Promotor Prof. Dr. Vermeulen Gert en Commissarissen Prof. Dr. Ponsaers Paul en Prof. Dr. Vande Walle Gudrun

((1.5,7,6&+($1$/<6(9$1µ+(7 &+$57(59$1'(%(/$67,1* 3/,&+7,*(¶%(75())(1'('( ,1)250$7,('22567520,1*,1 (&2),1'266,(56 '(5(/$7,(7866(1),6&$$/236325,1*6 (1:(7*(9,1*6%(/(,'6,1'6 'RRU3HUU\7LPPHUPDQ Promotor Prof. Dr. Vermeulen Gert en Commissarissen Prof. Dr. Ponsaers Paul en Prof. Dr. Vande Walle Gudrun

,1/(,',1* Fiscale fraude is een veelbesproken onderwerp. De schatkist zou hierdoor tien miljard euro mislopen.1 Redenen hiervoor zijn ondermeer de belastingplichtigen die hun aangifte vergeten in te geven, niet alles vermelden of verdrinken in de toenemende complexiteit van de fiscale wetgeving. Bovendien mag niet ontkend worden dat het aan de kant van de fiscus rammelt. De controle belastingen laat te wensen over, de informatisering is slecht en ook zij zijn slachtoffer van de complexe fiscaliteit.2 Maar dit alles valt in het niets vergeleken met de ernstige georganiseerde fiscale fraude. Deze criminaliteitsvorm is vaak niet zo onschuldig als men mag denkt. Er wordt wel geen direct leed veroorzaakt zoals bij moord of verkrachting en er is geen aantoonbare schade zoals bij diefstal of vandalisme, maar fiscale fraude doet net daar pijn waar de meeste burgers vrezen, met name de geldbeurs. Fiscale fraude is één van de grootste maatschappelijke kwalen die zowel integraal als geïntegreerd aangepakt moet worden. Integraal, waarbij de hele strafrechtelijke keten bekeken wordt en geïntegreerd, wat betekent dat meerdere partijen en domeinen betrokken worden. De strafrechtelijke keten bestaat uit vier grote schakels, met name de wetgeving, de opsporing en de vervolging, de straftoemeting en de strafuitvoering. Het is 1 2

!#"%$

B. MOERMAN, “Chaos bij de fiscus - Fiscus loopt tien miljard mis”, 16 maart 2009, 9. !#"&$ B. MOERMAN, “Chaos bij de fiscus - Controle is pure vogelpik”, 18 maart 2009, 40.

107

EEN KRITISCHE ANALYSE VAN ‘HET CHARTER VAN DE BELASTINGPLICHTIGE’ BETREFFENDE DE INFORMATIEDOORSTROMING IN ECOFIN-DOSSIERS

van belang dat elk luik een goed beleid kent, want de ketting is maar zo sterk als haar zwakste schakel. Deze scriptie zal zich richten op het wetgevingsbeleid en het opsporingsbeleid. Dit is niet toevallig, want deze eerste twee schakels zorgen net voor veel discussie op het vlak van fiscale fraudebestrijding. Het fiscaal wetgevingsbeleid wordt complexer en het opsporingsbeleid kent problemen op het vlak van samenwerking tussen fiscus en politie. Voornaamste reden hiervoor is de Wet van 4 augustus 1986, ook wel het Charter van de belastingplichtige genoemd. Dit Charter zorgde voor een terreinverdeling tussen de strafrechtelijke en fiscale diensten. Voorheen konden fiscale ambtenaren deelnemen aan het gerechtelijk onderzoek, wat een schending inhield van het geheime karakter van het onderzoek. Nu kunnen zij nog slechts als getuige worden gehoord.3 Het Charter ging aan zijn doel voorbij, want effectieve fiscale fraudebestrijding werd onmogelijk. Ondanks diverse wetswijzigingen, blijft het Charter al meer dan twintig jaar overeind.4 De studie omvat twee grote delen. De literatuurstudie schetst alle wetgevende initiatieven op vlak van fiscale fraudebestrijding vanaf 1980 tot nu, terwijl de casestudy een gestructureerd overzicht van de meningen van belanghebbenden, met name leden van de FGP, ambtenaren van de fiscus en politici gespecialiseerd in fiscale materie, tracht weer te geven. Het doel van het onderzoek is om een aanzet te geven voor een oplossing voor de problematiek omtrent het Charter van de belastingplichtige.

5(68/7$7(19$1'(/,7(5$7885678',(

1.1. INLEIDING De literatuurstudie wordt onderverdeeld naar de vier grote regeerperiodes die ons land gekend heeft of nu kent, met de regeerperiode van christendemocraten en liberalen (1981-1988), gevolgd door die van christendemocraten en socialisten (1988-1999), liberalen en socialisten (19992007) en de cirkel lijkt rond met de coalitie van christendemocraten en liberalen (2007-…). De periodes drukten elk op hun manier een stempel op het fiscaal strafrechtelijk beleid.

1.2. HET WETGEVINGS- EN HET OPSPORINGSBELEID INZAKE FINANCIEEL-ECONOMISCHE DELINQUENTIE SINDS 1980. 'HUHJHHUSHULRGHYDQ&KULVWHQGHPRFUDWHQHQ/LEHUDOHQ 3

T. AFSCHRIFT, “ La loi du 4 août 1986 portant des dispositions fiscales” , ')( 1986, 677-690. C. STUYCK, “ Het strafonderzoek en de medewerking van fiscale ambtenaren 20 jaar na het Charter van de belastingplichtige” , *,+ -/.10 2436578 9: 0 2007, 1-18. 4

108

PERRY TIMMERMAN

'HSROLWLHNHVLWXDWLHGHEH]XLQLJLQJHQYDQ:LOIULHG0DUWHQV

De christendemocraten namen vanaf 1947 bijna onafgebroken deel aan de regering onder de partijnamen Christelijke Volkspartij (CVP) en Parti Social Chrétien (PSC). Hun politieke partner wisselde doorheen de tijd, naargelang de verkiezingsuitslagen en de politieke wil tot coalitie. Na een woelige periode met acht verschillende regeringen tussen 1971 en 1981, waaronder Martens I tot IV, waagde de CVP-PSC zich aan een coalitie met de liberalen, gevestigd onder de Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (PVV) en de Parti Réformateur Libéral (PRL). Regering Martens V werd in de periode van 9 tot 14 december 1981 gevormd. België kende intussen nog de naweeën van de zware internationale economische crisis van de jaren zeventig. Bovendien was er de verouderde industrie en zorgde de wafelijzerpolitiek, waarbij Vlaanderen en Wallonië evenveel budget toegekend kregen, voor een aangroeiende staatsschuld. De regering gaf dan ook prioriteit aan deze economische problemen.5 +HWZHWJHYLQJVEHOHLGGHJURWHILVFDOHKHUYRUPLQJ

Op vlak van fiscaal recht werd door de rooms-rode regering Martens II reeds in het begin van de jaren tachtig besloten tot een grootschalige hervorming van de fiscale fraudebestrijding.6 'H:HWYDQDXJXVWXV7

De aanvang van de fiscale hervorming kwam er met de Wet van 8 augustus 1980. Deze wet, tot stand gekomen onder de regering Martens III, bepaalt voor een groot deel het huidig fiscaal strafrechtelijk beleid met de toekenning van de strafrechtelijke vervolging voor alle inbreuken, behalve die op vlak van douane en accijnzen, aan het Openbaar Ministerie. Voorheen waren de fiscale administraties bevoegd om de strafvervolging in te stellen met de Wet van 31 december 1925.8

fiscale

De redenen voor deze ingrijpende verandering werden toegelicht door de Waalse liberaal Robert Henrion in zijn wetsvoorstel van 1979.9 Ten eerste zou de administratie niet haar initiatiefrecht ten volle benutten, omdat zij liever werken met een zekere discretie. Ten tweede twijfelde de administratie aan het 5

L. VAN OUTRIVE, Y. CARTUYVELS en P. PONSAERS, ;+ < 3=>+ [email protected]AE 3< F198 GHE)3957+ 3I13BA+ 9 $ A/I)3 36: E+ 957)3MLNC): + 8 + 3POQR)S)T OR1R O , Leuven, Kritak, 1991, 267-271. 6 F. DE MOT, U&+ 95 K)K :>98 < K V L,<C15B39< 36578 G,71384WN7 K <8 3< JBK ADI)3X.36: K 98 + AELN: + 5B7 8 + E 3D+ AYI13X5CA 8 3Z)8 JBK A V K1K K V K K 7)368 + 95 :)98 < L,<C15B39 <36578 in U[+ 95 : 3ML,< ?68 + \6?98 FI+ 39 , Antwerpen, Kluwer, 1988, 7. $ 7 Wet van 8 augustus 1980 betreffende de budgettaire voorstellen 1979-1980, ; 15 augustus 1980. JK

109


nut van strafrechtelijke sancties, want zij had de mogelijkheid om administratieve sancties toe te kennen. Ten derde werd volgens Henrion politieke druk uitgeoefend op de ambtenaren. Tot slot zou geaarzeld worden om strafvervolgingen in te stellen tegen goed gekende belastingplichtigen.10 Met deze wet werden ook de ontstane bevoegdheidsproblemen voor de pas opgerichte BBI geregulariseerd, want de BBI-ambtenaren konden enkel onder eigen bestuur functioneren. Het gevolg van de Wet van 8 augustus 1980 was dan ook een zeer intensieve samenwerking tussen de parketten en de BBI. De bijstand van de BBI was gewenst en bovendien een noodzaak, want er was een gebrek aan gespecialiseerd fiscaal personeel bij de parketten.11 'HKHUVWHOZHWYDQIHEUXDUL

De herstelwet kwam als reactie op de Wet van 8 augustus 1980 tot stand onder de regering Martens IV. Deze wet wou alle wetteksten van de belastingwetboeken in overeenstemming brengen met elkaar. Hierbij kwam artikel 100 Strafwetboek ter sprake. Dit belangrijk scharnierartikel tussen het algemeen en het bijzonder recht, waar het fiscaal strafrecht deel van uitmaakt, bleef op de meeste door het Wetboek van de Inkomstenbelastingen (WIB) gestelde misdrijven van toepassing, met uitzondering van de regels omtrent strafbare deelneming en verzachtende omstandigheden. Een jaar later werden deze ook toegepast.13 De tweede alinea van artikel 100 Strafwetboek laat de toepassing echter niet gebeuren wanneer dit leidt tot vermindering van de geldstraf, om de inning van fiscale rechten te garanderen.14 De fiscale rechtsprocedure genoot dus voorrang ten opzichte van de gerechtelijke procedure. De doorgevoerde hervormingen brachten kritiek met zich mee in de rechtsleer. Vooral de voortdurende wisselwerking tussen het gerechtelijk en het fiscaal onderzoek lag onder vuur.

8

Wet van 31 december 1925 tot$ wijziging van de wetgeving inzake rechtstreeksche belastingen en daarmede gelijk gestelde taxes, ; 2-3 januari 1926. 9 Voorstel van wet (R. HENRION) betreffende de strafvordering bij het tegengaan van belastingontduiking, ] K <: 0 ;8 0 Kamer 1979-1980, nr. 266. 10 C. VANDERKERKEN, U&+ 95 K : 3^98 < K V6J 3< J C): EM+ AE_3BA`< 3578 9.39 5B713< -a+ A1EMGcb K L,3BAE 36: + \6?B7)3+ I= K J de e + \E <36578 = .3 + \69: 98 33AY98 < K V L,<C5B39 <36578 , Gent, Mys & Breesch, 1996, 44. 12 Wet van 10 februari 1981 betreffende de strafrechtelijke beteugeling van de belastingontduiking, $ ; 14 februari 1981. 13 KB 2 april 1982 tot wijziging van de fiscale wetgeving inzake strafrechtelijke beteugeling van $ de belastingontduiking, ; 7 april 1982. 14 S. VAN CROMBRUGGE, U&+ 95 K : 3ML4<C6E < K -f- K e 368OR1g h)G7)368)7 K A)I J 398 JBK A/I)3f.36: K 98 + AELN: + 5B7 8 + E 3 , Kalmthout, Biblo, 1986, 34-35.

110

PERRY TIMMERMAN

Door de inbreng van fiscale ambtenaren aan het gerechtelijk onderzoek werd enerzijds fiscale expertise ingewonnen, maar anderzijds kregen zij de indringende onderzoeksmethoden van politie in de schoot geworpen, zoals het bijwonen van huiszoekingen en ondervragingen.15 Ter verduidelijking, in deze periode bestond er een dubbele vorm van samenwerking tussen de fiscus en de parketten16: • Het uitwisselen van inlichtingen, waarbij enerzijds de administratie fiscale gegevens doorspeelde naar het parket of de onderzoeksrechter volgens artikel 244 WIB 1964. Anderzijds deelde het parket volgens artikel 235 §1 WIB 1964 een strafdossier mee aan de administratie waaruit fiscale ontduiking kon blijken. • Actieve deelname van fiscale ambtenaren aan het gerechtelijk onderzoek, waarbij leden van de administratie als technische raadgever hun expertise aanwendden. Er werden echter gevallen geconstateerd waar de fiscale ambtenaar zijn rol van technische raadgever te buiten ging en zelf het gerechtelijk onderzoek leidde.17 Hierdoor hanteerde hij twee rollen, met name die van onderzoeksrechter en van klagende partij. Bij deze laatste rol werkte de ambtenaar dan weer voor Financiën en diende hij een taxatieprocedure te vestigen om de verloren inkomsten uit fiscale fraude te recupereren. Als deze twee taken door één en dezelfde persoon worden uitgevoerd, kan worden gesteld dat dit een inbreuk vormt op het geheim van het vooronderzoek in strafzaken. De fiscale functie en de juridische functie zijn immers twee totaal verschillende procedures. De één voert belastingheffing, de ander streeft behoud en herstel van de maatschappelijk orde na.18 Bovendien werden de rechten van de verdediging geschonden, want de belastingplichtige werd geen inzage verleend in zijn dossier. De fiscale ambtenaar kon echter door zijn deelname het verloop van het onderzoek beïnvloeden. En aangezien de fiscale ambtenaren meewerkten aan de zaak werd ook artikel 235 § 4 WIB 1964 overtreden, waarbij de Minister van Financiën moet ingelicht worden over een fraudezaak. Dit hoefde niet meer, want zijn ambtenaren waren reeds op de hoogte. De formele toelating die nodig was van de Procureur-generaal ontbrak echter. 19

15

R. TOURNICOURT, “ Scheiding van de strafrechtelijke en fiscale procedure in het licht van het handvest van de belastingplichtige” , i[U&( 1986, 83-88. 16 J. D’HAENENS, “ Het formeel fiscaal strafrecht na de hervormingen van 1980 en 1986” in A. DE NAUW, J. D’HAENENS en M. STORME (eds.), i%58 F3: 3c],<C1.1: 3-f3BA JK Aj98 < K V <36578 , Antwerpen, Kluwer, 1988, 165-168. 17 T. AFSCHRIFT, “ Les poursuites pénales pour fraude fiscale après le vote de la “ Charte” du contribuable” , k&i#l&2 1986, 679. 18 R. TOURNICOURT, “ Scheiding van de strafrechtelijke en fiscale procedure in het licht van het handvest van de belastingplichtige” , i[U&( 1986, 83. 19 Ibid.

111


Tot slot was er geen degelijk juridisch kader tot samenwerking tussen parketten en fiscus voorzien. Kortom, de regulering van de fiscale fraudebestrijding werd als een mislukking beschouwd. Een verandering drong zich dan ook op.20

+HWZHWVYRRUVWHO+HQULRQYDQMDQXDUL

Het was wederom Robert Henrion die van zich liet horen. De liberaal was ontevreden, want er was nog steeds geen protocol uitgewerkt om de belastingplichtige te beschermen. Bovendien waren onderhandelingen in 1981 en 1982 mislukt en stelde hij onregelmatigheden vast: ³9RRUWV LV VRPV JHFRQVWDWHHUG GDW PLVEUXLN ZRUGW JHPDDNW YDQ DDQJLIWHQ ZDDUELM GH]H ZRUGHQ JHGDDQ QLHW RP HHQ YHUGLHQGH VWUDI WH GRHQ RSOHJJHQ PDDURPHHQRYHUWUHGLQJWHGRHQRQWGHNNHQZDDURPWUHQWGHDGPLQLVWUDWLHQLHW RYHUYROGRHQGHDDQZLM]LQJHQEH]LW´5REHUW+HQULRQ:HWVYRRUVWHOQU Dit deed Henrion ertoe beslissen om een wetsvoorstel met vier doelen te lanceren. Hij wou voorkomen dat het parket overspoeld wordt met ongegronde klachten en dat zaken reeds aanhangig gemaakt worden vooraleer het parket over alle gewenste informatie beschikt. Een derde punt was de voorrang van de fiscale rechtsprocedure waarborgen. Tot slot moest actieve deelname van belastingambtenaren aan gerechtelijk onderzoek verboden worden.

A. DE NAUW, “ Het nieuwe vervolgingsstelsel in fiscale zaken” , ] K A CLN8 + 5CA 1986, 525-526.. Voorstel van wet (R. HENRION) waarbij aan de belastingplichtigen waarborgen worden gegeven op het stuk van de procedure inzake inkomstenbelastingen, ] K <: 0 ;8 0 Kamer 1984-1985, nr. 1106. 20 21

112

PERRY TIMMERMAN

+HWZHWVYRRUVWHO'HOUXHOOH*KREHUWYDQPHL

Een volgend initiatief op weg naar het Charter van de belastingplichtige was het wetsvoorstel van Janine Delruelle-Ghobert (PRL). Zij klaagde over de hoge belastingsdruk en ondanks alle maatregelen, zoals het indexeren van de belastingschalen, wenste zij twee waarborgen in te voeren. Ten eerste wou zij een grens vaststellen in procent van het Bruto Binnenlands Product (BBP), die niet overschreden mag worden door de belastingsdruk.Ten tweede wou zij: ³>«@GHRSVWHOOLQJYDQHHQKDQGYHVWGDWDDQGHEHODVWLQJSOLFKWLJHWHJHQRYHU KHWJHUHFKWHQGHILVFXVZDDUERUJHQELHGWGLHPLQVWHQVHYHQZDDUGLJ]LMQDDQ GLH ZDDURYHU GH UHFKWV]RHNHQGH LQ VWUDI]DNHQ EHVFKLNW´ -DQLQH 'HOUXHOOH *KREHUW9RRUVWHOYDQZHWQU Hierbij verwees ze naar de verschillende mistoestanden in de fiscale fraudebestrijding, met ondermeer de functievermenging vestiging van belasting en vervolging. Vandaar dat ze ook voorstelde om deze functies te scheiden. Hiervoor werden volgende maatregelen voorzien: • Vooraleer de belastingambtenaar een klacht aanhangig maakt bij het parket, moet de administrateur-generaal der belastingen nagaan of de klacht op voldoende gronden steunt en advies geven. • Het Openbaar Ministerie kan slechts een onderzoek instellen wanneer de administratie van belastingen een klacht indient. • Indien het parket tot vervolging wenst over te gaan, moet deze eerst advies zien in te winnen van de bevoegde gewestelijke directeur van de belastingen. • Bij gerechtelijke vervolging is het voor de belastingambtenaren verboden om actief deel te nemen aan het onderzoek. Hun rol is louter beperkt tot die van getuige. Deze voorstellen gaven stof tot nadenken en bovendien was de regering zich bewust van de kritieken, met het Charter van de belastingplichtige als gevolg.

]

22

K

Voorstel van wet (J. DELRUELLE-GHOBERT) houdende garanties voor de belastingplichtige, <: 0 ; 8 0 Senaat 1984-1985, nr. 884.

113


'H:HWYDQDXJXVWXVRIKHW&KDUWHUYDQGHEHODVWLQJSOLFKWLJH23

Intussen was er eind 1985 een nieuwe regering Martens VI tot stand gekomen, omdat de vorige was gevallen over communautaire problemen, met op kop de kwestie Happart. De meeste ministersposten bleven behouden, maar Mark Eyskens (CVP) werd wel Minister van Financiën. Het beleid focuste zich nog altijd op het terugdringen van de overheidsschuld, met ondermeer de uitvoering van het Sint-Annaplan in de periode van 3 april tot 20 mei 1986, ook wel gekend als het Pinksterplan. 24 Premier Martens deed hierover een regeringsmededeling aan het federaal parlement op 23 mei 1986. Doel was het financieringstekort terug te brengen van 11,5% van het BBP in 1986 naar 7% in 1989. Dit plan voorzag ook in fiscale maatregelen, die eenmaal in een wetsontwerp gegoten, bekrachtigd werden met de Wet van 4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen. Deze wet bevat een hoofdstuk III, artikelen 53 tot 116, met als titel ‘Rechtszekerheid van de belastingplichtige en instelling van het ambt van Substituut-procureur des Konings in fiscale aangelegenheden’ .Dit hoofdstuk werd beter bekend als het Charter van de belastingplichtige Het Charter wordt nog altijd beschouwd als een mijlpaal in de regulering van de fraudebestrijding.25 De meest ingrijpende wijzigingen worden puntsgewijs toegelicht. m 3BA)A+ 9E)3

J

+ AE

JK A

V

+ 9 5

K)K

:)98 <

K V .

K

<3

V

31+ 8 3BA

K)K

m A/I)3ML,<C15BF1<36F1<,I139

C6A+ AE 9

Vooraleer de fiscaal ambtenaar een klacht aanhangig maakt bij het parket, dient de gewestelijke directeur van de administratie zijn akkoord te geven. Hiermee wordt afgeweken van de dadelijke berichtgeving aan de procureur des Konings, vermeld in artikel 29 van het Wetboek van Strafvordering. Dit wetsartikel werd daarom voorzien van een tweede lid, waarin de wetgever stelt dat de leden van de BBI niet zonder machtiging van de administrateur-generaal feiten ter kennis kunnen brengen aan het parket. Deze wet werd ingevoerd om de eenvormigheid van de jurisprudentie te bevorderen.26

23

$

Wet van 4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen, ; 20 augustus 1986. KABINET VAN SOCIALE ZAKEN, ]&+ A)?98 3< L[: K Aon K <8 3BA)9qp6rsGX7 C1CL J C1C
114

PERRY TIMMERMAN

p13< LN: + 5B7 8

K I

J

+ 39

JK

A/I)3f.63:

K

K

98 + A1E

I)-a+ A+ 98 <

K

8 +3

De vorige wijziging gaf ook aanleiding tot de toevoeging van een §2 aan artikel 350 WIB. Het Openbaar Ministerie kan slechts een onderzoek instellen wanneer een aangifte wordt ingediend na advies van de administratie of van een daartoe gemachtigd fiscaal ambtenaar. Volgens §3 van artikel 350 WIB moet de procureur des Konings ook advies inwinnen van de gewestelijke directeur van de directe belastingen, indien het parket wenst tot vervolging over te gaan. Het advies dient binnen de vier maanden te volgen. p13<.1C6I

K

58 + 3

J

3%I1336: A

K

-f3

JBK

Ax.63:

K

98 + AE

K

-P.)8 3A

K

<3A

K1K

A/7)38E)3< 35B7 8 36: + \6?fC6A)I13<

d

C63?

Artikel 63 van de Wet van 4 augustus 1986 voegde in alle fiscale wetboeken, uitgezonderd de wet op Douane en Accijnzen, het artikel 350bis WIB in. Dit artikel bepaalt dat fiscale ambtenaren van de directe belastingen en de BBI slechts als getuige mogen verhoord worden. Met ingang van 1 februari 1987 werd de actieve deelname van de fiscale ambtenaren aan gerechtelijk onderzoek verboden. Hiermee speelde de regering in op de kritieken in de rechtsleer met betrekking tot fiscale ambtenaren die deelnemen in gerechtelijk onderzoek. Voornamelijk leden van de BBI namen actief deel aan daden van opsporing. Dit valt vooral te verklaren vanuit de doelstelling waarmee de dienst werd opgericht. Voor 1980 stond de BBI vaak zelf in voor het opsporen van misdrijven dankzij haar fiscale expertise.27 Deze nauwe samenwerking tussen de parketten en de BBI was zeker geen gewoonte, maar afhankelijk van het opsporingsbeleid per gerechtelijk arrondissement.28

27

P. GOEMINNE, “ Overwegingen in verband met de rechtszekerheid van de belastingplichtige” , 1988, 585-612 T. AFSCHRIFT, “ Les poursuites pénales pour fraude fiscale après le vote de la “ Charte” du contribuable” , k&i#l&2 1986, 261.

