassingen De entree van het museum wordt in 2008 aangepast met een aparte ingang voor bezoekers die online een toegangskaart hebben gekocht. In een nieuwe Otto Frank zaal zijn naast originele documenten fragmenten te zien van een interview dat hij gaf in 1967. Hij vertelt over zijn terugkeer naar Nederland en over het belang van het dagboek. Ook is er een nieuwe dagboekzaal ingericht. Hier krijgt het dagboek een meer centrale plaats en de aandacht die het verdient. 22

Actualiteit Naast de historische ruimtes zijn er ook actuele tentoonstellingen in het Anne Frank Huis te zien. Minister-president Wim Kok opent in 2000 ‘De nationalistische verleiding’, een tentoonstelling over diverse vormen van nationalisme. Deze wordt in 2002 opgevolgd door ‘Grensgevallen’. In deze tentoonstelling worden de bezoekers uitgedaagd te kiezen tussen vrijheid van meningsuiting en het recht beschermd te worden tegen discriminatie. De hedendaagse grenzen van de vrijheid worden ook verkend in de interactieve tentoonstelling ‘Free2choose’ die vanaf 2005 in het museum te zien is en waar jaarlijks nieuwe actuele filmpjes aan worden toegevoegd. Restauratie plaatjes De plaatjes die Anne Frank op de wand van haar kamer in het achterhuis plakte worden in 2008 gerestaureerd. Tegelijkertijd zijn het voor- en achterhuis geklimatiseerd zodat de originelen geen hinder meer ondervinden van klimaatschommelingen. Dankzij deze werkzaamheden blijven de authentieke sporen van de onderduikers voor de toekomst bewaard.


1990 tot 2000 Behoud en toekomst In 1990, als het bezoekersaantal voor het eerst boven de 600.000 komt, is het eens te meer duidelijk dat het museum meer ruimte nodig heeft voor bezoekersfaciliteiten. Reconstructie, conservering en renovatie Onder de vlag ‘Behoud en toekomst Anne Frank Huis’ gaat in 1995 de uitvoering van dit grootschalige project van start. De belangrijkste doelstellingen zijn de reconstructie van het voorhuis in de stijl en sfeer van de onderduikperiode, conservering van het achterhuis, verbetering van de museale inrichting en optimalisering van de dienst verlening aan het publiek.Het museum blijft tijdens de werkzaamheden open voor bezoekers. In wisselende tentoonstellingen wordt er aandacht besteed aan onderwerpen als groeiende intolerantie tegenover minderheden en politiek georganiseerd racisme.

worden enkele belangrijke museale en educatieve functies ondergebracht, zoals de entree van het museum, de ontvangstzaal voor (school)groepen, de wisselexpositiezaal, de multimediaruimte, het museumcafé en de museumwinkel. Ook de kantoren van de Anne Frank Stichting zijn er ondergebracht. Op 28 september 1999 opent koningin Beatrix het vernieuwde museum. Voormalig Duits bondspresident Richard von Weizsäcker zegt in zijn toespraak dat het Anne Frank Huis ‘een centrale plaats van noodzakelijke herinnering is geworden’.

Belangstellend kijken koningin Beatrix en Hans Westra toe hoe Kyra Somers een presentatie geeft in de nieuwe multimediaruimte.

Museum vernieuwd Met steun van de gemeente Amsterdam wordt naast het Anne Frank Huis een nieuw gebouw gerealiseerd. In deze nieuwbouw


21

20

‘Thank you for showing me through this “house with a story”. A story that needs to be told again and again in honor of Anne Frank and to remind all of us, especially young people, about the terrible cost of hatred among people.’ Hillary Rodham Clinton, 27 mei 1997

Naast het Anne Frank Huis verrijst een nieuw gebouw w als uitbreiding van het museum en voor de kantoren van de Anne Frank Stichting.


‘Anne Frank died so others would remember. An extraordinary journey.’ Steven Spielberg, 17 februari 1994


19

Medewerker Jane Redman en een groep studenten bij een educatief programma.

Steven Spielberg bij een bezoek aan het museum in het voormalige kantoor van Otto Frank.

Jonge bezoekers bekijken het dagboek van Anne Frank.

18


Leerlingen met walkman tijdens een educatief programma in het museum.

