Nieuwsbrief van de Jaargang 3 - Nummer 3 - September 2010

Nieuwsbrief van de

Jaargang 3 - Nummer 3 - September 2010

INHOUD

1

Editoriaal

2

Excursiekalender

5

Educatieve bijeenkomsten

7

Poëzie

R. De Lust

8

Leucocoprinus medioflavus

M. Asperges

11

Droge zomers, trefzekere paddenstoelen?

G. Buelens

12

Populierleemhoed (Agrocybe cylindracea)

M. Asperges

14

Jongste KVMV-lid ?

15

Zeldzame variëteiten van algemene soorten?

A. de Haan

17

Paddenstoelenkijkweekend 16 en 17 oktober 2010

R. Steeman

18

Hot topics op het IMC 9

M. Verbeken

20

In memoriam prof. Piérart

M. de Haan

21

Aquarellententoonstelling van 15-9 tot 17-10-2010

A. De Kesel

22

Uit de moleculaire keuken

W. Veraghtert

23

Bib-nieuws

L. De Nave

24

Nieuwtjes uit de recente tijdschriften

R. Steeman/W. Veraghtert

27

Nieuw verschenen: “Les Myxomycètes”

M. de Haan

28

Ik heb een steen verlegd...

D. Minnebo

B. Declercq

1

Jaargang 3, nummer 3

Editoriaal

September 2010

NIEUWSBRIEF VAN DE KONINKLIJKE VLAAMSE MYCOLOGISCHE VERENIGING

Geachte leden Wanneer de media het de laatste tijd over het milieu hebben, dan is het mij opgevallen dat hierbij het woord duurzaam met grote regelmaat opduikt. De Westerse wereld is zo langzaamaan gaan beseffen dat we de natuurlijke bronnen sneller verbruiken dan deze zich kunnen herstellen, zó snel zelfs dat nog deze eeuw uitputting dreigt. Ondernemers worden aangemoedigd duurzaam te ondernemen; banken gaan duurzame projecten financieren; er wordt naar duurzame elektriciteitsproductie (windenergie!) gestreefd; we proberen duurzaam te bouwen en duurzaam te consumeren. Met dit laatste wordt bedoeld dat we minder en anders moeten gaan consumeren. Met marginale aanpassingen hebben we geen problemen maar, gewoontebeesten als we zijn, echt veranderen ligt altijd moeilijk. Minder vlees eten (1 kg vlees = 5 kg plantaardig voer + 10 ton water + véél broeikasgas) valt nog te overwegen, maar vegetariër worden blijft voor de meesten onder ons een brug te ver. We willen de natuur wel redden, maar hiervoor al onze gewoonten systematisch in vraag stellen durven we voorlopig nog niet. Zo bleek ook binnen het bestuur de tijd nog niet rijp om ons tijdschrift “Sporen” op duurzame wijze (per e-mail) te verspreiden. Maar we willen optimistisch blijven en hopen dat als de nood het hoogst is, de redding nabij zal zijn. Juli bracht ons eerst enkele subtropische zomerweken, waarbij er nog nauwelijks een zwam in onze contreien te bespeuren viel. Net toen we vreesden dat die goeie oude “Belgische zomers” wel eens definitief tot het verleden zouden kunnen behoren, sloeg het weer om, zodat het toch een zwammenrijke zomer geworden is. Het is nog afwachten of de regen ook een zegen wordt voor ons project rond zwammen op

Sporen

brandplekken.

2010/3

Het elfde Sporen-nummer dat vóór u ligt, bevat naast de voorstelling van een aantal interessante zwammen en de klassieke rubrieken ook een aantal aankondigingen. Op de voorgestelde reeks najaarsactiviteiten word je van harte uitgenodigd. De regen van de laatste weken zou immers wel eens voor een mycologisch boeiende herfstperiode kunnen zorgen. En in het jaar van de biodiversiteit zou het meegenomen zijn enkele nieuwe soorten voor Vlaanderen waar te nemen. Bernard Declercq Voorzitter KVMV

Sporen

2

D = dagexcursie, V = voormiddag, N = namiddag Voor AMK is het uur van samenkomst steeds 9.45 uur, vertrek om 10 uur, tenzij anders vermeld! Deelname aan een activiteit geschiedt op eigen verantwoordelijkheid. De aangeduide reisweg geldt bij vertrek vanuit Antwerpen. Enkel deelnemen aan de namiddagexcursie is mogelijk na afspraak met de contactpersoon. Voor OVMW is het uur van samenkomst bij excursies steeds 9.30 uur, tenzij anders vermeld! Voor ZWAM is de afspraak ter plaatse telkens 9.30 uur (D) of 14.00 uur (N).