2Pb 28

115


-

WN< 3 K

K

8+3

JBK

Ay7138

K

m -P.)8x; F).98 + 8 F1F 8 T L,<C15BF1< 3F1<sI)3B9

C6A+ AE 9tE 39 L,35+

K

: + 9 3B3
V

+ 95

K

:3

8 3<+ 3

Met het opgelegde verbod tot actieve deelname van ambtenaren in gerechtelijk onderzoek, ging er een meerwaarde aan fiscale expertise verloren. De wetgever zag dit in en creëerde daarom een nieuw ambt, met name deze van Substituut-procureur des Konings gespecialiseerd in fiscale materie. Artikel 113 van de Wet van 4 augustus 1986 laste hiervoor een nieuw artikel 151bis in het Gerechtelijk Wetboek. Er werden vijftien nieuwe ambten voorzien voor juristen met ervaring in fiscaal recht, maar tegenwoordig zijn er zestien fiscale substituten. Zij ‘kunnen’ worden belast met de vervolging in fiscale zaken.29 Door deze woordkeuze kunnen ook andere substituten fiscale dossiers behandelen.30 p13< LN: + 5B7 8)F+ 8 98 3: .)+ \#33BA,L,< 3 \6F1I+ 56+ 336:

V

+ 95

K1K

:E)3957+ :

Tot slot werd ook een §4 aan het artikel 350 WIB toegevoegd. Deze aanvulling omvat het uitstel bij fiscaal geschil. Indien een geschil met fiscale aspecten bij een gerechtelijke instantie aanhangig wordt gemaakt, dient deze de uitspraak uit te stellen tot er een uitspraak gevallen is de fiscale betwisting. Tijdens dit uitstel is de verjaring van de strafvordering geschorst. Er dienen echter vijf voorwaarden vervuld te zijn. Het parket moet de zaak voor een bevoegde rechter brengen, vervolgens dient een andere gerechtelijke of administratieve instantie een klacht omtrent de zaak ontvangen, nog voor de debatten gesloten worden. Deze klacht moet steunen op een wet in de fiscale wetboeken en de uitspraak moet van die aard zijn dat ze het gerechtelijk proces in belangrijke mate kan beïnvloeden.31 Deze nieuwe bepalingen braken met het gedachtegoed van de Wet van 8 augustus 1980 en de herstelwet van 10 februari 1981.32

29

C. BUYSSE, “ De medewerking van belastingambtenaren aan het fiscaal strafrechtelijk onderzoek” , (1U42 1996, 192-196. 30 F. DE MOT, U&+ 9 5 K)K :H98 < K V L,<C1539 < 3578 G>7)368>WN7 K <8 3< JK AwI)[email protected]: K 98 + AE L[: + 57 8 + E 3X+ AwI13@5C6A8 3Z18 JBK A V K1K K V K K 7)368 + 95 :)98 < L,<C15B39 <36578 in U[+ 95 : 3ML,< ?68 + \6?98 FI+ 39 , Antwerpen, Kluwer, 1988, 15. 31 T. AFSCHRIFT, “ La question préjudicielle en cas de poursuites pénales pour fraude fiscale” , V ')CF1< A)0 I1<0 + 95B0 1983, 6-7. 32 A. DE NAUW, “ Het nieuwe vervolgingsstelsel in fiscale zaken” , ] K A CLN8 + 5CA 1986, 519.

116

PERRY TIMMERMAN

Het Charter van de belastingplichtige kent zowel haar voor- als haar tegenstanders. Ze zou slechts aan de symptomen sleutelen, zonder de wortel van het kwaad aan te pakken.33 Er werd zelfs gevraagd of zij noodzakelijk was.34 Een rabiate tegenstander van het Charter, Freddy Willockx (SP.A), viel vanuit de oppositie de beslissing van de regering aan35: ³>«@1XZRUGW GRRUGHPHHUGHUKHLGKHW&KDUWHUYDQGHEHODVWLQJSOLFKWLJH GRRU KHW SDUOHPHQW JHMDDJG 'LW RQGHUZHUS LV GH SROLWLHNH SULMV GLH DDQ GH 35/ PRHVW EHWDDOG ZRUGHQ RP GH UHJHULQJ RYHUHLQG WH KRXGHQ >«@ HHQ DDQWDO EHODQJULMNH IUDXGH]DNHQ NRQGHQ DDQ KHW OLFKW NRPHQ GDQN]LM GH ZHW YDQ>«@´)UHGG\:LOORFN[3DUO6W.DPHUQU Anderen gaven toe dat dit een stap in de goede richting is36 of minstens een waardige poging om de problemen die de wetten van 1980 en 1981 met zich meebrachten, te verhelpen.37 De rode draad doorheen de ingevoerde wetsartikelen van het Charter is de breuk tussen het fiscaal en strafrechtelijk opsporingsbeleid. Het wetgevingsbeleid trachtte echter het gebrek aan fiscale expertise bij gerechtelijke onderzoeken te compenseren door op de kennis van de financiële units van de Bijzondere Opsporingsbrigade (BOB) te rekenen.38 +HWRSVSRULQJVEHOHLGVFKHLGLQJWXVVHQILVFXVHQSDUNHW

De Wet van 4 augustus 1986 kwam in grote mate tot stand door de rechterlijke uitspraken in ophefmakende fiscale geschillen. In het begin van de jaren tachtig volgde de ene uitspraak na de andere in zaken waarbij de wisselende samenwerking tussen fiscus en parket voor inbreuken zou zorgen op de rechten van de verdediging en het geheim van het onderzoek.

R. TOURNICOURT, WN7 K <8 3< JK AyI)3q.63: K 98 + AE L[: + 578 + E)360x{43Ac?<+ 8 + 95713u3 JBK : F K 8 + 3 , Brussel, Centrum voor fiscale wetenschappen en bedrijfsbeleid, 1987, 31p. 34 J.P. BOURS, “ La loi du 4 août 1986. Fallait-il une charte au contribuable?” , ')C1F1

117


'HWHJHQVWULMGLJHXLWVSUDNHQYDQGHFRUUHFWLRQHOHUHFKWEDQNHQHQGHKRYHQ YDQEHURHS

De correctionele rechtbank te Brussel verklaarde in 1981 een procedure nietig wegens de permanente aanwezigheid van fiscale ambtenaren tijdens het strafrechtelijk onderzoek, wat volgens de rechter een inbreuk vormde op het geheim karakter van het onderzoek.39 Het Hof van beroep te Brussel vernietigde later het vonnis door te stellen dat niet de gehele procedure nietig diende verklaard te worden, maar enkel het onrechtmatige bewijs.40 In 1983 verduidelijkte het Hof van beroep te Antwerpen dat de fiscale ambtenaren ook gebonden zijn door het geheim van onderzoek en dat zij daardoor geen verkregen gegevens mogen gebruiken als bewijsvoering voor de administratie ter inning van fiscale schulden.41 In datzelfde jaar volgde de correctionele rechtbank te Antwerpen de vroegere redenering van de correctionele rechtbank te Brussel niet en achtte de bijstand van de BBI aangewezen wegens hun fiscale expertise.42 Het Hof van beroep te Brussel volgde ook deze stelling.43 +HWDUUHVWYDQPDDUWYDQKHW+RIYDQ&DVVDWLH

Het Hof van Cassatie nam de mening aan dat de aanwezigheid van fiscale ambtenaren tijdens het gerechtelijk onderzoek niet automatisch leidt tot schending van het onderzoeksgeheim en de rechten van de verdediging, zolang de onderzoeksdaden door de onderzoeksrechter of door de gemachtigde officieren van de gerechtelijke politie worden gesteld.44 'H]DDN%|QLVFKHQKHWDUUHVWYDQPHLYDQKHW+RIYRRUGH UHFKWHQYDQGHPHQV

Een parallelle zaak op internationaal niveau handelde omtrent de tussenkomst van een ambtenaar als deskundige in het strafproces. Bij Bönisch, een Oostenrijks vleesverwerkend bedrijf, stelde de voedselinspectie een te hoog gehalte benzopyreen vast, een kankerverwekkende stof. De ambtenaar van de inspectie diende een klacht in en werd later aangesteld als deskundige in die zaak. Bönisch voelde zich benadeeld en trok naar Straatsburg met schending van artikel 6, eerste lid EVRM, dat recht op eerlijk proces inhoudt. Het 39

Corr. Brussel 9 november 1981, UH'6U No. 83/12. Brussel 14 januari 1982, UH'6U No. 83/13 (tussenarrest); Brussel 25 februari 1982, U>'6U No. 83/14 41 Antwerpen 3 juni 1983, *4+ -/.02436578 9: 0 1983, 191. 42 Corr. Antwerpen 27 juni 1983, U>'6U No. 84/121. 43 Brussel 11 maart 1985, UH'6U No. 86/203. 44 Cass. 27 maart 1985, U>'U No. 85/208. 40

118

PERRY TIMMERMAN

Europees Hof veroordeelde de bijstand aan het gerechtelijk onderzoek. De ambtenaar was een getuige à charge, terwijl de beklaagde niet in machte was om een gelijkwaardige getuige à decharge op te roepen. Hierdoor was er disproportionaliteit in het straftoemetingsbeleid.45 &RQFOXVLH De regeerperiode van christendemocraten en liberalen was vooral geënt op de bestrijding van de zware economische crisis begin de jaren tachtig. Op vlak van fiscale wetgeving was er wel een grote hervorming in gang gezet, met de wetten van 1980 en 1981. Hierbij kreeg het Openbaar Ministerie terug het initiatiefrecht in fiscale zaken. De doorgevoerde hervormingen brachten echter kritiek met zich mee. Vooral de deelname van fiscale ambtenaren aan het gerechtelijk onderzoek kwam in de rechtsleer en rechtspraak aan bod, want algemene rechtsbeginselen zoals het recht van verdediging en het geheim van onderzoek werden geschonden. De regering Martens VI gaf hier gehoor aan met de Wet van 4 augustus 1986, waarmee een terreinverdeling ontstond tussen politie, justitie en fiscus. 'HUHJHHUSHULRGHYDQ&KULVWHQGHPRFUDWHQHQ6RFLDOLVWHQ 'HSROLWLHNHVLWXDWLH-HDQ/XF'HKDHQHDOVUHGGHULQQRRG

De communautaire kwestie begon de economische crisis te beheersen. De zaak Hapart heeft de Vlamingen en de Walen tegenover elkaar geplaatst, waardoor regering Martens VI viel. De daaropvolgende regering Martens VII had een staatshervorming op het programma gezet om de communautaire discussie op te lossen, maar het onderlinge wantrouwen zorgde voor een patstelling. JeanLuc Dehaene (CVP) doorbrak als informateur deze situatie met een akkoord tussen christendemocraten en socialisten. Regeringen Martens VIII en IX volgden, waarin Dehaene echter de sterke man werd.46

45

EHRM 6 mei http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html &highlight=b%F6nisch&sessionid=22805177&skin=hudoc-en, No. 8658/79 10/04/2009). 46 W. MARTENS, kP3#-f3-PC + < 3B9BGM: F)58 C<,3813-f3

1985, (consultatie

119


+HWZHWJHYLQJVEHOHLGXLW]RQGHULQJHQRSKHW&KDUWHU

Ondanks de Wet van 4 augustus 1986 wat meer rechtszekerheid voor de belastingplichtige opleverde, bleef er controverse omtrent het Charter van de belastingplichtige. De nieuwe principes plaatsten het fiscaal opsporingsbeleid in een strak gareel, waardoor er geen sprake kon zijn van een efficiënte fraudebestrijding.47 Op elk principe was er wel kritiek. m m 3BA)A+ 9E)3

J

JK

+ AE

A

V

+ 9 5

K)K

:)98 <

K V

.

K

<3

V

31+ 8 3BA

K)K

A/I)3ML,<C15BF1<36F1<,I139

C6A+ AE 9

De gewestelijke directeur dient zijn machtiging toe te kennen aan het bezwaarschrift van de ambtenaar vooraleer deze de feiten kan doorgeven aan de procureur des Konings. Bij de leden van de BBI was dit de directeurgeneraal. Deze directeur dient niet alleen te beslissen over de bezwaarschriften, hij bezit ook een adviserende functie.Er werd dan ook de vraag gesteld of de gewestelijke directeur niet te veel macht bezit. Vallen deze twee functies wel te verzoenen? Nog voor hij advies verschaft aan het parket, wordt door het verlenen van zijn machtiging duidelijk dat er fraude gepleegd werd.48 p13< LN: + 5B7 8

K

I

J

+ 39

JK

A/I)3f.63:

K

98 + A1E

K

I)-a+ A+ 98 <

K

8 +3

De procureur des Konings heeft het advies van de belastingadministratie nodig om de vervolging in te stellen. De gewestelijke directeur moet antwoorden binnen de vier maanden. Tijdens dit verzoek is de verjaring geschorst en kan het parket dus geen vervolgingen instellen. Vier maanden later kan er nog niets ondernomen zijn, waarna de termijn opnieuw loopt. Dit kan bijvoorbeeld wanneer de post is blijven liggen of verloren is geraakt.49 Natuurlijk is deze situatie verre van optimaal, aangezien het advies een verplicht karakter heeft. Een snelle ingreep van het parket in een fraudezaak was dan ook zo goed als onmogelijk.50 Bovendien is dit de strafrechtelijke ketting op zijn kop: de rechterlijke macht dient advies aan de uitvoerende macht te vragen vooraleer een onderzoek te mogen instellen!

47

M. MAUS, “ Over het charter van de belastingplichtige en " de fiscale rechtsbescherming na de Wet-Franchimont en het cassatiearrest van 9 december 1997” , C18 0 U[+ 950 nv0 1999, 79. 48 H. VANDEBERGH, “ Bedenkingen rond de bepalingen in de programmawet 1986 betreffende de rechtszekerheid van de belastingplichtigen” , (1U42 1986, 202. 49 L. HUYBRECHTS, “ Het Charter van de belastingplichtige: trial and error” , (1U>2 1986, 268. 50 F. DESTERBECK, “ De onderzoeksbevoegdheden van fiscale administraties en gerecht met het oog op fraudebestrijding” in F. STAELENS, E.J. LAMMERS en D. DE BOT (eds.), U&+ 95 K : 3 V K K J K V K V K < FI)31G,7 A)I : 3+ I+ A1E C1C
120

PERRY TIMMERMAN

p13<.1C6I

K

58 + 3

J

3%I1336: A

K

-f3

JBK

Ax.63:

K

98 + AE

K

-P.)8 3A

K

K1K

<3A

A/7)38E)3< 35B7 8 36: + \6?fC6A)I13<

d

C63?

Doordat de fiscale ambtenaren uitgesloten waren van gerechtelijk onderzoek, kon het parket en de politie niet meer rekenen op fiscale expertise. Bovendien is de rol van getuige voor de ambtenaren niet optimaal om fiscale fraude doeltreffend te bestrijden.51 Artikel 71 Wetboek van Strafvordering omschrijft de getuige als een persoon die kennis heeft van het misdrijf of van de omstandigheden ervan, wat wil zeggen dat de ambtenaar die instond voor de aangifte of kennis heeft van het fiscaal dossier als getuige kan ondervraagd worden. -

WN< 3 K

K

8+3

JBK

Ay7138

K

m -P.)8x; F).98 + 8 F1F 8 T L,<C15BF1< 3F1<sI)3B9

C6A+ AE 9tE 39 L,35+

K

: + 9 3B3
V

+ 95

K

:3

8 3<+ 3

De nieuwe ambt diende het tekort aan expertise op te vangen. De wettelijke invulling van deze functie zorgde echter voor discussie. De Substituten waren immers niet verplicht tot het behandelen van fiscale dossiers, want ze hadden ook de mogelijkheid om alle andere dossiers te onderzoeken. Met als gevolg dat de wetgever na enkele jaren tot de vaststelling kwam dat de Substituten zich niet meer met fiscaliteit bezighouden, maar met andere materie.52 p13< LN: + 5B7 8)F+ 8 98 3: .)+ \#33BA,L,< 3 \6F1I+ 56+ 336:

V

+ 95

K1K

:E)3957+ :

Het verplicht uitstel beoogde de rechtszekerheid van de belastingplichtige te verbeteren door tegenstrijdige uitspraken te vermijden, maar rechtbanken staan dit niet gemakkelijk toe. De strafrechter is nu eenmaal niet gebonden aan de uitspraak van een andere rechtbank of administratie en kan perfect voor een andere beslissing kiezen. In bepaalde gevallen werd geopperd om de strafuitspraak ‘HUJD RPQHV’ te verklaren.53 Het duurde echter zes jaar vooraleer het wetgevingsbeleid vaststelde dat het huidige Charter niet werkbaar was. De wetgever kon niet meer onderuit aan de kritieken van zowel de fiscale als de gerechtelijke instanties en hoopte met de Wet van 28 december 1998 op beterschap. De scherpe kanten van de terreinverdeling werden stilaan afgebot en de ingevoerde principes werden uitgewerkt met de wetten van 1994, 1997 en 1999. Er wordt ook stilgestaan bij de impact van het KB van 10 april 1992 en de Wet van 12 maart 1998 of de Wet Franchimont.

51 G. STEFFENS, “ Droit pénal fiscal et procédure pénale fiscale – Cinq ans d’ application de la ‘charte du contribuable’ ” , i%58 0 I)<0 1993, 500-502. 52 Ontwerp van wet houdende fiscale, financiële en diverse bepalingen, verslag (M. DIDDEN) namens de commissie voor de financiën, ] K <: 0 ; 8 0 Senaat 1992-1993, nr. 591, 80-83. 53 L. HUYBRECHTS, “ Het Charter van de belastingplichtige: trial and error” , (1U>2 1986, 269.

121


+HW.RQLQNOLMN%HVOXLWYDQDSULO|

De periode 1988-1993 werd gekenmerkt door de hervorming van de inkomstenbelastingen met een nieuw Wetboek van Inkomstenbelastingen. Het WIB 1992 vormt de coördinerende versie van 1964 met aangepaste terminologie, ingevoerd met het KB van 10 april 1992.55 Hierdoor werden de meeste artikelnummers ook gewijzigd, waaronder het reeds besproken artikel 235, §1 WIB 1964, nu artikel 237 WIB 1992, waarbij het parket een strafdossier kan meedelen aan de administratie waaruit fiscale ontduiking kon blijken. 'H:HWYDQGHFHPEHU|

De wetgever opteerde met de Wet van 28 december 1992 voor de detachering van fiscale ambtenaren bij de parketten, wat ook niet onbesproken bleef. De Commissie voor de Financiën heeft acht vergaderingen gewijd aan de bespreking van het wetsontwerp. Zo werd het volgend punt door een tegenstander opgeworpen: ³>«@ ILVFDOH DPEWHQDUHQ ZRUGHQ WHU EHVFKLNNLQJ JHVWHOG YRRU KHW VWUDIUHFKWHOLMNRQGHU]RHNRPELMVWDQGLQKHWRQGHU]RHNWHYHUOHQHQKHWJHHQHHQ VFKULOOLFKWZHUSWRSGHJHEUHNNLJHZHUNLQJYDQRQ]H6WDDWKHWLVQLHWQRUPDDO GDWRPZLOOHYDQKHWIHLWGDWGHSDUNHWWHQRQYROGRHQGHXLWJHUXVW]LMQGHILVFDOH DPEWHQDUHQSORWVDOVKHWZDUHYDQVWDWXXWPRHWHQJDDQYHUDQGHUHQ´/LGYDQ GH&RPPLVVLHYRRUGH)LQDQFLsQ3DUO6W6HQDDWQU Bovendien wordt aangehaald dat het risico bestaat dat contacten, relaties en vertrouwelijke informatie meegenomen kunnen worden naar de parketten, die anders niet zomaar te raadplegen zijn.57 Daarom werd opgeroepen om de fiscale parketten uit te breiden met gespecialiseerd personeel en niet aan te vullen met leden van de administratie, wat de scheiding der machten niet ten goede zou komen.58

$

54

KB 10 april 1992 tot coördinatie van wettelijke bepalingen inzake inkomstenbelastingen, ; 30 juli 1992. ! 55 2006, 44. A. TIBERGHIEN en R. DEBLAUWE, K A1I.1C63? J C1C< V + 9 5 K1K :)< 35B7 8 , Gent, Larcier, $ 56 Wet van 28 december 1992 houdende fiscale, financiële en diverse bepalingen, ; 31 december 1992. 57 Ontwerp van wet houdende fiscale, financiële en diverse bepalingen, verslag (M. DIDDEN) namens de commissie voor de financiën, ] K <: 0 ; 8 0 Senaat 1992-1993, nr. 591. 58 T. LOQUET, “ Fiscaal strafonderzoek en medewerking van fiscale ambtenaren” , ] K A C L[8 + 5C6A 2001, 358-359.

122

PERRY TIMMERMAN

Ondanks de kritiek op de detachering van fiscale ambtenaren, werd deze methode aanvaard en opgenomen onder artikel 71 van de Wet van 28 december 1992. Dit artikel stelt dat de fiscale ambtenaren, aangewezen door de Minister van Financiën, ter beschikking worden gesteld van de procureur des Konings of van de arbeidsauditeur om hen bij te staan in de uitvoering van hun taken.59 Hiermee wordt dus duidelijk dat zij niet de hoedanigheid van officier van gerechtelijke politie hebben, maar eerder die van technische raadgever.60 Door de terbeschikkingstelling aan het parket werd een uitzondering gemaakt op de rol die de fiscale ambtenaar toebedeeld kreeg in het Charter van de belastingplichtige. Er werden echter concrete voorwaarden gesteld aan deze detachering61: • De detacheringen moeten een lange periode omvatten. • De gedetacheerde fiscale ambtenaren staan onder het gezag van de parketten. • Er mag op geen enkele manier gebruik gemaakt worden van fiscale voorkennis met betrekking tot specifieke dossiers die zij opdeden in de fiscale administratie. • Indien de fiscale ambtenaar zijn detachering beëindigt, mag op geen enkele wijze gebruik gemaakt worden van de verkregen inlichtingen. Wat het verlenen van machtigingen betrof, bepaalde het Charter dat de fiscale ambtenaren voor een aangifte het akkoord van hun gewestelijke directeur dienden te krijgen, terwijl de leden van de BBI de machtiging van hun directeur-generaal nodig hadden. Deze laatste procedure werd gewijzigd door het invoeren van een mobiele cel bestaande uit drie BBI-ambtenaren. De machtiging moest bij minstens een van de drie verkregen worden.62

59

D. THIJS, “ Mogelijkheden tot samenwerking tussen de gerechtelijke overheden en de ambtenaren van de belastingadministraties” in R. BLANPAIN, I. CARMEN en C. BEVERNAGE (eds.), l%A)I13
}~ } ~

123


Bovendien diende de procureur des Konings geen advies meer in te winnen om vervolgingen in te stellen.63 Het was nog wachten op het Koninklijk Besluit van 17 juni 1994 vooraleer de concrete regels van de detachering vastgesteld werden.64 'H:HWYDQPDDUW Met de Wet van 30 maart 1994 werd een tweede uitzonderingscategorie op het Charter gecreëerd. Deze wet voorzag met artikel 31 in de detachering van twaalf ambtenaren aan de CDGEFID, de centrale dienst bij de Federale politie gespecialiseerd in financiële materie (supra). De gestelde voorwaarden komen goed overeen met de detachering bij de parketten en bovendien kennen deze ambtenaren ook niet de bevoegdheid van officier van gerechtelijke politie. Dit werd niet nodig geacht, omdat vooral de deskundigheid van de ambtenaren ter beschikking moest worden gesteld.66 Daarnaast voegde artikel 24 een nieuwe alinea toe aan artikel 463 WIB, waardoor de gedetacheerde fiscale ambtenaren volop kunnen meewerken aan fiscaal strafonderzoek en niet gebonden zijn aan de rol van getuige. Het was echter opnieuw wachten op de uitvoering van de wet, die pas geregeld werd met het Koninklijk Besluit van 22 december 2000.67

63

F. DESTERBECK., “ De onderzoeksbevoegdheden van fiscale administraties en gerecht met het oog op fraudebestrijding” in F. STAELENS, E.J. LAMMERS en D. DE BOT (eds.), 6& 6 P )¡¢)1£,¤11¥)¢ ¢ ¥1¦Y§¨1¨ B 6¨1©B¤)B B ¥¦vB¥Y B¥) ©) ¥¦ ¨¥1¢w¦ 6¨ ¦ 1¥ ¢) B )¡¢) , Diegem, Samsom, 1999, 279. 64 KB 17 juni 1994 tot vaststelling van de regels waarbij ambtenaren van de fiscale administraties ter beschikking worden gesteld van de procureur des Konings of van de arbeidsauditeur teneinde hem bij te staan in de uitoefening van hun taken., ª4« 14 juli 1994. 65 Wet van 30 maart 1994 tot uitvoering van het globaal plan op het stuk van de fiscaliteit, ª4« 31 maart 1994. 66 Wetsontwerp tot uitvoering van het globaal plan op het stuk van de fiscaliteit, ¬4 « ® Kamer 1993-1994, nr.1290/6. 67 KB 22 december 2000 tot vaststelling van de regels waarbij ambtenaren van de fiscale administraties ter beschikking worden gesteld van de centrale Dienst voor de Bestrijding van de georganiseerde economische en financiële delinquentie, teneinde die dienst bij te staan in de uitoefening van haar taken., ª4« 29 december 2000.

