sinterkl aas bestaat!
Bram van der Vlugt
Sinterklaas bestaat!
lemniscaat
Met medewerking van Erik van Muiswinkel & Jochem Myjer
Met de verkoop van dit boek ondersteunt uitgeverij Lemniscaat
inhoud
de stichting ‘Sinterklaas bestaat’ die ervoor zorgt dat duizenden kinderen die met armoede te maken hebben, een prachtig Sinterklaasfeest kunnen vieren met een zak vol cadeaus. Zie blz. 71 en www.sinterklaasbestaat.nl
Copyright © Bram van der Vlugt, 2012
Vooraf: Sinterklaas en ik
9
Copyright © omslagfoto: Andreas Terlaak / HH © Foto’s binnenwerk: Arie Kievit, Hollandse Hoogte, NOB/NPS Fotodienst, Ditske Bessels en overige rechthebbenden
DEEL I: VOL VERWACHTING
12
‘De Intocht, die doet hij zelf’ | Kleine verlangens | Sinterklaasgevoel | Jeugdfoto | Pietjes | Het geheim van Sinterklaas | Sinterklaas bestaat!
Vormgeving: Marc Suvaal Redactie: Tijn Boon Nederlandse rechten: Lemniscaat b.v., Rotterdam, 2012 ISBN
978 90 4770 518 5
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, mi-
D E E L I I : O L I E V E S I N T- N I C O L A A S
24
In het nest | Droombeeld | Bang | Eén en al aandacht | ‘Wat kunt ú mooi spreken!’ | De jongen die om Sinterklaas lachte | Te water | Mopperkont D E E L I I I : Z I J N K N E C H T S TA AT T E L A C H E N
38
crofilm, geluidsband of op welke andere wijze ook, zonder
Hoofdpiet | Oeroud verband (E. van M.) | ’k Wou soms dat ik Hoofdpiet was
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
geweest | Mijn adem stokt (Jochem Myjer) | Adéhadé (Jochem Myjer) | Chick | Singing in the Rain | Kus | Boven ons bed
Druk- en bindwerk: Wilco, Amersfoort Dit boek is gedrukt op milieuvriendelijk, chloorvrij gebleekt en verouderingsbestendig papier en geproduceerd
D E E L I V : H O E H U P P E LT Z I J N PA A R D J E
54
Niet voor publicatie | Willink-Sint | Amerigo
in de Benelux waardoor onnodig en milieuverontreinigend transport is vermeden.
DEEL V: KOM OOK E E N S B I J M I J
62
Lemniscaat is een uitgeverij van kwaliteitsboeken op het
Het lint | ‘They should do that with all white men’ | Schip der woestijn | Rawi |
gebied van filosofie, mens en maatschappij, psychologie,
Sinteke Pis | Nepotisme | Balletje trappen
opvoeding en literaire non-fictie. U kunt zich kosteloos aanmelden voor onze digitale nieuwsbrief — met speciale aanbiedingen — via www.lemniscaat.nl.
72
D E E L V I : W I E Z O U D AT Z I J N ?
Rijles (1) | Rijles (2) | Rijles (3) | Dit is Sinterklaas niet | Verdacht | Eerbetoon | De uitgever heeft rechthebbenden voor zover bekend ver-
Nepper | Beunklaas
zocht om toestemming voor publicatie. Wie desondanks meent rechten te kunnen doen gelden betreffende beelden in dit boek, wordt verzocht contact op te nemen met de uitgever.
DEEL VII: ZI E GI N DS KOMT
88
De stoomboot | Sint gaat de mist in | In een veewagen | Uit de hemel | Heli | De weg kwijt | ‘Aan mijn lijf geen polonaise’ DEEL VIII: EN WE ZINGEN EN WE SPRINGEN
100
‘Gajib kroekes’ | Only joking | Gezichtsbedrog | Toeteren | Toontje lager | Sinterklaas kan alles | Held op natte sokken | Sneeuwballen gooien | Ho ho ho
DEEL IX: ZOU DE GOEDE SI NT WE L KOM E N
120
Nu hij ’t weer zo lelijk vindt | Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht | Zachtjes gaan de paardenvoetjes | Piet, wat doe jij daar? | Op heterdaad betrapt | Powernap D E E L X : T R E K J E B E S T E TA B B E R D A N
134
Een halve klaas is heel geen klaas | Badpak | Goedgebekt | Het Grote Boek van Sinterklaas | Werkmijter | Bramband DEEL XII: WIE ZOET IS KRIJGT LEKKE RS
144
Boerenkool met worst | Makkelijk zat | Het Kasteel van Sinterklaas | Knoeiklaas DEEL XIII: SINTERKLAAS GOEDHEILIGMAN
152
Hoeren, zeelieden en kinderen | Blij dat ik geen kind was in de tijd van Jan Steen | Schijnheilige | Archaïsch | Opgeheven vinger DEEL XIV: DAG SI NTE RKL A A SJE
164
Luister naar ons afscheidslied (zoon Maarten) | Hoort wie klopt daar kind’ren | Kers op de taart | Karakterpieten | Gewoon Paul Verantwoording
174
Over Bram van der Vlugt
174
VOORAF
Sinterklaas en ik ‘Wat heb ik toch een prachtig leven! Gewone mensen kunnen daar alleen maar van dromen. Om te beginnen: iedereen vindt me aardig. Nou ja, bijna iedereen. Het mooie is dat ik de mensen die mij niet zo aardig vinden, heel zelden tegenkom. Die vinden dat ik niet besta en wanneer ik dan met veel tamtam de stad binnenkom, blijven ze uit de buurt. Ik krijg ze niet te zien.’