Schrijver en Nobelprijswinnaar Elie Wiesel opent in 1989 een tentoonstelling over antisemitisme.


17

1980 tot 1990 Nieuwe technieken en veel groepen Multimedia doet zijn intrede in het museum. Bezoekers krijgen aan het begin van de route een inleidende video te zien over het leven van Anne Frank en het verhaal van het achterhuis. Voor leerlingen van het voortgezet onderwijs wordt in 1988 een walkmanprogramma geïntroduceerd. Via ingesproken teksten op cassettebandjes wordt zo aanvullende informatie bij tentoonstellingen verkregen. Het bezoekersaantal passeert in 1985 het half miljoen. Groepen Jaarlijks worden veel groepen uit binnenen buitenland ontvangen in het Anne Frank Huis. In de jaren tachtig zijn dat er ruim 600 per jaar. De meeste groepen zijn schoolklassen uit het basis- en voortgezet onderwijs. Zij volgen ter voorbereiding op het bezoek aan het museum een educatief programma in de ontvangstruimte in het voormalige magazijn van het pand Prinsengracht 263. Het dagboek getoond Sinds 1988 maakt Annes originele roodgeruite dagboek deel uit van de vaste expositie. 16

Dit is mogelijk door een permanente bruikleen van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (nu Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie). Tijdelijke tentoonstellingen gaan in deze periode over racisme in Nederland en actuele ontwikkelingen rond neofascisme in West-Europa. In 1989 wordt uitgebreid aandacht besteed aan antisemitisme. De tentoonstelling hierover wordt door Nobelprijswinnaar Elie Wiesel geopend.

‘Een enkele Anne Frank ontroert ons meer dan de ontelbaren die net zo leden als zij, maar wier beeld in de schaduw is gebleven. Misschien moet dat ook zo zijn: als we het leed van alle mensen moesten en konden meelijden, zouden we niet kunnen leven.’ Primo Levi in zijn boek ‘De verdronkenen en de geredden’, 1986


1970 tot 1980 Tijdelijke en permanente tentoonstellingen In 1969, negen jaar na opening, worden er 169.000 bezoekers geteld. In een dergelijk groot aantal bezoekers was niet voorzien, blijkt ook uit scheuren in balken en pleisterwerk. Het Huis gaat in 1970 daarom enkele maanden dicht voor noodzakelijke werkzaamheden. Via een inzamelingsactie wordt het bedrag voor de verbouwing bijeengehaald. Eenrichtingsverkeer Een van de problemen in het museum is de doorstroom van bezoekers. Deze moeten na bezichtiging van de bovenste ruimte in het achterhuis tegen de stroom in een steile trap af naar beneden. Van de bovenste verdieping van het achterhuis wordt daarom een doorgang gemaakt naar de zolder van het voorhuis. Op deze manier kunnen bezoekers na de verbouwing in eenrichtingsverkeer op een veilige manier door het pand geleid worden. Tegelijkertijd wordt een nieuwe tentoonstelling ingericht over de geschiedenis van naziDuitsland en de Jodenvervolging.

voor het noodzakelijke onderhoud en beheer niet afhankelijk kan blijven van giften. Bezoekers betalen vanaf nu entree. De belangstelling uit binnenen buitenland blijft groeien. De educatieve activiteiten van de stichting breiden zich uit. In tijdelijke tentoonstellingen, discussiebijeenkomsten en cursussen wordt aandacht besteed aan thema’s als mensenrechten, apartheid en de oorlog in Vietnam. In 1979 passeert het aantal bezoekers de 300.000. Het verhaal van Anne Frank In 1979 wordt op de zolder van het voorhuis van Prinsengracht 263 een nieuwe permanente tentoonstelling ingericht die een beeld geeft van Anne Frank en haar familie, geplaatst in het kader van de opkomst en ondergang van nazi-Duitsland. Niet eerder gepubliceerde foto’s geven de bezoekers een indringend beeld van Anne’s levensverhaal. Otto Frank stelt voor deze tentoonstelling originele documenten en handschriften van Anne ter beschikking.

Educatie en actuele thema’s Na de heropening in 1971 dringt het besef door dat het museum 50 jaar Anne Frank Huis

15

14

In 1979 wordt koningin Juliana rondgeleid door Otto Frank en opent een tentoonstelling over Anne Frank en haar familie.