124

}~ } ~

PERRY TIMMERMAN

+HW.RQLQNOLMN%HVOXLWYDQMXQL¯°

Het KB van 17 juni 1994 zorgde voor de praktische regeling van de detachering van fiscale ambtenaren bij de parketten. Het bevat ondermeer bepalingen omtrent de selectieprocedure, de invulling van de functie en de duur van de detachering.69 De vermelde voorwaarden wijken amper af van de ideeën gestipuleerd in 1992: • De detacheringen omvatten een periode van zes jaar, hernieuwbaar voor termijnen van maximum twee jaar mits eensluidend advies van de procureur-generaal. • De gedetacheerde fiscale ambtenaren staan onder het gezag van de parketten. • Artikel 24 van het KB van 17 juni 1994 bepaalt dat de gedetacheerde fiscale ambtenaar geen dossiers mag behandelen waarmee hij reeds in contact is gekomen tijdens de uitoefening van zijn ambt in de administratie. Hij mag geen informatie meedelen aan de procureur des Konings of de arbeidsauditeur, behalve met machtiging van de gewestelijke directeur, zoals vermeld in artikel 29 Wetboek van Strafvordering. De mogelijkheid om als getuige te worden gehoord, zoals opgenomen in artikel 463 WIB, kan ook nog. Schending van artikel 24 zal leiden tot niet-ontvankelijkheid van de strafvordering.70 • Na de detachering mag de fiscale ambtenaar geen gebruik maken van de verkregen informatie. Schending hiervan heeft de nietigheid van de aanslag tot gevolg. Het aantal gedetacheerde fiscale ambtenaren stemt overeen met het aantal Substituten-procureur gespecialiseerd in fiscale materie.71

68

KB 17 juni 1994 tot vaststelling van de regels waarbij ambtenaren van de fiscale administraties ter beschikking worden gesteld van de procureur des Konings of van de arbeidsauditeur teneinde hem bij te staan in de uitoefening van hun taken., ª4« 14 juli 1994. 69 T. LOQUET, “ Fiscaal strafonderzoek en medewerking van fiscale ambtenaren” , ¬4)¥ ¨ ±[® ¨6¥ 2001, 359-363. 70 S. VAN CROMBRUGGE, “ Koninklijk besluit over detachering van belastingambtenaren bij de parketten” , [ ²6¨) ¨1¨6¦ 1994, 3-4. 71 T. LOQUET, “ Fiscaal strafonderzoek en medewerking van fiscale ambtenaren” , ¬4)¥ ¨ ±[® ¨6¥ 2001, 359-363. }~ } ~

125


'H:HWYDQMXQL ³

De Wet van 28 december 1992 werd gewijzigd in artikel 71 met de Wet van 10 juni 1997, waardoor het statuut van gerechtelijke officier, hulpofficier van de Procureur des Konings of arbeidsauditeur toegekend werd aan de gedetacheerde fiscale ambtenaren.73. Waarom dit statuut plots wordt toegekend, kan afgeleid worden uit de parlementaire voorbereidingen: ³'H KXLGLJH SUDNWLMN ZLMVW LPPHUV XLW GDW HU LQ PHHUGHU SDUNHWWHQ DDQ GH EHWURNNHQDPEWHQDUHQWDNHQZRUGHQWRHYHUWURXZGGLHQLHWSDVVHQLQKHWNDGHU YDQ GH IUDXGHEHVWULMGLQJ 'LW NRPW QHHU RS HHQ WH ZHLQLJ SURGXNWLHYH DDQZHQGLQJYDQHQHUJLHHQPLGGHOHQ>«@´ (3KLOLSSH0D\VWDGWHQ6WHIDDQ'H &OHUFN:HWVRQWZHUSYDQPDDUWQU). Om de gedetacheerde fiscale ambtenaren een efficiëntere bijdrage te doen leveren aan fiscale dossiers kwam de goedkeuring van het statuut in een stroomversnelling. Als gevolg kunnen de ambtenaren volledig meewerken aan het strafonderzoek en actief deelnemen aan huiszoekingen en verhoringen. Het Charter van de belastingplichtige werd dus bijgesteld via andere wetgeving. Ondanks de verlening van het statuut, is het opmerkelijk dat de vacatures voor de fiscale ambtenaren bij de parketten nooit ingevuld raakten. Van de zestien plaatsen, werden er twaalf ingenomen.74

72

Wet van 10 juni 1997 houdende toekenning van de hoedanigheid van officier van gerechtelijke politie aan de ambtenaren van de fiscale administraties ter beschikking gesteld van de procureur des Konings en de arbeidsauditeur, ª4« 18 juli 1997. 73 F. DESTERBECK, “ De onderzoeksbevoegdheden van fiscale administraties en gerecht met het oog op fraudebestrijding” in F. STAELENS, E.J. LAMMERS en D. DE BOT (eds.), 6& 6 P )¡¢)1£,¤11¥)¢ ¢ ¥1¦Y§¨1¨ B 6¨1©B¤)B B ¥¦vB¥Y B¥) ©) ¥¦ ¨¥1¢w¦ 6¨ ¦ 1¥ ¢) B )¡¢) , Diegem, Samsom, 1999, 282-284. 6 74 M. ROZIE en F. DERUYCK, & ) [® 6¤®N¥t® ± ¨B 6¤® , Gent, Mys & Breesch, 1996, 51.

126

}~ } ~

PERRY TIMMERMAN

'H:HWYDQPDDUW´µ De jaren negentig werden gekenmerkt door parlementaire onderzoekscommissies die de gebreken van het Belgisch strafrechtsysteem blootlegden. De aanbevelingen van ondermeer de Commissie Dutroux en de Tweede Bendecommissie zorgden voor een kentering in het strafrechtelijk beleid, met groeiende aandacht voor het slachtoffer in het strafproces.76 De Wet van 12 maart 1998, ook gekend als de Wet Franchimont, was het gevolg. Deze wet kwam tot stand door de Commissie Strafprocesrecht, in 1991 opgericht door Minister van Justitie Melchior Wathelet (PSC) en onder voorzitterschap van professor Michel Franchimont. Hun doel was het creëren van een moderne procesvoering keten door aandacht te schenken aan aspecten zoals transparantie, openheid en controle op de regelmatigheid van het onderzoek.77

Deze wet lijkt geen impact te hebben op het fiscaal strafrecht, maar schijn bedriegt. De oorzaak hiervan is het Cassatiearrest van 9 december 1997 (infra), waarin gesteld wordt dat de belastingadministratie zich zonder problemen burgerlijke partij kan stellen. Deze beslissing zorgt er voor dat de fiscus ook kan genieten van de rechten die door de Wet Franchimont zijn toegekend aan slachtoffers, waaronder het inzagerecht en het verzoek tot onderzoeksdaden. In de geest van het Charter van de belastingplichtige vormt dit een grote stap achteruit.78 'H3URFHGXUHZHWWHQYDQPDDUW¶· HQPDDUW°¸

De wetten van 15 en 23 maart vormden het eindpunt van een fiscaal hervormingsplan, met als aanvankelijk doel het vereenvoudigen van de belastingprocedures. Het bleef echter bij het uitstippelen van een geschillenregeling, maar de machtigingsprocedure werd wel aangepast.81

75

Wet van 12 maart 1998 tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium van het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek. ª,« 2 april 1998. 6 C. VAN DEN WYNGAERT en S. VANDROMME, «® 6¤® ¹o® ± ¨B 6¤®o¥ 6 ¥ ® ¥) ® ¨6¥)11® 6¤ ® , Antwerpen, Maklu, 2006, 540. 77 B. DE SMET, “ De justitie in de steigers. Beschouwingen over het ontwerp Franchimont als steunpijler van een moderne gerechtelijke constructie” , ¬41¥¨ ±[® ¨6¥ 1997, 210-211. 78 M. MAUS, “ Over het charter van de belastingplichtige en de fiscale rechtsbescherming na de Wet-Franchimont en het cassatiearrest van 9 december 1997” , ºf¨1® [ »v 1999, 77-90. 79 Wet fiscale geschillenregeling 80 « 27 maart 1999. Wet van 23 maart 1999 betreffende de rechterlijke inrichting in fiscale zaken, ª4 81 F. DESTERBECK, ¼Pw¦ ¨)® D² ¤® ½¥1¥¾§1¥¾¢) #± ¨BB¢)¡ v ¥¾¢1f± )²6® ½6² , Mechelen, Kluwer, 2006, 155. 76

}~ } ~

127


De BBI-ambtenaren hoeven voor een machtiging zich niet meer te richten tot de mobiele cel, maar kunnen zoals de fiscale ambtenaren zich begeven naar hun gewestelijke directeur.82 Bovendien werden oude wetsartikelen, zoals artikel 350 WIB 1964 eindelijk opgeheven. 'H:HWYDQDSULO¿ À

Door de Wet van 28 april 1999 werd artikel 327 § 4 WIB opgeheven, die stelde dat uitdrukkelijk verlof van de procureur-generaal of de auditeurgeneraal diende verleend te worden aan de leden van het Openbaar Ministerie, wanneer zij de Minister van Financiën willen inlichten inzake onderzoeken met ernstige indiciën van belastingsontduiking. Nu kan iedere parketambtenaar de fiscus onmiddellijk inlichten over een fraudezaak via het Antifraudecomité. Deze dienst speelt dan de zaken door naar het Ministerie van Financiën.84 Bovendien moet er geen sprake zijn van ernstige indiciën, maar bestaat de meldingsplicht al zodra er enige aanwijzingen zijn. De UDWLROHJLV van deze wet ligt in het gegeven dat vroeger enkel de fiscale misdrijven door het parket gemeld werden aan de fiscus. Nochtans kan fraude ook aangetroffen worden in dossiers die niets met fiscaliteit te maken hebben.85 +HWRSVSRULQJVEHOHLGSUREOHPHQRPWUHQWUHFKWVJHOGLJKHLG

Doordat de coalitie van de christendemocraten en de socialisten de fiscale fraudebestrijding concreter uitwerkte in allerlei wetgevingsdocumenten, had dit natuurlijk ook gevolgen op het vlak van het opsporingsbeleid. Zo werd de retroactieve werking van het Charter van de belastingplichtige werd meer dan eens betwist. Bovendien toont een selectie van gekende arresten aan dat parket, politie en fiscus vaak een verkeerd optreden werden verweten.

82

F. DESTERBECK, “ De onderzoeksbevoegdheden van fiscale administraties en gerecht met het oog op fraudebestrijding” in F. STAELENS, E.J. LAMMERS en D. DE BOT (eds.), 6& P )¡¢)1£,¤11¥)¢ ¢ ¥1¦Y§¨1¨ B 6¨1©B¤)B B ¥¦vB¥Y B¥) ©) ¥¦ ¨¥1¢w¦ 6¨ ¦ 1¥ ¢) B )¡¢) , Diegem, Samsom, 1999, 282-284; X, “ Gewestelijke directeuren BBI krijgen meer macht – Maystadt roept kibbelende belastingsdirecteuren bij zich” , ¼f^Á ½6¢ 23 januari 1997, geen paginanummer (gevonden via databank »DB¢ ¦ ¡1 ). 83 Wet van 28 april 1999 tot aanvulling, wat de bestrijding van de fiscale fraude betreft, van het koninklijk besluit nr. 185 van 9 juli 1935 op de bankcontrole en het uitgifteregime voor titels en effecten en van de wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der verzekeringsondernemingen, ª4« 25 juni 1999. 84 P. PONSAERS, “ De strijd om de fiscale papieren tijger opnieuw tanden te geven: de Bijzondere Belastingsinspectie (BBI)” , Â ¢)%¢11¦ 2007, 45. 85 Wetsvoorstel (H. SCHOETERS en L. SUYKENS) tot aanvulling, wat de bestrijding van de fiscale fraude betreft, van het koninklijk besluit nr. 185 van 9 juli 1935 op de bankcontrole en het uitgifteregime voor titels en effecten en van de wet van 9 juli 1975 betreffende de controle der verzekeringsondernemingen, ¬, «® Senaat 1998-1999, nr.1263/2.

6

128

}~ } ~

PERRY TIMMERMAN

'HYRQQLVVHQEHWUHIIHQGHGHUHWURDFWLHYHZHUNLQJYDQKHW&KDUWHU

Het Charter van de belastingplichtige stelt dat de fiscale ambtenaren slechts als getuige mogen worden gehoord. Deze bepaling werd geen retroactieve werking toegekend, waardoor de reeds gevoerde onderzoeken in samenwerking met de BBI rechtsgeldig blijven. Zo oordeelde de correctionele rechtbank te Gent dat alle onderzoeksdaden, gesteld vóór de Wet van 4 augustus 1986, in de voorliggende zaak rechtsgeldig zijn. De rechter nam hiertoe het besluit omdat er geen bewijs was dat de gestelde onderzoeksdaden ook zonder hulp van de fiscale ambtenaren niet zouden geschied zijn.86 In 1991 oordeelde de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen over een zaak waarbij het gerechtelijk onderzoek nog vóór de Wet van 4 augustus 1986 werd ingezet. Tijdens het onderzoek werd duidelijk dat de fiscale ambtenaren meer deden dan louter technische bijstand en ook actief deelnamen aan het onderzoek. De rechter kwam dan ook tot de conclusie dat de fiscale ambtenaren hun bevoegdheid te buiten gingen en achtte de onderzoeksdaden nietig.87 In hetzelfde jaar verklaarde de rechtbank van eerste aanleg te Brugge eveneens de gestelde onderzoeksdaden in een zaak nietig, nu doordat de BBIambtenaren de rechten van de verdediging zouden geschonden hebben.88 Het Hof van beroep te Antwerpen oordeelde ook over een zaak waarbij het gerechtelijk onderzoek nog vóór de Wet van 4 augustus 1986 plaatsvond. Daarbij stelde het geen onregelmatigheden vast tussen het parket en de fiscale ambtenaren, waardoor de onderzoeksdaden rechtsgeldig bleven.89 'H]DDN.LUVFKHQ &RYDQIHEUXDUL

Bij een inval in het Antwerpse wisselkantoor Kirschen & Co in 1986 werd door de speurders, in samenwerking met de BBI, bewijzen van miljardentransacties in zwart geld ontdekt. De eigenaars Hilaire Beelen en François Leiser, beiden linken met de politiek, werden na een heuse procedureslag vrijgesproken, maar in 1994 door het Hof van beroep toch bestrafd. Deze zaak zou ook mee aan de grondslag van het Charter van de belastingplichtige liggen.90

86

Corr. Gent 1 oktober 1990, >Ã6 No. 91/138. Rb. Antwerpen 1 maart 1991, HÃ6 No. 91/160. 88 Rb. Brugge 17 juni 1991, HÃ6 No. 91/159. 89 Antwerpen 10 december 1996, >Ã No. 97/50. 90 X, “ De zwarte zaakjes van Hilaire Beelen en François Leiser” , paginanummer (gevonden via databank »DB¢ ¦ ¡ s). 87

}~ } ~

¼PÄÁ ½6¢

24 april 1993, geen

129


+HWDUUHVWYDQPDDUW

Het Hof van Cassatie sprak zich in het arrest van 29 maart 1994 uit over de rol van de BBI. Eisers hadden afgeleid uit art. 463 WIB dat de BBI-ambtenaren als getuige geen verdere verrichtingen meer in het onderzoek mag doen. Het Hof ging met deze denkwijze niet akkoord en stelde dat de BBI ondanks haar statuut van getuige nog steeds inlichtingen mag verschaffen of zelfs via het inzagerecht een eigen onderzoek mag opstarten.91 +HWDUUHVWYDQVHSWHPEHU

In 1991 werd bij een failliete vennootschap bedrieglijke bankbreuk en fraude vastgesteld. De procureur des Konings vorderde de onderzoeksrechter om een gerechtelijk onderzoek in te stellen, maar volgens het Charter diende hij bij een gerechtelijk fiscaal onderzoek eerst het advies van de gewestelijke directeur in te winnen. De procureur speelde het echter slim door enkel de bankbreuk te vermelden in de oorspronkelijke vordering. Ondertussen won hij advies in bij de administratie om vervolgens een aanvullende vordering op te stellen. De zaakvoerder werd voor beide feiten veroordeeld door het Hof van Beroep te Gent, maar hij was het daar absoluut niet mee eens. Volgens hem was enkel de oorspronkelijke vordering van tel en hij ging naar het Hof van Cassatie. Deze volgden met het arrest van 17 september 1996 de handelswijze van de procureur des Konings, die volgens de wet handelde. Dit arrest werd door de rechtsleer gebruikt als kritiek op het Charter92: ³'H]H ]DDN WRRQW PRRL DDQ GDW GH YRRUVFKULIWHQ YDQ KHW &KDUWHU YDQ GH EHODVWLQJSOLFKWLJH ]HNHU LQ ]LMQ RRUVSURQNHOLMNH YHUVLH DDQOHLGLQJ KHEEHQ JHJHYHQ WRW RHYHUOR]H GLVFXVVLHV YRRU GH UHFKWEDQNHQ HQ KRYHQ GLH PHW GH JURQG YDQ GH ]DDN QLHWV WH PDNHQ KDGGHQ´ )UDQFLV 'HVWHUEHFN )LVF$FW

91

Cass. 29 maart 1994, >Ã No. 94/2000. F. DESTERBECK, “ Het Charter van de belastingplichtige – Gerechtelijk onderzoek mag beperkt tot niet-fiscaal misdrijf ondanks fraude” , [ Å%® 1996, 44/5-44/7. 92

130

}~ } ~

PERRY TIMMERMAN

+HWDUUHVWYDQGHFHPEHU

Het Hof van Cassatie zorgde met het arrest van 9 december 1997 ervoor dat de Wet Franchimont op fiscaal vlak een impact heeft. De rechtsleer bekommerde zich nog vóór het ontstaan van het Charter omtrent de vraag of de fiscus wel het recht heeft om zich burgerlijke partij te stellen.93 In deze discussie kwam verheldering doordat het Hof stelde dat deze zich zonder problemen burgerlijke partij mag stellen.94 Hierdoor kan de fiscus beroepen op het inzagerecht of zelfs de onderzoeksrechter verzoeken om aanvullende onderzoeksdaden te stellen. Bovendien kunnen deze aanvragen niet geweigerd worden, tenzij het onderzoek gevaar zou kunnen lopen. Indien de inzage geweigerd wordt, kan de fiscus nog altijd beroep aantekenen bij de Kamer van Inbeschuldigingstelling. En mocht dit allemaal niet baten, krijgt deze hoe dan ook inzage wanneer het onderzoek beëindigd is. Ondanks de gunstige wetgevingsevolutie voor het slachtoffer, zijn er dus een aantal fiscale perverse effecten. De fiscus kan teren op de rol van burgerlijke partij, waardoor er een stap achteruit gezet wordt met betrekking tot de principes dat het Charter van de belastingplichtige ingevoerd heeft:95 ³'DDU ZDDU KHW &KDUWHU « GH LQYORHG HQ GH LQPHQJLQJ YDQ GH ILVFXV LQ VWUDIUHFKWHOLMNHRQGHU]RHNHQDDQEDQGHQKHHIWZHWHQWHOHJJHQEOLMNWWKDQVGDW GHILVFDOHDGPLQLVWUDWLHKDDUJUHHSRSKHWJHUHFKWHOLMNRQGHU]RHNRSQLHXZ]DO NXQQHQYHUVWHUNHQ´0LFKHO0DXV1RW)LVF0 &RQFOXVLH

In de jaren na het ontstaan van het Charter van de belastingplichtige, volgden allerhande kritieken vanuit de rechtsleer en de rechtspraak. Deze hadden vooral betrekking op de macht van de gewestelijke directeur, de termijnen, de rol van getuige die de fiscale ambtenaren toebedeeld kregen, de invulling van de nieuwe Substituten en het verplicht uitstel bij een prejudicieel fiscaal geschil. Deze kritieken kwamen echter niet in dovemansoren terecht. De coalitie tussen christendemocraten en socialisten was dan ook een heel vruchtbare periode op vlak van fiscale wetgevingsinitiatieven. Er kwam een groot fiscaal hervormingsproces met de wetten van 1992, 1994, 1997 en 1999. Hierbij stond de detachering van fiscale ambtenaren naar de parketten en het CDGEFID centraal. Dit idee werd reeds begin de jaren negentig als dé oplossing beschouwd, maar de uitwerking liet op zich wachten.

93

W. DIERICK, “ De fiscus, burgerlijke partij voor het strafgerecht” , Å[&Á 1982, 59-68. Cass. 9 december 1997, >Ã No. 98/3. M. MAUS, “ Over het charter van de belastingplichtige en de fiscale rechtsbescherming na de Wet-Franchimont en het cassatiearrest van 9 december 1997” , ºf¨1® [ »v 1999, 77-90. 94

95

}~ } ~

131


De aandacht voor het slachtoffer nam ook toe, wat gunstig is, maar kent ook een paar fiscaal perverse gevolgen. Wegens een Cassatiearrest kan de fiscus nu als burgerlijke partij optreden, met als gevolg meer onderzoeksmacht en voor de belastingplichtige minder bescherming. 'HUHJHHUSHULRGHYDQ/LEHUDOHQHQ6RFLDOLVWHQ 'HSROLWLHNHVLWXDWLH*X\9HUKRIVWDGWJULMSWGHPDFKW

Guy Verhofstadt (VLD) greep in 1997 naast een plek in de federale regering ondanks de meeste voorkeurstemmen. Dit zette hem aan tot het schrijven van twee Burgermanifesten, waarin hij stelde dat het niet de burger, maar wel belangengroepen waren die het beleid stuurden. Bovendien werd de PVV omgevormd naar de Vlaamse Liberalen en Democraten (VLD). Deze vernieuwingsbeweging leverde succes op, want de VLD bleef groeien. De coalitie van christendemocraten en socialisten bleef echter samenklitten, totdat Verhofstadt zijn gram haalde uit de dioxinecrisis.In 1999 werd hij premier.96 +HWZHWJHYLQJVEHOHLGEHODQJYDQIUDXGHEHVWULMGLQJQHHPWWRH

De paarsgroene regeerperiode werd gekenmerkt door een neoliberaal beleid met focus op de criminaliteit, want crimineel gedrag is een inherent kenmerk geworden van het economische en sociale leven. Een ander neoliberaal kenmerk van de overheid is echter de afhankelijkheid van het bedrijfsleven. Er diende een fiscaal aantrekkelijk klimaat gecreëerd te worden om bedrijven in België te houden.97 De mindere aandacht aan de fiscale aspecten van criminaliteit kan hierdoor verklaard worden. Wel besteedt Minister van Justitie Marc Verwilghen (VLD) aandacht aan het bestrijden van de witteboordencriminaliteit in het Federaal Veiligheids- en Detentieplan (FVDP). Bovendien komen de verdere uitwerking van de detachering van fiscale ambtenaren en de vraag tot meer samenwerking aan bod. Deze initiatieven alleen zijn echter niet voldoende om fiscale fraude aan te pakken en dat besefte de regering maar al te goed. Daarom werd er beroep gedaan op een regeringscommissaris belast met de strijd tegen de grote fiscale fraude.98

96

DE WEBSITE VAN DE EERSTE MINISTER VAN BELGIË, Æ#¡ ÇÉÈ ¤¨ ® 1¢® , www.premier.fgov.be/nl/biografie/guy-verhofstadt (consultatie 18/04/2009). 97 P. HEBBERECHT, ¼PËÊ § ±4) ¥1¦fÌf§B1¥z¢)y Ía ¥1 ® ® ©6® ½¢ ¥¦Î ¥ª,6 ¦ Ï , Brussel, Politeia/VUBPress, 2008, 239. 98 T. LOQUET, “ Fiscaal strafonderzoek en medewerking van fiscale ambtenaren” , ¬4)¥ ¨ ±[® ¨6¥ 2001, 369-370.

