Preek en liturgie Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden Dinsdag 25 december 2012, eerste kerstdag voorganger: Roelof Akse liturg: Tineke Torensma Organist: Gerben Bergstra m.m.v. het Doopsgezind gemeentekoor, piano Arjen Nauta thema: “Maria bewaarde…”
* Mededelingen en aansteken van de kaars * Het koor zingt
Gjin wyn tsjin ‘e rûten, gjin klop op ‘e doar
1. Gjin wyn tsjin ‘e rúten, gjin klop op ‘e doar Gjin ljocht fan in lampe, gjin fuotstap of spoar Gjin dreamen ut wurgens, gjin spoekegebear, Mar in ingel en in famke en in stim in har ear
3. Dit bern moat der komme, syn ryk is nei-oan: De iene wurdt rêden, de oare ferdoarn, ’t Is ein en begjin, ’t is ûnthjit en gebod, Oerwinner en offer, fan dij en fan God.
2. O Maria, o Maria, wês net skrutel foar my, Mar wês bliid om God’s geunst, want de Hear is mei dy. De tiid om de wrâld te ferlossen giet oan, En hjoed wurdsto oansocht as mem fan God’s soan.
4. Gjin lean wurdt har tasein, gjin wil fan in man, Gjin troudei wurdt fêstlein, gjin datum of plan. Gjin ien koe it tinke, Maria stimt ta En seit tsjin ‘e ingel: Myn antwurd is ’ja!’
* Gemeente zingt
Tussentijds 118: 1 Licht dat ons aanstoot in de morgen
Licht dat ons aanstoot in de morgen, voortijdig licht waarin wij staan koud, één voor één en ongeborgen, licht overdek mij, voer mij aan. Dat ik niet uitval, dat wij allen zo zwaar en droevig als wij zijn niet uit elkaars genade vallen en doelloos en onvindbaar zijn.
een moment van stilte * Bemoediging en groet * Gemeente zingt
Tussentijds 118: 2 Licht, van mijn stad de stedehouder
Licht, van mijn stad de stedehouder, aanhoudend licht dat overwint. Vaderlijk licht, steevaste schouder, draag mij, ik ben jouw kijkend kind. Licht, kind in mij, kijk uit mijn ogen of ergens al de wereld daagt waar mensen waardig leven mogen en elk zijn naam in vrede draagt. * Vier kaarsen worden aangestoken, gedicht van Ida Gerhardt Kerstnacht - het woord is als een lafenis, een koele sneeuw, glanzend onder het zachte stralen der sterren – op de landen is het weerloos stil, een ongerept verwachten.
Kerstnacht
Kerstnacht - het eenzaam zwerven der gedachten rondom het oud verhaal, het nimmer uit te spreken verlangen naar het helder zingen in de nacht en het opgaan van de ster, een lichtend teken Kerstnacht - het sneeuwt op uw geschonden aarde, dun en verstuivend dekt een huivering van ijle val, een lichte zuivering het vragen, dat wij ongestild bewaarden. Kerstnacht, de kentering van ’t jaar – het huis besluit zijn vreugde en leed, en ’t schuwe denken aan elkaar, nu elk de ander wakend weet. * Gemeente zingt
Tussentijds 118: 3 Alles zal zwichten en verwaaien
Alles zal zwichten en verwaaien wat op het licht niet is geijkt. Taal zal alleen verwoesting zaaien en van ons doen geen daad bekijft. Veelstemmig licht, om aan te horen zolang ons hart nog slagen geeft. Liefste der mensen, eerstgeboren, licht, laatste woord van Hem die leeft. * Gebed * Gemeente zingt
Lied 132: 1 en 2
Er is een roos ontloken uit barre wintergrond
1. Er is een roos ontloken uit barre wintergrond, zoals er was gesproken door der profetenmond. En Davids oud geslacht is weer opnieuw gaan bloeien in 't midden van de nacht.