‘Het Anne Frank Huis is de meest vanzelfsprekende introductie op de Holocaust, omdat het zo’n toegankelijk venster op deze periode biedt.’ James E. Young in het Anne Frank Magazine, 1999

Bezoekers voor het museum op de Prinsengracht, in de zomer van 1979.


12


‘Nadat het Anne Frank Huis was gerestaureerd, vroegen ze mij of de kamers weer moesten worden gemeubileerd. Maar ik antwoordde: “Neen”. Tijdens de oorlog is alles eruit gehaald en ik wil het zo laten.’ Otto Frank

Op aanwijzing van Otto Frank maakt Johannes Weiss in 1961 maquettes om bezoekers een beter beeld te geven van het achterhuis tijdens de onderduikperiode.

Een presentatie over Anne Frank in 1965.


11

1960 tot 1970 Museum open Op 3 mei 1960 gaat het Anne Frank Huis officieel als museum open. De geheime schuilplaats is een museum geworden. Naar aanleiding van de opening schrijft Otto Frank: ‘Bij de restauratie van het huis was het de bedoeling het voorhuis te moderniseren, om het te kunnen gebruiken als internationaal jeugdcentrum, maar het achterhuis zoveel mogelijk in de oorspronkelijke toestand te laten.’ Jongerencongressen Na opening van het Anne Frank Huis wordt het pand Prinsengracht 265, direct naast het museum, verbouwd. Hier komen het kantoor van de Anne Frank Stichting en de recreatie- en ontmoetingsruimte van het jeugdcentrum te liggen. In mei 1961 vindt hier het eerste internationale jongerencongres plaats met als thema: ‘Hoe kan de jeugd bijdragen tot een betere onderlinge verstandhouding in de wereld?’ In de loop van de jaren zestig worden vele internationale congressen, culturele manifestaties, lezingen en conferenties georganiseerd. Otto Frank is hier vaak bij aanwezig. 10

Bezoekster in het achterhuis in de jaren zestig.

Bezoekers Na de oorlog wil Otto Frank dat het achterhuis leeg blijft. Het symboliseert de leegte van al die mensen die zijn afgevoerd en nooit meer terugkeerden. Om de bezoekers toch een beeld te geven van de schuilplaats laat Otto Frank in 1961 twee maquettes maken, die laten zien hoe het achterhuis er uit ziet tijdens de onderduikperiode. Sinds de opening in 1960 trekt het museum veel belangstelling. In het eerste jaar bezoeken 9.000 mensen het Anne Frank Huis, in 1967 is het bezoekersaantal al gestegen tot ruim boven de 100.000.


Steeds meer mensen bellen aan die het achterhuis willen bezoeken. Vanaf 1955 staan zij steeds vaker voor gesloten deuren. Bezoek aan het achterhuis kan alleen nog op afspraak. Kleiman haalt dan bij Berghaus de sleutels op voor een rondleiding.

Reclameaffiche fi van Opekta; eenzelfde hangt in Anne’s kamer in het achterhuis.


9

Johannes Kleiman bij de draaikast, toegang tot het achterhuis.

‘De schuilplaats zelf zou in vaders kantoorgebouw zijn.’ Anne Frank, 9 juli 1942

De kamer van Anne in het achterhuis voor de restauratie.


7

Vóór 1960 Van onderduikplek naar herinneringsplek Op 6 juli 1942 duikt de familie Frank onder in het achterhuis van het bedrijfspand van de firma van Otto Frank, Opekta en Pectacon aan de Prinsengracht 263. Een week later, op 13 juli, komt ook de familie Van Pels naar het achterhuis. Fritz Pfeffer volgt hun voorbeeld op 16 november. Verraad De onderduikperiode eindigt op 4 augustus 1944, als de acht onderduikers worden verraden, opgepakt en weggevoerd naar Westerbork en uiteindelijk naar Auschwitz. In opdracht van de Duitsers wordt het achterhuis leeg gehaald. De dagboekpapieren van Anne worden door Miep Gies en Bep Voskuijl gered en na de oorlog aan Otto Frank, die als enige van de acht onderduikers de oorlog overleefde, overhandigd. Na de oorlog Otto Frank gaat na de oorlog weer verder met zijn bedrijf Opekta dat nog steeds bestaat, met Johannes Kleiman als directeur. In 1953 trekt Otto zich terug uit het bedrijf en gaat hij zich steeds meer wijden aan het dagboek van zijn dochter Anne. 6