Weekexcursies van de AMK-Werkgroep Mycologie Om de twee weken gaat de werkgroep op excursie, telkens op donderdagvoormiddag. De leden worden per mail, of telefonisch op vraag, verwittigd van de excursieplaatsen. Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met Lieve Deceuninck: 03/455 01 27 of [email protected]. (uitleg werking: zie Sporen nr. 1-2)

Reeds door de afdelingen vastgelegde excursies tot eind december Meer informatie voor de deelnemers per e-mail.

zaterdag 02-10-2010 - KVMV (D)

Meerdaalwoud en Rodebos. Afspraak: parking Meerdaal, Weertsedreef te Sint-Joris-Weert (Oud-Heverlee). Via E40 voorbij Leuven richting Luik, uitrit Haasrode nr 23, rechts volgen. Voorbij verkeerslichten richting Namen. Bij het binnenrijden van het bos, naast voetgangersbrug (houten brug over de baan) rechts de Weertse dreef in en helemaal door het bos, met op het einde links de parking. ’s Namiddags aansluiten kan om 13.45 u. aan het spoorwegstation van Sint-Joris-Weert. Organisatie: ZWAM. Contact: Georges Buelens (0471/20 50 14)

zaterdag 09-10-2010 - AMK (D) Olens Gebroekt te Olen. Samenkomst aan de kerk van Sint-Jozef-Olen (aan de fabrieksite van Umicore). Bereikbaar via de E313, afrit 20 (Herentals-West), vandaar de N13 richting Herentals, op de ring van Herentals (N153) richting Geel (N13); ongeveer 4 km verder op deze weg linksaf naar Onze-Lieve-Vrouw-Olen en vandaar naar Sint-Jozef-Olen. Vanaf de kerk wordt er verder gereden naar de ingang van het reservaat aan de Roerdompstraat. Contact: Jos Volders (014/54 91 44)

zondag 03-10-2010 - Mycolim (V)

zaterdag 09-10-2010 - OVMW (V)

Teut te Zonhoven. Samenkomst om 9.00 uur aan de parking van de Holsteenhoeve, Holsteenweg 28 te Zonhoven. Contact: Gut Tilkin (011/72 59 24)

Drie Blotenbos, Zillebeke. Samenkomst aan de kerk te Geluveld (hoek Geluveldplaats en Kasteelstraat). Contact: C. Hanssens (056/21 23 13 of 0479/39 46 96)

vrijdag 08 tot zondag 10-10-2010 - ZWAM (WE)

zaterdag 09-10-2010 - Mycolim (V)

Paddenstoelenweekend te Montenau (volzet).

Hengelhoef te Houthalen. Samenkomst om 9.00 u. op

Sporen

2010/3

3

de parking Hengelhoef (Engelhof) tegenover het Kasteel op het domein Hengelhoef te Houthalen. Contact: Jan Cornelis (011/52 35 24)

de voormiddag is dit de "Zaadboomgaard" en in de namiddag "Laborelec”. In het Centrum zelf kan je ’s middags terecht mits gebruik van een broodjesmaaltijd (€ 4,15) of een warme maaltijd (€ 6,95). Hiervoor moet je vooraf inschrijven bij Gut Tilkin (011/72 59 24) ten laatste op vrijdag 15 oktober. Wie een eigen lunchpakket wil meebrengen, zorgt best zelf voor drank en kan dan picnicken buiten het centrum. Info over de locaties en contact: Roosmarijn Steeman (0485/68 88 48)

zaterdag 16-10-2010 - AMK (D) i.s.m. Mycolim Bellevuebos + Nietelbroeken, Kortessem. Samenkomst om 9.45 u. aan de kerk van Kortessem. Bereikbaar vanuit Antwerpen via de E313, afrit 29 (Hasselt-Oost). Op het einde van de afrit rechtsaf richting Kortessem (8 km) op de N20 richting Tongeren. Eens aangekomen in Kortessem, aan de verkeerslichten linksaf (richting Diepenbeek-Genk). Na 250 m zie je aan de rechterkant de kerk. (Tip: indien de parking vol is, kan parkeren ook aan de achterkant van de kerk.) Contact: Ronny Boeykens (0477/39 54 57)

