Onderzoeksrapport Alcoholgebruik onder leerlingen Klasina van der Laan Pagina 1

1.

Inleiding

In dit onderzoeksrapport worden de resultaten weergegeven van mijn afstudeeronderzoek voor de opleiding Culturele Maatschappelijke Vorming aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL). Het onderzoek is uitgevoerd in de eerste en tweede klas van het Lauwerscollege/Singelland te Surhuisterveen in opdracht van Timpaan Welzijn. Tijdens dit onderzoek wordt gekeken naar hoeveel alcohol de leerlingen drinken en waar/wanneer de leerlingen alcohol drinken. Verder wordt er onderzocht wat de leerlingen als gevolgen van alcoholgebruik ervaren en of ze op de hoogte zijn van de gevolgen van alcohol. In dit eerste hoofdstuk komen de probleemsituatie analyse, de doelstelling en de onderzoeksvragen aan orde. Verder wordt de doelstelling en opzet van het event besproken en tenslotte zal er een vooruitblik op de verschillende onderdelen van het rapport is in dit hoofdstuk te vinden. 1.1

Probleemsituatie en context Alcohol is een verdovend middel, het verdooft de hersenen. Via de maag en dunne darm komt de alcohol in het bloed, en zo bereikt het de hersenen na ongeveer 10 minuten. Als er voedsel in de maag zit, duurt de opname van alcohol iets langer. Jongeren kunnen slechter tegen alcohol. Dit komt doordat ze nog in de groei zijn, minder wegen en kleiner zijn. Van dezelfde hoeveelheid alcohol zijn jongeren ook meer en langer onder invloed dan volwassenen. Ook kan alcohol ervoor zorgen dat gedrag verandert: remmingen vallen weg, geheugen en concentratie kunnen minder worden en zelfkritiek verdwijnt. (Uw kind en alcohol, internet, z.d.)

Alcoholgebruik onder minderjarigen is een probleem dat in veel verschillende landen voorkomt. De website van Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/alcoholgebruik/verschilleninternationaal/) laat zien dat niet alleen in Nederland veel alcohol wordt gedronken door minderjarige jongeren, maar ook andere Europese landen bekend zijn met dit probleem. Het is niet duidelijk wanneer dit probleem is ontstaan, het probleem bestaat al een lange tijd binnen Nederland en Europa. Wel is het de laatste jaren meer aan het licht gekomen door verschillende onderzoeken, het is een probleem die in micro-, meso- en macroniveau beschreven kan worden: Microniveau Als we dit probleem op microniveau onderzoeken hebben we het vooral over de leerling zelf. Zoals eerder benoemd begint de jeugd op steeds jongere leeftijd met het drinken van alcoholische dranken. Om te weten hoeveel leerlingen alcohol gebruiken en in welke mate worden de leerlingen gevraagd een enquête over hun alcoholgebruik in te vullen. Zo kan er gekeken worden hoeveel leerlingen alcohol drinken, hoeveel alcohol ze drinken of als misschien wel niemand alcohol drinkt. Op het microniveau wordt het alcoholgebruik op een persoonlijk niveau onderzocht. Mesoniveau Als we dit probleem op mesoniveau onderzoeken hebben we het over de sociale omgeving van de jongeren. Zo kunnen ze beïnvloed worden door andere leeftijdsgenoten op school, op het werk, bij de sportclub enzovoort. Het is van belang om te weten of de jongeren uit zich zelf drinken of worden Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’

|Klasina van der Laan

Pagina | 1

aangespoord door hun omgeving. De school kan hier een belangrijke factor spelen door bijvoorbeeld voorlichtingen te geven op de school om de leerlingen op de hoogte te stellen van alle risico’s en gevolgen die alcohol met zich mee brengt. Op meso niveau worden invloeden van vrienden, familie of de school onderzocht. Macroniveau Als dit probleem op macroniveau onderzocht wordt er gekeken naar het landelijke verschijnsel van alcoholgebruik onder de jongeren. De politiek houdt zich bijvoorbeeld ook erg bezig met het thema alcoholgebruik onder de jongeren, zo is er onlangs een wet doorgevoerd waardoor jongeren onder de 16jaar strafbaar zijn als ze alcohol in bezit hebben. Op landelijk gebied wordt er dus al veel gedaan op het gebied van alcohol, ook de provincie Fryslân houdt zich met alcoholbeleid bezig. Zo is bijvoorbeeld de campagne NuchtereFries.nl ontstaan als initiatief van provincie Fryslân. Deze campagne wordt ondersteund door de Friese gemeenten, GGD Fryslân, VNN, OM, Politie Fryslân en Koninklijke Horeca Nederland (regio Fryslân). NuchtereFries.nl is een multimediale communicatiecampagne waarmee jongeren in de regio worden opgezocht én geactiveerd na te denken over hun alcoholgebruik . Door een netwerk te maken van samenwerkingspartners buiten de school om kunnen de leerlingen nog meer op de hoogte worden gesteld van de risico’s en ernstige gevolgen die alcoholgebruik met zich mee brengt. Aangezien alcoholgebruik ernstige gevolgen voor de jongeren met zich mee kan brengen vindt Timpaan Welzijn het belangrijk om op de hoogte te zijn van het huidige alcoholgebruik van de jongeren binnen hun werkgebied. In dit geval betreft dit de leerlingen van het Lauwerscollege en Singelland te Surhuisterveen. Timpaan Welzijn zal hier worden ingezet om een frisfeest te organiseren, een feest zonder alcohol. Dit om de jongeren te laten zien dat ze zonder alcohol ook een leuke of zelfs leukere avond kunnen beleven. 1.2

Doelstelling

Timpaan Welzijn is gevraagd om Freshness te organiseren op de middelbare scholen: Lauwerscollege en Singelland te Surhuisterveen. Freshness is een frisfeest, een alcoholvrij feest. Aangezien er veel jongeren in aanraking komen met alcohol en er uit veel verschillende onderzoeken ( hoofdstuk 2) naar voren is gekomen dat veel jongeren binnen Nederland alcohol drinken vi ndt het Lauwerscollege/Singelland het belangrijk om hier aandacht aan te besteden. Om deze reden willen de scholen graag een alcoholvrij feest laten organiseren, met als doelstelling: ‘aantonen dat jongeren zonder alcohol ook een leuk feest kunnen hebben’ Aangezien Timpaan Welzijn gevraagd is om het alcoholvrij feest te organiseren willen ze graag weten hoe de leerlingen zelf over alcohol denken en hoe ze hier mee om gaan. Vandaar dat dit onderzoek als doelstelling heeft: inzicht geven in het alcoholgebruik onder de leerlingen uit de eerste en tweede klas van het Lauwerscollege te Surhuisterveen. Om deze doelstelling te kunnen bereiken is er een centrale onderzoeksvraag met een aantal deelvragen geformuleerd. 1.3

Onderzoeksvraag

De onderzoeksvraag van dit onderzoek luidt als volgt: Hoe denken de leerlingen van de eerste en tweede klas van het Lauwerscollege te Surhuisterveen over het gebruik van alcohol?

Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 2

Onder deze onderzoeksvraag vallen de volgende deelvragen: Hoeveel alcohol drinken de leerlingen? Waar en met wie drinken de leerlingen alcohol? Wat zijn volgens de leerlingen de gevolgen van alcoholgebruik? Zijn de leerlingen op de hoogte van de gevolgen van het gebruik van alcohol? 1.4

Doelstelling event

Na het onderzoek m.b.t. alcoholgebruik onder de leerlingen van het Lauwerscollege/Singelland zal er een event plaatsvinden. Het event zal zich uitten in een alcohol vrij feest en heeft als doelstelling jongeren doen inzien dat alcohol niet noodzakelijk is voor het slagen van een feest, feesten is ook leuk zonder alcohol (bewustwording omtrent alcoholgebruik). Het alcoholvrije feest heeft als naam Freshness en heeft als doelgroep alle leerlingen van het Lauwerscollege en het Singelland. Het feest zal donderdag 15 november 2012 plaatsvinden op het Lauwerscollege te Surhuisterveen. 1.5

Vooruitblik op de onderdelen van het rapport

Het onderzoeksrapport bestaat uit 6 hoofdstukken en enkele bijlagen. In hoofdstuk 1 tot en met 3 wordt de opzet van het onderzoek beschreven. De resultaten worden weergegeven in hoofdstuk 4 en in hoofdstuk 5 wordt er een conclusie beschreven. In het laatste hoofdstuk worden er aanbevelingen gegeven.



Pagina | 3

2.