132

}~ } ~

PERRY TIMMERMAN

+HW)HGHUDDO9HLOLJKHLGVHQ'HWHQWLHSODQYDQMXQL

De regering, met een regierol voor Minister van Justitie Marc Verwilghen, opteerde voor een integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid. Dit beleid kreeg vorm met het Federaal Veiligheids- en Detentieplan (FVDP), dat het ruimer beleidskader vormt voor de politieplannen zoals voorzien de Wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus. Dit plan bevat diverse prioriteiten, zoals de aanpak van de witteboordencriminaliteit.100 Project 39 van het FVDP treft maatregelen voor het creëren van een permanent overlegforum inzake financiële en economische delinquentie. Het College van procureurs-generaal dient een protocol voor nauwere samenwerking uitwerken en de CDGEFID wordt geïntegreerd in de Federale politie. Bovendien dienen meer fiscale Substituten aangetrokken te worden en moet er een betere opleiding komen. Ter ondersteuning van de parketten worden naast de fiscale ambtenaren ook financiële deskundigen aangetrokken. Het stelsel van de detachering wordt hierdoor vervangen, waardoor de ambtenaren het ministerie van Financiën kunnen verlaten. +HW.RQLQNOLMN%HVOXLWYDQRNWREHU

Alain Zenner (PRL) werd met het KB van 25 oktober 2000 aangesteld als regeringscommissaris, toegevoegd bij Minister van Financiën Didier Reynders. Zenner wordt verantwoordelijk gesteld voor de strijd tegen de fiscale fraude. Bovendien dient hij de fiscale procedures te vereenvoudigen. Daarvoor had Zenner reeds de toon gezet door op 20 juli 2000 twee samenwerkingsprotocollen tussen de Ministers van Justitie en Financiën af te sluiten. Het doel van deze akkoorden was enerzijds het optimaliseren van de fiscale fraudebestrijding in de sector van de minerale oliën en anderzijds een betere samenwerking tussen justitie en fiscus op vlak van BTW-carrousels. De politieke wil begon te groeien om gezamenlijk maatregelen tegen de grote fiscale fraude te treffen.102

99

Het federaal veiligheids- en detentieplan (M. VERWILGHEN), ¬, « ® Kamer 1999-2000, nr. 716/001. 100 G. VAN HEES, P. PONSAERS en T. VANDER BEKEN, Ð,6B¤) B¤1BÍf)¥1¦ ÍfB¥®>ÑÄ«® ¡ ¥ ¥)1 ²Ò[ ® 1 ® §6¨) ¨ ±, ±[¨ ¥1¦ Ò& ² , Antwerpen, Maklu, 2005, 64-65. 101 KB 25 oktober 2000 tot benoeming van de Regeringscommissaris, toegevoegd aan de Minister van Financiën, en tot bepaling van zijn opdracht, ª,« 28 oktober 2000. 102 P. PONSAERS, “ De strijd om de fiscale papieren tijger opnieuw tanden te geven: de Bijzondere Belastingsinspectie (BBI)” , Â ¢)%¢11¦ 2007, 44. }~ } ~

133


+HW.RQLQNOLMN%HVOXLWYDQGHFHPEHU À

Het KB van 22 december 2000 legde eindelijk de praktische uitvoering van de terbeschikkingstelling van twaalf fiscale ambtenaren aan CDGEFID vast. De ideeën hieromtrent waren immers in de Wet van 1994 aan bod gekomen, maar de realisatie liet vooral op zich wachten door de nakende politiehervorming. Hierbij zal CDGEFID opgenomen worden in de structuur van de Federale politie. Wat de wetgeving betreft, zijn er grote gelijkenissen met de detachering van fiscale ambtenaren naar de parketten104: • De detacheringen omvatten een periode van drie jaar, hernieuwbaar voor termijnen van maximum drie jaar mits eensluidend advies van de procureur-generaal. • De gedetacheerde fiscale ambtenaren staan onder het gezag van CDGEFID. • De gedetacheerde fiscale ambtenaar mag geen dossiers behandelen waarmee hij reeds in contact is gekomen tijdens de uitoefening van zijn ambt in de administratie. • Na de detachering mag geen gebruik worden gemaakt van de verkregen informatie. Het KB verzuimde echter in het bepalen van een nieuw statuut voor de gedetacheerde fiscale ambtenaar, net zoals het KB van 1994 dat de terbeschikkingstelling aan de parketten regelde. Ó +HWDFWLHSODQ$ODLQ=HQQHUYDQPDDUW

Regeringscommissaris Alain Zenner stelde een klein jaar na zijn aanstelling het actieplan “ 1DDUHHQQLHXZHILVFDOHFXOWXXU” voor. Zijn plan omvat met de vereenvoudiging van fiscale procedures en de strijd tegen de grote fiscale fraude twee delen. Met de fiscale vereenvoudiging wil Zenner de relatie tussen fiscus en belastingplichtige verbeteren, terwijl ‘samenwerking’ het sleutelwoord van de fiscale fraudebestrijding dient te worden. Nochtans ligt dit niet voor de hand, aangezien de fiscus gericht is op het innen van bedragen en justitie als doel het opsporen en bestraffen van misdrijven heeft.

103

KB 22 december 2000 tot vaststelling van de regels waarbij ambtenaren van de fiscale administraties ter beschikking worden gesteld van de centrale Dienst voor de Bestrijding van de georganiseerde economische en financiële delinquentie, teneinde die dienst bij te staan in de uitoefening van haar taken., ª4« 29 december 2000. 104 P. PONSAERS, “ De strijd om de fiscale papieren tijger opnieuw tanden te geven: de Bijzondere Belastingsinspectie (BBI)” , Â ¢)%¢11¦ 2007, 43-44. 105 º%) B¥/¥ ¡1Ò[ fB¡ ® ¡1¡ ¹1§B B¥1§¨¡¢ ¦M ¥1¦a§B1¥/¢) M± ¨BB¢ ¡ ,¥/¢1 A. ZENNER, 6 ® ½6¢q® ¦ B¥ B ¡¢) , Brussel, Ministerie van Financiën, 2001, 189p (Actieplan van de regeringscommissaris).

134

}~ } ~

PERRY TIMMERMAN

Deze diensten zouden niet alleen vlot informatie moeten kunnen doorspelen, maar de infrastructuur moet dit ook toelaten. Moderne apparatuur is dan ook van belang. Een ander heikel punt waren het aantal vrije betrekkingen van fiscale ambtenaren bij de parketten. Zenner nam zich dan ook voor om de zestien plaatsen maximaal aan te vullen.106 Bij deze punten werd wel vermeld dat de principes van het Charter zoals de verplichte machtiging bij het indienen van een aangifte en het verbod van actieve deelname aan het onderzoek gerespecteerd moeten worden.107 'H:HWYDQDSULO ¿

De toekenning van het statuut van officier van gerechtelijke politie aan de gedetacheerde ambtenaren bij CDGEFID werd een feit bij Wet van 10 april 2003. Hierdoor kunnen zij op efficiënte wijze hun taken vervullen en een meerwaarde leveren aan de strijd tegen de grote fiscale fraude. De minister liet bovendien verstaan dat deze wet met terugwerkende kracht in werking zal treden, met name op 1 januari 2001, om geen discussie meer mogelijk te maken over de rechtsgeldigheid van de reeds gestelde onderzoeksdaden van CDGEFID. De terbeschikkingstelling van ambtenaren trad immers op 1 januari 2001 in werking, met de opname van CDGEFID in de Federale politie in het kader van de politiehervorming.109 'HVWUDWHJLVFKHQRWD+HUYp-DPDUYDQGHFHPEHU

Op 12 juli 2003 kwam de paarse regering Verhofstadt II tot stand. De opvolger van Alain Zenner werd Hervé Jamar (Mouvement Réformateur, het vroegere PRL), Staatssecretaris voor de modernisering van de financiën en de strijd tegen de fiscale fraude. Net als Zenner was Jamar er snel bij met de voorstelling van de strategische nota “ 9LD PRGHUQLVHULQJ QDDU HHQ KXPDQH ILVFDOLWHLW” , goedgekeurd door de Ministerraad op 16 januari 2004. De nota voorzag ondermeer in het sluiten van samenwerkingsprotocollen tussen

106

F. GOOSSENS (ed.), Ô)²6©1¨² ½6&¬N¨) ® ¡1¥)6 ® %ÕÖ)Ö6×)Ø ÕÖ1ÖÙ , Mechelen, Kluwer, 2008, 227. & B z® § §6¨) ¦M ¥¦ÚB¥ B¤ ® ©¤1 Ía ¥¦M£qÛf ±4¥¦) ½6²B¤) ¢1¹ C. VANDERKERKEN, Ü Òf ½¦ 6¤® ¹ ©Ò# ½6 )® § ¢)6 ¥1¦ , Gent, Larcier, 2006, 62. 108 Wet van 10 april 2003 houdende toekenning van de hoedanigheid van officier van de gerechtelijke politie aan bepaalde ambtenaren van de fiscale administratie ter beschikking gesteld van de federale politie, ª,« 12 mei 2003. 109 Verslag over het wetsontwerp houdende toekenning van de hoedanigheid van officier van gerechtelijke politie aan bepaalde ambtenaren van de fiscale administraties ter beschikking gesteld van de federale politie op 16 december 2002, ¬, «® Senaat 2001-2002, nr. 1836/002. 110 H. JAMAR, «® ® B¦ ¤)y¥ ¨)® , Brussel, FOD Financiën, 2003, 60p (Actieplan van de staatssecretaris voor de modernisering van Financiën en de strijd tegen de fiscale fraude). 107

}~ } ~

135


diverse beroepssectoren en de fiscale administraties en de modernisering van de FOD Financiën.111 Jamar besteedde ook veel aandacht aan de detachering van fiscale ambtenaren. Zo wou hij zes extra fiscale ambtenaren inschakelen, ter ondersteuning van de parketten.112 +HWZHWVYRRUVWHO9DQGHU0DHOHQHWDOYDQGHFHPEHU ÝÝÞ Intussen bleef de coalitiepartner niet stilzitten. Zo werd op 16 december 2005 een wetsvoorstel ingediend door ondermeer Dirk Van der Maelen (SP.A). Dit document omvat maatregelen om de fiscale fraudebestrijding beter te organiseren. Zo gaat deel 3.1, “ De versterking van de samenwerking tussen de parketten en de fiscale administratie” , dieper in op het Charter van de belastingplichtige. Daarin wordt met spijt vastgesteld dat ondanks alle wetgevende initiatieven sinds het Charter, de fiscale fraudebestrijding nog steeds mank loopt: ³'HVWULNWHVFKHLGLQJWXVVHQKHWILVFDDORQGHU]RHNHQKHWVWUDIRQGHU]RHNHQKHW YHUERGRSHHQGRRUJHGUHYHQVDPHQZHUNLQJWXVVHQKHWRSHQEDDUPLQLVWHULHHQ GH ILVFDOH DGPLQLVWUDWLH KHEEHQ WRW JHYROJ GDW KHW RQGHU]RHN LQ ILVFDOH IUDXGH]DNHQYDDNJURWHQGHHOVGRRUKHWSDUNHWPRHWZRUGHQRYHUJHGDDQ'H]H YHUVSLOOLQJ YDQ PDQNUDFKW LV QHIDVW YRRU GH ILVFDOH IUDXGHEHVWULMGLQJ´ 'LUN 9DQGHU0DHOHQZHWVYRRUVWHOGHFHPEHUQU Bovendien werden de zestien plaatsen van de fiscale ambtenaren bij de parketten nog steeds niet ingevuld. Vandaar de oproep tot ingrijpende maatregelen, met als concreet voorstel de afschaffing van Art. 463 WIB92, dat slechts de fiscale ambtenaren als getuige beschouwt. Het wetsvoorstel werd met kleine correcties opnieuw ingediend in 2007. 114

111

J.-M. DELPORTE, “ De samenwerking tussen de cijferberoepen en de fiscale administratie gaat erop vooruit!” , ¬, 6 ¨) 2006, 9. 112 F. GOOSSENS (ed.), Ô)²6©1¨² ½6&¬N¨) ® ¡1¥)6® %ÕÖ)Ö6×)Ø ÕÖ1ÖÙ , Mechelen, Kluwer, 2008, 227. 113 Wetsvoorstel (D. VANDERMAELEN et al.) tot wijziging van de regelgeving met het oog op een efficiëntere bestrijding van ernstige fiscale fraude, ¬, «® Kamer 2005-2006, 16 december 2005, nr. 51 K2162/001. 114 Wetsvoorstel (D. VANDERMAELEN) tot wijziging van de regelgeving in fiscale zaken met het oog op een efficiëntere bestrijding van ernstige fiscale fraude, ¬4 « ® Kamer 2007-2008, 6 december 2007, nr. 0511/001.

136

}~ } ~

PERRY TIMMERMAN

+HWVDPHQZHUNLQJVSURWRFROWXVVHQ)2')LQDQFLsQ)2'-XVWLWLHHQ GH)HGHUDOHSROLWLHYDQGHFHPEHU ÝÝ

Hervé Jamar stelde in 2006 een nieuw samenwerkingsprotocol voor, dat moet leiden tot een nauwere samenwerking tussen de BBI en de politie. De regering keurde het voorstel goed en bijgevolg werd op 1 januari 2007 een nationale politiecel opgericht, bestaande uit een analyse- en een operationele cel. Zowel rechercheurs als fiscale ambtenaren zijn er werkzaam. In de operationele verkrijgen de belastingambtenaren de titel van officier van gerechtelijke politie. Door het verlenen van deze titel wordt het Charter van de belastingplichtige omzeild, want de fiscale ambtenaren worden op de loonlijst van de politie geplaatst. Hierdoor gaan ze niet als ambtenaar met de politie op pad, wat het Charter verbiedt.116 In de analysecel wordt geen titel verleend aan de fiscale ambtenaren en behouden ze hun oorspronkelijke taakstelling, want ze helpen de politie met het detecteren van fraude.117 'H.RQLQNOLMNH%HVOXLWHQYDQHQMDQXDUL ÝÝö

In 2007 werd bij Koninklijk Besluit de wetgeving omtrent de detachering van fiscale ambtenaren aan de parketten en CDGEFID gemoderniseerd. Het KB van 21 januari 2007 dat de detachering van de fiscale ambtenaren bij de parketten regelt, heft daarom het vorige KB van 17 juni 1994 op, terwijl het KB van 23 januari 2007 met betrekking tot de terbeschikkingstelling van ambtenaren aan CDGEFID het KB van 22 december 2000 opheft. +HWRSVSRULQJVEHOHLG&KDUWHUZRUGWFUHDWLHIRQWZHNHQ

Ondanks enkele wetgevende initiatieven om het Charter te omzeilen of enigszins af te botten, staan de grootste principes nog overeind. De belastingambtenaar kan nog altijd slechts als getuige worden gehoord en de fiscale ambtenaren dienen nog altijd een machtiging van hun gewestelijke directeur te bekomen. Deze “ SURFHGXUHOHPHQKLUV” werpen een schaduw op het

115

¦ 6¨

H. JAMAR,

«))Íf¥1Ò& ²1 ¥¦ ± ¨1® ¨6¨1%)1¥¦ 1 1¥)¢1¾¢)¾® ½¢® B¦)¥÷Íf6¤1)¥ Íf¥÷§B1¥s¦ ¨)® vB¥ 6 )¡1¢1DÍf6®NBB¥÷ ¥ ® ¥) ® ¨6¥) w¢ Íf¥1B wB¥s® ¦ B¥Ä Ç® Í#¥¾§B)¥Ä¨Í>±N ø6

¦)1¥ ¢) 6 )¡¢)B¹1ª ¡1 6 ¹[Â&¼[ ¥11¥ ÏB¥

, 2006, paginering onbekend. X, “ Belastinginspecteur krijgt politietaken” , ¼#» 6 december 2006, 3. 117 F. GOOSSENS (ed.), Ô)²6©1¨² ½6&¬N¨) ® ¡1¥)6® %ÕÖ)Ö6×)Ø ÕÖ1ÖÙ , Mechelen, Kluwer, 2008, 231. 118 KB 21 januari 2007 tot vaststelling van de regels waarbij ambtenaren van de fiscale administraties ter beschikking worden gesteld van de procureur des Konings of van de arbeidsauditeur teneinde hen bij te staan in de uitoefening van hun taken, ª,« 2 februari 2007; KB 23 januari 2007 tot vaststelling van de regels waarbij ambtenaren van de fiscale administraties ter beschikking worden gesteld van de centrale Dienst voor de Bestrijding van de georganiseerde economische en financiële criminaliteit, ª4« 7 februari 2007.

116

ßàá âãâ ä å æç è éß êëì í îïðð ñò ïðóð î ç àôôõ á ó

137


verloop van fiscale strafzaken en kosten parket, politie en fiscus heel wat tijd en energie.119 Enkele voorbeelden zijn het Beerschotarrest, het Biorimarrest en het arrest van 22 juni 2004. ó ïð

+HW%HHUVFKRWDUUHVWYDQMXQL

De BBI bracht eind de jaren negentig een onderzoek aan waarin voetbalclub Beerschot stelselmatig spelerslonen in het zwart uitbetaalde, facturen niet in de boekhouding opnam en valse facturen uitgaf. Enkele dagen na de aangifte overhandigde een BBI-ambtenaar een deel van de boekhouding aan de Federale politie voor verder onderzoek, terwijl de politie op hun beurt de BBI regelmatig op de hoogte hielden van hun vorderingen. Bovendien hebben de speurders geregeld een beroep gedaan op de expertise van de BBI om de boekhouding te ontleden. Tot slot leverde de ficus cijfermateriaal omtrent de fraude aan het parket. Het proces in eerste aanleg te Antwerpen draaide uit op een vrijspraak voor de beklaagden, omdat er het Charter van de belastingplichtige geschonden was. Het Openbaar Ministerie zag hierdoor veel werk verloren gaan en ging in beroep, waarbij naar Gent verwezen werd. Vervolgens tekende het Openbaar Ministerie cassatieberoep aan. Het Hof van Cassatie had dus de gelegenheid om haar standpunt te verkondigen en daar heeft ze geen doekjes om gewonden. Het Hof verbrak de uitspraak door te stellen dat ondanks de ingevoerde Wet van 4 augustus 1986 de fiscale ambtenaren nog altijd informatie mogen verlenen aan de procureur des Konings of aan de onderzoeksrechter wanneer deze erom verzoeken.121

119

F. DESTERBECK, “ De sterkte van de ketting bij vervolging in fiscale strafzaken” in M. DE SAMBLANX et al. (eds.), & ¥1)¥) 6 Ø 66¨6¥ ¨Ía ¤ 6¤) B¤1 B¥ , Brussel, Politeia, 2004, 59-68. 120 Cass. 20 juni 2000, Á14Ð 2000, 770. 121 C. STUYCK, “ Het strafonderzoek en de medewerking van fiscale ambtenaren 20 jaar na het Charter van de belastingplichtige” , ù, Í/©1 Ð46¤® 2007, 9-12.

138


PERRY TIMMERMAN

ó ïï

+HW%LRULPDUUHVWYDQIHEXUDUL

De bestuurders van het klinisch laboratorium Biorim bleken aan fraude, valsheid in geschrifte en oplichting te doen. Het parket had in het stadium van het vooronderzoek, nog vóór er aangifte werd gedaan door de administratie, gegevens opgevraagd bij de fiscus. De procureur des Konings had namelijk in kantschriften de BOB gelast om de dossiers van Biorim bij de belastingadministratie in te kijken. Pas daarna werd een aangifte door de administratie aan de procureur overgezonden, overeenkomstig Art. 29, tweede lid Wetboek van Strafvordering. Vervolgens maakte het parket de zaak aanhangig bij de onderzoeksrechter. In de rechtszaak die erop volgde, stelde de verdachte dat de belastingsambtenaren niet konden handelen vooraleer zij hun machtiging van de gewestelijke directeur kregen. Het Hof van Cassatie volgde deze denkwijze echter niet door te poneren dat de procureur des Konings gegevens kon opvragen, aangezien hij RSHHQDQGHUHPDQLHU” van de strafbare feiten op de hoogte werd gesteld dan bij wijze van klacht of aangifte van de administratie. Bovendien respecteerde de procureur het Charter van de belastingplichtige door pas de vervolging in te stelle nadat de machtiging van de gewestelijke directeur is gegeven.123 ó ï ì

+HWDUUHVWYDQMXQL

Een verdachte, die voor het Hof van beroep te Antwerpen veroordeeld werd voor fiscale inbreuken, tekende cassatieberoep aan. Hij vond dat Art. 29 Wetboek van Strafvordering geschonden was, omdat de aangifte enkel gemeenrechtelijke en geen fiscale inbreuken betrof. Desondanks werd de procureur des Konings toch op de hoogte gesteld van de fiscale misdrijven. Het Hof van Cassatie interpreteerde het geschonden wetsartikel heel strikt en stelt dat gemeenrechtelijke inbreuken niet aan een voorafgaande machtiging onderworpen zijn. Dit toont volgens de rechtsleer aan dat er meer en meer wordt afgeweken van het Charter en haar strakke keurslijf.125

122

Cass. 14 februari 2001, Å )ú,) 2001, nr. 91, 280. 6 J. VANDEN BRANDEN en D. JAECQUES, & 1f® ¤®/û6Ù)× Ö6Ø ÕÖ1Öü , Gent, Larcier, 2006, 19. 124 Cass. 22 juni 2004, ¬4) 2004, Afl. 8-9, 1109. 125 C. STUYCK, “ Het strafonderzoek en de medewerking van fiscale ambtenaren 20 jaar na het Charter van de belastingplichtige” , ý,þ ÿ 2007, 12-13.

123


139


&RQFOXVLH

Vanaf 1999 kwam Guy Verhofstadt aan de macht als Eerste Minister over een paars-groene regering Verhofstadt I, om vervolgens in 2003 de paarse regering Verhofstadt II te worden. Deze regeerperiode werd gekenmerkt door een neoliberaal beleid met focus op de aanpak van criminaliteit, waaronder fiscale fraude. De fiscale aspecten van criminaliteit werden echter wat verwaarloosd, want in liberale optiek is een fiscaal aantrekkelijk klimaat nodig om België draaiende te houden. Minister van Justitie Marc Verwilghen vestigde de aandacht op een integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid, uitgewerkt in het Federaal Veiligheids- en Detentieplan. Daarin komen de verdere uitwerking van de detachering van ambtenaren en de vraag tot meer samenwerking aan bod. Ook de praktische problemen van de detacheringen bij CDGEFID worden eindelijk verholpen door het toekennen van het statuut van gerechtelijke politie aan de fiscale ambtenaren, terwijl de samenwerking wordt gestimuleerd door de inbreng van een regeringscommissaris, specifiek belast met de strijd tegen de fiscale fraude. Ondanks deze wetgevende initiatieven om het Charter te omzeilen of enigszins af te botten, staan de grote krachtlijnen van het Charter nog als “ SURFHGXUHOH PHQKLUV” overeind. Fiscale ambtenaren worden nog altijd in hun rol van getuige geduwd en om een aangifte in te dienen bij de procureur des Konings is er nog altijd een machtiging van de gewestelijke directeur nodig. Deze knelpunten kosten parket, politie en fiscus heel wat tijd en energie. Enkele ophefmakende zaken in de rechtspraak maakten dit duidelijk. 'HUHJHHUSHULRGHYDQGH&KULVWHQGHPRFUDWHQHQ/LEHUDOHQ« 'HSROLWLHNHVLWXDWLHFULVLVSHULRGH

Op 10 juni 2007 werden opnieuw verkiezingen voor de Kamer en de Senaat gehouden, waaruit bleek dat de christendemocraten met Yves Leterme op kop de grote winnaars waren. De innerlijke tweespalt tussen de VLD en de PS had haar tol geëist. De formatie van een nieuwe regering bood echter ook problemen, waardoor er een interim-regering Verhofstadt III werd aangesteld om de belangrijkste lopende zaken te behandelen. Deze regering bestond uit CD&C, VLD aan Vlaamse zijde en werd aan Waalse zijde vertegenwoordig door Centre démocrate Humaniste (CdH), MR en PS. De PS lijkt de vreemde eend in de bijt, maar was nodig om een tweederdemeerderheid in Kamer en Senaat te bekomen.