Montagefoto © Evert-Jan Daniels / HH | © Andreas Terlaak / HH
Deze woorden werden me toevertrouwd door
wee, iedere keer dat hij met zijn Pieten naar ons
niemand minder dan Sinterklaas, met wie ik al
land kwam. Intussen ging het leven door, ik stu-
mijn leven lang een innig contact onderhoud. Ik
deerde een paar jaar Bouwkunde en ging toen
zit hem heel dicht op z’n huid; ik ben de luis in
toch naar de Toneelschool, en Sinterklaas ver-
zijn baard, de verstekeling in zijn tabberd. In de
dween al die tijd niet uit mijn gedachten.
loop der jaren is er tussen ons een band ge-
Toen ik zevenentwintig was vroeg Sinterklaas me
groeid die ertoe heeft geleid dat wij elkaar met
of ik zijn tabberd niet eens wilde passen. Dat ik
minder dan een half woord begrijpen. Soms denk
me vereerd voelde, is te zwak uitgedrukt. Ik vond
ik zoals hij denkt, soms praat ik door zijn mond,
mezelf nog wel wat jong, maar een jongens-
soms weet ik niet wie van ons beiden er eigenlijk
droom kwam uit. Het was een taak die ik de rest
aan het woord is.
van mijn leven met intens genoegen heb vervuld.
Sinterklaas gelooft in zichzelf en ik in hem. Zo
In de familie, bij collega’s thuis, op scholen en bij
lang ik me kan herinneren ben ik al gefascineerd
de Intocht in ons dorp.
door zijn waardige, vrolijke en soms een tikje
En toen kwam die dag, in februari 1986, dat ik
anarchistische verschijning. Het geloof in Sinter-
Aart Staartjes bij een toevallige ontmoeting
klaas gaat natuurlijk, zoals bij elk kind, terug tot
vroeg of ik Sinterklaas voortaan ook mocht bege-
mijn vroegste jeugd. Maar ik bleef ook hartstoch-
leiden als hij op de televisie verscheen. ‘Welja,
telijk in de Sint geloven toen ik zag dat hij de-
joh, dat is goed’, zei Aart. ‘We gaan volgende
zelfde manchetknopen droeg als mijn vader. Dat
week kijken waar hij aan kan komen, ga maar
geloof ben ik nooit meer kwijtgeraakt. Sterker
mee!’
nog, ik heb het nooit willen kwijtraken. Ook niet
Zo kwam het dat ik in 1986 in Zutphen voor het
toen ik de wijsheid van mijn kinderjaren verloor
eerst de functie mocht vervullen van ‘vaste raad-
en langzamerhand een domme volwassene
gever van Sinterklaas in televisieaangelegenhe-
dreigde te worden.
den’. Ik was de opvolger van Adrie van Oorschot,
Jaar in jaar uit volgde ik Sinterklaas op de voet en
broer van uitgever Geert, die ik zeer bewonderde.
zo raakte ik steeds meer betrokken bij zijn wel en
En ik heb dat werk vijfentwintig jaar lang met
sinterklaas en ik
9
ongelooflijk veel plezier gedaan, tot en met 2010.