Methode

In dit hoofdstuk wordt duidelijk wat voor type onderzoek is uitgevoerd en hoe de procedure van gegevensverzameling is verlopen. Verder wordt het onderzoeksinstrument dat gebruikt is beschreven. 2.1

Onderzoeksopzet

Het Survey onderzoek is het type onderzoek dat is toegepast. Door dit type onderzoek toe te passen kan de mening van de leerlingen ten aanzien van verschillende aspecten gemeten worden. Er is gekozen om een schriftelijke enquête te hanteren. Zo kan er ter voorbeeld gemeten worden hoeveel procent van de leerlingen wel eens alcohol drinkt, waar en met wie de leerlingen dat doen en wat ze de beste optie vinden om alcoholvoorlichting te geven etc. Het gaat bij een Survey onderzoek om een onderzoek waarbij op systematische wijze aan een groot aantal re spondenten vragen worden gesteld. Deze vragen meten meningen, gedrag en andere kenmerken van de leerlingen. Dit is precies wat ik wil onderzoeken vandaar dat ik gebruik heb gemaakt van dit type onderzoek. Verder is er gebruik gemaakt van interviews om informatie van samenwerkingspartners te verkrijgen. Er is in gesprek gegaan met de jongerenwerker van Timpaan Welzijn, projectmedewerker samenleving alcoholmatiging, wijkagent Surhuisterveen en coördinator centrum Jeugd en Gezin. 2.2

Procedure dataverzameling

Er zijn uit de eerste en tweede klas van het Lauwerscollege en Singelland gegevens verzameld. Aangezien de nadruk ligt op minderjarige jongeren binnen dit onderzoek is ervoor gekozen om de eerste twee klassen van de middelbare school te enquêteren . De eerste twee klassen bestaan uit elf klassen, zes eerste klassen ( 1A t/m 1F) en vijf tweede klassen (2A t/m 2E). De doelgroep is benaderd met behulp van de mentoren. De mentoren hebben de enquêtes gekregen met bijgesloten een begeleidende brief met informatie over het onderzoek. Er is gevraagd aan de mentoren de enquêtes uit te delen in de mentorles en de leerlingen een korte uitleg te geven. De mentoren is gevraagd de enquêtes binnen twee weken af te nemen. Om een zo hoog mogelijke betrouwbaarheid te behale n zijn er zijn 256 enquêtes verspreid (voor elke leerling uit klas 1 & 2 een enquête). In totaal hebben 237 leerlingen de enquête ingevuld, een respons van 92,3%. Met zo’n hoge respons is een betrouwbaarheid van 99% gehaald met een foutmarge van 2%. Aangezien de anonimiteit van de leerlingen gewaarborgd wordt is er enkel naar leeftijd, geslacht en schoolniveau gevraagd. Het percentage jongens in de respons is 45% en het percentage meisjes is 55%. In de respons zitten verhoudingsgewijs meer meisjes. Het merendeel (51%) van de respondenten is 13 jaar. 36% van de respondenten is 12 jaar en de overige 13% heeft een 14 jarige leeftijd. 2.3

Onderzoeksinstrument

De gegevens van de doelgroep zijn verzameld met een schriftelijke enquête. De schriftelijke enquête bevat in totaal 14 open en gesloten vragen, en begint met een korte introductie. Het eerste deel van de enquête is opgezet om algemene informatie van de doelgroep te verkrijgen. Wat voor leeftijd heeft de leerling, wat voor geslacht etc. Het tweede deel van de enquête gaat dieper in op het alcoholgebruik van de doelgroep. Hoeveel alcohol de doelgroep drinkt, met wie ze Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 4

drinken en waar ze alcohol drinken etc. Dit tweede deel is opgezet om antwoorden te krijgen op de deelvragen 1 en 2. Het derde en laatste deel van de enquête is opgezet om inzicht te krijgen op wat de doelgroep als gevolgen van alcohol beschouwt, en wat de doelgroep een goede manier vindt om jongeren alcoholvoorlichting te geven. Dit derde deel is opgezet om antwoord te kunnen krijgen op deelvraag 3 en deelvraag 4. Het interview met contactpersonen is gestructureerd verlopen. Er zijn verschillende vragen gesteld en hier is met sommige contactpersonen dieper op ingegaan. Er zijn verscheidene onderwerpen besproken om zo een beter beeld te krijgen van de jongeren (en hun alcoholgebruik) in Surhuisterveen. Om de onderzoekspopulatie te stimuleren aan het onderzoek mee te doen is samengewerkt met de mentoren. Er is vooraf een concept van de enquête aan een paar leerlingen gegeven om er zeker van te zijn dat de vragen helder geformuleerd waren. De enquête is door verschillende samenwerkingspartners voorzien van feedback om ervoor te zorgen dat de juiste informatie aan het licht komt. 2.3

Voorbereiding en uitvoering van het event.

Er is tijdens de organisatie van Freshness gebruik gemaakt van de methode: Projectmatig werken. Er is samengewerkt met de leerlingenraad/activiteitencommissie om het feest te organiseren. De leerlingen werden ondersteund door een jongerenwerker en mij. Door wekelijks vergaderingen te plannen werd iedereen op de hoogte gehouden van zijn/haar werkzaamheden en bevindingen. De leerlingen hebben de poster en een informatiebrief voor de leraren en buurtbewoners gemaakt. Ook verzorgden de leerlingen de kaartverkoop op de beide scholen etc. Tijdens de kaartverkoop mochten de leerlingen nog een formuliertje invullen om kans te maken op een limousine. Één leerling heeft deze prijs gewonnen, ze werd samen met drie vriendinnen opgehaald van huis in een limousine. Deze bracht haar ’s avonds ook weer veilig naar huis waarbij ze ook nog een goodiebag kreeg. Verder is er samengewerkt met Nuchtere Fries.nl om de jongeren tijdens het feest voorlichting over alcohol te geven. De leerlingen konden namelijk tijdens het feest een korte vragenli jst van Nuchtere Fries.nl invullen over alcohol. Dit met als doel de jongeren bewust te maken van de gevolgen van alcohol, hadden de leerlingen de vragen goed dan kregen ze een T-shirt van Nuchtere Fries.nl. Tijdens het feest was geen alcohol verkrijgbaar, ook niet voor meerderjarigen. Voordat de leerlingen naar binnen mochten werden er blaastesten door de directeur van de school afgenomen. Bij de deur waren beveiligers aanwezig om er zeker van te zijn dat er geen alcohol werd gebruikt deze avond. Er waren op de avond optredens van de Doelleazen, deze groep is erg bekend in Friesland. Ze hebben hun liedjes aangepast op de alcohol vrije avond, zo werd er bijvoorbeeld cola gezongen in plaats van bier. Dit om de jongeren niet op gedachten van alcoholgebruik te brengen en met de boodschap dat het niet om alcohol gaat om een leuke avond te hebben. Niet alleen tijdens de voorbereiding maar ook op de avond zelf hebben de leerlingen verschillen taken uitgevoerd. Er zaten leerlingen bij de entree, bij de garderobe, achter de bar etc. Hierbij werden ze door ons (jongerenwerker, ik) begeleid, als er vragen waren waren ze vrij om deze aan ons te stellen. Ook waren er verschillende docenten betrokken bij Freshness, zo was er voldoende begeleiding en overzicht. Tijdens het Freshness zijn er ook vragen gesteld aan de leerlingen, om een beeld te schetsen wat ze Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 5

ervan vonden. Deze vragen zijn middels gesprekken en korte vragenlijsten gesteld aan 50 leerlingen. Deze vragen zullen verwerkt worden in het volgende hoofdstuk. 2.4

Analyse

Voor de analyse van de resultaten van de enquêtes en vragenlijsten is gewerkt met het programma SPSS. De kwantitatieve data is vertaald naar codes. De betekenis van elke code is terug te vinden in het gemaakte codeboek. Na het invoeren van de gegevens in SPSS zijn deze nogmaals gecontroleerd om invoercodes te voorkomen. De kwalitatieve data zijn gecategoriseerd en de antwoorden zijn per categorie bijgehouden. De gegevens zijn geanalyseerd in SPSS om deze hierna met behulp van Microsoft Excel in grafieken te vertalen en tenslotte in Microsoft Word te implementeren.



Pagina | 6

3.

Alcohol.

In dit hoofdstuk wordt het literatuuronderzoek weergegeven. Er is voor gekozen om de gebruikte literatuur te splitsen op onderwerp. Paragraaf 3.1 gaat vooral over de lichamelijke gevolgen van alcoholgebruik, paragraaf 3.2 richt zich meer op verandering in gedrag na alcoholgebruik. Paragraaf 3.3 richt zich op de hoeveelheid alcohol die jongeren drinken en waar jongeren alcohol drinken. In paragraaf 3.4 wordt dieper ingegaan op de positie van de ouders binnen alcoholgebruik van jongeren. Paragraaf 3.5 richt zich op alcoholvrije feesten. 3.1

Lichamelijke gevolgen van alcohol.

Alcohol is slecht! Dit wordt veel gezegd en geschreven maar waarom is alcohol slecht en ongezond? Door middel van de gevolgen in verschillende literatuur op te zoeken wordt er een duidelijk beeld geschetst over de precieze gevolgen van alcohol en wat alcohol met het lichaam doet. Aangezien het onderzoek over alcoholgebruik onder de jongeren gaat, is het van belang te weten wat hier de gevolgen van zijn. Jongeren zijn gevoeliger voor de schadelijke gevolgen van alcohol dan volwassenen. Jongeren hebben namelijk een kleiner lichaam, en een lichaam dat nog in ontwikkeling is. Door veel alcohol te drinken over een lange periode kunnen de hersenen beschadigen. De mate van de beschadiging wordt bepaald door de dosis. Kwetsbaar zijn vooral de organen. (Dalen, 1998) Daarnaast zijn jongeren minder gevoelig voor de effecten van alcohol, waardoor ze vaak gewoon blijven door drinken op een dag/avond. Niet alleen hersenbeschadiging maar ook belasting van de lever of kanker kunnen gevolgen van alcoholgebruik zijn. Belasting van hart en bloedvaten, concentratiestoornissen en een verminderd denkvermogen behoren ook tot de gevolgen van alcohol. (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2008) Het is duidelijk dat alcoholgebruik ernstige gevolgen met zich mee kan brengen, toch drinken veel jongeren nog steeds veel alcohol. Uit een onderzoek bij kinderafdelingen in Nederlandse ziekenhuizen is zelfs gebleken dat de jongeren alleen nog maar meer alcohol gaan drinken. In 2007 waren er 297 jongeren opgenomen in ziekenhuizen met een alcoholvergiftiging, vorig jaar in 2011 waren dat er al 762. (STAP, 2012) Een stijging van over de 50%, alcoholvergiftiging en andere gevolgen van alcohol worden steeds hoger als de jongeren meer glazen alcohol drinken, hierdoor is het van belang om te onderzoeken hoeveel glazen alcohol de leerlingen van het Lauwerscollege/Singelland drinken op een dag/avond en hoeveel keer per maand ze alcohol drinken. 3.2

Gedragsveranderingen na alcoholgebruik.