140


PERRY TIMMERMAN

Na 194 dagen, de langste formatieperiode uit de Belgische geschiedenis, kwam Regering Leterme I tot stand op 20 maart 2008 door een coalitie van CD&V, CdH, VLD, MR, PS en de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA). Deze regering kwam echter in juli reeds ten val, als gevolg van de aanhoudende discussie omtrent de staatshervorming en de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde. Het ontslag werd geweigerd door de koning en stuurde drie bemiddelaars, zijnde Raymond Langendries (CdH), François-Xavier de Donnea (MR) en KarlHeinz Lambertz (SP), die met lobbywerk de regering toch samenhielden. Dit was echter uitstel van executie, want in december bood Leterme opnieuw het ontslag van zijn regering aan, ditmaal lag een schending der machten in de zaak Fortis aan de basis. Kamervoorzitter Herman Van Rompuy (CD&V) nam op 30 december 2008 de functie van Eerste Minister over in de Regering Van Rompuy I, met dezelfde coalitiepartners als de Regering Leterme I, uitgezonderd de N-VA. Recent werd Van Rompuy echter verkozen tot Europese president, waardoor Leterme opnieuw ten tonele verschijnt.126 +HWZHWJHYLQJVEHOHLGIUDXGHEHVWULMGLQJZRUGWSULRULWHLW

De christendemocraten hadden kritiek op het gevoerde paars-groene en paarse beleid van Verhofstadt. Grote problemen werden aangekaart, maar een fundamentele aanpak kwam er niet. Op fiscaal vlak was hun kritiek dat de globale fiscale druk de laatste acht jaar nauwelijks afgenomen is. CD&V streeft een goed belastingsbeleid na en daarin staat een goede werking van de belastingsdiensten centraal. Hun kernpunten op dit vlak zijn vereenvoudiging van fiscale regels, gelijke behandeling voor de belastingswet en een moderne organisatie. Op vlak van fiscale fraudebestrijding staat een strenge aanpak voorop. Daarom wil de CD&V versterking van de parketten met financiële specialisten, betere detectiesystemen en meer mogelijkheden tot administratieve afhandeling. 127 Er werden nu zelfs niet één, maar twee Staatssecretarissen voor de fraudebestrijding aan de regering gevoegd.

H. VAN ROMPUY, þ ÿ! , www.cdenv.be/regering-van-rompuy-1 (consultatie 25/04/2009). 127 FEDERAAL VERKIEZINGSPROGRAMMA, "#)ÿ$%&(')*#,+ )'( #þ -./# 0 1þ þ CD&V # #1þ -#.1#2( 0 #(-þ # #þ -3%4)5' , www2.cdenv.be/programma/Federaal_programma07.pdf (consultatie 25/04/2009). 126


141


Bovendien werd met de oprichting van het Ministerieel Comité en het College voor de strijd tegen de fiscale en sociale fraude nieuwe organen opgericht voor een betere fraudebestrijding. Het Comité gaat uit van een integrale en gecoördineerde aanpak met behulp van jaarlijkse actieplannen, waarvan de punten voorgesteld worden door het College. Het actieplan 2008-2009 kwam kort na de oprichting in 2008 van kracht, het volgende is in voorbereiding. De politieke wereld vond de genomen maatregelen nog niet voldoende en greep met de parlementaire onderzoekscommissie naar het sterkste wapen. Deze commissie heeft net bij het ter perse gaan van deze studie haar conclusies gegeven op de vraag waarom fiscale fraudebestrijding de laatste vijftien jaar faalde. Ook het Charter van de belastingplichtige bleef niet gespaard van kritiek. Minister van Financiën Reynders moest wel luisteren naar de kritiek en beloofde een werkgroep omtrent het Charter op te richten rond de maand mei. ó ï(6 +HW.RQLQNOLMN%HVOXLWYDQPDDUW

Sinds het KB van 20 maart 2008 is Carl Devlies Staatssecretaris voor de Coördinatie van de fraudebestrijding, toegevoegd aan de Eerste Minister. Bernard Clerfayt werd benoemd tot Staatsecretaris voor de modernisering van de Federale Overheidsdienst Financiën, de milieufiscaliteit en de bestrijding van de fiscale fraude, toegevoegd aan de Minister van Financiën. Enerzijds dienen zij in te staan voor een betere coördinatie en afstemming van het beleid omtrent de fiscale fraudebestrijding, anderzijds waken zij over de eenvormige toepassing van de fiscale en sociale wetgeving. Wat het Charter van de belastingplichtige betreft, stelde Devlies formeel129: ³+HW FKDUWHU YDQ GH EHODVWLQJSOLFKWLJHQ EHPRHLOLMNW GH VDPHQZHUNLQJ WXVVHQ -XVWLWLH HQ )LQDQFLsQ 'DW FKDUWHU KHHIW HHQ ORYHQVZDDUGLJ XLWJDQJVSXQW GH EHVFKHUPLQJYDQGHUHFKWHQYDQGHEHODVWLQJSOLFKWLJHQPDDUKHWJDDWWHYHU >«@:HKHEEHQDOHQNHOHYRRUVWHOOHQJHGDDQRPGHZHWJHYLQJDDQWHSDVVHQ PDDUPHQNRPWDOVQHORSKHWWHUUHLQYDQGHPLQLVWHUYDQ)LQDQFLsQ5H\QGHUV KHHIWLQRNWREHUDDQJHNRQGLJGHHQZHUNJURHSRSWHRSULFKWHQ´&DUO'HYOLHV :HEVLWH6WDDWVHFUHWDULVYRRUGH&R|UGLQDWLHYDQGHIUDXGHEHVWULMGLQJ Met het KB van 2 juni 2008 werd de Staatssecretaris voor de Coördinatie van de fraudebestrijding Devlies toegevoegd aan de Minister van Justitie.130

KB 20 maart 2008 – Regering – Benoemingen, 7" 21 maart 2008. P. BLOMME en L. BOVÉ, “ Strijd tegen fraude moet meer renderen” , 89;:þ <- 21 februari 2009, www.carldevlies.be/nl/news/242/59/Strijd-tegen-fraude-moet-meer-renderen.html (consultatie 21/08/2008). 130 KB 2 juni 2008 – Regering – Wijzigingen, 7" 5 juni 2008. 128

129

142


PERRY TIMMERMAN

>=

ó ó

+HW.RQLQNOLMN%HVOXLWYDQDSULO

Het KB van 29 april 2008 bepaalde de oprichting van het Ministerieel Comité en het College voor de strijd tegen de fiscale en sociale fraude. Het Comité staat in voor het algemeen beleid van de fiscale fraudebestrijding en word voorgezeten door de Eerste Minister. Bovendien bepaalt het de prioriteiten van bepaalde diensten en ziet het toe op de uniforme toepassing van de fiscale wetgeving in België. Het Comité bestaat verder uit de regeringsleden die financiën, sociale zaken, binnenlandse zaken, justitie, werk, Kleine of Middelgrote Ondernemingen (KMO) en zelfstandigen, economie en de coördinatie van de fraudebestrijding binnen hun bevoegdheid hebben. Het College daarentegen is bevoegd voor het opstellen van een jaarlijks actieplan dat ter goedkeuring aan het Ministerieel Comité dient voorgelegd te worden. Verder dient het College de verdere uitvoering van het actieplan op te volgen en verslag uit te brengen bij het Comité. De Staatssecretaris voor de Coördinatie van de fraudebestrijding zit het College voor, dat verder wordt aangevuld met leidende ambtenaren van de sociale, fiscale, gerechtelijke overheden en van de politiediensten die belast zijn met de fiscale en sociale fraudebestrijding. 'HSDUOHPHQWDLUHRQGHU]RHNVFRPPLVVLHILVFDOHIUDXGH

Naar aanleiding van alle fraudezaken die de laatste jaren in België aan het licht kwamen, waaronder de zaken KB-Lux, Boelwerf en Beaulieu (infra), werd het de politieke wereld duidelijk dat de fiscale fraudebestrijding nog altijd niet afdoende werkt. Er werd dan ook gevraagd om te grijpen naar het sterkste wapen van het parlement om haar controle over de regering en de rechterlijke macht uit te oefenen, met name de oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie. Deze commissie moet het falende beleid inzake fiscale fraude van de laatste jaren onderzoeken en remedies formuleren.132 De parlementaire onderzoekscommissie fiscale fraude vergaderde op 26 mei 2008 voor het eerst. De commissie wordt voorgezeten door François-Xavier De Donnea en kent Dirk Van der Maelen als ondervoorzitter. De verrichte werkzaamheden moeten leiden tot duidelijke aanbevelingen, onder andere op het vlak van samenwerking tussen parket, politie en fiscus. Het Charter van de belastingplichtige wordt er ook op de korrel genomen en bij de net verschenen conclusies zou er sprake zijn van een wijziging met het oog op modernisering.

131 KB 29 april houdende oprichting van een Ministerieel Comité voor de strijd tegen de fiscale en sociale fraude, 7" 8 mei 2008; KB 29 april 2008 houdende oprichting van het College voor de strijd tegen de fiscale en sociale fraude, 7" 8 mei 2008. 132 Voorstel (J. DUBIÉ) tot oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie om de grote dossiers van de fiscale fraude te onderzoeken, ?# " Senaat 2007-2008, No. 4-46/1.


143


+HWDFWLHSODQYRRUGHVWULMGWHJHQGHILVFDOHHQVRFLDOHIUDXGHYDQMXOL ó>=(=

Op 2 juli 2008 heeft het Ministerieel Comité de uitvoering van het actieplan 2008-2009 voor de strijd tegen de fiscale en sociale fraude goedgekeurd. Dit actieplan staat voor een integrale en gecoördineerde aanpak en bevat 59 punten op vlak van preventie, detectie, controle, fraudebestrijding, vervolgingsbeleid, sanctionering en internationale aanpak. Zo volgt het actieplan de strategische nota van Jamar op. 'HZHUNJURHS&KDUWHUYDQGHEHODVWLQJSOLFKWLJHYDQPHL"

In de Commissie voor de Financiën stelde lid Hagen Goyvaerts (Vlaams Belang) op 4 maart 2009 de vraag aan Minister van Financiën Didier Reynders hoe het zat met zijn belofte om een werkgroep omtrent het Charter op te richten.134 Staatssecretaris Clerfayt antwoordde: ³0LMQ EHOHLGVFHO WUHIW DFWXHHO GH YRRUEHUHLGLQJHQ RP RS NRUWH WHUPLMQ PRJHOLMN UHHGV RS PDDUW RI DSULO HHUVWNRPHQG HHQ PXOWLGLVFLSOLQDLUH ZHUNJURHS WH LQVWDOOHUHQ RQGHU PHHU VDPHQJHVWHOG XLW VSHFLDOLVWHQ XLW GH DGYRFDWXXU GH PDJLVWUDWXXU DFDGHPLFL HQ DPEWHQDUHQ YDQ GH EHWURNNHQ GHSDUWHPHQWHQ>«@´ ³%HGRHOGHZHUNJURHS]DO]LFKEXLJHQRYHUWKHPD VGLHGRRUGHOHGHQZRUGHQ DDQJHEUDFKW PDDU ]HNHU RRN RYHU GH FRQFOXVLHV YDQ GH SDUOHPHQWDLUH RQGHU]RHNVFRPPLVVLH EHODVW PHW KHW RQGHU]RHN YDQ GH JURWH ILVFDOH IUDXGHGRVVLHUV >«@ 1DDU LN YHUQHHP ZHUG LQ GH]H SDUOHPHQWDLUH RQGHU]RHNVFRPPLVVLH UHHGV YHUZH]HQ QDDU SUREOHPHQ PHW EHWUHNNLQJ WRW KHW &KDUWHU YDQ GH EHODVWLQJSOLFKWLJH´%HUQDUG &OHUID\W DQWZRRUG RS PRQGHOLQJHYUDDJQU&RPPLVVLH)LQDQFLsQPDDUW Onlangs werd de werkgroep opgestart, maar er stellen zich opnieuw problemen. Veertien belastingambtenaren brengen Clerfayt in diskrediet door te stellen dat hij zich laat omringen door verdachte fiscale advocaten. Stefaan Van Hecke (Groen!) verantwoordde het zo:135 ³+HWLVRQYRRUVWHOEDDUGDWGHUHJHULQJQHWGLHPHQVHQHQDOOHHQGLHPHQVHQ KHHIW JHNR]HQ RP KDDU WH DGYLVHUHQ 'H DPEWHQDUHQ OLQNHQ GLH PHQVHQ DDQ ]HHU ]ZDUH IUDXGHGRVVLHUV :H PRJHQ YHUZDFKWHQ GDW GH UHJHULQJ YHUVFKLOOHQGHYLVLHVKRRUW´6WHIDDQ9DQ+HFNHLQWHUYLHZPHW'H7LMGPHL

C. DEVLIES, @1 þ #/ACBBD# A BBE , Brussel, College voor de strijd tegen fiscale en sociale fraude, 2008, 74p. 134 Mondelinge vraag (H. GOYVAERTS) aan de vice-eerste minister en minister van Financiën en Institutionele Hervormingen over "de resultaten van de werkgroep ' samenwerking fiscus-gerecht' " (nr.11456), Commissie voor de Financiën, 4 maart 2009. 135 P. DE LOBEL, “ Klokkenluiders Financiën slaan en zalven” , 8;" 6 mei 2009, 4; L. BOVÉ, “ Staatssecretaris omringt zich met fraudebedenkers” , 89:þ <- 6 mei 2009, 9.

133

144


PERRY TIMMERMAN

+HWRSVSRULQJVEHOHLGJURWHIUDXGH]DNHQORSHQPLV

De laatste jaren worden gekenmerkt ophefmakende fraudeprocessen. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het frauderen zelf jaren eerder plaatsvond, maar het proces pas in deze periode gevoerd wordt. Als voorbeelden worden de bekende fraudezaken Lernout & Hauspie, KB-Lux, Boelwerf, FGBB, Beaulieu en Liechtenstein kort toegelicht. ó>= í 'H]DDN/HUQRXW +DXVSLHDQQR

Lernout & Hauspie was een succesvol spraaktechnologiebedrijf, dat door een onderzoek van 7KH :DOO6WUHHW-RXUQDO in opspraak kwam. Het bleek dat het bedrijf gebruik maakte van spookfirma’ s en boekhoudkundige ingrepen om hun aandelenkoers te doen stijgen. “ +HWJURRWVWHIUDXGHSURFHVRRLWLQ%HOJLs” begon op maandag 22 mei 2007. Intussen was het bedrijf al failliet en deels overgenomen door een Amerikaans bedrijf. Op 9 oktober 2007 werd voor de oprichters Jo Lernout en Pol Hauspie een celstraf van vijf jaar en een zware geldboete geëist. De geldboete werd opgelegd om de vele particuliere slachtoffers gunstig te stemmen. Het proces wordt gekenmerkt door schuldbetuigingen aan de onderzoeksrechter, die selectief gegevens zou verzameld hebben. Elementen à decharge zouden verwijderd zijn. Wegens het groot aantal burgerlijke partijstellingen, ongeveer 17.000 gedupeerden, en hun recht van verdediging, is de zaak nog altijd hangende. Er zal zelfs geen arrest vallen in 2009.

>=)F ó

'H]DDN.%/X[DQQR

KB-Lux, de Kredietbank te Luxemburg (nu KBC), maakte in 1994 lijsten van rijke klanten aan. Deze personen kregen fraudeformules voorgesteld om in totaal 400 miljoen euro aan de fiscus te onttrekken.

8G 5 Bþ ýH(# I9# [þ , DE STANDAARD, www.standaard.be/Kanaal/Index.aspx?kanaalId=281 (consultatie 25/04/2009). 137 J. VANDEN BRANDEN en D. JAECQUES, J&þ ; ( K5 LE#DB ACBBM , Gent, Larcier, 2006, 36-37. 136


145


Toen de zaak in 1996 aan het licht kwam,.stelden de verdachten meteen luidop vragen omtrent de manier waarop de bewijzen, microfiches met hun rekeningnummers, bij het gerecht zijn gekomen. Deze werden namelijk gestolen door ex-werknemers en zijn dus op onrechtmatige manier in het dossier terechtgekomen. De rechtbank te Hasselt sprak om deze reden twaalf beklaagden vrij.138 Op 3 april 2009, dertien jaar na het gerechtelijk onderzoek, werd nog een proces gestart met topbankiers als beklaagden, maar acht maanden later werd de aanklacht niet ontvankelijk verklaard.139 Het parket gaat echter in beroep.140 óì ó 'H]DDN%RHOZHUIDQQR

Door middel van valse facturen slaagde het scheepsbouwbedrijf Boelwerf erin miljoenen euro subsidies van de Vlaamse Overheid los te weken. Met dit geld werd het personeel echter niet herschoold, maar uitbetaald via de nepfirma GTI. Bij het faillissement van GTI, kwam de zaak aan het licht. In 2009 oordeelde het Gentse Hof van beroep dat de zaak verjaard was en sprak de managers vrij. Nochtans werden zij in 2004 schuldig bevonden aan fraude en dienden zij vijf miljoen euro subsidies terug te geven, een vonnis dat dus vernietigd werd. óìï 'H]DDNYDQGH)RUIDLWDLUH%XLWHQODQGVH%HODVWLQJ)%% DQQR

De Forfaitaire Buitenlandse Belasting, wat een belastingaftrek betekent van vijftien procent voor buitenlandse inkomsten, werd ingevoerd om dubbele belastingen te vermijden. Midden de jaren negentig stelde de BBI echter vast dat het FBB-systeem werd misbruikt in groots opgezette constructies met spookinkomsten, waardoor bedrijven en particulieren onterecht konden profiteren. Er zou voor 400 miljoen euro verhandeld zijn. Een zaak waarbij er hard bewijs was dat AnHyp een constructie via Uruguay had, is verjaard. De onderzoeksrechter Jean-Claude Van Espen klaagde publiekelijk over het gebrek aan speurders.

Corr. Hasselt 30 april 2003, JHNJ No. 2003/216. M. EECKHAUT en M. VANSCHOUBROECK, “ Justitie verknoeit weer fraudezaak” , 89 "140 #-#5- 9 december 2009, 1. X, “ Parket tekent hoger beroep aan tegen uitspraak KB Lux” , 89" 11 december 2009, http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=Q42JI5MI (consultatie 11/09/2009). 141 X, “ Sjoemelaars Boelwerf vrij wegens verjaring” , I#ýCO 17 september 2008, www.hln.be/hln/nl/957/Belgie/article/detail/419712/2008/09/17/Sjoemelaars-Boelwerf-vrijwegens-verjaring.dhtml (consultatie 25/04/2009). 142 89" X, “ FBB-dossiers krijgen geen gevolg” , 21 maart 2007, www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=au19s5f5 (consultatie 25/04/2009). 138 139

146


PERRY TIMMERMAN

óì(= 'H]DDN%HDXOLHXDQQR

De textielgroep Beaulieu werd beschuldigd van fraude naar aanleiding van een onderzoek bij het glasbedrijf Verlipack, in 1985 overgenomen door Roger De Clerck, de stichter van Beaulieu. De fiscus eist voor 450 miljoen euro aan achterstallige belastingen terug. Na wraking van de voorzitter van de raadkamer, ligt het dossier echter stil. Er volgden geheime onderhandelingen tussen de BBI en de groep Beaulieu om de zaak in der minne te regelen, maar deze ketsten af. Het gerechtelijk onderzoek vond reeds negentien jaar geleden plaats en er heeft dus nog altijd geen rechtszaak plaatsgevonden. óìì 'H]DDN/LHFKWHQVWHLQDQQR

Een zaak die nog niet met verjaring dreigt, maar pas begin 2008 aan het licht kwam, was de zaak Liechtenstein. De Duitse overheid kreeg de namen van 1400 klanten doorgespeeld, die hun zwart geld op een rekening bij de Liechtensteinse LGT Bank staan hebben. Ook een vijftigtal Belgen behoorden tot die lijst en de BBI kreeg de informatie eind juni doorgespeeld van de Duitse belastingsinstantie, de ‘%XQGHV]HQWUDODPW IU6WHXHUQ’ . Minister van Financiën Reynders had echter de gegevens al van eind maart in zijn bezit gekregen via zijn Duitse collega-minister Peer Steinbrück. Het Brusselse parket heeft de gegevens verkregen door de verantwoordelijke belastingambtenaren te laten verhoren door de speurders van CDGEFID. Per verdachte werd een proces-verbaal opgesteld en deze werden verdeeld over de parketten. Een jaar later heeft het Gentse parket een gigantische belastingfraude ontdekt, goed voor 50 miljoen euro. Antwerpen en Brussel hebben nog geen resultaat geboekt, omdat zij twijfelen aan de rechtsgeldigheid van de verkregen gegevens.145 Didier Van Laere, vennoot van het advocatenkantoor DVVC, heeft de volgende mening hierover: ³+HWVWUDIUHFKWHOLMNRQGHU]RHNYDQKHW%UXVVHOVHSDUNHWWHJHQ%HOJHQPHWHHQ UHNHQLQJ LQ /LHFKWHQVWHLQ LV HHQ DDQIOXLWLQJ YDQ KHW &KDUWHU YDQ GH %HODVWLQJSOLFKWLJHHQGHDOJHPHQHEHJLQVHOHQYDQEHKRRUOLMNEHVWXXU´'LGLHU 9DQ/DHUH,QWHUYLHZ7UHQGVVHSWHPEHU

89P:þ <- 13 januari 2009, X, “ Fiscus en Beaulieu ten oorlog” , www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_industrie/ Fiscus_en_Beaulieu_ten_oorlog.8128828-434.art (consultatie 25/04/2009) 144 L. BOVÉ, “ Gerecht opent fraudedossier-Liechtenstein” , 89:þ <- 9 september2008, www.tijd.be/nieuws/binnenland/Gerecht_opent_fraudedossier-Liechtenstein.8019396-438.art (consultatie 09/09/2008). 145 X, “ Monsterfraude met Belgen in Liechtenstein” , 89Q:þ <7 mei 2009, www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_ diensten/Monsterfraude_met_Belgen_in_Liechtenstein.8180136-431.art (consultatie 07/05/2009). 143


147


Het komt de fiscus trouwens goed uit dat het Openbaar Ministerie de vervolging zou instellen, omdat deze inzage kan vragen op basis van de Wet Franchimont (supra). Het probleem zou echter schuilen in een strafrechtelijke vervolging, waardoor de kans bestaat dat er almaar meer kwaadwillige personen fiscale documenten ontvreemden om met woekerprijzen door te verkopen aan de ficus. Of het proces er komt, is wel de vraag, want vele belastingplichtigen zullen op voorhand met de fiscus onderhandelen. Het behoeft geen verdere uitleg meer wanneer gesteld wordt dat dit niet het gedachtegoed is waarmee het Charter destijds ontstond. &RQFOXVLH De laatste jaren wordt de Belgische rechtspraak meer en meer geconfronteerd met grote mediatieke fraudezaken, zoals de zaak KB Lux, Boelwerf en Beaulieu. Deze zaken kennen vaak hun oorsprong in de jaren tachtig-negentig, maar verschijnen nu pas voor het gerecht. Hierdoor wordt vaak echt dicht op de limiet van verjaring geoordeeld, of vaak is het al te laat.

5(68/7$7(19$1'(&$6(678'< 2.1. INLEIDING

Om meer diepgang te krijgen in de resultaten van de literatuurstudie, werden er interviews afgenomen van leden van politie, justitie, politie en financiën; aangevuld met krantenartikelen verkregen via 0HGLDUJXV. Dit deel zal dus kritisch en persoonlijk worden. Het wenst een detailbeeld te schetsen van de periode vóór en de periode na het invoeren van het Charter van de belastingplichtige, om zo interessante achtergrondverhalen, denkpistes en kanttekeningen aan te reiken. Per periode zullen de kenmerken en de knelpunten van het wetgevingsen opsporingsbeleid aan bod komen, gevolgd door een toekomstblik. Welke mogelijkheden kan het Charter nog in de toekomst bieden?

2.2. DE SITUATIE VÓÓR DE INVOERING VAN HET CHARTER +HW:HWJHYLQJVEHOHLG In de jaren tachtig werd het beleid bepaald door de christendemocraten en liberalen (1981-1988), onder leiding van Eerste Minister Wilfried Martens (CVP). Het Charter kwam tot stand onder de rooms-blauwe regering Martens VI met de Wet van 4 augustus 1986. Mark Eyskens (CVP) was toen Minister van Financiën en Jean Gol (PRL) Minister van Justitie.