Samen met Kleiman zet hij zich nog wel in voor het behoud van het pand dat in slechte staat verkeert. In 1954 kan Opekta het niet langer opbrengen om het pand te houden. Prinsengracht 263 wordt verkocht aan de firma Berghaus en dreigt gesloopt te worden. Na de Nederlandse première van het toneelstuk ‘Het Dagboek van Anne Frank’ in 1956 beginnen prominente burgers van Amsterdams zich met het behoud van het pand te bemoeien. Oprichting Anne Frank Stichting Op 3 mei 1957 wordt de Anne Frank Stichting opgericht met als belangrijkste doel: het behoud van de schuilplaats. Otto Frank zit in het bestuur. Ter gelegenheid van haar 75-jarig bestaan schenkt de fi rma Berghaus in oktober 1957 het pand Prinsengracht 263 aan de stichting. Met de medewerking van de toenmalige burgemeester van Amsterdam Van Hall wordt een grootschalige inzamelingsactie gehouden en kan ook het buurpand Prinsengracht 265 worden aangekocht. In de herfst van 1958 start de restauratie.


Voorwoord Op 3 mei 1960 worden, na een grondige opknapbeurt, de deuren van het Anne Frank Huis officieel geopend. Het Huis is dan al wereldberoemd. Niet alleen door het dagboek maar ook door de toneelvoorstelling en verfi lming van het dagboek in Amerika. De paradox van het Anne Frank Huis is dat een van de meest geheime, verborgen plekken van Amsterdam een van de best bezochte plaatsen van de hoofdstad is. Vanuit de hele wereld komen mensen in groten getale naar de plek waar Anne Frank zat ondergedoken. Zij zijn gegrepen door het verhaal van een kind, dat met haar familie probeert te ontsnappen aan de Jodenvervolging en die haar leven en gedachten aangrijpend heeft opgeschreven. In de loop van 50 jaar moest het museum een aantal keren ingrijpend worden verbouwd. De onderduikplek zelf is daarbij steeds behouden gebleven. Het is een lange, avontuurlijke weg geweest van een verwaarloosd en verkrot grachtenpand dat op het punt stond afgebroken te worden tot een professioneel museum dat door ongeveer een miljoen mensen per jaar wordt bezocht. Deze geschiedenis is ook bijzonder omdat Otto Frank, de vader van Anne, aan de basis stond van dit ‘museum met een verhaal’. Vijftig jaar geschiedenis van het Anne Frank Huis is vijftig jaar geschiedenis van mensen, instellingen en organisaties die zich ingezet hebben en steun gegeven hebben aan het ideaal van Otto Frank: bestuurders en medewerkers, overheden, charitatieve fondsen, zusterinstellingen, leveranciers, bouwers en museale inrichters. De meeste dank gaat echter uit naar het publiek dat op een uiterst respectvolle manier, vaak geduldig een tijdje wachtend in de rij voor het Huis, de plek bezoekt waar Anne Frank haar leven, haar angsten en haar dromen toevertrouwde aan haar dagboek.

Hans Westra, Algemeen directeur Amsterdam, april 2010 50 jaar Anne Frank Huis

5

Voorzitters van bestuur

Het eerste bestuurr van de Anne Frank Stichting in 1957. V.l.n.r. Floris Bakels (voorzitter), Otto Frank, Truus Wijsmuller en Herman Heldring.

Johan Stekelenburg neemt in 2000 de bestuurshamer over van Til Gardeniers.

4

Ted Musaph in 1993.

Han Lammers en Dick Houwaartt in 1989.


50 jaar Anne Frank Huis Een terugblik

Otto Frank op de zolder van het achterhuis. Deze foto werd gemaakt op 3 mei 1960, twee uur voordat het achterhuis voor het publiek werd opengesteld.

‘De opdracht die ik van Anne heb gekregen, geeft mij steeds weer nieuwe kracht – om te strijden voor verzoening en voor mensenrechten in de hele wereld.’ Otto Frank

50 jaar Anne Frank Huis Een terugblik

VERWANTE ORGANISATIES. Anne Frank Center New York, Verenigde Staten

Recommend Documents