Alcohol is niet alleen slecht voor het lichaam, het kan ook andere gevolgen met zich mee brengen. Jongeren (maar ook volwassenen) gaan zich anders gedragen na alcoholgebruik. Vaak leidt alcoholgebruik tot overlast, prullenbakken kapot schoppen, lantaarnpalen vernielen een raampje ingooien en ga maar door. Soms leidt het zelfs tot vechtpartijen of mishandelingen. Dit brengt niet alleen veel schade met zich mee maar zorgt ook voor een onveilig gevoel bij andere jongeren die bijvoorbeeld geen of minder drank hebben gehad. Rondhangende jongeren die duidelijk onder invloed zijn worden als bedreigend ervaart bij burgers. Ook kan alcoholgebruik verkeersongevallen als gevolg hebben. ‘Jaarlijks worden 24000 personen tussen de 10 en 24 jaar behandeld op een SEH-afdeling voor een ongeval of geweldpleging waarbij alcohol betrokken was. In vier op de vijf gevallen gaat het om een man’. (Nijman & Valkenberg, 2011) Als jongeren op jonge Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 7

leeftijd regelmatig alcohol nuttigen kan dat de kans op een verslaving op latere leeftijd vergroten. Wie te vroeg begint met regelmatig drinken heeft op latere leeftijd een vier keer zo grote kans op een alcoholverslaving. (Grant & Dawson, 2007) Hieruit blijkt dat het belangrijk is te onderzoeken hoe oud de leerlingen zijn en als ze al een alcohol hebben gedronken. Hoe jonger de leeftij hoe erge r de consequenties kunnen zijn van alcoholgebruik. Ook is het van belang om te onderzoeken als de leerlingen wel op de hoogte zijn van de gevolgen van alcohol, aangezien dit op korte en lange termijn ernstige gevolgen met zich mee kan brengen. 3.3

Hoeveelheid en locatie alcoholgebruik.

Aangezien het onderzoek niet alleen gericht is op of de jongeren alcohol drinken, maar ook waar ze dat drinken en hoeveel ze drinken is het interessant onderzoek te doen hoe dat verder in Nederland verdeeld is. Het alcoholgebruik onder jongeren in Nederland is hoog, dit blijkt onder andere uit cijfers van het Trimbos-instituut. Het aantal jongeren van 12 t/m 18 jaar dat ooit alcohol heeft gedronken ligt rond de 79%. De Nederlandse scholieren beginnen gemiddeld op ongeveer 13-jarige leeftijd met het drinken van alcohol. (Drosselaer S. et al., 2010) Er is een verschil te zien tussen alcoholgebruik van jongens en meisjes, jongens drinken doorgaans meer alcohol. Ook drinken jongeren met een langer schoolniveau meer alcohol. Schoolniveau is bepalend voor de hoeveelheid alcohol die wordt gedronken. Zo komt ‘binge drinken’ (veel alcohol drinken in een korte tijd) veel vaker voor op Vmbo dan Havo. (Trimbos Instituut, 2010) Het hangt af van de leeftijd van de jongeren op wat voor plaatsen ze alcohol drinken. Hoe jonger de jongeren zijn dan zullen ze eerder alcohol gaan drinken op straat, dit om te verbergen voor ouders dat ze alcohol drinken. Als de jongeren ouder worden en overstappen naar meer volwassenere drankjes (van breezer naar bier of wijn) zullen ze liever in een comfortabele omgeving alcohol willen drinken. Hierdoor zullen ze in jongerenketen of bij iemand thuis gaan drinken. (Andrew Percy, McCartan Wilson, & McCrystal, 2011) Aangezien er in het kader van het onderzoek ook wordt samengewerkt met de jongerenwerker van Timpaan Welzijn en de wijkagent te Surhuisterveen is het interessant om te kijken wat volgens hun vooral de plaatsen zijn waar jongeren alcohol drinken. Drinken de leerlingen in Surhuisterveen veel alcohol op straat, thuis of bij vrienden? En komt dit overeen met wat de jongeren zelf aangeven? 3.4

Positie ouders binnen alcoholgebruik jongeren.

Alle leerlingen die geënquêteerd worden zijn minderjarig, en staan daarom nog onder toezicht van voogd/verzorger of ouder. Ouders kunnen een belangrijke rol spelen binnen het alcoholgebruik van de jongere, een slecht voorbeeld kan leiden tot meer alcoholgebruik. Uit onderzoek blijkt dat veel ouders onderschatten hoeveel hun kind drinkt. Deze onderschatting groeit naarmate het kind ouder wordt, in het algemeen begint de onderschatting als het kind 13 jaar is. De ouders onderschatten vooral het wekelijkse aantal glazen en de frequentie van het ‘binge drinken’. Deze onderschatting geeft ouders minder reden om de jongeren aan te spreken op het alcoholgebruik van hun kinderen. (Gosselt, Pieterse, & van Hoof, 2010) Ongeveer 30 % van de brugklassers mag alcohol drinken van hun ouders. De leerlingen die geen alcohol mogen drinken houden zich vaak niet aan dit verbod. Als ouders het verbieden zullen de leerlingen in sommige gevallen juist liever willen drinken. Ook zenden ouders in sommige situaties verkeerde boodschappen uit, zo mogen kinderen met Kerst en Oud en Nieuw vaak wel een glaasje



Pagina | 8

alcohol. Hierdoor zetten ze de deur open voor de jongeren om vaker te gaan drinken. Dit hangt ook af van de opvoedingsstijl van de ouders. (Integraal Toezicht Jeugdzaken, 2011) Ouders hebben grote invloed op het alcoholgedrag van hun kinderen, het is interessant om te onderzoeken of de leerlingen van het Lauwerscollege/Singelland vooral thuis alcohol drinken of meer bij vrienden etc. Ook voorlichting over alcoholgebruik kan effectief zijn, door middel van de enquête aan de leerlingen kan er achter worden gekomen of de leerlingen door ouders op de hoogte zijn gesteld van de gevolgen van alcoholgebruik. Weten de leerlingen wat de gevolge n zijn, zo ja door wie zijn ze hiervan op de hoogte gesteld? 3.5

Alcoholvrije feesten.

Het onderzoek wordt voornamelijk uitgevoerd op het Lauwerscollege/Singelland, dit zijn middelbare scholen. Er worden op de scholen regelmatig feesten georganiseerd voor de leerlingen. In 2011 is een onderzoek uitgevoerd onder 704 leerlingen van 47 scholen. Er is gekeken naar hoeveel jongeren alcohol drinkt op een schoolfeest. In 2011 heeft 34% van deze 704 leerlingen onder de 16jaar alcohol gedronken op een schoolfeest. Ruim een derde van de jongeren gaf aan wel eens in te drinken voor een schoolfeest en ongeveer een vijfde heeft wel eens alcohol onder schooltijd gedronken. (Verhoef, 2011) Op het event dat afsluitend aan het alcoholonderzoek wordt georganiseerd zal er goed worden opgelet of er jongeren in hebben gedronken. Uit deze resultaten is de zien dat veel jongeren op een schoolfeest drinkt en voor een schoolfeest gaat indrinken, hierdoor zal er gebruik worden gemaakt van alcoholcontroles. Het is een alcoholvrij feest en er is de hele avond geen alcohol te verkrijgen, ook niet voor meerderjarige leerlingen en docenten. Wat zijn echter de effecten van een alcoholvrij feest? Is het effectief en drinken minder jongeren alcohol? In een onderzoek uit 2010 is bewezen dat leerlingen die op dagen dat ze alcoholvrije activiteiten bijwoonden, vaker thuis bleven of bij vrienden op bezoek gingen zonder alcohol te drinken. Het onderzoek concludeert dat alcoholvrije feesten/activiteiten een effectieve strategie kunnen zijn om alcoholgebruik te verminderen. (LateNight Penn State Alcohol-Free Programming , 2010) Een alcoholvrij school feest weerhoudt de leerlingen van alcohol drinken voor die avond. Het doel is dat de jongeren beseffen dat ze ook een leuke avond kunnen hebben zonder al cohol, dit onderzoek heeft dat betrekking op aangezien het weergeeft dat leerlingen minder drinken na alcoholvrije feesten.



Pagina | 9

4.