148


PERRY TIMMERMAN

'HNHQPHUNHQYDQUHJXOHULQJ 'HVRFLDOLVWLVFKHDDQGDFKWYRRUIUDXGHEHVWULMGLQJLQGHWULSDUWLHWH

Vooraleer de christendemocraten en liberalen samen regeerden, was er in 1980 de tripartiete Martens III. Socialist Freddy Willockx (SP) was toen Staatssecretaris voor Financiën en aanhanger van de net opgerichte BBI. Willocx kreeg hints van Yves Marbet, die zelf ambtenaar was bij de BBI, om hun bevoegdheden te versterken in de strijd tegen fiscale fraude. Deze maatregelen werden bekrachtigd bij de Wet van 8 augustus 1980, sterk gesteund door toenmalig Minister van Financiën Robert Henrion (PRL). De partijvoorzitter van PRL, Jean Gol, was hier niet mee opgezet en Herion werd ontslagen.146 'HPRHLOLMNHIRUPDWLHSHULRGHQDGHYHUNLH]LQJVQHGHUODDJ

Met de parlementsverkiezingen van 8 november 1981 leed de CVP de grootste nederlaag uit haar naoorlogse geschiedenis. Het vormen van een nieuwe regering lag niet voor de hand. 'HGHYDOXDWLHYDQGH%HOJLVFKH)UDQN

De nieuwe regering Martens V maakte wel werk van de bestrijding van de economische crisis en voerde een devaluatie van 8,5 procent in. Hierdoor kon de uitvoer van Belgische producten stijgen en het tekort op de handelsbalans verminderen. Bovendien toonde de regering op deze manier haar dadendrang aan de sociale partners. De staatsschuld nam echter verder toe. Dit was vooral te wijten aan de schulden van gemeenten en steden, die de regering op zich nam. ³'HZUDDNYDQ-HDQ*RO´

De hervorming in 1980 bleef tegenstanders kennen, die gehoor vonden bij de liberalen. Hun mening was dat er fiscaal te veel naar spijkers op laag water werd gezocht, met als gevolg rechtsonzekerheid voor de belastingplichtigen. De liberalen eisten dan ook de scheiding tussen BBI en gerecht.147 In 1986 volgde uiteindelijk de Wet van 4 augustus, met het Charter, dat als officiële UDWLR OHJLV de rechtsbescherming van de belastingplichtige kent. Freddy Willocx heeft zo zijn persoonlijke mening:

R. VAN CAUWELAERT en F. ROGIERS, “ Ik heb hard op tafel geklopt” , R1 ' 3 januari 2001, geen paginanummer (gevonden via databank ST-þ #( ). S. HUYSENTRUYT, “ Vanwege de BBI, met dank aan Jean-Pierre Van Rossem” , 89U:þ <- 19 februari 1992, geen paginanummer (gevonden via databank ST)-þ #( ). 146

147


149


³>«@ LQ GH GDDURSYROJHQGH UHJHULQJ KHHIW -HDQ *RO ZUDDN JHQRPHQ ,Q GLH UHJHULQJ KHEEHQ GH OLEHUDOHQ KHW &KDUWHU YDQ GH EHODVWLQJSOLFKWLJH XLWJHYDDUGLJGRPGH%%,DDQEDQGHQWHOHJJHQ´)UHGG\:LOORF[SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZIHEUXDUL 'HNQHOSXQWHQYDQUHJXOHULQJ

'HHFRQRPLVFKHFULVLV

Het voornaamste probleem voor de coalitie van christendemocraten en liberalen was de economische crisis. De moeilijke formatieperiode verbeterde de situatie er niet op. De werkloosheid bleef toenemen, de fabriekssluitingen en faillissementen volgden elkaar op en de staatsschuld bleef aangroeien. De devaluatie van de Belgische Frank bracht ook niet meteen het gewenste effect mee. 148 'HJROIYDQWHUUHXUHQGHPRUHOHFULVLV

De jaren tachtig kenden een golf van terreur, met ondermeer de aanslagen van de CCC, de Bende van Nijvel en het Heizeldrama. Ook de criminaliteit nam toe, met bijna 150 procent en een verdrievoudiging van zware geweldsdelicten. Deze normvervaging trad ook op bij de ordediensten. 'HFRPPXQDXWDLUHSUREOHPHQ

Het Egmontpact, die de federalisering van België diende op te starten, werd in 1977 afgesloten in de Regering Tindemans II. Het werd echter niet in de praktijk omgezet wegens het onmiddellijk protest van de Vlaamse partijen over het statuut van Brussel. +HW2SVSRULQJVEHOHLG Er is niet zoveel gekend over de fiscale fraudebestrijding begin de jaren tachtig, maar er kunnen toch een aantal kenmerken en knelpunten blootgelegd worden. 'HNHQPHUNHQYDQDIVWHPPLQJ

6DPHQZHUNLQJWXVVHQGH%2%HQGH%%,

De BOB en de BBI werkten vaak samen in fraudedossiers. Bovendien was er geen onderlinge concurrentie. Enerzijds spoort de BOB fraude op om gerechtelijk vervolgd te zien, terwijl anderzijds de BBI zich op de fiscale inbreuken richtte om taxatie te vestigen.

148

W. MARTENS, 89#ÿ;ÿ9

150

þ

5) )VW # ÿ;>

, Tielt, Lannoo, 2006, 936p. ßàá âãâ ä å æç è éß êëì í îïðð ñò ïðóð î ç àôôõ á ó

PERRY TIMMERMAN

6\QHUJLHOHLGWWRWYHHOUHVXOWDWHQ

De samenwerking tussen de BOB en de BBI zorgde voor een synergie. De BOB had de onderzoeksbevoegdheden, terwijl de BBI de fiscale expertise bezat. Zo konden zij bij een huiszoeking perfect afwegen wat van betekenis kon dienen voor het gerechtelijk onderzoek. ³9URHJHU ZDV HU JHHQ PXXU WXVVHQ MXVWLWLH HQ ILQDQFLsQ 9URHJHU JLQJHQ PHQVHQYDQGH%2%HQGH%%,VDPHQRSSDG'H%%,ZLVWEHWHUZDWHUPRHVW ZRUGHQPHHJHQRPHQXLWGHNDVWHQ(ONKHHIW]LMQHLJHQNHQQLVHQGDWFUHsHUW HHQ V\QHUJLH´ JHGHWDFKHHUGH DPEWHQDDU SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZ IHEUXDUL Hierdoor werden er veel resultaten geboekt, maar er zijn toch twee kanttekeningen. 9HHONOHLQHIUDXGH

Een eerste opmerking omtrent de fiscale fraudebestrijding van de jaren tachtig was dat deze vaak voorkwam. Zo vertelde een lid van de BBI: ³,QNRPVWHQEHODVWLQJHQ %7: HQ VRFLDOH ]HNHUKHLGVELMGUDJHQ KDGGHQKXQ KLW DQGUXQIUDXGH 'DW ZDV JHHQ IUDXGH ZDDU ZLM PRHVWHQ QDDU ]RHNHQ PDDU IUDXGHZDDURYHUZLMVWUXLNHOGHQÓLG%%,SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL 9HHOORNDOHIUDXGH

Een tweede kanttekening met betrekking tot de vele resultaten die men boekte, heeft te maken met het niveau waarop fiscale fraude zich voordeed. De internationale dimensie van fiscale fraude was niet aanwezig, of minstens niet voldoende gekend door justitie, politie en fiscus. 'HNQHOSXQWHQYDQDIVWHPPLQJ &RZER\YHUKDOHQLQGHPHGLD

Het Charter van de belastingplichtige zou mede tot stand gekomen zijn door de cowboyverhalen in de media. Leden van politie en fiscus zouden bruusk te werk gaan en elkaar helpen in het verstrekken van gegevens. De rechtsbescherming van de belastingplichtige stond onder druk en vandaar dat de regering Martens VI genoodzaakt was om in te grijpen. Een lid van de BBI zei hierover:


151


“ $DQGHDQGHUHNDQWKHELNRRNYHUKDOHQJHKRRUGYDQYRRUKHW&KDUWHUGDW FROOHJD¶V ]LFK ]RXGHQ KHEEHQ JHGUDJHQ DOV µFRZER\V¶ HQ GDDU LV HU GDQ RRN SDDO HQ SHUN DDQ JHVWHOG (Q GDW YLQG LN JRHG´ JHGHWDFKHHUGH DPEWHQDDU SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL De jammerlijke bedenking die hierop volgt is dat slechts een paar ‘cowboys’ ervoor zouden hebben gezorgd dat het Charter tot stand kwam. De werkelijke omvang van dit fenomeen zal echter nooit kunnen worden aangetoond. *HEUHNDDQEXGJHW Een tweede probleem van het opsporingsbeleid was het gebrek aan budget. Hierdoor kende de Rijkswacht in het begin van de jaren tachtig ernstige problemen. De economische crisis liet de regering echter niet toe om te investeren in het politiewerk. Door het gebrek aan budget kwam er automatisch ook een tekort aan personeel en aan informatisering van data. *HEUHNDDQSHUVRQHHO

Het gebrek aan personeel is het gevolg van de vermindering van de arbeidsduur en van de uitbreiding en de hoeveelheid van taken, terwijl de budgetten niet toelieten om in nieuwe mankracht te voorzien. Nochtans dreigde de politie op bepaalde momenten te kort te schieten met ondermeer de aanslagen van de CCC, de Bende van Nijvel en het hooliganisme dat gepaard ging met het Heizeldrama. Ook het personeelskader van de fiscale administratie werd niet meer aangevuld, wat leed tot een tekort van minstens 3000 ambtenaren. Bovendien werkten de meeste deeltijds. De opleiding van het personeel was ook altijd punt van discussie. *HEUHNDDQLQIRUPDWLVHULQJ

Niet alleen gebrek aan personeel, maar ook aan degelijke informatisering was een probleem. Er heerste een schrijnend gebrek aan informatie- en telecommunicatiemiddelen en bovendien beantwoordde de beschikbare infrastructuur niet meer aan de vereisten. Deze gebrekkige informatisering zorgde ook voor onbetrouwbare statistieken. :HQVHOLMNHDIVWHPPLQJ Met de opgesomde knelpunten werd het duidelijk dat er nood was aan verandering. Zowel het afstemmings- als het opsporingsbeleid hadden hun wensen.

152


PERRY TIMMERMAN

+HWZHWJHYLQJVEHOHLG

Op liberaal aandringen werd het Charter van de belastingplichtige in het regeerakkoord van Martens VI opgenomen. Dit had echter heel wat voeten in de aarde. De christendemocraten en de liberalen voerden discussie omtrent de stevigheid van de muur die tussen de gerechtelijke diensten en de fiscus diende te komen. De christendemocraten wensten tijdelijke detacheringen van fiscale ambtenaren naar het gerecht, terwijl de liberalen daar niet akkoord mee gingen en eerder een commissie tussen administratie en gerecht als de oplossing zagen. Op hun beurt gingen de christendemocraten hier niet mee akkoord, want indien er commissie zou komen, betekent dit dat de BBI zich niet meer rechtstreeks zou kunnen wenden tot het gerecht. Een paar jaar later zou het idee van de detacheringen het halen. +HWRSVSRULQJVEHOHLG

De BOB en BBI hadden geen noemenswaardige eisen op vlak van samenwerking, enkel de vraag naar meer budget. Dit was dan ook niet meer dan logisch, gezien het tekort aan mankracht en de gebrekkige informatisering. %HVOXLW De situatie vóór de invoering van het Charter van de belastingplichtige kende op het vlak van het opsporingsbeleid geen noemenswaardige problemen wat de samenwerking betrof. Integendeel, door samen te werken werd een synergie gecreëerd waardoor de BOB beter inbreuken kon opsporen en de BBI meer fiscale inbreuken kon taxeren. Het probleem lag vooral op vlak van de budgetten, maar de jaren tachtig werden dan ook gekenmerkt door een zware economische crisis. De samenwerking tussen politie en fiscus begon echter zwaar onder vuur te liggen door allerhande cowboyverhalen in de media, waarbij de rechtsbescherming van de belastingplichtige zou geschonden zijn. Het wetgevingsbeleid reageerde hierop door de Wet van 4 augustus 1986 op te stellen.

2.3. DE SITUATIE SINDS DE INVOERING VAN HET CHARTER Sinds het Charter van de belastingplichtige werd een muur tussen politie en fiscus opgetrokken. Dit had ernstige gevolgen op het vlak van de fiscale fraudebestrijding. Het wetgevingsbeleid trachtte gepast te antwoorden op de kritieken die geleverd werden vanuit het opsporingsbeleid. Ondertussen tracht men zich te behelpen met de gegeven middelen.


153


+HWZHWJHYLQJVEHOHLG Nog voor de invoering, maar zeker in de jaren erna, volgde enorm veel kritiek op het Charter van de belastingplichtige. De coalitie tussen christendemocraten en socialisten konden niet anders dan hierop te antwoorden met allerhande maatregelen. 'HNHQPHUNHQYDQUHJXOHULQJ

'HGHWDFKHULQJYDQILVFDOHDPEWHQDUHQ

De regering maakte begin de jaren negentig werk van de terbeschikkingstelling van de fiscale ambtenaren aan de parketten en CDGEFID. In 1994 werd de incompetentiestelling voor de detachering aan de parketten verspreid, die zestien ambtenaren ter beschikking wou stellen.149 De praktische regeling liet echter een kleine tien jaar op zich wachten. Wat CDGEFID betrof, kreeg de dienst met de politiehervorming twaalf fiscale ambtenaren.150 'HPRGHUQLVHULQJYDQ)LQDQFLsQ

Financiën werd geleidelijk aan gemoderniseerd, zowel op vlak van wetgeving met de nieuwe WIB 1992, als op vlak van infrastructuur met het Copernicusplan, dat de oude structuren moet aanpassen met het oog op een groter rendement. Klantvriendelijkheid en efficiëntie staan hierbij centraal. Er ontstond echter kritiek op de ouderwetse politieke benoemingen, waardoor nieuwe beloftevolle kandidaten achter het net visten.151 Tussen 2005 en 2006 kostte het project Coperfin bijna 150 miljoen euro. Deze investeringen hebben vooral betrekking op software. Ook de Business Process Reengineering (BPR) kostte veel geld, maar blijft voorlopig bij modernisering op papier.152

A. VAN DE VOORDE, :# 5) þ ''1þ þ 0 X-#Y? 5Z- [R;þ / K 0 X- # 1þ -# (-þ 0 3)ÿ9# )##( 0 \K1þ /-)ÿaþ þ ( þ , Brussel, Ministerie van Financiën,

149

1994, 5p (oproep Ministerie van Financiën). 150 J. DE WIT, “ Politie krijgt twaalf ambtenaren voor strijd tegen fiscale fraude” , ]^ @ 9 januari 2001, 6. 151 D. DRAULANS, “ Koehandel met kabinetchefs” , R1 ' 30 januari 2002, 20-25. 152 S. SAMYN en C. VANSCHOUBROECK, “ 150 miljoen voor fiscus rendeert niet” , 89" 21 februari 2007, 1.

154


PERRY TIMMERMAN

'HWRHQHPHQGHLPSDFWYDQGHYDNERQGHQ

De vakbonden beginnen een belangrijke machtspositie in te nemen in het wetgevingsbeleid. In het verlengde van het Charter pleitte de Christelijke Centrale van de Openbare Diensten (CCOD) voor rechtsbescherming van de ambtenaren met de invoering van het Charter.153 In 1996 werd het belang van de vakbonden in strijd tegen de fiscale fraude erkend met het afsluiten van een protocol tussen toenmalig Minister van Financiën Philippe Maystadt en de syndicale organisaties. De bepalingen moeten de mogelijkheid bieden aan de vakbonden om effectief betrokken te worden in de fiscale fraudebestrijding.154 Tegenwoordig klaagt de Nationale Unie van de Openbare Diensten (NUOD) Financiën, die zichzelf profileert als de enige apolitieke, representatieve vakbond, openlijk over het gebrek aan efficiëntie bij de fiscale fraudebestrijding. NUOD had al de verdienste om eind de jaren negentig de eis door te drukken voor directe samenwerking tussen fiscus en gerecht, want de verplichte omweg volgens het Charter, met name melding aan de oversten, remde het onderzoek af.155 Vóór Didier Reynders op Financiën zat, mochten de bonden en de administratie geregeld overleg plegen met de minister. Nu werd dit overleg afgeschaft en vervangen door de staatssecretarissen. Bovendien werkte de administratie mee aan de hervormingen, terwijl deze opdracht nu wordt uitbesteed aan externe bureaus, die gemakkelijk ingrijpende wijzigingen kunnen smokkelen in de programmawetten.156 Van Cauwelaert ging op dit laatste punt in: ³'H SUREOHPDWLHN KHHIW RRN WH PDNHQ PHW GH NZDOLWHLW YDQ ZHWJHYLQJ 0HQ EHVWHHGWKHWDDQGHUGHQDGYRFDWHQNDQWRUHQ'DWLVGHNDWELMGHPHON]HWWHQ 9URHJHUKDGMHQRJGH6HQDDWPHWGHWZHHGHOH]LQJPHWRXGHMXULVWHQDOVOLG´ 5LN9DQ&DXZHODHUWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL

K. VAN DER GUCHT, I9$v ## 0 w-#1K1þ 5') x)ÿ9# )## , Brussel, Drukkerij CCOD, 1988, 14p (charter met rechten en plichten van de ambtenaar). 154 Ontwerp van protocol (P. MAYSTADT et al.) inzake de toepassing van artikel 4 en artikel 7quater/2, tweede lid, van het Organiek Reglement van het Ministerie van Financiën, betreffende het horen en raadplegen van de representatieve syndicale organisaties in het kader van de strijd tegen de fiscale fraude, 1996. 155 X, “ Fiscale ambtenaren willen fraude direct aan gerecht melden – Ambtenarenbond vindt huidige procedure ondoorzichtig en ondoelmatig” , 89[:þ <- 2 oktober 1997, geen paginanummer (gevonden via databank S[)-þ #> s). 156 X, “ Reynders zwijgt over fraude” , 8;" 18 februari 2009. 153

_(`>a b cb5d e f>g5h i_ j kl5m nop(p q(r op(s(p n5g5`>t tCu as

155


)LVFDOHIUDXGHZRUGWWRSSULRULWHLW

De strijd tegen fiscale fraude wordt de laatste jaren opgevoerd.157 Deze groeiende aandacht kent meerdere redenen. Ten eerste loopt de Schatkist veel belastinginkomsten mis. Zo zou de BTW-fraude alleen al geschat zijn op een bedrag van meer dan een miljard euro. Ten tweede laat het de belastingsdruk in België op een onaanvaardbaar niveau. De overheid kan hierdoor niet anders dan de misgelopen bedragen te verhalen op de plichtsbewuste belastingplichtigen. Ten derde zijn er de karakteristieke eigenschappen van fiscale fraude zelf158: ³,NEHJULMSQLHWGDWVRPPLJHPLVGDGLJHUV]LFKQRJZDJHQDDQHHQEDQNRYHUDO 9RRUHHQJHULQJHEXLWULVNHUHQGH]HGRPPHULNHQHHQ]ZDUHFHOVWUDIWHUZLMOGH EXLW ELM ILVFDOH IUDXGH ]RYHHO JURWHU LV´ -RKDQ 'HQROI LQWHUYLHZ PHW 'H 6WDQGDDUGMDQXDUL ³)LVFDOH IUDXGHEHVWULMGLQJ LV QDWWHYLQJHUZHUN 1LHPDQG ZHHW KHW PDDU LHGHUHHQ YRHOW KHW +LHUELM KHE MH JHHQ NDODVKQLNRYV JHHQ GRONHQ JHHQ PLWUDLOOHXUV JHHQ EORHG HQ JHHQ OLMNHQ´ JHGHWDFKHHUGH DPEWHQDDU SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³(ULVRRNJHHQPDDWVFKDSSHOLMNHFRQVHQVXVRYHUKHWFULPLQHHONDUDNWHUYDQ ILVFDOH IUDXGH (Q GDDU ZRUGW JHEUXLNW YDQ JHPDDNW LQ EHSDDOGH EHURHSVFDWHJRULHsQ´&'*(),'SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL En tot slot is de verhoogde aandacht voor fiscale fraude een reactie op de triestige afloop in een grote fiscale fraudedossiers. Het parlement wil weten waarom deze zaken geen gunstige afloop kenden en installeerden daarom de onderzoekscommissie fiscale fraude.159 ³0XXUWXVVHQJHUHFKWHQILVFXVJHVORRSW´ y z({

Vanaf 1 januari 2007 werd er onder de DJF-Ecofin een nationale politiecel opgericht, bestaande uit een analyse- en een operationele cel. De fiscale ambtenaren van de operationele cel krijgen het statuut van gerechtelijke officier, waardoor zij samen met de politiespeurders op pad mogen gaan. Jean Lotz, de bijstandsmagistraat voor financiële criminaliteit vind dit protocol een win-winsituatie:

L. VAN EYLEN, “ Regering zet symbolen in fiscale fraude” , |9} 9 januari 2001, 3. F. VERHOEST, “ Fraude is misdaad van de toekomst” , |;} 15 januari 2004, 2. 159 S. SAMYN, “ Fraude-commissie op gang geschoten” |9} 27 mei 2008, www.standaard.be/Artikel/ Detail.aspx?artikelId=QB1SDMB9&word=commissie+fiscale+fraude (consultatie 27/09/2008). 160 X , “ Muur tussen gerecht en fiscus gesloopt” , |9~C 5 december 2006, 11; X, “ Belastinginspecteur krijgt politietaken” , |; 6 december 2006, 3. 157 158

156


PERRY TIMMERMAN

³'HILVFDOHDGPLQLVWUDWLHKHHIWPHHUWLMGQRGLJGDQKHWSDUNHWRPHHQIUDXGHWH GHWHFWHUHQ +HW JHUHFKW NDQ LPPHUV HHQ EHURHS GRHQ RS KXLV]RHNLQJHQ YHUKRUHQ HQ]RYRRUW 0DDU KHW 2SHQEDDU 0LQLVWHULH EHVFKLNW QLHW RYHU GH H[SHUWLVHYDQGHEHODVWLQJVDGPLQLVWUDWLHRPGHJHJHYHQVXLWWHSOXL]HQ´-HDQ /RW]LQWHUYLHZPHW'H7LMGGHFHPEHU ,QWHJUDDOHQJHFR|UGLQHHUGEHOHLG Sinds 2008 is Carl Devlies (CD&V) Staatssecretaris voor de Coördinatie van de fraudebestrijding en zijn plannen zijn ambitieus. De bedoeling is dat het beleid tegen het einde van de legislatuur één miljard euro oplevert.161 De Coördinatie stelt bovendien: ³+HW&KDUWHUYDQGHEHODVWLQJSOLFKWLJHPRHWQLHWYHUZLMGHUGZRUGHQZDQWGH UHFKWVEHVFKHUPLQJ YDQ GH EHODVWLQJSOLFKWLJH LV HHQ EHODQJULMN SULQFLSH +HW GLHQW HFKWHU DDQJHSDVW WH ZRUGHQ LQ GH ULFKWLQJ YDQ DGPLQLVWUDWLHYH YHUHHQYRXGLJLQJ ELMYRRUEHHOG GRRU GH ILOWHUURO YDQ GH JHZHVWHOLMNH GLUHFWHXU DDQWHSDVVHQ´&R|UGLQDWLHYDQGHIUDXGHEHVWULMGLQJSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZ PDDUW 'HNQHOSXQWHQYDQUHJXOHULQJ