2. Die roos van ons verlangen, dat uitverkoren zaad, is door een maagd ontvangen uit Gods verborgen raad. Maria was bereid, toen Gabriël haar groette in 't midden van de tijd.
* Eerste bijbellezing
Lucas 2: 1 t.m. 14 (NBG)
* Gemeente zingt
Lied 135: 1 en 2
Hoor, de eng’len zingen de eer van de nieuw geboren Heer!
1. Hoor, de eng’len zingen de eer van de nieuw geboren Heer! Vreed' op aarde, 't is vervuld: God verzoent der mensen schuld. Voegt u, volken, in het koor, dat weerklinkt de hemel door, zingt met algemene stem voor het kind van Bethlehem! Hoor, de eng’len zingen de eer van de nieuw geboren Heer! * Tweede bijbellezing
Lucas 2: 14 t.m. 20 (NBV)
2. Hij, die heerst op 's hemels troon, Here Christus, Vaders Zoon, wordt geboren uit een maagd op de tijd die God behaagt. Zonne der gerechtigheid, woord dat vlees geworden zijt, tussen alle mensen in in het menselijk gezin. Hoor, de eng’len zingen de eer van de nieuw geboren Heer!
* Samenzang
Waar eens David werd geboren eerste couplet door ‘t koor, rest als samenzang met gemeente.
1. Waar eens David werd geboren wordt een kind in 't stro gelegd. Daar ligt een geboren herder, hem is alle plaats ontzegd. Maar - en dit geheim is groot, hij troont op Maria's schoot!
3. Alle dagen van ons leven heeft dit kind ons liefgehad. Met ontferming diep bewogen over wie geen herder had. Hij, die alle mensen weidt met zijn staf van lieflijkheid.
2. In de armen van zijn moeder wordt de liefde zijn tegoed. Daar leert hij van harte zingen van de God die wond'ren doet. Liefde leidt hem totterdood, tot hij rust vindt in haar schoot.
4. Eenmaal zullen wij aanschouwen wat ons hart nu nog verwacht. Gaat zijn lief-de zich ontvouwen als het einde van de nacht, stralen zal dan Hij als zon, of de schepping weer begon.
* Het koor zingt:
Away in a manger
* Uitleg en vermaning
Drie vensters op Maria Zusters en broeders, gemeente met een levende, nieuwgeboren Heer! Maria is een meisje, Maria is een moeder. Maria is tastbaar, voelbaar, direct verbonden met de aarde waarop wij leven. Maria is een draagmoeder voor God. Haar kind is er voor de gehele wereld. Maria haar leven is één grote oefening in loslaten. Eerste venster: Maria als een icoon. Jaap Zijlstra vergelijkt het leren kijken naar iconen met het leren schemeren. ‘t Schemeren leren is een nuttige bezigheid om even niets te doen, het geduldig uitstellen om kunstlicht aan te klikken. Neervlijend daglicht; met een bevroren slakkengang verschijnt vaagheid in vormen en kleuren. Het schemer, een bezielend moment van de dag. Het is geen droom, het vervagend dag-licht is werkelijk. Wanneer een lamp wordt aangedaan en gordijnen dichtgetrokken is daar een andere werkelijkheid, een terugkeer tot de dagelijkse gang van zaken. Leren schemeren is te vergelijken met het leren kijken naar iconen. Het ontdekken van eerbied, tederheid en liefde waarmee die kleine panelen uur na uur ingespannen geschilderd zijn. Vanwege die eerbied ervaar je tegenwoordigheid van de Geest. Die Geest geeft de icoon een wonderlijke glans; je ziet werkelijkheid in een ander licht. Op een gelukkig moment weet je de hemel dichterbij. Nacht waarin zou zijn geboren die de naam heeft ‘dat Gij redt’, morgentaal in onze oren hemel op ons hoofd gezet… (Tussentijds 137:2)