Resultaten

In dit hoofdstuk worden de objectieve resultaten van het onderzoek weergegeven. Allereerst worden de resultaten van de enquêtes die de leerlingen hebben ingevuld beschreven, in de tekst staan de procenten en in de grafieken worden de aantallen weergegeven. De enquêtevragen worden per vraag verwerkt, bij sommige vragen is gekeken naar kruisverbanden met achtergrondvariabelen zoals leeftijd, geslacht of andere vragen die relevant lijken om te kruisen met elkaar. Ten tweede worden de resultaten van de interviews met contactpersonen weergegeven en afsluitend aan dit hoofdstuk worden de resultaten van het event beschreven. 4.1

Algemene informatie.

Leeftijd en geslacht. Een meerderheid (55%) van de leerlingen die de enquête hebben ingevuld zijn meisjes. 45% van d e leerlingen zijn jongens. In figuur 4.1.1 kunt u terugvinden hoeveel jongens en meisjes van 12, 13 en 14 jaar de enquête hebben ingevuld (N=237). Iets meer dan de helft (51%)van de geënquêteerden is 13 jaar. 36% van de leerlingen zijn 12 jaar en de overige 12% is 14 jaar. Leeftijd

Jongen

Meisje

12

38

48

13

55

66

14

13

17

106

131

Fi guur 4.1.1

Schoolniveau. Vervolgens is er aan de leerlingen gevraagd op welk niveau ze zitten, het merendeel (43%) van de leerlingen zit op TL (theoretische leerweg). Iets minder dan een derde deel (30%) zit op KB (kaderberoepsgerichte leerweg) en 14% van de leerlingen zit op BB (basisberoepsgerichte leerweg). 10% van de leerlingen zit op de Havo en de overige 3% zit op GL (gemende leerweg). In figuur 4.1.2 is terug te vinden hoeveel respondenten voor een bepaald antwoord hebben gekozen (N=237).

Fi guur 4.1.2



Pagina | 10

Wel eens alcohol gedronken. Aan de leerlingen is gevraagd of ze wel een alcohol hebben gedronken. Iets meer dan de helft (53%) heeft wel eens alcohol gedronken, de overige 47% van de leerlingen heeft nog nooit alcohol gedronken. In figuur 4.1.3 is deze vraag gekoppeld aan geslacht (N=237). Hierbij wordt duidelijk dat 64% van de jongens wel eens alcohol drinkt en 36% van de jongens nog nooit alcohol gedronken. Iets meer dan de helft (56%) van de meisjes heeft wel eens alcohol gedronken en 44% heeft nog nooit alcohol gedronken. In figuur 4.1.4 is deze vraag gekoppeld aan de leeftijd van de leerlingen (N=237). Hieruit is terug te vinden dat 37% van de 12 jarigen wel eens alcohol heeft gedronken en het merendeel (63%) nog nooit alcohol heeft gedronken. Meer dan de helft (61%) van de 13 jarigen heeft wel eens alcohol gedronken, de overige 39% heeft nog nooit alcohol gedronken. Ook een merendeel (67%) van de 14 jarigen heeft wel eens alcohol gedronken, 33% van de 14 jarigen heeft nog nooit alcohol gedronken.

Fi guur 4.1.3

Fi guur 4.1.4



Pagina | 11

4.2

Verdieping in het alcoholgebruik van de leerlingen.

Hoeveel keer alcohol gedronken per maand. In het tweede deel van de enquête wordt er dieper ingegaan op het alcoholgebruik van de leerlingen. In totaal drinken 126 leerlingen wel eens alcohol, hiervan drinkt het merendeel (41%) vooral mixdrank. Iets meer dan een derde deel (37%) van de leerlingen die alcohol drinken, drinkt voornamelijk bier. 12% van de leerlingen drinken sterke drank en de overige 10% drinkt wel eens wijn. Van de leerlingen die bier drinken drinkt het merendeel (73%) dit minder dan 1 keer per maand. Bijna een vijfde deel (19%) drinkt 1–3 keer per maand bier en 4% drinkt het 4–6 keer per maand. 2% van de leerlingen drinkt 7–9 keer per maand bier en de overige 2% drinkt meer dan 10 keer per maand bier (N=67). Van de leerlingen die wijn drinken drinkt de meerderheid (89%) dit minder dan 1 keer per maand. 11% van de leerlingen drinkt 1–3 keer per maand wijn, voor de overige antwoordmogelijkheden heeft niemand gekozen (N=18). De meeste leerlingen drinken mixdrank, van deze leerlingen drinken 72% het minder dan 1 keer per maand. Bijna een vierde deel (24%) van de leerlingen drinkt 1–3 keer per maand mixdrank. 3% van de leerlingen drinkt 4 – 6 keer per maand mixdrank en de overige 1% drinkt 7–9 keer per maand mixdrank (N=74). Een groot deel (76%) van de leerlingen die sterke drank drinkt doet dit minder dan 1 keer per maand. De overige 23% van de leerlingen drinkt 1–3 keer per maand sterke drank (N=21). In figuur 4.2.1 vindt u een overzicht hoeveel keer per maand de leerlingen alcohol drinken.

Figuur 4.2.1

Aantal glazen per dag/avond Vervolgens is aan de leerlingen gevraagd hoeveel glazen alcohol ze drinken, als ze een avond of dag alcohol nuttigen. Het merendeel (70%) van de leerlingen drinkt minder dan 1 glas per dag/avond. Een kwart (25%) van de leerlingen drinkt tussen 1 en 2 glazen per dag/avond. 3% van de leerlingen drinkt tussen de 3 en 4 glazen en ook 3% drinkt tussen de 5 en 6 glazen per dag/avond. De overige 1% drinkt tussen de 7 en 8 glazen en er drinken geen leerlingen meer dan 10 glazen op een dag/avond. In figuur 4.2.2 is terug te vinden hoeveel leerlingen voor een bepaald antwoord hebben gekozen (N=126). Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 12

Fi guur 4.2.2

Waar wordt alcohol gedronken. Aan de leerlingen die alcohol drinken is gevraagd waar ze alcohol drinken. Het merendeel (39%) van de leerlingen die alcohol drinken doen dat thuis. Meer dan een kwart van de leerlingen (27%) drinken alcohol bij vrienden thuis en 11% drinkt alcohol op straat. 8% van de leerlingen heeft gekozen voor de optie anders namelijk, hierbij is voornamelijk ingevuld dat ze alcohol drinken bij familie of op familiefeesten. 8% van de leerlingen drinkt alcohol in een jongerenkeet en 3% drinkt alcohol in een discotheek. 2% van de leerlingen drinkt alcohol in een café en de overige 2% drinkt alcohol bij de sportclub. In figuur 4.2.3 kunt u terugvinden hoeveel leerlingen voor een bepaald antwoord hebben gekozen (N=126).

Fi guur 4.2.3

Ouders op de hoogte van alcoholgebruik Vervolgens is aan de leerlingen gevraagd of hun ouders op de hoogte zijn van hoeveel alcohol de leerlingen drinkt. Meer dan de helft (55%) van de leerlingen zeggen dat hun ouders precies weten hoeveel alcohol ze drinken. Iets minder dan een kwart (24%) zegt dat hun ouders juist helemaal niet weten hoeveel alcohol ze drinken en de overige 21% zeggen dat het een beetje waar is dat hun Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 13

ouders op de hoogte zijn van hun alcoholgebruik. In figuur 4.2.4 kunt u terugvinden hoeveel leerlingen voor een bepaald antwoord hebben gekozen (N=126).

Fi guur 4.2.4

Met wie wordt alcohol gedronken. Er is aan de leerlingen die alcohol drinken gevraagd met wie ze alcohol drinken. Het merendeel (45%) van de leerlingen drinkt alcohol vooral met vrienden, een kwart (25%) van de le erlingen drinkt alcohol met zijn of haar ouders. 24% van de leerlingen drinkt alcohol met familie en de overige 7% drinkt alleen alcohol. In figuur 4.2.5 is terug te vinden hoeveel leerlingen voor een bepaald antwoord hebben gekozen (N=126).

Fi guur 4.2.5



Pagina | 14

4.3

Gevolgen van het alcoholgebruik.