7HYHHOZHWJHYLQJ

De jaren negentig werden gekenmerkt door een vloedgolf aan fiscale wetgeving, maar deze bracht niet veel beterschap. Dit werd meerdere malen vastgesteld tijdens de interviews: ³'H ZHWJHYLQJ LV RRN YHHO WH LQJHZLNNHOG HQ GDDU PRHW GULQJHQG ZRUGHQ LQ JHNXLVW´JHGHWDFKHHUGILVFDDODPEWHQDDUSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³+HWSULQFLSHYDQKHW &KDUWHUDDQ]LHLNQLHWDOVHHQNQHOSXQW0HQKHHIWGH VDPHQZHUNLQJ ZLOOHQ VWRS]HWWHQ RNp PDDU PHQ KHHIW GDQ RRN GH FRPPXQLFDWLHRQQRGLJLQJHZLNNHOGJHPDDNWÓLG%%,SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZ IHEUXDUL ³:DW ]RX KHWEHWHNHQHQ PRFKW MH KHW &KDUWHU DIVFKDIIHQ"'DW GH %%, VDPHQ WHUXJRSKXLV]RHNLQJPDJ"1HHODDWGHZHWJHYLQJZDWWUDQVSDUDQWHUZRUGHQ 'DW GH ZHWJHYLQJ JHHQ DDQOHLGLQJ JHHIW WRW GLVFXVVLH´ &'*(),' SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³,NVWHOGXVYDVWGDWPHQ]RYHHONOHLQHZHWWHQJHPDDNWKHHIWGDWPHQYHU]RSHQ LVLQKHWGHWDLOPDDUGDWPHQYHUJHWHQLVGDWHUQRJ]RLHWVLVDOVGH*URQGZHW RI KHW (XURSHHV 9HUGUDJ YRRU GH 5HFKWHQ YDQ GH 0HQV´ /LG GHQNWDQN &DVVDQGUDSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW 'HYHUNHHUGHXLWZHUNLQJYDQZHWJHYLQJ

161

S. SAMYN en C. VANSCHOUBROECK, “ Strijd moet 1 miljard opleveren” , 2008, 10.


|9}

24 oktober

157


Een ander knelpunt was de kritiek op de uitwerking van de wetten. Zo zou de regering Dehaene II dezelfde fout als de regering Martens VI van 1986 gemaakt hebben door Substituten te benoemen zonder hen fiscale expertise bij te brengen. Zo werd er gesteld: ³(U NZDPHQ XLW]RQGHULQJHQ RS KHW &KDUWHU DPEWHQDUHQ ZHUGHQ ELM GH SURFXUHXUJHSODDWVWPDDUZHUGHQGDDUDDQ]LHQDOVHHQµYXLOEDN¶=LMPRHVWHQ ]RQGHUMXULGLVFKHRSOHLGLQJGHVORWYRUGHULQJVFKULMYHQ'DWZDVHHQGUDPD=H ]LMQ]RVQHOPRJHOLMNZHJJHORSHQDOV]LMJHNRPHQ]LMQ´JHGHWDFKHHUGILVFDDO DPEWHQDDUSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL In 1995 werd bovendien vastgesteld dat parketten hun gedetacheerde fiscale ambtenaren zelfs voor andere zaken dan fiscale fraudebestrijding inzetten.162 'HYHUQLHWLJHQGHNULWLHNHQRSPLQLVWHUVYDQ)LQDQFLsQ

Doorheen de Belgische politieke geschiedenis is kritiek op de Minister van Financiën geen uitzondering. Philippe Maystadt (PSC), toenmalig Minister van Financiën in de periode 1988-1998, komt in de huidige onderzoekscommissie fiscale fraude in opspraak. Hij zou volgens voormalige inspecteurs het FBBonderzoek met instructies hebben verstoord. Maystadt ontkent echter.163 De huidige Minister van Financiën, Didier Reynders, ligt ook zwaar onder vuur. Het zou een publiek geheim zijn dat de MR van Reynders niet akkoord gaat met bepaalde elementen in het actieplan Devlies, waaronder de zware straffen voor fraudeurs en de nauwere samenwerking tussen gerecht en fiscus. Omtrent deze beslissing werd een heel interessante opmerking gemaakt. Reynders was in 1987 en 1988 kabinetschef van toenmalige vicepremier en Minister van Justitie Jean Gol, de man die het Charter van de belastingplichtige destijds invoerde.164

F. DE MOOR, “ Graven en ondergraven” , 1 17 januari 1996, 21. X, “ Fraudespeurders nemen Maystadt onder vuur” , |$ 20 oktober 2009, www.demorgen.be/dm/nl/2461/De-Gedachte/article/detail/459003/2008/10/20/Fraudespeurdersnemen-Maystadt-onder-vuur.dhtml (consultatie 20/10/2008). 164 L. BOVÉ, “ Geen placebo’ s meer” , |9~XC 3 juli 2008, www.tijd.be/nieuws/commentaar/ Commentaar__Geen_placebo' s_meer.7839389-620.art?searchselect=srch_bonds (consultatie 21/08/2008). 162

163

158


PERRY TIMMERMAN

Ander twistpunt rond Reynders is zijn maatregel van notionele intrestaftrek, waardoor bedrijven minder vennootschapsbelasting dienen te betalen. Hierdoor investeerden heel wat ondernemingen in België, waardoor er sprake was van een vorm van oneerlijke concurrentie. Op het systeem kwam heel wat kritiek.165 De Europese Commissie heeft dan ook een procedure voor het verbod van de notionele intrestaftrek opgestart.166 Bovendien was Reynders ook de gebeten hond in de afgesprongen Fortisdeal. De mislukte stemming zou vooral te danken zijn aan Reynders die een pakket van 125 miljoen geschorste aandelen liet meetellen. Hierop reageerden veel aandeelhouders met een proteststem.167 Ook in de interviews kwam Didier Reynders vooral negatief aan bod: ³,NGHQNGHPDQLHUZDDURSGHILVFDOHIUDXGHEHVWULMGLQJZRUGWEHMHJHQG«GLW JHEHXUW ZHWHQV HQ ZLOOHQV 'LW LV JHHQ NZHVWLH YDQ RYHUPDFKW RI JHEUHN DDQ PLGGHOHQ'LWLVHHQGRHOEHZXVWHSROLWLHNYDQGH05HQ'LGLHU5H\QGHUV'LWLV QLHWDQGHUVPHHUXLWWHOHJJHQ$OOHLQLWLDWLHYHQYRRUIUDXGHEHVWULMGLQJZRUGHQ RQJHGDDQJHPDDNW´5LN9DQ&DXZHODHUWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³=RODQJ5H\QGHUVEHOHLGYRHUW]DOHUQLHWYHHOJHEHXUHQELMILQDQFLsQRPDOOHV RSGHUDLOVWHNULMJHQ2QGHUGHOLEHUDOHUHJHULQJLVKHWFRQWUROHDSSDUDDWYDQ ILQDQFLsQ GHVNXQGLJ YHUGUDDLG RQWUHJHOG HQ NDSRWJHPDDNW´ JHGHWDFKHHUG ILVFDDODPEWHQDDUSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³'LGLHU 5H\QGHUV LV GH UDPS RS ILQDQFLsQ 0HW 'LGLHU 5H\QGHUV KHE MH RS )LQDQFLsQ]RZDWGHVOHFKWVWHPLQLVWHURRLWGLHHLJHQOLMNHUQLHWRSXLWLVRPGH ILVFDOH IUDXGH VHULHXV DDQ WH SDNNHQ 'LH MDUHQODQJ GDW GHSDUWHPHQW KHHIW YHUZDDUORRVG GLH GH %%, KHHIW JHSUREHHUG NRHVW WH ODWHQ KRXGHQ HQ QLHW GH SROLWLHNHZLOKHHIWJHKDGRPZHUNWHPDNHQYDQGHRSZDDUGHULQJYDQGH%%,´ )UHGG\:LOORFN[SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³+HWKRRIGSUREOHHPGDW)LQDQFLsQKHHIWKHHW'LGLHU5H\QGHUV,QGLHQ%HOJLs HFRQRPLVFKHDFWLYLWHLW]RXZLOOHQDDQWUHNNHQGRRUILVFDOHIUDXGHPDNNHOLMNHUWH PDNHQ LV GLW µQRW GRQH¶´ 'LUN 9DQ 'HU 0DHOHQ SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZ PDDUW En dan waren er ook een paar gematigde reacties: ³'HEHODVWLQJGUXNZDVHLQGYRULJHHHXZHQGDWLVQXQDMDDU5H\QGHUV RRNQRJ]R(QLQWXVVHQ]LMQHUGHVROLGDULWHLWVELMGUDJHQYHUPLQGHULQJYDQGH YHQQRRWVFKDSVEHODVWLQJ LQYRHU YDQ GH QRWLRQHOH LQWUHVWDIWUHN«´ OLG %%, SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³,N]DO]HNHUJHHQSHUVRQHQDDQGXLGHQRPGDWHUYHUVFKLOOHQGHPHQVHQLQGLW GHSDUWHPHQW JH]HWHQ KHEEHQ GH ODDWVWH GHFHQQLD HQ KHW LV HHQ SUREOHHP YDQ HHQDDQWDOGHFHQQLD´+HQGULN%RJDHUWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW M. VAN HEES, H~;(#)~# ~ # 5) #G|94~>#~5 , Brussel, Editions Solidaire, 2008, 40p (aanklacht). 166 I. ALBERS, “ Reynders vecht robbertje over notionele intrestaftrek” , |;} 20 februari 2009, www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=DS26NSJB&word=reynders+notionele+intrestaft rek (consultatie 20/02/2009). 167 P. DE BACKER, “ Reynders de gebeten hond” , 11 12 februari 2009, 7. 165


159


Ondanks alle genomen beslissingen lijkt de positie Didier Reynders onaantastbaar, wat hem de bijnaam ‘0RQVLHXU7HIORQ’ heeft bezorgd. Net zoals teflon lijkt niets hem te deren.168 'HFROOHFWLHYHVFKXOG

Niet alleen de politici, maar ook andere actoren in de strijd tegen fiscale fraude treffen schuld. ³$OVMHDOGLHIUDXGH]DNHQEHNLMNWELMZLHEOLMIWGDW]RODQJLQGHNDVWOLJJHQ",N GHQNGDWGLWGRRUHHQJHEUHNDDQGXUILV0HQVHQ]LMQVRPVDDU]HOHQGRPJURWH ]DNHQ DDQ WH SDNNHQ XLW YUHHV YRRU GH WHJHQVWDQG´ OLG %%, SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZIHEUXDUL ³$OOH SDUWLMHQ GLH GH ODDWVWH GHFHQQLD GH YHUDQWZRRUGHOLMNKHLG KHEEHQ JHGUDJHQ]LMQGDDUYRRUYHUDQWZRRUGHOLMN=HSUREHUHQGDDUDOOHPDDOLHWVDDQ WH GRHQ PDDU KHW JDDW JHZRRQ WUDDJ RS DOOH YODNNHQ´ +HQGULN %RJDHUW SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW ³+HW V\VWHHP NDQ JHZRRQZHJ JHHQ PHJDGRVVLHUV DDQ >«@ (Q GDW LV QLHW GH VFKXOG YDQ GH SROLWLH KHW SDUNHW GH UHFKWEDQN GH DGYRFDWHQ PDDU YDQ DOOHPDDO HHQ VWXN +HW GRVVLHU EOLMIW RYHUDO HHQ VWXN OLJJHQ´ OLG )*3 *HQW SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW s(m q ³1LHPDQGVORRSWPXXUWXVVHQILVFXVHQJHUHFKW´

Ondanks samenwerkingsprotocollen en krantenkoppen zoals “ Muur tussen fiscus en gerecht gesloopt” , kwam er geen verder vervolg op deze positieve ingesteldheid. Integendeel, er kwamen reacties zoals “ Niemand sloopt muur tussen fiscus en gerecht” , het gevolg van ondermeer de zaak Liechtenstein. In deze zaak bleek nog maar eens de omweg die het parket moest nemen om de rekeningsgegevens van de verdachten te bekomen.170 Ondanks alle politieke initiatieven ten spijt, bestaat het Charter nog altijd. Iemand verantwoorde het zo: ³,N VWHO YDVW GDW DO VLQGV GH HFKWH IXQGDPHQWHQ YDQ KHW &KDUWHU ]R NDDUVUHFKWVWDDQDOVHHQ%HUOLMQVH0XXU+HWJHHQZDWHUHFKWDDQYHUDQGHUG LV]LMQNUXLPHOV´JHGHWDFKHHUGILVFDDODPEWHQDDUSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZ IHEUXDUL

L. VAN IMPE, F. LEFEVERE en J. CORTHOUTS, “ Reynders immuun voor kritiek” , |; 13 februari 2009, 4; L. VAN DER KELEN, “ Niets blijft kleven aan ‘Meneer Teflon’ ” , $C 13 februari 2009, 6. 169 L. BOVÉ, “ Niemand sloopt muur tussen fiscus en gerecht” , |9~ 10 september 2008, 10. 170 G. TIMMERMAN, “ Gerecht speurt naar zwart geld in Liechtenstein” , |$ 10 september 2008, 6. 168

160


PERRY TIMMERMAN

'HKDUGQHNNLJHFRPPXQDXWDLUHSUREOHPHQ

De Belgische politiek zal altijd doorspekt blijven met communautaire problematiek. Vele discussies draaien vaak uit op deze tegenstelling en nu is dit ook niet anders: ³:DOORQLsKHHIWJHNR]HQYRRUHHQPHHUVRFLDOLVWLVFKPRGHO9ODDQGHUHQKHHIW JHNR]HQYRRUHHQPHHUOLEHUDDOPRGHO±]HNHULQGHEHGULMIVZHUHOG:DOORQLs YHUZDFKW PHHU YDQ GH RYHUKHLG 9ODDQGHUHQ PHHU YDQ HLJHQ LQLWLDWLHI HQ GDW ]LMQWZHHWRWDDOYHUVFKLOOHQGHNHX]HVGLHQLHWPHHUWHYHU]RHQHQ]LMQ´5LN9DQ &DXZHODHUWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³2RN GH VWDDWVVHFUHWDULVVHQ YDQ ILVFDOH IUDXGH &DUO 'HYOLHV HQ %HUQDUG &OHUID\W PDNHQ GH ]DNHQ FRPSOH[HU :DDURP WZHH LQ SODDWV YDQ ppQ VWDDWVVHFUHWDULV" (QNHO RP FRPPXQDXWDLUH GLVFXVVLH WH YHUPLMGHQ"´ OLG YDQ &'*(),'SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³,Q GH %HOJLVFKH FRQWH[W VSHHOW PHQ KHW RS]HWWHOLMN FRPPXQDXWDLU SDUWLMSROLWLHN RI SHUVRRQOLMN HQ HU LV DOWLMG ZHO HHQ UHGHQ RP KHW QLHW RS WH ORVVHQ´+HQGULN%RJDHUWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW 'HQLHXZHHFRQRPLVFKHFULVLV

Tot slot zorgt de huidige economische crisis voor nieuwe kopzorgen bij de Belgische politici. Alle aandacht moet nu afgewend worden naar het bestrijden van deze malaise, waardoor andere domeinen wat uit het beeld verdwijnen. Maar dit werd anders gesteld: ³)LVFDOHIUDXGHLVSULRULWDLUHQKHWZRUGWQRJPHHUSULRULWDLU:HVWHOOHQGDW YDVW PHW GH HFRQRPLVFKH FULVLV >«@ (U LV HHQ NDQWHOLQJ LQ GH JHHVWHQ 7ZHH UHGHQHQ GLH VSHOHQ GH RYHUKHLG PRHW PHW PDVVD¶V JHOG RYHU GH EUXJ NRPHQ RPUHGGLQJWHELHGHQ>«@HQKHWJDWLQKHWEXGJHWPRHWJHYXOGZRUGHQHQKHW LV PRHLOLMN RP ELM GH EXUJHUV DDQ WH NORSSHQ´ 'LUN 9DQ 'HU 0DHOHQ SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW +HWRSVSRULQJVEHOHLG De regeerperiodes drukten elk hun eigen stempel op het opsporingsbeleid. Zo bracht het Charter een kentering in de fiscale fraudebestrijding, met zowel haar voor- als tegenstanders.


161


'HNHQPHUNHQYDQDIVWHPPLQJ

0XXUWXVVHQILVFXVHQSROLWLH

Sinds het Charter van de belastingplichtige mogen fiscale ambtenaren niet actief deelnemen aan gerechtelijk onderzoek. Hun rol werd beperkt tot die van getuige en een resem andere maatregels werden ingevoerd (supra). Er ontstond een muur tussen fiscus en politie. Velen zagen deze evolutie negatief in: ³,NZHHWQLHWZDWGDWLVPHW%HOJLsPDDUJRHGIXQFWLRQHUHQGHGLHQVWHQZRUGHQ LQ KXQ JHKHHO YHU]ZROJHQ >«@ +HW &KDUWHU ULFKWWH HHQ PXXU RS FRQWDFWHQ WXVVHQ SROLWLH HQ ILQDQFLsQ ZDUHQ XLW GHQ ER]H´ JHGHWDFKHHUG ILVFDDO DPEWHQDDUSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³'RRUKHW&KDUWHU]LMQZHYHHOWHYHHOWHUXJJHGURQJHQLQHHQDGPLQLVWUDWLHYH URO>«@:LM]LMQWHUXJJHVODJHQZDWLNEHWUHXUWRWµEOLMIMXOOLHPDDUEUDDIMHVLQ MXOOLH DPEWHOLMNH RPJHYLQJ PHW GH NODVVLHNH EHYRHJGKHGHQ YDQ GH NODVVLHNH DGPLQLVWUDWLH GLH YRRU ILVFDOH IUDXGHEHVWULMGLQJ QLHW YHU JHQRHJ JDDQ¶´ OLG %%,SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL Anderen zien het als een stap in de goede richting wat scheiding der machten betreft: ³'HILVFDOHDGPLQLVWUDWLHKHHIWDOVEHGRHOLQJWHWD[HUHQRSEHODVWEDUHPDWHULH +HWJHUHFKWKHHIWHHQDQGHUHILQDOLWHLWRPVWUDIYHUYROJLQJWHNXQQHQXLWYRHUHQ 'DW]LMQWZHHYHUVFKLOOHQGHILQDOLWHLWHQGHILVFXVLVEHWURNNHQSDUWLMHQNDQGDQ RRN PDDU PRHLOLMN VDPHQZHUNHQ PHW KHW JHUHFKW )XQFWLHVFKHLGLQJ NDQ QRRLW NZDDG LQ HHQ GHPRFUDWLH´ OLG YDQ &'*(),' SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZ IHEUXDUL ³(LJHQOLMN ]RX HU ]HOIV JHHQ &KDUWHU YDQ GH EHODVWLQJSOLFKWLJH PRJHQ ]LMQ ZDQWDOVMHGHVFKHLGLQJGHUPDFKWHQVWULNWWRHSDVW]RXHUQLHWPRJHQJHSUDDW ZRUGHQ WXVVHQ KHW SDUNHW HQ GH DGPLQLVWUDWLH :DQW GH DGPLQLVWUDWLH LV XLWYRHUHQGHPDFKWKHWSDUNHWLVUHFKWHUOLMNHPDFKW´/LGGHQNWDQN&DVVDQGUD SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW *HEUHNNLJHVDPHQZHUNLQJOHLGWWRWPLQGHUUHVXOWDWHQ

De terreinverdeling heeft tot gevolg dat het gerecht fiscale expertise mankeert, terwijl de fiscus geen indringende maatregelen kan treffen. Dit leidde tot schrijnende toestanden: ³'HJHZHVWHOLMNHGLUHFWHXUGLHQGHGHNHQQLVJHYLQJJRHGWHNHXUHQ8LWHLQGHOLMN LV GDW YHUWUDJLQJ (Q HHQ RQGHU]RHN GXXUW JHPLGGHOG WZHH MDDU 0LVGULMYHQ EHJDDQLQZRUGHQSDVLQWHUNHQQLVJHEUDFKWYDQGHJHZHVWHOLMNH GLUHFWHXU´ JHGHWDFKHHUG ILVFDDO DPEWHQDDU SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZ IHEUXDUL

162


PERRY TIMMERMAN

³9RRURQVZHUNKHHIWGDWHHQHQRUPHLPSDFW'DW]LMQDOOHPDDOGRVVLHUVPHW HHQ ELM]RQGHU KRJH WHFKQLFLWHLW ZDDULQ XLWHLQGHOLMN PHQVHQ GLH QLHW RI QDXZHOLMNVRSJHOHLG]LMQKXQSODQPRHWHQWUHNNHQ'H%%,VFKULMIWHHQNODFKW YDQGHUWLJEODG]LMGHQHQMHNXQWHUDDQEHJLQQHQDOOHHQXLWHLQGHOLMNÓLG)*3 *HQWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW Ondertussen werd de detachering van fiscale ambtenaren ingevoerd. Het duurde het niet lang vooraleer de vraag naar politiebevoegdheden voor BBIambtenaren er kwam.171 9HHOJURWHUHIUDXGH

Ondertussen stond de evolutie van fiscale fraude echter niet stil. Fiscale fraude omvat nu veel grotere bedragen dan vroeger. Waar zaken rond miljoenen BEF vroeger een uitzondering waren, zijn fraudedossiers van miljoenen euro tegenwoordig geen uitzondering.172 ,QWHUQDWLRQDOHIUDXGH

Een ander kenmerk van de huidige fiscale fraude is dat het zich veel meer op internationaal niveau afspeelt. De informatie-uitwisseling met andere landen dient daarom versterkt te worden.173 België zou zelfs zijn reputatie als transitieland in de toekomst kunnen verliezen: ³'H HFKWH JHRUJDQLVHHUGH IUDXGH ]LW QX LQWHUQDWLRQDDO LQ +RQJ.RQJ 6LQJDSRUH«0HQPRHWQLHWPHHUODQJV%HOJLsSDVVHUHQÓLG%%,SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZIHEUXDUL 'HNQHOSXQWHQYDQDIVWHPPLQJ

De fiscale fraudebestrijding wordt ook gekenmerkt door de toenemende complexiteit van de fiscale wetgeving, de negatieve berichtgeving in de media, een falend personeelsbeheer en gebrekkige informatisering. Bovendien zouden de politieke beslissingen zich boven het opsporingsbeleid afspelen. Wat het Charter betreft, zou een verborgen agendasetting niet uitgesloten zijn. En wat met het klachtrecht van de belastingplichtige tijdens een onderzoek? 'HWRHQHPHQGHFRPSOH[LWHLWYDQGHILVFDOHZHWJHYLQJ

171

L. VAN EYLEN en P. LEFELON, “ Ik ben voorstander van politiebevoegdheden voor de BBI” , 23 januari 1999, 34. CEL VOOR FINANCIËLE INFORMATIEVERWERKING, ##()~5 #~ , www.ctifcfi.be/menu.php?lang=nl&page=ann_rep (consultatie 25/02/2009). 173 C. VANSCHOUBROEK en S. SAMYN, “ Fraude is geen nationale sport meer” , |9} 10 juni 2005, 54-55.

|9172}


163


Sinds het Charter zijn er enorm veel wetgevingsinitiatieven tot stand gekomen die de fiscale wetgeving alleen maar ingewikkelder maken. Dit bevordert zeker niet de kwaliteit van het geleverde opsporingswerk. ³'H ZHWJHYLQJ LV YHHO WH LQJHZLNNHOG HQ GDDU PRHW GULQJHQG ZRUGHQ LQ JHNXLVW´JHGHWDFKHHUGILVFDDODPEWHQDDUSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³+HWILVFDDOZHWERHNLVHHQDPDOJDDPYDQNOHLQHXLW]RQGHULQJHQRSGLWHQRS GDWÓLG)*3*HQWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW 9RRUDOQHJDWLHYHEHULFKWJHYLQJLQGHPHGLD

Sinds begin de jaren negentig wordt de fiscale fraudebestrijding vooral negatief voorgesteld in de media. Door ondermeer het Charter draaiden grote fraudezaken van de laatste jaren meestal op een sisser uit, zoals het proces met voetbalclub Beerschot174 en de zaak Beaulieu175. Bovendien kwamen kritische artikels te voorschijn die ondermeer de belastingsinspectie omschreven als een puinhoop176 en stellen dat bendes bij fiscale fraudebestrijding buiten schot blijven177 Er worden zelfs lange reportagereeksen178 en grote dossiers179 aangemaakt om de fiscale fraudebestrijding op te volgen. De fiscus zou te hard optreden tegenover de belastingplichtige, maar dit zou niet te wijten zijn aan de onverdraagzaamheid van de inspecteurs, maar eerder aan de te hoge belastingsdruk.180

G. DELFORGE, “ Bestuur van Beerschot vrij wegens procedurefouten” , ; 28 oktober 1993, 6. 175 S. VERHEYDEN, “ Advocaten Beaulieu hekelen samenwerking BBI en gerecht” , |9~ 4 mei 2000, geen paginanummer (gevonden via databank T~ #( ). 176 X, “ Belastinginspectie, een puinhoop” , #(~# 17 oktober 1996, geen paginanummer (gevonden via databank [~) #> ). 177 E. POMPEN, “ Fiscale fraude – De bendes blijven buiten schot” , #5~) 25 mei 2000, geen paginanummer (gevonden via databank T~)C #( ). 178 B. MOERMAN, “ Chaos bij de fiscus” , $& 16-20 maart 2009. 179 |G5 ~ ~ (#~ , DE STANDAARD, www.standaard.be/Archief/Dossiers/Index.aspx?dossierId=528&page=4 (consultatie 25/04/2009). 180 K. ANTHONISSEN, “ Fiscale jihad in België?” , 4& 2002, 2-3. 174