zaterdag 23-10-2010 - OVMW (V) Park Tervuren. Samenkomst aan de Sint-Hubertuskapel in het park. E40 en R0 richting Namen, afrit Tervuren, aan de lichten linksaf richting Tervuren, vervolgens aan het tweede rond punt rechtdoor tot bijna aan het Koloniënpaleis en ca. 100 m vóór het paleis rechtsaf, tot aan de kazerne Panquin. De Sint-Hubertuskapel staat aan de linkerkant van de weg. Contact: Peter Verstraeten (09/385 41 74)

zaterdag 16-10-2010 - OVMW (D) Forêt indivise in de omgeving van La Mer de Sable, Stambruges. Namiddag: Bois de la Berlière. Samenkomst: 9.30 u. en 13.30 u. aan de kerk van Stambruges, hoek Rue Albert 1er en Rue Cardinal Mercier. Contact: C. Hanssens (056/21 23 13 of 0479/39 46 96)

Alternatief: KVMV richt in dit weekend een mycoweekend in te Dworp en geïnteresseerden die hiervoor niet ingeschreven zijn, kunnen deelnemen aan een excursie in de omgeving van Dworp. (zie hoger)

zondag 17-10-2010 - ZWAM (N) zondag 24-10-2010 - Mycolim (V) Citadel te Diest. Afspraak: parking boven op de Citadel (aan de rechterkant). Wij hebben de toestemming gekregen om in het park rond de kazerne van de Citadel naar paddenstoelen te zoeken. We moeten echter 2 weken op voorhand naar Defensie een deelnemerslijst doormailen, met opgave van naam, voornaam, geboorteplaats- en datum, adres, rijksregisternummer, nummer identiteitskaart en e-mailadres. Wie wil deelnemen aan deze excursie, stuurt vóór 25 september deze gegevens naar [email protected]. Er kunnen slechts 15 deelnemers aanvaard worden, dus wees snel! Contact: Robert De Ceuster (0484/66 43 70)

Sahara te Lommel. Samenkomst om 9.00 u. op de parking van De Soeverein, Sportveldenstraat te Lommel. Contact: Richard Pawlowski (011/57 49 70)

zaterdag 30-10-2010 - OVMW (V) Bois de la Louvière, Flobecq. Samenkomst aan de kerk van Opbrakel. Contact: Jos Schoutteten (055/42 20 01)

zondag 31-10-2010 - AMK (D)

Groot Schietveld te Brasschaat. Bijeenkomst op de parking van de bibliotheek te Wuustwezel (adres: De Gasthuishoeve, Dorpsstraat 36, 2990 Wuustwezel. De boterhammetjes kunnen we opeten in café " De Witte". Voor eventuele namiddagaansluiters: Mortelstraat 30, 2960 Brecht, omstreeks 13.30 uur.

zaterdag 23-10-2010 - KVMV (D) Dworp, excursie samen met de weekenddeelnemers aldaar. Afspraak om 9.00 u. aan het Provinciaal Vormingscentrum Hanenbos, Lotsesteenweg 103 te 1653 Dworp, om van daaruit te carpoolen naar de locaties. In

2010/3

Sporen

4

Contact: Arlette Lemouche (03/651 58 65)

zondag 07-11-2010 - ZWAM (N)

Mollendaalbos te Haasrode (Oud-Heverlee). Afspraak: parking Brembergcentrum, Boetsenberg te Haasrode. Contact: Henri Vranckx (016/40 29 84)

zondag 31-10-2010 - Mycolim (V) Terril Centrum-Zuid te Houthalen. Samenkomst om 9.00 u. op de parking van het voormalig Hoofdgebouw van de mijn in de Pastorijstraat te Houthalen (naast bedrijf Heraeus). Contact: Jan Cornelis (011/52 35 24)

zaterdag 13-11-2010 - OVMW (V) Molsbergen, Lokeren. Samenkomst: terras (op de dijk) bezoekerscentrum Molsbroek, Molsbergenstr. 1. Vanop E17 afrit Lokeren en volg Zelebaan richting centrum. Aan de 2e lichten naar rechts de Martelarenlaan indraaien en bij de lichten aan de brug over de Durme rechtsaf (Oude Bruglaan). Aan een Y-splitsing (na 800 m) weer rechts en na 900 m nogmaals rechts (Molsbergenstraat). Na 200 m staat in het groen een houten chalet. Contact: Lou Roelandt (09/348 70 31 of 0494/82 63 26)