Een Maria icoon, een afbeelding van moeder met kind; gebaseerd op de Russische icoon ‘de moeder Gods van Vladimir’. Maria afgebeeld als moeder van smarten, Mater Dolorosa, wonderlijk verbonden met die Stabat Mater; een gebroken vrouw bij het kruis. Er zit een opvallende wederkerigheid in deze icoon. Het kind van de bedroefde moeder legt een arm om haar hals, troostend., ontfermend. Haar handen dragen hem, onvoorwaardelijk! Zijn handen troosten haar, leven-opwekkend! Tweede venster, Maria als een Afrikaanse vrouw. Een volwassen vrouw uit Sierra Leone zit trots bij haar eerstgeborene. Nergens op aarde is geboorte vanzelfsprekend. Conceptie, groei en bevalling zijn scheppingsgebeurtenissen die ons verstand verre te boven gaan. Wanneer je zit bij een wiegje, bij een kribbe of bij een couveuse dan word je diep geraakt door verwondering. Haar blote voeten hebben contact met de aarde. Rond haar brede neusvleugels verschijnen zweetdruppeltjes als parels. Ze zit bij haar kind, ’t kind is niet haar bezit. Ze zit stil, haar hart klopt. Bij iedere beweging van haar innerlijk komt het bewaarde voorbij. Zij bewaart wonderen van ontmoeting: een engel die haar aansprak: ‘wees niet bang’, eenvoudige boeren of herders, die haar zoon eer komen bewijzen. Toevallige voorbijgangers die met een glimlach toeknikken. Gelukkig is de vrouw die bewaart wat in haar kwetsbaarheid voorbijkomt als een zon en schild (ps.84:12) Op dagen van inkeer en tegenwind, kan zij putten uit deze Levende bron van bewaren en overdenken. Juist in Siera Leone is dat bitterhard nodig. Je kind kan zomaar verdwijnen in de chaos van het vluchten. Gewelddadige diamentbendes ontvoeren meisjes om te misbruiken, ontvoeren jongens om als kindsoldaat te kneden. Seizoenen van voortdurende droogte bedreigen het gezin. Egypte is ver, de kloof is breed, je huid is dun. Sterk is deze Afrikaanse vrouw, Maria, die haar kind koestert. Haar ritmische wiegenlied is als de kokospalm, stug en volhardend, voedend met melk uit haar binnenste. Ze zit bij haar kind. en weet in haar Godsbesef: ‘t kind is niet haar bezit. Midden in de nacht zingt mamma Maria een lied, haar lichaam beweegt op ‘t ritme van de trom. Derde venster, het Palestijnse meisje. (uit OPEN DEUR) Bethlehem ligt in bezet gebied. Een 8 meter hoge muur loopt om en door Bethlehem. Aan Bethlehem Universiteit studeren meer meisjes dan jongens. De helft van de bevolking is nog geen 18 jaar. Ondanks nabijheid van Jeruzalem (Jeroeshalem) is vrede geen vanzelfsprekendheid. Klaagmuur en gouden-koepel-moskee zijn bedekt met verblindend stof van strijd. Het meisje bedekt haar hoofd, het meisje bedekt haar dromen. Dit is toch geen geschikte plaats om in verwachting te raken? (Zeg nou zelf…!) Wat voor een toekomst heeft een kind hier? Het stromende water van de Jordaan is voor Palestijnse kinderen bijna opgedroogd. Groene olijfbomen worden omver gereden door metalen bezettingsmacht. En wij zingen: ‘komt allen tezamen, jubelend van vreugde, komt nu, o komt nu naar Bethlehem’! In dit verdeeld, hedendaagse perspectief, welk visioen voedt dit lied? Wat is het uitzicht? Wat is ons uitzicht met die beperkingen van muren, pasjes en etnische verschillen? Met een fel rood petje op verschijnen moedige werkers bij de grensposten van het bestaan; in niemandsland helpen ze kinderen veilig oversteken naar hun school. Ontwijken ondertussen het mijnenveld van onderdrukking en ‘oog om oog, tand om tand’! Een Palestijns meisje heeft in deze nacht een kind gekregen, ze heeft een zoon gebaard, wikkelt hem in linnendoeken en geeft hem de naam Isa. Dit meisje in Bethlehem, Maria, droomt voor haar zoon van een leven in vrijheid. Zijn eerste glimlach bewaart zij in haar hart, onuitwisbaar.