In het derde en laatste deel van de enquête wordt er dieper ingegaan op de gevolgen die alcoholgebruik met zich mee kan brengen en of de leerlingen op de hoogte zijn van deze gevolgen. Voordelen van alcohol. Er is de leerlingen via een open vraag gevraagd wat voor hem of haar de voordelen van alcohol zijn. Alle leerlingen hebben deze vraag beantwoord, een grote meerderheid (60%) vindt dat er geen voordelen aan alcohol zitten. 15% van de leerlingen vind alcohol vooral lekker en 9% noemt gezelligheid een voordeel van alcohol. 5% van de leerlingen wordt vrolijk van alcohol en 4% van de leerlingen noemt als voordeel van alcohol dat het je problemen laat vergeten. 1% zegt meer energie te krijgen door alcoholgebruik en ook 1% zegt blij te worden van alcoholgebruik. De overige leerlingen (5%) hebben verschillende antwoorden gegevens als: alcohol drinken is stoer en grappig, je wordt spraakzamer door alcohol etc. (N=237) Nadelen van alcohol. Vervolgens is de leerlingen gevraagd wat voor hun de nadelen van alcoholgebruik zijn, een meerderheid (29%) noemt dat er geen nadelen zitten aan het drinken van alcohol. 15% zegt dat alcohol slecht voor je hersenen is en 12% beschouwt dronken worden als een nadeel van alcoholgebruik. 11% noemt als nadeel dat alcohol ongezond is en 7% vindt een nadeel van alcohol dat je hersenen dood gaan. 3% van de leerlingen zegt dat een nadeel van alcohol is dat je er dood van kunt gaan en een andere 3% vindt juist een kater hebben een nadeel van alcoholgebruik. 2% van de leerlingen heeft vergeetachtigheid ingevuld als nadeel van het drinken van alcohol en 1% vindt een nadeel dat alcohol zo duur is. Een klein (1%) deel van de leerlingen zegt dat alcohol verslavend kan zijn en ook 1% vindt alles aan alcohol een nadeel. De overige leerlingen (13%) hebben allerlei verschillende antwoorden gegeven als: je gaat stinken van alcohol, je kan opgepakt worden, je wordt dik van alcohol, je mag het pas vanaf 16 jaar en een leerling vindt zijn/haar fietsgedrag vooral een nadeel van alcoholgebruik etc. (N=237) Herkenbaarheid stellingen over alcoholgebruik. Er is aan de leerlingen gevraagd hoe herkenbaar zij 5 stellingen over alcohol vonden. De leerlingen moesten aangeven of zij de beweringen bij zichzelf of bij vrienden herkennen. Per bewering hebben de leerlingen aangekruist hoe herkenbaar zij deze bewering vonden, hierbij konden ze kiezen uit: zeer onherkenbaar, onherkenbaar, neutraal, herkenbaar of zeer herkenbaar. Alcohol maakt je vrolijker. De meerderheid (43%) van de leerlingen vindt het zeer onherkenbaar dat alcohol je vrolijk maakt. Iets meer dan een vijfde deel (22%) vindt het onherkenbaar noch herkenbaar (neutraal) en 14% vindt het zeer herkenbaar. 12% van de leerlingen vindt het herkenbaar dat je van alcohol vrolijk wordt en 10% vindt het juist onherkenbaar. In figuur 4.3.1 kunt u terugvinden hoeveel leerlingen een bepaald antwoord hebben aangekruist (N=237).



Pagina | 15

Fi guur 4.3.1

Alcohol maakt je agressiever. Bijna de helft van de leerlingen (47%) vindt het zeer onherkenbaar dat alcohol je agressiever maakt. Bijna een vierde deel (24%) vindt het onherkenbaar noch herkenbaar en 11% van de leerlingen vindt het zeer hekenbaar dat je agressiever wordt van alcoholgebruik. Een vijfde deel (10%) van de leerlingen vindt het onherkenbaar dat je agressiever wordt na het drinken van alcohol en de overige 8% vindt het juist herkenbaar. In figuur 4.3.2 kunt u terugvinden hoeveel leerlingen een bepaald antwoord hebben aangekruist (N=237).

Fi guur 4.3.2

Door alcohol durf je meer. Een meerderheid (38%) van de leerlingen vindt het zeer onherkenbaar dat je door alcohol meer durft, iets meer dan een vijfde deel (23%) vindt het echter zeer herkenbaar. 17% van de leerling staat neutraal binnen deze bewering en 16% herkent deze bewering bij zichzelf of bij vrienden. De overige 8% vindt het onherkenbaar dat je door alcohol meer durft. In figuur 4.3.3 kunt u terugvinden hoeveel leerlingen een bepaald antwoord hebben aangekruist (N=237). Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 16

Fi guur 4.3.3

Door alcohol zoen je sneller. Het merendeel (48%) van de leerlingen vindt het zeer onherkenbaar dat je door alcohol sneller zoent, een vijfde deel (25%) vindt het onherkenbaar noch herkenbaar. 13% van de leerlingen vindt het herkenbaar dat je door alcohol sneller gaat zoenen , 10% vindt het zeer herkenbaar dat alcoholgebruik hiervoor zorgt. De overige 5% vindt het onherkenbaar bij zichzelf en vrienden dat alcohol ervoor zorgt dat je sneller gaat zoenen. In figuur 4.3.4 is terug te vinden hoeveel leerlingen voor een bepaald antwoord hebben gekozen (N=237).

Fi guur 4.3.4

Alcohol beïnvloed schoolprestaties. Een meerderheid (47%) van de leerlingen vindt het zeer onherkenbaar dat alcohol schoolprestaties beïnvloed. 17% van de leerlingen heeft gekozen voor neutraal, zij vinden het onherkenbaar noch herkenbaar dat alcohol schoolprestaties beïnvloed. 14% van de leerlingen vindt het zeer herkenbaar en 12% vindt het herkenbaar dat alcohol dit effect kan hebben. De overige 9% vindt het



Pagina | 17

onherkenbaar dat alcohol schoolprestaties beïnvloed. In figuur 4.3.5 kunt u terugvinden hoeveel leerlingen een bepaalde antwoordmogelijkheid hebben aangekruist (N=237).

Fi guur 4.3.5

Op de hoogte van de gevolgen van alcohol. Vervolgens is aan de leerlingen gevraagd of zij denken op de hoogte te zijn van alle gevolgen van alcohol en wie ze dit heeft verteld of hoe ze dit zijn komen te weten (meerdere antwoorden mogelijk). Een kleine meerderheid (27%) laat weten dat ze op de hoogte zijn doordat hun ouders dit verteld hebben. Iets meer dan een kwart (26%) van de leerlingen ge eft aan dat ze niet op de hoogte zijn van de gevolgen van alcoholgebruik, 19% geeft aan dat de gevolgen van alcohol op school is verteld. 18% is op de hoogte doordat ze dat op televisie hebben gesteld, en 6% heeft het op internet gelezen. De overige 5% van de leerlingen geeft aan van vrienden te hebben gehoord wat de gevolgen van alcohol zijn. In figuur 4.3.6 is terug te vinden hoeveel leerlingen voor een bepaald antwoord hebben gekozen (N=237).

Fi guur 4.3.6

Voorlichting geven. Ter afsluiting is er aan de leerlingen gevraagd wat zij een goede manier vinden om jongeren Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 18

voorlichting te geven over alcohol. Ze konden hierbij kiezen uit 3 verschillende antwoordmogelijkheden of zelf een idee voor te dragen. Een grote meerderheid (79%) van de leerlingen vindt voorlichtingen geven op scholen de beste manier om de jongeren op de hoogte te brengen van de gevolgen van alcoholgebruik. 12% van de leerlingen vindt voorlichting geven via de televisie en/of radio de beste manier en 5% heeft gekozen voor de optie om jongeren voorlichting te geven via een internetsite. De overige 4% heeft zelf een idee bedacht hieruit zijn de volgende ideeën naar voren gekomen: feesten over alcohol geven op scholen, berichten via de krant, ouders horen dit te doen, PowerPoint door leraren voor jongeren, jongeren op de hoogte stellen via Twitter en ouders een brief geven en hierin vragen of ze hun kinderen op de hoogte willen brengen van de gevolgen van alcoholgebruik. In figuur 4.3.7 is terug te vinden hoeveel leerlingen voor een bepaalde idee hebben gekozen (N=237).

Fi guur 4.3.7

4.4

Resultaten interviews contactpersonen.

Om het onderzoek breder te maken is er contact gelegd met verschillende samenwerkingspartners. Er zijn interviews gehouden met vier contactpersonen: wijkagent van Surhuisterveen, jongerenwerker van Surhuisterveen, coördinator CJG (Centrum Jeugd en Gezin) en projectmedewerker s.a. (Samenleving alcoholmatiging) vanuit de Gemeente Achtkarspelen. De resultaten uit deze interviews zijn samengevat en opgedeeld in verschillende onderwerpen. Sommige onderwerpen zijn niet door alle contactpersonen beschreven aange zien zij daar dan niet van op de hoogte waren. Omschrijving van de Jongeren in Surhuisterveen. Wijkagent: Er is sprake van drie jeugdgroepen in Surhuisterveen. Groep Rabobank, groep skatebaan en groep Vogeltjesbuurt. Deze groepen zijn volgens de shortlist van Beke beoordeeld en ingedeeld als hinderlijke groep (Rabobank groep en Vogeltjesbuurt groep) en overlastgevend (skatebaan groep). Jongerenwerker: In Surhuisterveen is het opvallend hoeveel de jongeren experimenteren met alcohol en drugs. Het gaat vaak voorbij experimenteergedrag. Surhuisterveen is een centraal dorp waardoor hier veel jeugd naar toe komt en er hier meer gebeurt op het gebied van alcohol dan in Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 19