Sinterklaas bestaat! is eerst en vooral een feest
Niet alleen bij de Intocht en het Sinterklaasjour-
om naar te kijken. Er zijn prachtige foto’s opge-
naal, maar ook in De Club van Sinterklaas, Ik hou
nomen van de vele verschijningsvormen van Sin-
van Holland, de programma’s van Paul de Leeuw,
terklaas door de eeuwen heen: nu eens in de
in de Jaarbeurs en Ahoy, waar eigenlijk niet. Een
spotlights, in vol ornaat als de waardige figuur
keer of dertig per jaar ben ik ‘achter de baard
die hij is, dan weer backstage, in hilarische situa-
gekropen’, dus reken maar uit: zeker 750 keer in
ties of in een krijttekening op straat. Die foto’s
totaal.
heb ik stuk voor stuk van commentaar voorzien.
Ook na 2010 ben ik gewoon doorgegaan. Alleen
Je bent klazoloog of je bent ’t niet. In dit boek
niet meer voor de televisie. Ik ben blij dat ik tot
komt onze Sinterklaastraditie in al zijn rijkdom
op de dag van vandaag een steentje mag bijdra-
en variatie voorbij: van de moralistische Goed-
gen aan zijn bestaan. Want Sinterklaas bestaat
heiligman uit vervlogen tijden tot de Sinterklaas
en blijft bestaan zolang er mensen zijn die in
die ik maar al te goed ken.
hem geloven.
Mochten er lezers zijn die nu nog twijfelen aan
De Sinterklaasfolklore leeft als nooit tevoren,
het bestaan van Sinterklaas, dan weet ik zeker
onder jong en oud. Men zegt altijd dat het een
dat die na het lezen van dit boek van gedachten
feest voor kinderen is, maar dat vraag ik me af.
zullen zijn veranderd. Want wie het uit heeft,
Paardenpiet Pieter zei vorig jaar: ‘Het is een feest
weet het zeker: Sinterklaas bestaat!
van grote mensen waar we de kinderen bij nodig hebben.’ En misschien is dat wel zo. Het geloof in
Bram van der Vlugt
Sinterklaas is wijdverspreid onder alle leeftijden,
Najaar 2012
en Sinterklaas geniet daar intens van.
Utrecht, 24 november 2011 © Wim Oskam / HH
10
sinterklaas bestaat!
deel i Nieuw-Beijerland, 20 november 2010 © Arie Kievit / HH
vol verwachting
Intocht in Nieuwegein, 13 november 2010 © Maarten Hartman / HH
‘De Intocht, die doet hij zelf’
Toen ik in 1986 de eer-
nu verder ons geheim, want Floris en Hester geloven nog.’
ste Intocht deed waren mijn drie kinderen Maarten, Floris en
‘Natuurlijk’, zei Maarten, ‘dit is ons geheim.’ En het is ons ge-
Hester respectievelijk zeven, vijf en vier. Na afloop kwam ik
heim gebleven. Maarten wist het, Floris en Hester niet.
thuis en ze vertelden over de Intocht op tv en hoe leuk het was.
Een paar jaar later was het zover dat de kinderen meegingen
Vader was er niet bij, nee, die moest natuurlijk weer werken.
naar tv-studio’s; ze waren inmiddels negen, zeven en zes. En
Op maandag na het weekend zei Maarten van zeven: ‘Volgens
toen kwam er die uitspraak van Hester: ‘Pap, ik vind het fan-
Kleine verlangens ‘Vol verwachting klopt ons hart...’ De jonge moeder in het midden verheugt zich met
mij was jij het.’ Ik zei: ‘Nou, kom dan maar even mee naar de
tastisch dat je Sinterklaas mag spelen en je doet het hart-
haar kinderen op de komst van Sinterklaas. Met haar oudste zoon en dochter naast zich blikt ze levenslustig
logeerkamer. Kijk, daar hangt het pak en dit is de werkmijter.’
stikke goed. Je lijkt sprekend, zelfs je stem is dezelfde als die
de camera in, terwijl haar jongere kinderen staan te zingen en reikhalzend uitkijken naar de Sint: ‘Waar blijft
‘Ja, die heb ik al gezocht, maar kon ik niet vinden.’ Hij was al-
van Sinterklaas. Maar de Intocht, daar kom je niet aan, die
hij nou?’ Het is 1955, de tijd van de kleine verlangens, toen er nog niet zoveel was. Hoewel Sinterklaas zelf
lang in die kamer geweest. Ik keek hem aan en zei: ‘Maar dit is
doet hij zelf.’
niet op de foto staat, voel je dat er iets bijzonders is waar iedereen op zijn eigen manier naar uitkijkt. Amsterdam, 1955 © Jutka Rona / HH
14
sinterklaas bestaat!