Ze gelooft wat de engel zei, en jij? Ieder kind is een zoon of dochter van de Levende God. Een vreugde voor de wereld! Laat hemel en aarde zingen. Samen zingen met de moeders in Rusland, Afrika, Rammallah. Samen met Aafke, Wyuatta en Maria … * Orgelspel * Open ruimte, mogelijkheid om een eigen tegeltjes-tekst te schrijven * Het koor zingt
Dobre wetsjir tobj, In the bleak mid-winter Mary had a baby de gemeente zingt mee vanaf couplet 3
1. Mary had a baby, yes Lord, Mary had a baby, yes my Lord, Mary had a baby, yes Lord, the people keep-a coming and the train done gone
3. She name him King Jesus, yes Lord, she name him King Jesus, yes my Lord, she name him King Jesus, yes Lord, the people keep-a coming and the train done gone
2. What did she name him, yes Lord, what did she name him, yes my Lord, what did she name him, yes Lord, the people keep-a coming and the train done gone
4. Oh, where was he born? Yes Lord, Oh, where was he born? Yes my Lord, Oh, where was he born? Yes Lord, the people keep-a coming and the train done gone
* Gedicht van Inge Lievaart
Wat beloofd is
Wat ben ik blij dat Maria geloofde wat de engel zei en uit naam van God beloofde! En jij? Soms denk ik: ik was er bij, ik kon hem niet zien maar wel horen en horen is immers genoeg, want geen woord van God klinkt verloren voor het vervulling droeg. O luister, wees enkel oren, bewaar ze, berg ze in je weg, want nog gaat het zoals tevoren, wat beloofd is gebeurt als voorzegd – denk maar aan toen: Gods Zoon wérd geboren en als mens in ons midden gelegd. * Dank- en voorbeden, om in het gebed samen te bidden: Onze vader, die in de hemelen zijt; uw naam worde geheiligd, uw koninkrijk kome. Uw wil geschiede, gelijk in de hemel, alzo ook op de aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid tot in eeuwigheid amen”. * Collecte voor ADS Wereldwerk Doopsgezind Wereldwerk is een stichting voor solidariteit en vrede. Zij wil dat bereiken door een duurzame ontwikkeling en zorgvuldig gebruik van alles wat ons op deze aarde gegeven is. Dit doet de Stichting door het opzetten van en meewerken aan ontwikkelings- en vredesprojecten wereldwijd. Dit op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Meer informatie: www.dgwereldwerk.nl. * Slotlied
Lied 134: 1 en 2
1. Eer zij God in onze dagen, eer zij God in deze tijd. Mensen van het welbehagen, roept op aarde vrede uit. Gloria in excelsis Deo, Gloria in excelsis Deo.
* Zegenbede
Eer zij God in onze dagen, eer zij God in deze tijd 2. Eer zij God die onze Vader en die onze Koning is. Eer zij God die op de aarde naar ons toe gekomen is. Gloria in excelsis Deo, gloria in excelsis Deo.
2 x zingen van: Joy to the world Joy to the world, the Lord is come! Let earth receive her King; Let every heart prepare Him room, and heaven and nature sing, and heaven and nature sing, and heaven, and heaven, and nature sing.
Amentwinterwandeling Op donderdag 27 december is de traditionele Winter-Ament wandeling. De start is om 13.30 uur, vanaf de Vermaning in Gorredijk ( Stationsweg 60, parkeren via de achterzijde). Na de wandeling is er een afsluitende vesper in de Vermaning.