164


PERRY TIMMERMAN

3UREOHPDWLVFKSHUVRQHHOVEHKHHUELM)LQDQFLsQ

Het Ministerie van Financiën beleeft een impasse, waar het moeilijk uit geraakt, door de voortdurende politieke spelletjes die gespeeld worden tussen PS- en MR-leden. Reynders kan maar geen rechtsgeldig bestuur aanduiden.181 Ondanks de toenemende jaarlijkse ordonnanceringen voor Justitie en Financiën, is in 1997 het aantal BBI-ambtenaren van 442 naar 397 ambtenaren ingekrompen. Jean-Marc Delporte, het hoofd van de belastingadministratie, liet weten dat er amper gecontroleerd wordt. Wie gecontroleerd wordt, zou pech hebben.182 Logisch dat er vragen worden gesteld omtrent het personeelsbeheer van Financiën en het chronisch gebrek aan personeel bij parketten, politie en fiscus: ³ JRHLH PHQVHQ ]RX LN PHWHHQ ZLOOHQ DIVWDDQ RP ELM MXVWLWLH WH VWHNHQ LQ SODDWVYDQPDQ'LH]LMQRINHHU]RYHHOZDDUGGDQ]LMKLHU]LMQÓLG %%,SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³'H ZHUNODVW YHUPLQGHUW QLHW PDDU GRRU PLQGHU YRON ZRUGW KHW ZHO SLMQOLMN 'H UHGHOLMNH WHUPLMQHQ NXQQHQ QLHW PHHU JHUHVSHFWHHUG ZRUGHQ +HW JURRWVWH SUREOHHP OLJW LQ GH IOH[LELOLWHLW YDQ SHUVRQHHO´ OLG YDQ &'*(),' SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL ³,N JHHI MH KHW YRRUEHHOG YDQ ]RQH ; 'DDU ]LWWHQ YLMI VSHXUGHUV YRRU ZLWWHERRUGFULPLQDOLWHLW 'LH PRHWHQ DOOH LQEUHXNHQ PHW HHQ ILQDQFLsOH LQVODJ GRHQPHWYLMIPDQ$OOHHQDOYRRUILVFDOHIUDXGHNDQMHYLMIPDQJHEUXLNHQ'H VLWXDWLH QX LV GDW ]H GDDU PHW j PDQ ZHUNHQ´ 6XEVWLWXXW SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZPDDUW ³0HQ ]LHW QRJ DOWLMG QLHW LQ GDW KHW EXVLQHVVPRGHO YDQ GH ILVFXV WRWDDO DFKWHUKDDOGLV,QGLH]LQZDDUWRHGLHQHQDPEWHQDUHQZDDUYDQHULQ KHW EHVWH JHYDO VOHFKWV ]LFK PHW ILVFDOLWHLW EH]LJKRXGHQ" >«@ 2S HHQ EHSDDOGPRPHQWZDVLNKRRIGFRQWUROHXUHQLNKHEGDDUQDHHQWLMGYULHQGHOLMN YRRU EHGDQNW ZDQW LN ZDV EDDV YDQ WZDDOI EUHLHQGH PDGDPPHNHV´ /LG GHQNWDQN&DVVDQGUDSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW

181 182

B. MOERMAN, “ Chaos bij de fiscus – Politici vechten om de macht” , $& 16 maart 2009, 8. B. MOERMAN, “ Chaos bij de fiscus – Controle is pure vogelpik” , $1 18 maart 2009, 40


165


%OLMYHQGJHEUHNDDQLQIRUPDWLVHULQJELMGHILVFXV

Ook de informatisering blijft een groot knelpunt bij Financiën. Computerproblemen zijn een constante plaag en belastingsambtenaren zijn vaak gedwongen om gegevens opnieuw in te voeren.183 Louis Collet, ICTmanager bij Financiën, relativeert de zaak184: ³'H LQIRUPDWLVHULQJ ELM )LQDQFLsQ VWDUWWH DO LQ GH MDUHQ ]HVWLJ ]HYHQWLJ PHW YRRUHONHGLHQVWDSDUWHFRPSXWHUVGLHQLHWPHWHONDDUNRQGHQFRPPXQLFHUHQ 1XZLOOHQZHGLHV\VWHPHQLQHONDDULQWHJUHUHQ2Q]HLQIRUPDWLFDZDVHHQRXG NDVWHHOPHW]LHNWHVYDQRXGHPHQVHQ:HERXZHQQXDDQHHQQLHXZKXLVPHW NLQGHU]LHNWHV´/RXLV&ROOHWLQWHUYLHZPHW+HW1LHXZVEODGPDDUW 9HUERUJHQSROLWLHNHDJHQGDVHWWLQJ"

Tijdens de interviews kwam het punt van verborgen agendasetting vaak naar boven. Zo zouden de liberalen destijds de fraudebestrijding bewust hebben gefnuikt met het Charter. Het is natuurlijk niet gerechtvaardigd om met de schuldige vinger te wijzen, wanneer er geen concreet bewijs voor handen is. Maar tijdens de studie kwam dit onderwerp vaak aan bod en waren de liberalen, ondanks positieve berichten, niet verder bereikbaar voor commentaar… ³,NEHQHUYDVWYDQRYHUWXLJGGDWLHGHUHSROLWLHNHSDUWLMHHQYHUERUJHQDJHQGD NHQW,NKHEYHHOJHORRILQGHSROLWLHNYHUORUHQPDDUHU]LMQQRJZLWWHUDYHQ 'LHZRUGHQHFKWHUGHVNXQGLJPRQGGRRGJHPDDNWHQPRJHQHQNHODIHQWRHLQ HHQ FRPPLVVLH ]HWHOHQ´ JHGHWDFKHHUG ILVFDDO DPEWHQDDU SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZIHEUXDUL ³,NGHQNGHPDQLHUZDDURSGHILVFDOHIUDXGHEHVWULMGLQJZRUGWEHMHJHQG«GLW JHEHXUW ZHWHQV HQ ZLOOHQV 'LW LV JHHQ NZHVWLH YDQ RYHUPDFKW RI JHEUHN DDQ PLGGHOHQ'LWLVHHQGRHOEHZXVWHSROLWLHNYDQGH05HQ'LGLHU5H\QGHUV$OOH LQLWLDWLHYHQ YRRU IUDXGHEHVWULMGLQJ ZRUGHQ RQJHGDDQ JHPDDNW´ 5LN 9DQ &DXZHODHUWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL

B. MOERMAN, “ Chaos bij de fiscus – De computer ligt alweer uit” , $1 18 maart 2009, www.nieuwsblad.be/GT/Index.aspx?genericId=519&articleId=GMD27RQ38 (consultatie 18/03/2009). 184 B. MOERMAN, “ ICT-manager Collet: ‘We doen heel veel, maar we verkopen het slecht’ , $4 17 maart 2009, www.nieuwsblad.be/GT/Index.aspx?genericId=519&articleId=DMA17032009_007 (consultatie 17/03/2009). 183

166


PERRY TIMMERMAN

³,NKHE]HNHUGHLQGUXNGDWGHOLEHUDOHQJHHQJURQGLJZHUNZLOOHQPDNHQYDQ HHQ NRUGDWH DDQSDN YDQ ILVFDOH IUDXGH ,N GHQN GDW GLW HHQ RQGHUGHHO LV YDQ KXQLGHRORJLHZDDUELM]LMHHQRYHUKHLGZLOOHQGLH]RNOHLQPRJHOLMNLVHQGLH RYHU QLHW DO WH YHHO PLGGHOHQ PRHW EHVFKLNNHQ RP DDQ KHUYHUGHOLQJ WH JDDQ GRHQ´'LUN9DQ'HU0DHOHQSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW ³,NKHEGDDUJHHQEHZLMVNUDFKWYRRUPDDUKHWYHUEDDVWPLMQLHWGDWKHWYDQXLW GHKRHNYDQGHOLEHUDOHQNRPWRP]RJHJH]HJGRQGHUKHWPRPYDQEHVFKHUPLQJ HHQ DDQWDO DFKWHUSRRUWMHV WH NXQQHQ RSHQKRXGHQ´ +DJHQ *R\YDHUWV SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZDSULO En waarom werd net de politiële samenwerking met de fiscus opgezegd en niet met, bijvoorbeeld, de sociale inspectie? Een praktijkvoorbeeld legt de vinger op de wonde: ³(HQ YRRUEHHOG HU ]DO HHQ LQYDO JHEHXUHQ LQ GH ERXZVHFWRU ZDDU YHUVFKHLGHQH LQEUHXNHQ NXQQHQ YDVWJHVWHOG ZRUGHQ JDDQGH YDQ VRFLDOH PDWHULH HFRQRPLVFKH ILVFDOH %7: PHQVHQKDQGHO« ,HGHUHHQ PDJ PHH EHKDOYH GH %%, GLH ]RX ZHO HHQV ILVFDOH IUDXGH NXQQHQ YDVWVWHOOHQ« :DW PDDNWGHILVFXV]RVSHFLDDOGDW]HYRRUDOQLHWPRJHQPHHZHUNHQPHWGHSROLWLH RI PHW KHW JHUHFKW"´ OLG YDQ &'*(),' SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZ IHEUXDUL (QKHWNODFKWUHFKWYDQGHEHODVWLQJSOLFKWLJHWLMGHQVHHQRQGHU]RHN"

Tot slot wordt nog even stilgestaan bij het klachtrecht van de belastingplichtige tijdens het onderzoek. Waar moet deze naar heen als hij onrechtmatige communicatie tussen de procureur des Konings en de fiscus vaststelt, of van mening is dat de bewijsstukken niet rechtsgeldig zijn? Deze boeiende uitwijding op het Charter kwam aan bod bij een interview: ³%LMZLHPRHWMHGDQJDDQNODJHQDOVVODFKWRIIHU"%LMGLH]HOIGH3URFXUHXUGHV .RQLQJV'LHGHIDFWRGHFRQWDFWHQRQGHUKRXGWPHWGHJHZHVWHOLMNHGLUHFWHXU YDQ GH EHODVWLQJHQ PHW GH KRRIGFRPPLVVDULV YDQ GH EHODVWLQJHQ HQ EDDV LV YDQ ]LMQ HLJHQ NRW KHW SDUNHW LQ NZHVWLH´ /LG GHQNWDQN &DVVDQGUD SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW In enkele dossiers stellen de persoonlijke contacten tussen de procureur des Konings en de gewestelijk directeur der directe belastingen problemen voor de belastingplichtige. Er is reeds een parlementaire vraag gesteld door Dirk Vijnck (Lijst Dedecker) omtrent deze toestanden. In het antwoord van Minister van Justitie Stefaan De Clerck werd duidelijk gesteld dat de verhoudingen tussen de procureur en de gewestelijke directeur geregeld worden door artikelen 327 en 461 WIB en artikel 29 Wetboek van strafvordering en dat het aldus ambtshalve contacten betreft en geen persoonlijke. Nochtans bestaat er rechtspraak waar er zeker geen sprake is van louter ambtshalve contacten. In een interview werd een rechtszaak in deze materie dieper toegelicht:


167


³'H3URFXUHXUGHV.RQLQJVKHHIWJHGDJYDDUGHQZDWURHSHQGLHPHQVHQLQ" µ0HQHHU GH 3URFXUHXU LQEUHXN DUW OLG :,% ZDQW MLM DOV SDUNHWPDJLVWUDDW KHEW WHQ HHUVWH ILVFDOH VWXNNHQ JHFRPPXQLFHHUG PHW GH ILVFXVEXLWHQDUW:,%HQQXJHEUXLNMHVWXNNHQGLHJHMDW]LMQXLWHHQILVFDDO GRVVLHURPSULYpWHJHEUXLNHQPHWLQEUHXNDUW OLG:,%WRWJHYROJ¶'DW DUWLNHOYRRU]LHWGDWGHVWXNNHQGLHGHILVFXVWHUEHVFKLNNLQJVWHOWHQNHOPDJLQ KHW NDGHU YDQ HHQ SURIHVVLRQHHO FRQWDFW 'XV GLW FRQFUHHW GRVVLHU RPYDW HHQ 3URFXUHXU GHV .RQLQJV HQ HHQ JHZHVWHOLMNH GLUHFWHXU GLH HHQ VFKHQGLQJ YDQ DUW:,%DDQKXQEURHNKHEEHQ:DDUPHHLNHQNHOEHVOXLWGDWKHW&KDUWHU YDQGHEHODVWLQJSOLFKWLJHQLHWPHHUEHVWDDWPHHU]HOIVPHQLV]RGRPRP]LFK WHODWHQEHWUDSSHQ´/LGGHQNWDQN&DVVDQGUDSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW :HQVHOLMNHDIVWHPPLQJ Nu de kenmerken en knelpunten van het huidige fiscale wetgevingsen opsporingsbeleid aan bod zijn gekomen, met focus op het Charter, worden de wensen van de niveaus geschetst. +HWZHWJHYLQJVEHOHLG

Het Charter van de belastingplichtige zorgt voor heel wat beroering en elke politieke partij lijkt er wel zijn aanbevelingen voor te hebben. Uit de interviews blijkt wel dat er verscheidene ideeën zijn omtrent de aanpak van het Charter, in volgorde van interview: • &' 9 werd gesteld dat er best een volledig nieuw Charter van de belastingplichtige wordt voorzien, terwijl leden van de Coördinatie het document wensten te herzien. • /LMVW'HGHFNHUwil het Charter versterken. Het is niet de bedoeling dat de administratie, lid van de uitvoerende macht, samen met de rechterlijke macht optreedt. • 63$vindt dat het Charter bruikbaar is, maar dat het hoog tijd wordt voor verandering. • 9ODDPV%HODQJvindt dat het Charter niet langer volstaat. • *URHQ wenst een grondige bijschaving of zelfs afschaffing van het Charter. • 19$ 6/3 HQ 9/' gaven geen commentaar. Volgens collega-politici wensen de liberalen niet veel te wijzigen aan het Charter. Net voor het ter perse gaan van deze studie, werden de conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie fiscale fraude verspreid. Het Charter van de belastingplichtige verkreeg een aparte aanbeveling, waarbij gesteld wordt dat de verouderde wet bij de tijd moet gebracht worden. Hierbij wordt verwezen naar de goede werking van fraudebestrijding in de buurlanden. Tijdens de interviews kwam het model van buurland Nederland ter sprake: 168


PERRY TIMMERMAN

³:HVWDDQRSGLWPRPHQWRSHHQNUXLVSXQWZRUGWHUHHQ LQLWLDWLHIJHQRPHQ GLH GH VLWXDWLH YHUEHWHUW RI ZRUGW HU HHQ LQLWLDWLHI JHQRPHQ GLH GH VLWXDWLH YHUVOHFKW"0HHUPLGGHOHQ]LMQDDQEHYROHQRIZHOHHQ]HNHUHGHFULPLQDOLVHULQJ 0HHUPDFKWLVRRNHHQRSWLHPDDUGDQGULMYHQZHDIQDDUKHWPRGHOYDQGH ),2' LQ 1HGHUODQG´ OLG YDQ &'*(),' SHUVRRQOLMN LQWHUYLHZ IHEUXDUL ³,NVWHOYDVWGDWLQ1HGHUODQGHQLQ'XLWVODQGWRFKWZHHGHPRFUDWLVFKHVWDWHQ GDDU ZHO KHW VWDWXXW YDQJHUHFKWHOLMNH RIILFLHU YDQ SROLWLH JHJHYHQ ZRUGW DDQ EHSDDOGH DPEWHQDUHQ YDQ GH ILVFXV (Q LN VWHO RRN YDVW GDW LQ GLH ODQGHQ GH DDQSDN YDQ GH JURWH ILVFDOH IUDXGH YHHO HIILFLsQWHU YHUORRSW´ 'LUN 9DQ 'HU 0DHOHQSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW +HWRSVSRULQJVEHOHLG

In de pas aangekondigde conclusies van de onderzoekscommissie werd dus bepaald dat het Charter aangepast wordt. De vraag is wel hoe snel en hoe indringend de wetgeving aangepast wordt, want de actoren op vlak van fiscale fraudebestrijding geloven niet in veel beterschap. ³(ULVZHLQLJPDDWVFKDSSHOLMNGUDDJYODNYRRUILVFDOHIUDXGHEHVWULMGLQJ:DQW KHW LGHH EHVWDDW GDW LHGHUHHQ ZRUGW JHGLHQG PHW ILVFDOH IUDXGH´ OLG )*3 *HQWSHUVRRQOLMNLQWHUYLHZPDDUW ³1DDUPDWH GH ZHUHOG FRPSOH[HU ZRUGW LV HU PHHU FRPSOH[H ZHWJHYLQJ :H NULMJHQGXVHHQRPJHNHHUGHWHQGHQVYDQZDWZLMZLOOHQÓLGYDQ&'*(),' SHUVRRQOLMNLQWHUYLHZIHEUXDUL %HVOXLW Sinds het Charter van de belastingplichtige is er een muur tussen fiscus en politie. Hierdoor gaat er fiscale expertise verloren bij de gerechtelijke diensten, terwijl de fiscus meer teruggedrongen wordt in een administratieve rol. Ondertussen werd Financiën er niet beter op met aanhoudende problemen op vlak van personeelsbeheer en informatica. De media springt nog steeds op falende fraudedossiers en laat niets aan het toeval over om fiscus en politie kritisch door te lichten. Het wetgevingsbeleid faalt.

&21&/86,( Fiscale fraude heeft alle eigenschappen om de misdaad van de toekomst te worden. Er komt geen bloedvergieten, wapens of zichtbaar leed aan te pas, maar alles wordt via onzichtbare constructies geregeld, of deze zich nu in België of in het buitenland bevinden. Bovendien vallen de opbrengsten uit diefstal of andere criminaliteit in het niets wanneer deze met fiscale fraude vergeleken worden.


169


De bedoeling van deze studie is dan ook om de interesse in onderzoek naar fiscale fraude op te wekken, maar vooral om de relatie tussen het wetgevingsen het opsporingsbeleid inzake het Charter van de belastingplichtige te analyseren. Dit Charter, ingevoerd met de Wet van 4 augustus 1986, zorgde voor een terreinverdeling tussen de gerechtelijke en de fiscale diensten. Hierdoor kunnen fiscale ambtenaren niet meer actief deelnemen aan gerechtelijk onderzoek en wordt een pak fiscale expertise aan de gerechtelijke diensten ontzegd. Fiscale fraudebestrijding werd hierdoor serieus gehypothekeerd. Ondanks diverse wijzigingen, blijft het Charter al meer dan twintig jaar overeind. Door middel van een literatuurstudie, die de periode 1980-2009 omvatte, werd er een onderscheid gemaakt tussen vier regeerperiodes, met name deze van christendemocraten en liberalen (1981-1988) onder leiding van Wilfried Martens, de periode van christendemocraten en socialisten (1988-1999) onder hoede van Jean-Luc Dehaene, de coalitie tussen liberalen en socialisten (19992007) van Guy Verhofstadt en tot slot de regeerperiode van christendemocraten en liberalen (2007-…) van Herman Van Rompuy (CD&V). Hieruit bleek dat het Charter een liberaal document is dat tot stand kwam door de regering Martens VI, als reactie op wanpraktijken van fiscus en politie, die de rechtsbescherming van de belastingplichtige schonden. Het voerde wijzigingen door op het vlak van kennisgeving aan de procureur des Konings, het verplicht advies van de administratie, het deelnameverbod van fiscale ambtenaren aan gerechtelijk onderzoek, de creatie van het ambt Substituut gespecialiseerd in fiscale materie en het verplicht uitstel bij een prejudicieel geschil. Een heuse muur werd opgetrokken. Er volgde hierop heel wat kritiek vanuit de rechtsleer en de actoren van de fiscale fraudebestrijding, want een efficiënte aanpak van fraude was onmogelijk geworden. Onder de coalitie tussen christendemocraten en socialisten werd er gewerkt aan de versoepeling van het Charter. De detachering van ambtenaren naar de parketten en het CDGEFID diende het gebrek aan fiscale expertise op te vangen. De praktische uitwerking liet wel op zich wachten. Het paars beleid van Guy Verhofstadt werkte de detachering verder uit door het toekennen van het statuut van gerechtelijke politie aan de fiscale ambtenaren. De samenwerking tussen Justitie en Financiën werd verder gestimuleerd door het uitwerken van samenwerkingsprotocollen door de regeringscommissarissen voor de fraudebestrijding. De huidige regeerperiode staat in het teken van de integrale en gecoördineerde aanpak van fiscale fraude, met de oprichting van het Ministerieel Comité en het College voor de strijd tegen de fiscale en sociale fraude. Er werden zelfs twee staatssecretarissen voor de fraudebestrijding aangesteld. Ondertussen 170


PERRY TIMMERMAN

werd ook een parlementaire onderzoekscommissie fiscale fraude opgericht, om na te gaan wat er in de grote fraudezaken, zoals KB Lux, misgelopen is. Tot slot staat het Charter van de belastingplichtige nog altijd onder druk, maar blijft het overeind. Minister van Financiën Didier Reynders begint stilaan te luisteren naar de kritiek en beloofde een werkgroep omtrent het Charter op te richten. Het is echter wachten op de bevindingen van de commissie vooraleer er verdere stappen volgen. Deze literatuurstudie werd aangevuld met interviews gevoerd met leden van de gerechtelijke diensten, de fiscus en de politieke wereld. Bij deze interviews volgde een bevestiging van de liberale invloed op de fiscale fraudebestrijding. Vóór de invoering van het Charter waren er verhalen van BBI-ambtenaren die het in sommige onderzoeken te bont maakten (media-aandacht in sensatiezaken) en rechtspraak trad hier kritisch over op (beslissingen van hoge rechtsinstanties). Hierdoor voerde regering Martens VI onder druk van de liberaal Jean Gol, (politieke ondernemer) het Charter in. Aan alle voorwaarden voor een ingrijpende wetswijziging was dus voldaan. Sinds het Charter van de belastingplichtige bestaat, is er kritiek geuit op de omwegen die de parketten moeten nemen om de noodzakelijk informatie te bekomen. De fiscale fraudebestrijding lijdt onder dit document, want fiscale expertise is noodzakelijk om een dossier grondig te begrijpen. Zonder fiscale ambtenaren zijn de financiële rechercheurs aangewezen op hun eigen kennis. Volgens de verkregen cijfers van het Gentse parket is er na de invoering van het Charter een daling van het aantal fiscale zaken. Dit kan te wijten zijn aan het Charter, waar door het gebrek aan samenwerking minder zaken ontdekt zijn. De studie wil echter niet deze statistieken aanwenden als het harde bewijs dat het Charter de fiscale fraudebestrijding verstoort, want de statistiek was in de jaren tachtig verre van optimaal en dan zijn er nog verborgen effecten. Bovendien houdt het Charter de informatie-uitwisseling niet tegen, want er wordt creatief omgegaan met de regels. Er bestaan er in de huidige rechtspraak zelfs al processen wegens persoonlijke contacten tussen de procureur des Konings en de gewestelijke directeur. Ondanks deze problematiek en de pessimistische blik van de diverse partijen is er hoop op beterschap in de toekomst, want fiscale fraudebestrijding wordt stilaan een topprioriteit. Hiervoor moet ook het Charter bekeken worden en is een wijziging zelfs niet uitgesloten. De voorwaarden voor een indringende wetswijziging stapelen zich weer op, met falende fraudedossiers (mediaaandacht in sensatiezaken) en ophefmakende uitspraken (beslissingen van hoge rechtsinstanties) zijn er al twee voorwaarden vervuld. Er dient enkel een politieke ondernemer op te staan, die werk maakt van de ontmanteling van het Charter. Of de versterking? Want er zijn verschillende mogelijkheden in de toekomst. De conclusies van de parlementaire onderzoekscommissie fiscale fraude, die bij het ter perse gaan van deze studie net verschenen zijn, geven


171


aan dat de commissie het Charter zo snel mogelijk aangepast wil zien aan de moderne eisen. Benieuwd hoe dit verder zal evolueren…

172


Promotor Prof. Dr. Vermeulen Gert en Commissarissen Prof. Dr. Ponsaers Paul en Prof. Dr. Vande Walle Gudrun

Recommend Documents