16
Pakjesavond bij een familie in Boven-Leeuwen, 4 december 2011 © Marcel van den Bergh / HH
Bunnik, 2008 © Stijn Rademaker / HH
Sinterklaasgevoel
Dit meisje doet meteen enthousiast de deur open
Jeugdfoto
zwierige staartjes doet de deur open en haar jon-
nadat ze Sint en Piet door het raam aan heeft
eus, ik zou zeggen: dit is het beste bewijs dat
Zijn Sinterklaaspak ziet er piekfijn uit en hij heeft
gere broertje verschuilt zich voor alle zekerheid
zien komen. Die hebben vast niet eens de tijd ge-
Sinterklaas een kindervriend is. Ik kan me niet
ook een prachtig wit paard bij zich dat over zijn
achter haar rug in het donker. Hij is eigenlijk nog
kregen om op de deur te bonzen. Het meisje lijkt
voorstellen dat een kind van een jaar of acht
schouder meekijkt. Je hóórt hem bijna de brom-
best dapper, vind ik, want de meeste jonge kin-
vrolijk en totaal niet bang. Deze Sint is dan ook
iemand nadoet waar hij bang voor is.
stem van Sinterklaas nadoen.
deren blijven in de kamer en duiken weg achter
niet iemand om bang voor te zijn, dat kun je aan
Deze jongen speelt Sinterklaas, sterker nog: hij
Ja, ik had het kunnen zijn, dit jongetje. Misschien
de bank als Sinterklaas binnenkomt.
zijn gezicht wel zien.
is Sinterklaas. ‘Kijk eens wat ik hier aanwijs met
ben ik het wel.
Het meisje met haar
sinterklaas bestaat!
Een jeugdfoto van mij. Nee seri-
mijn vinger, wat ik in het Grote Boek heb staan!’
vol verwachting
17
Pietjes
Moet je
eens kijken, dat linkerpietje. Je kunt zien dat er echt iets in die zak zit, wat zou het zijn? Een cadeautje voor Sinterklaas? Het is helemaal nodig dat ze een pietenpruikje op hebben. Hun haren komen mooi onder de mutsen vandaan, het meisje in het midden heeft een prachtige vlecht en ze zijn ongetwijfeld allemaal geschminkt. Het tweede kind van rechts heeft net als Pippi Langkous twee verschillende kousen aan. Deze vijf wachten vast al heel lang op de boot van Sinterklaas, dat zie je zo. Het is opvallend dat de meeste kinderen Pietjes willen zijn. Je ziet niet zo vaak verklede Sinterklaasjes, laat staan vijf naast elkaar. Hoe zou dat komen?
Weesp, 14 november 2009 © Adrie Mouthaan / HH, 2008
Het geheim van Sinterklaas
Of je nou een open
haard hebt of een centrale verwarming of een potkachel, het maakt voor Sinterklaas niet uit. Sommige kinderen zijn arm en hébben niet eens een verwarming in huis. Dacht je soms dat Sinterklaas niet bij deze kinderen langskomt? De kinderen die op deze foto hun schoen hebben gezet, hebben zelf een open haard getekend en op de muur geplakt, compleet met twee kaarsen op de schouw en kleurige pietjes ernaast. De foto is gemaakt op een school, kijk maar: rechts is de stoel van Loes en haar overblijftrommeltje staat op tafel. Alle kinderen uit de klas hebben hun schoen of laars gezet – ik tel er eenentwintig – en die zijn morgenochtend vast en zeker gevuld met cadeautjes. Je zult zien, kinderen: als jullie nou maar zingen en iets in de schoen doen voor het paard, dan komt het allemaal goed.
20
sinterklaas bestaat!
Amsterdam. 25 november 2010 © Bart Mühl/HH
Rotterdam, 20 november 2005 © Vincent Mentzel / HH
22
Sinterklaas bestaat! Geloof me maar. Als je aan mijn baard trekt zeg ik au.
een commercial voor een bepaald merk chocoladeletters. Ze lieten een heleboel verschillende klazen
Een geliefde uitspraak van Sinterklaas. En in al die jaren heeft nog nooit een kind geprobeerd de baard
zien: de ene had een foute baard, de andere een halve en de derde alleen een dot watten onder zijn
van zijn gezicht te trekken. Op het moment dat je de mijter opzet, de baard om hebt en je de stem om-
neus; het zag er allemaal niet uit. En toen verscheen Sinterklaas zelf met een kind op schoot. Dat kind
laag laat gaan, dan bén je Sinterklaas.
trok aan zijn baard en hij zei ‘au’, waarop de tekst in beeld kwam: ‘Er kan er maar één de echte zijn:
Laat ik hier bekennen dat Sinterklaas zich één keer flink aan zijn baard heeft laten trekken. Dat was in
een chocoladeletter van Verkade.’
sinterklaas bestaat!
vol verwachting
23