andere dorpen binnen de gemeente. Projectmedewerker s.a.: De jongeren in Surhuisterveen zijn niet anders dan de jongeren uit de overige dorpen in Achtkarspelen. Contact met de jongeren. Wijkagent: Als wijkagent is er dagelijks contact met deze groepen. Jongerenwerker: Er is wel contact met de jongere maar niet zoveel als dat de wijkagent dat heef t. Coördinator CJG: Als coördinator zijnde: geen contact. Het CJG is een netwerkorganisatie. Ik ben daar waar nodig de spin in het web tussen de organisatie. In Achtkarspelen (en provinciebreed is dat globaal de werkwijze) heeft de coördinator zelf geen contact met cliënten; daar zijn juist de organisaties voor. Frequentie alcoholgebruik jongeren. Wijkagent: De jongeren gebruiken met regelmaat alcohol en drugs. Surhuisterveen heeft een magneetwerking op jongeren uit omliggende dorpen. Daardoor zijn er veel jongeren in en rond Surhuisterveen aanwezig. Jongerenwerker: Jongeren komen wekelijks in aanraking met alcohol. Hierbij is de jongste rond de 13 jaar, er zijn veel minderjarige jongeren die alcohol drinken. Projectmedewerker s.a.: Jongeren experimenten dus komen daardoor vaak ook in aanraking met alcohol. Groepsdruk kan hierin een rol spelen. Coördinator CJG: Het beeld dat jongeren veel in aanraking komen met alcohol bestaat zeker bij mij. Maar dat is input die ik krijg van de organisaties waar we mee samenwerken (wijkagent, jongerenwerk, scholen, JGZ) Locaties waar jongeren alcohol drinken. Wijkagent: Drugs en alcohol worden op straat genuttigd. De jeugdgroepen hebben hun vaste hangplekken, o.a. het Torenplein. Jongerenwerker: Er wordt veel op straat gedronken door de jongeren. Projectmedewerker s.a.: Jongeren drinken vaak alcohol bij vrienden thuis. Rol van de ouders m.b.t. alcoholgebruik. Wijkagent: Het afgelopen jaar is veel geïnvesteerd op het alcohol- en drugsgebruik onder de jongeren in Surhuisterveen. Zowel via school als ouders is voorlichting gegeven. Over het algemeen zijn de ouders op de hoogte van het gedrag van hun kind. Jongerenwerker:over het algemeen zijn de ouders op de hoogte van het alcoholgebruik van de jongeren, en geven ze in sommige gevallen zelfs hun kind alcohol. Er bestaan ook situaties waarin ouders het niet weten. Ook kunnen ouders het ontkennen of zeggen (er van uit gaan)dat hun kind dat niet doet. Projectmedewerker s.a.: Alcoholgebruik is een maatschappelijk aanvaarde drug. Ook drinken ouders vaak alcohol en wordt de ernst van alcoholgebruik vaak niet ingezien of gebagatelliseerd. Bij goede voorlichting moeten ouders betrokken worden. Zij zijn de sleutel tot succes. Oorzaken alcoholgebruik onder de jongeren. Wijkagent: De oorzaak is vooral gelegen in groepsgedrag, verveling en het feit dat veel ouders ook overmatig alcohol en drugs gebruiken. Jongerenwerker: Dit is verschillend, voor mijn gevoel kun je de jongeren opdelen in verschillende groepen. 80% van de jongeren zijn gewone jongeren met een normale thuissituatie etc. 15% van de Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 20

jongeren hebben meer aandacht nodig en 5% zijn zorgenkindjes. Deze laatste twee groepen hebben veel aandacht nodig omdat ze bijvoorbeeld een stoornis hebben, slechte thuissituatie, ouders hebben laag inkomen, lager niveau etc. Voor hun ligt de drugs en drank meer voor handen. Het zijn over het algemeen meer jongens die alcohol drinken en als ze het drinken dan doen ze het goed. Het ligt niet aan de winkels hier wordt goed gecontroleerd. Vrienden of ouders kunnen alcohol voor ze halen. Projectmedewerker s.a.: Stoer doen, groepsdruk, grenzen zoeken, experimenteren. Voorlichtingen op het gebied van alcohol. Wijkagent: CJG, Jongerenwerk, VNN, Politie en de gemeente als eindverantwoordelijke, hebben hier op geïnvesteerd. Jongerenwerker: Vroeger werd er vanuit de Jeugdsoos voorlichting gegeven. Deze was 4 dagdelen open en inmiddels nog maar 1 dagdeel. Er werd ongeveer 1 keer per halfjaar voor de jongeren voorlichting gegeven. Ook waren er voorlichtingen voor ouders afgelopen mei, hier waren alle ouders voor aangeschreven maar er waren maar 3 tot 5 ouders aanwezig. Projectmedewerker s.a.: Er wordt vanuit de gemeente breed ingezet op voorlichting. Alle scholen voor voortgezet onderwijs in de gemeente Achtkarspelen doen mee aan de Gezonde en genotmiddelen of de Gezonde school Fryslân. Coördinator CJG: Ja, oudercursus in april dit jaar. En in de week van de opvoeding (oktober 2012) een avond: hoe overleef ik de pubertijd van mijn kind; puber en middelengebruik was daar een workshop van. Oplossing alcoholgebruik onder de jongeren in Surhuisterveen te verminderen. Wijkagent: Het oplossen van alcohol- en drugsmisbruik is een utopie. Wat wij graag willen is het beheersbaar maken en zorgen dat men weet wat de gevolgen zijn. Jongerenwerker: Sowieso jongerenwerkers, vanaf januari zal er geen jongerenwerker meer zijn in Surhuisterveen wat niet goed voor de jongeren zal zijn. Ze hebben goede straatwerkers nodig en financiële middelen om wat te kunnen doen. Bijvoorbeeld een jeugdsoos die open is met betaalde krachten. De jeugdsoos wordt op dit moment namelijk geleid door vrijwilligers die zelf ook wel aandacht nodig hebben en niet al hun aandacht aan de jongeren kunnen geven. Het signaleren van problemen is een van de belangrijkste taken van een jongerenwerker. Deze kan dan de samenwerkingspartners van CJG, Politie, VNN bij elkaar roepen voor een overleg. Hiermee moet dan gekeken worden naar een gezamenlijk aanpak voor het probleem dat er speelt. Dit is vorig jaar gebeurd naar aanleiding van problemen in Surhuisterveen, het zogenoemde GAMMA overleg. Projectmedewerker s.a.: Een goede oplossing vind ik dat ouders zich bewust worden over de negatieve gevolgen van overmatig alcoholgebruik m.b.t. het jongerenbrein. Onderzoek over het brein staat nog in de kinderschoenen maar wat wel bewezen is dat alcoholgebruik op jonge leeftij d grote schade aanricht aan de hersenen en hierdoor niet alleen eigen schade wordt aangericht maar dat er hierdoor ook kans is op een brede maatschappelijke schade. (zorgkosten etc.) Coördinator CJG: Voorlichting werkt, ouders moeten weten wat de effecten zijn. Ouders hebben meer invloed dan ze vaak denken. Dat blijkt ook uit onderzoek van bv het Trimbos instituut. Daar zie ik een taak voor ons weggelegd. Op school is "gezonde school, genotmiddelen" ingevoerd. Vanuit de provincie (Nuchtere Fries) en landelijk is er ook aandacht voorlichting. Uiteindelijk maken ouders de keus om iets wel of niet mee te geven aan hun kinderen, daarop investeren is van belang. Maar ook voor jongeren is het goed te weten wat de consequenties zijn over overmatig alcoholgebruik. En voor Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 21

jongeren heeft het weinig zin om over effecten op langere termijn te praten, voor hen is het van belang wat de negatieve consequenties zijn op korte termijn. En een belangrijke oplossing vind ik dat alle organisaties samenwerken en jongeren hierbij ook horen. Vorig jaar, in deze tijd, hoorden we zorgelijke signalen over middelenmisbruik door veel jeugdigen, ook veel in Surhuisterveen. Door goed samen te werken krijg je het plaatje compleet: wat is er aan de hand. We hebben een stagiaire (zelf jeugdige in Surhuisterveen) interviews laten doen met de doelgroep. En gezamenlijk ouders een brief gestuurd (zie onze site onder GAMMA), ouderbijeenkomst en 3 keer per jaar komen we bijeen om af te stemmen: wie doet welke acties op dit moment, wat gaat goed, wat behoeft bijsturing etc. Alle deelnemende instanties staan wel op de eerdergenoemde brief. (Centrum Jeugd & Gezin is heel benieuwd naar de uitkomsten van het onderzoek. Ze zijn op het terrein van middelenmisbruik door jeugdigen een samenwerking aan gegaan met diverse organisaties. Dus de uitkomsten van het onderzoek horen ze graag om te bekijken of en hoe ze er iets mee kunnen) 4.5

Resultaten Freshness.

In deze paragraaf worden de resultaten van het georganiseerde event weergegeven, een alcohol vrij feest op het Lauwerscollege/Singelland. Tijdens het event zijn er steekproefsgewijs enkele open vragen aan leerlingen gesteld. Deze vragen hebben als doel een beeld van het feest te schetsen. Er zijn in totaal 50 leerlingen gevraagd. De Voorbereidingen. Er is ten eerste aan de leerlingen gevraagd wat ze van de voorbereidingen van het feest vonden (de kaartverkoop, de posters, promotie etc.). Alle leerlingen (100%) hebben via een korte vragenlijst aangegeven de voorbereidingen naar het event toe goed te vinden. In figuur 4.5.1 is af te lezen hoeveel leerlingen voor de optie hebben gekozen (N=50).

Fi guur 4.5.1

Het Freshness feest. Vervolgens is aan de leerlingen gevraagd wat ze van het feest zelf vinden. Een groot deel van de leerlingen (44%) vond het een leuk event. Bijna een kwart van de leerlingen (24%) vond het feest erg gezellig en 14% omschreef het feest als: goed. 8% van de leerlingen vond het feest geweldig en ook Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 22

8% omschreef het feest als super. De overige 2% vonden het een mooi feest (N=50). Figuur 4.5.2 laat zien hoeveel leerlingen een bepaald antwoord hebben gekozen (N=50).

Fi guur 4.5.2

Verbeteringen voor de volgende Freshness. Er is aan de leerlingen gevraagd wat ze graag anders zouden willen zien de volgende keer. Een grote meerderheid (80%) van de leerlingen zou niets willen veranderen, de overige 20% zou wel iets willen veranderen. Hierbij hebben de leerlingen ingevuld dat ze de garderobe rommelig vonden, de ruimte wat meer versiert mocht worden en er de volgende keer vaker in de pauzes kaartjes mochten worden verkocht. In figuur 4.5.3 wordt duidelijk hoeveel leerlingen een bepaald antwoord hebben ingevuld (N=50).

Fi guur 4.5.3

Volgend jaar weer naar Freshness. Vervolgens is aan de leerlingen gevraagd of ze volgend jaar weer zouden komen al s Freshness weer werd georganiseerd. Een meerderheid (92%) van de leerlingen geeft aan volgend jaar weer te komen. 6% van de leerlingen zit dan niet meer op het Lauwerscollege en kan dus niet komen. De Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 23

overige 2% heeft aangegeven misschien te komen. Figuur 4.5.4 laat zien hoeveel leerlingen een bepaald antwoord hebben gegeven (N=50).

Figuur 4.5.4

Cijfer voor Freshness. Tenslotte is er gevraagd wat voor cijfer de leerlingen het Freshness feest geven. Het grootste deel (44%) van de leerlingen geeft het feest een 10. 26% van de leerlingen geeft het feest een 9. 22% van de leerlingen geeft het feest een 8, en de overige 8% geeft het feest een 7. In figuur 4.5.5 is terug te vinden wat voor cijfers de leerlingen het feest gaven (N=50).

Fi guur 4.5.5

Evaluatie activiteitencommissie/leerlingenraad. De leerlingenraad vond het een goed feest, met veel bezoekers. Het bezoekersaantal is gestegen met 100% in vergelijking met vorig jaar. De voorbereiding was prima, genoeg vergaderd en afgestemd. Jammer dat niet iedereen aanwezig was van de leerlingenraad. Alles was op de avond van het Freshness feest goed geregeld, genoeg begeleiding vanuit school en beveiliging. Jammer dat er wel



Pagina | 24

iemand was met drank, een leraar heeft deze leerling aangesproken en zijn ouders gebeld, goed opgelost. Evaluatie directeur Lauwerscollege. De directeur vond het weer een gaaf feest en ze vinden het jammer dat het voor het laatste jaar is. Dit is omdat het jongerenwerk weg wordt bezuinigd uit Surhuisterveen. Vanaf 1 januari 2013 zal er geen jongerenwerker meer actief zijn binnen dit dorp. De leerlingen waren zonder uitzondering zeer te spreken over het feest. Verbeter punten liggen alleen aan onze kant: ‘Wij moeten zorgen dat er een aantal docenten is dat zich verantwoordelijk voelt voor een deel van de organisatie’. De directeur vindt dat er teveel werk onze kant op is gegaan, wat wij volgens hem op perfecte wijze hebben opgepakt. Waarvoor dank!.



Pagina | 25

5.

Conclusie

In dit hoofdstuk wordt allereerst de conclusie van het onderzoek geformuleerd en worden de onderzoeksvragen beantwoord door middel van het analyseren van de resultaten in het vorige hoofdstuk. Vervolgens zal de conclusie van het event geformuleerd worden. Ten slotte zal de reflectie op het onderzoek naar voren komen. 5.1

Conclusie onderzoek

In het vorige hoofdstuk zijn de resultaten van de enquête weergegeven met behulp van grafieken en tabellen. Door middel van deze resultaten zal de hoofdvraag van het onderzoek beantwoord worden, eerst zullen echter de deelvragen behandeld worden. - Deelvraag 1: Hoeveel alcohol drinken de leerlingen? Uit de analyse van de enquêtes komt naar voren dat meer dan de helft van de leerlingen wel eens alcohol heeft gedronken. In verhouding zijn dit meer jongens dan meisjes. De meerderheid van de leerlingen drinkt mixdrank, bier komt op een tweede plaats. Een deel van de leerlingen drinkt sterke drank en wijn wordt het minst gedronken. De meerderheid van de leerlingen die mixdrank, bier, sterke drank en/of wijn drinken, drinken dit minder dan één keer per maand. Er zijn een aantal leerlingen die 1-3 keer per maand mixdrank, bier, sterke drank of wijn drinken. Wijn en sterke drank wordt niet vaker dan 3 keer per maand gedronken door de leerlingen. Sommige leerlingen drinken 4-6 keer per maand bier of mixdrank. Ook zijn er leerlingen die 7-9 keer per maand bier of mixdrank drinken. Één leerling drinkt meer dan 10 keer per maand bier. Als de leerlingen alcohol drinken neemt een grote meerderheid minder dan 1 glas per dag/avond, een kwart van de leerlingen drinkt tussen de 1 en 2 glazen op een dag/avond. Enkele leerlingen drinken tussen de 3 en 4 glazen of 5 en 6 glazen op een avond. Één leerling drinkt tussen de 7 en 8 glazen op een dag/avond. Hieruit concludeer ik dat het grootste deel van de leerlingen alcohol drinkt, voornamelijk mixdrank of bier. Hiervan wordt over het algemeen minder dan 1 keer per maand tussen de 0 en 2 glazen van gedronken. Als we deze resultaten vergelijken met de resultaten uit de interviews met contactpersonen kan er worden gezegd dat er inderdaad alcohol wordt gedronken onder de minderjarige leerlingen. Deze resultaten komen erg overeen met het literatuuronderzoek naar de hoeveelheid alcohol die jongeren in Nederland drinken. Ook op deze scholen wordt er meer alcohol door jongens gedronken en beginnen jongeren al op 12 jarige leeftijd met het drinken van alcohol. Dit is 1 jaar eerder dan de gemiddelde leeftijd in Nederland waarop jongeren voor het eerst in aanraking komen met alcohol komen (literatuuronderzoek). - Deelvraag 2: Waar en met wie drinken de leerlingen alcohol? Het grootste deel van de leerlingen drinkt thuis alcohol, hierna is de optie bij vrienden thuis het meest gekozen. Een twintigtal leerlingen drinken alcohol op straat en een tiental drinkt vooral in een jongerenkeet alcohol. Van de leerlingen die alcohol drinken drinkt het merendeel alcohol vooral met vrienden. Een kwart van de leerlingen drinkt alcohol met ouders en bijna een kwart drinkt alcohol met familieleden. Onderzoeksrapport ‘Alcoholgebruik onder leerlingen’


Pagina | 26

Het grootste deel van de leerlingen drinkt dus vooral thuis of bij vrienden thuis, ze drinken dan met vrienden, ouders of familie. Hiernaast is het opvallend dat er toch ook door een twintigtal leerlingen op straat wordt gedronken. Thuis en bij vrienden drinken zijn het hoogst geëindigd, als we dit vergelijken met de resultaten van de interviews zien we dat dit ook werd genoemd door projectmedewerker samenleving alcoholbeleid vanuit de gemeente Achtkarspelen. Het op ‘straat drinken’ wat naar voren komt in het literatuur onderzoek, is bij de leerlingen op een derde plek geëindigd. Dit komt overeen met wat de wijkagent en jongerenwerker duidelijk hebben aangegeven, namelijk dat er veel op straat wordt gedronken. - Deelvraag 3: Wat zijn volgens de leerlingen de gevolgen van alcohol? De meerderheid van de leerlingen vindt dat er geen voor- en nadelen aan alcoholgebruik zitten. Dat alcohol slecht is voor de hersenen en dat ze er dronken van kunnen worden beschouwen sommige leerlingen als nadelige gevolgen van alcoholgebruik. Een deel van de leerlingen vindt het herkenbaar tot zeer herkenbaar dat ze door alcohol meer durven. Hiernaast herkent ook een deel van de leerlingen bij zichzelf of bij vrienden dat ze vrolijker worden door alcohol en sneller gaat zoenen. De meerderheid van de leerlingen vindt het toch zeer onherkenbaar dat ze door alcohol vrolijker of agressiever worden. Ook vinden ze het zeer onherkenbaar dat alcohol schoolprestaties beïnvloed, of dat ze meer durven van alcohol. Ook herkent de meerderheid niet bij zichzelf of bij vrienden dat ze sneller zoenen na alcoholgebruik. Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat er ernstige gevolgen aan alcoholgebruik vastzitten, zowel geestelijk als lichamelijk. De meerderheid van de leerlingen geeft aan geen nadelen aan alcohol te vernemen. Veel leerlingen herkennen wel bepaalde gevolgen die alcohol met zich mee kan brengen, maar het overgrote deel vindt deze gevolgen onherkenbaar tot zeer onherkenbaar. - Deelvraag 4: Zijn de leerlingen op de hoogte van de gevolgen van alcohol? Uit de analyse van de enquêtes komt naar voren dat er een kleine meerderheid op de hoogte is van de gevolgen van alcoholgebruik doordat hun ouders dat hebben verteld. Bijna evenveel leerlingen (net iets meer dan een kwart) zijn niet op de hoogte van de gevolgen van alcohol. Dit is een erg groot deel van de leerlingen. School en televisie hebben beide bijna een vijfde deel van de leerlingen ingelicht over de gevolgen. Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat ouders hun kind vaak onderschatten op het gebied van alcoholgebruik, en dat er veel ouders zijn die hun minderjarige kind in speciale situaties alcohol laten drinken (Kerst, Oud en Nieuw etc.). Hiermee geven ouders verkeerde signalen af, en zal een kind gemakkelijker nog een keer alcohol gaan drinken. Hieruit kan worden geconcludeerd dat het erg belangrijk is dat ouders goede voorlichting geven over alcohol (literatuuronderzoek). Uit dit onderzoek blijkt dat iets meer dan een kwart van de leerlingen op de hoogte zijn gesteld door hun ouders, een groot deel van de leerlingen heeft de gevolgen van alcohol gebruik niet van hun ouders gehoord en zijn daardoor misschien niet op de hoogte van de ernstige gevolgen die alcohol met zich mee kan brengen. Aangezien er een groot deel van de leerlingen niet op de hoogte zijn van de gevolgen van alcoholgebruik kan dit ernstige gevolgen voor de kinderen hebben.



Pagina | 27

- Onderzoeksvraag:

Hoe denken de leerlingen uit de eerste en tweede klas van het Lauwerscollege te Surhuisterveen over alcoholgebruik?

De meerderheid van de leerlingen van het Lauwerscollege/Singelland hebben wel eens alcohol gedronken. Aangezien het grootste deel van de leerlingen geen nadelen aan alcoholgebruik ervaart, denken veel leerlingen waarschijnlijk niet ernstig over de gevolgen van alcohol. De meeste leerlingen herkennen mogelijke effecten van alcohol niet bij zichzelf of bij vrienden. De meerderheid herkent niet dat alcohol je agressiever of vrolijker kan maken. Ze herkennen niet dat je meer durft of sneller gaat zoenen door alcohol, ook wordt er grotendeels niet herkent dat alcohol schoolprestaties beïnvloed. Over het algemeen vindt toch een kwart van de leerlingen deze mogelijke gevolgen van alcohol wel herkenbaar, en herkennen deze symptomen bij zichzelf of bij vrienden. Er zijn er erg veel leerlingen niet op de hoogte van de gevolgen. Dit zou een reden kunnen zijn dat de leerlingen alcohol drinken. Uit de resultaten van de enquêtes is opvallend dat er een paar leerlingen zijn die erg veel alcohol voor hun leeftijd drinken. Dit komt overeen met de resultaten van de interviews, hieri n verteld de jongerenwerker namelijk ‘als ze drinken, dan doen ze het goed’. Oftewel als de jongeren alcohol drinken dan drinken ze ook veel. Dit kan ernstige gevolgen met zich mee brengen aangezien de jongeren nog in de groei zijn, en de ouders hier misschien niet op de hoogte van zijn. Een kwart van de leerlingen geeft namelijk aan dat hun ouders helemaal niet op de hoogte zijn van hun alcoholgebruik. Uit het literatuuronderzoek bleek dat ouders juist een belangrijke rol in voorlichting geven hebben, als de ouders denken dat hun kind nog geen alcohol drinkt zullen ze misschien nog even wachten met voorlichting geven. Voorlichting voor de kinderen is dus erg belangrijk. Hierdoor is er aan de leerlingen gevraagd wat zij een goede manier van voorlichting vinden. Met een ruime meerderheid is hier gekozen voor voorlichtingen geven op scholen. Enkel 1 leerling heeft aangegeven dat voorlichtingen niet nodig zijn, hieruit kan worden geconcludeerd dat de overige leerlingen voorlichting wel belangrijk vinden en misschien de gevolgen ook zouden willen weten. 5.2

Conclusie event

Er kan worden geconcludeerd dat het event erg succesvol was. Er hebben geen ouders geklaagd, de directeuren waren positief en ook de leerlingen waren enthousiast. Er was een 100% stijging in bezoekersaantal in vergelijking met vorig jaar, er waren dus twee keer zoveel leerlingen. Uit de analyse van de enquête die 50 leerlingen hebben ingevuld op de avond zelf, blijkt dat alle leerlingen positieve reacties gaven. Een grote meerderheid zou niets willen veranderen voor een volgende Freshness. Bijna alle leerlingen geven aan volgend jaar weer te zouden komen, als het weer zou worden georganiseerd. De meeste leerlingen geven het feest het cijfer 10, overige leerlingen geven cijfers tussen de 7 en 9. Niemand geeft het feest een onvoldoende waaruit blijkt dat het feest geslaagd is onder de leerlingen. Uit de evaluatie van de directeuren wordt duidelijk dat ook zij erg tevreden zijn en geen opmerkingen ter verbetering hebben aangegeven. Ook is er positief gereageerd door de media, en zijn er foto’s geplaatst in de krant en op de website van Nieuwsblad Noord-Oost Friesland.



Pagina | 28

5.3

Reflectie op het onderzoek en event.

Helaas is er niet met meer contactpersonen gesproken, dit zou het onderzoek hebben kunnen verreiken. Het plan was om ook met een medewerker van de VNN te spreken, om meer te weten te komen over het alcoholgebruik van jongeren binnen Friesland. Hiermee konden de resultaten van dit onderzoek mee worden vergeleken. Door afwezigheid van contactpersonen en tijdgebrek kon dit helaas niet meer plaatsvinden. Met sommige samenwerkingspartners is door onvoldoende tijd via de telefoon of mail een interview afgenomen, dit is erg jammer omdat een face to face interview meer resultaten had kunnen opbrengen en er mogelijkheid was om nog dieper op de onderwerpen in te gaan. Het plan was om ook de GGD en de VNN voorlichting te laten geven op het event, deze konden helaas niet meer komen. De GGD kon sowieso niet, de VNN zou wel komen maar hebben dit later afgezegd vanwege een dubbele boeking. Dit is erg jammer omdat er nu minder alcoholvoorlichting is gegeven aan de leerlingen. De Nuchtere Fries was er wel, maar als de VNN en de GGD ook waren gekomen hadden de leerlingen er meer van kunnen leren. Op dat gebied was er dus helaas niet zoveel alcoholvoorlichting als het plan was. Tijdens het event zijn de leerlingen enkele vragen gesteld, helaas is er niet gevraagd wat ze hebben geleerd van het Freshness feest.



Pagina | 29

6.

Aanbevelingen.

Uit de resultaten en conclusie van het onderzoek is naar voren gekomen dat veel l eerlingen niet op de hoogte zijn van de gevolgen van alcoholgebruik. Aangezien alcohol ernstige gevolgen met zich mee kan brengen (vooral voor kinderen) is het belangrijk om de gevolgen te weten. De leerlingen geven zelf aan voorlichting op scholen een goede manier van voorlichting geven vinden. Door docenten mee te laten doen aan cursussen of vakdagen met betrekking tot alcoholgebruik onder de jongeren worden de docenten meer op de hoogte gesteld en kunnen ze hun leerlingen voorlichtingen geven. Door scholen samen te laten werken met andere organisaties zoals de VNN (Verslavingszorg Noord Nederland) en het jongerenwerk kunnen er interessante en leerzame projecten ontstaan. De VNN zou in de lessen interactieve voorlichting kunnen verzorgen. Door in alle kl assen voorlichting te geven zijn de jongeren meer op de hoogte van de gevolgen en bestaat er een kans dat ze minder alcohol zullen gaan drinken. Voor de jongerenwerkers vanuit Timpaan Welzijn is het belangrijk om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen omtrent alcohol en drugs. Hierdoor is het raadzaam om nieuwe bijscholing cursussen te volgen. Hiermee kunnen ze docenten tijdens de lessen helpen om de jongeren op de hoogte te brengen van risico’s omtrent alcoholgebruik. Ook kunnen de jongere nwerkers op verantwoorde, speelse manieren de leerlingen de gevolgen van alcohol onder de aandacht brengen. Aangezien de contactpersonen waarbij interviews zijn afgenomen niet allemaal overeenstemmende antwoorden hebben gegeven is het raadzaam om deze personen met elkaar in contact te brengen. Hierdoor zouden er eventuele misvattingen of verkeerde beelden van de jongeren in Surhuisterveen besproken kunnen worden. Als er een duidelijk en eenzelfde beeld is van de jongeren kunnen de jongeren beter geholpen worden bij hun alcohol of drugsgebruik. Jongeren op de hoogte te stellen van een maatschappelijk thema door middel van een cultureel evenement (Freshness) blijkt effectief te zijn. Op een verantwoorde en speelse manier wordt alcoholgebruik onder de aandacht van de jongeren, ouders en leerkrachten gebracht. Freshness was een succes mede door de bezoekersstijging van 100%, hierdoor verleent het event zich tot herhaling. Wanneer Timpaan Welzijn dit product opneemt in haar assortiment/diensten zou dit innovati eve product succesvol op meerdere scholen kunnen worden georganiseerd. Aangezien de jongeren grotendeels niet op de hoogte zijn van de gevolgen van alcoholgebruik is het belangrijk om ze hiervan op de hoogte te brengen. Door samen te werken met theatergroep Traxx kunnen de leerlingen op een interactieve wijze meer komen te weten over wat alcohol met je doet. Deze theatergroep pakt verschillende onderwerpen grondig aan door gebruik te maken van deskundigen, professionele jonge acteurs en aansprekende eigen muziek. Door deze voorstelling te spelen op het Lauwerscollege zouden de leerlingen kunnen inzien in wat voor situaties je kunt belanden door het gevolg van alcoholgebruik, en wat alcohol met je kan doen.



Pagina | 30

Onderzoeksrapport Alcoholgebruik onder leerlingen Klasina van der Laan Pagina 1

Recommend Documents