zondag 31-10-2010 - ZWAM (N) Beninksberg te Nieuwrode. Afspraak: parking hoek Vlasselaar / Blauwmolenstraat Nieuwrode. Contact: Raf Leysen (0499/23 54 62)

zaterdag 06-11-2010 - OVMW (V) Gevaerts-Noord, Aalter. E40 afrit 10 Beernem, N370 Wingenesteenweg volgen richting Beernem, Stationstraat, Parkstraat tot juist over de brug van het kanaal Gent-Brugge rechtsaf tot aan het kanaal. Parkeren langs het kanaal. Contact: E. Vanaelst (09/374 59 86 of 0474/64 23 23)

zaterdag 13-11-2010 - AMK (V) Zoersel, halvedag-excursie. Samenkomst aan de kerk van Zoersel. Nadien gezellig samenzijn. Contact: Linda Lambreghts (0494/05 53 67)

zondag 07-11-2010 - AMK (D)

zaterdag 20-11-2010 - OVMW (V)

Steenbakkerij Terhagen + De Schorre te Boom. Voormiddag Steenbakkerijen; in de namiddag De Schorre. Samenkomst op de kleine parking 50 m voorbij de kerk van Terhagen (in de richting van Boom). Te bereiken via E19 afrit Rumst (afrit 8) of via A12 afrit Boom (juist vóór Rupeltunnel). Contact: André de Haan (03/666 91 34)

Maaltepark, Gent. Samenkomst op de parking vóór het park, gelegen naast de school Don Bosco op de Kortrijksesteenweg, recht tegenover het hospitaal Maria Middelares. Na de excursie gezamenlijk eetmaal in De Valk (langs de E17 in Nazareth) of ergens anders, indien gewenst. Contact: Gerrit Verhellen (09/231 24 49)

Cursus “Microscopie in functie van de Mycologie” Op dinsdagavond 16 november 2010 start AMK met een vijfdelige cursus mycologische microscopie. De doelgroep voor deze cursus zijn leden van de KVMV met een basiskennis van de macrokenmerken van paddenstoelen. Iedereen die zich voordien laat inschrijven als lid, kan zich voor de cursus opgeven. Bij het in publicatie gaan van dit nummer van Sporen was de cursus nog niet volgeboekt. Cursuskalender en praktische info: zie vorige Sporen (2010.2 - blz.23 ) AMK-cursuscoördinator: [email protected] (tel. 03/844 67 27)

Sporen

2010/3

5

De bijeenkomsten in Gent gaan door om 10.00 uur bij de Onderzoeksgroep Mycologie van de Universiteit Gent, K.L. Ledeganckstraat 35, 2e verdieping. Ingang gemakkelijkst via de plantentuin. De bijeenkomsten in Antwerpen gaan door in de Bioruimte van de UA, Groenenborgerlaan 171 te 2020 Antwerpen; aanvang telkens om 20.00 uur, tenzij anders vermeld. Vóór iedere vergadering (behalve bestuurlijke vergaderingen) is er vanaf 19.30 uur gelegenheid om boeken uit de bibliotheek te ontlenen. Het opstellen van de microscopen voor praktijklessen en mycologische werkgroepavonden wordt bij voorkeur vóór 20.00 uur gedaan zodat de sessies vlot kunnen beginnen. De bib is steeds gesloten de 4e dinsdag van de maand. De ZWAM-bijeenkomsten in Diest gaan door van 19.30 tot 22.00 uur in het Natuurcentrum van Provinciaal domein Halve Maan, Omer Vanoudenhovelaan 48 te Diest.

Mycologische werkgroep. Breng uw vondsten mee en we proberen ze samen op naam te brengen.

maandag 04-10-2010 - ZWAM (Diest) Mycologische werkgroep. Breng uw vondsten mee en we proberen ze samen op naam te brengen.

dinsdag 19-10-2010 - AMK (Antwerpen)

Determinatieavond met bijzondere aandacht voor de microscopische kenmerken. Breng uw vondsten mee en we brengen ze samen op naam.

dinsdag 05-10-2010 - AMK (Antwerpen) Determinatieavond met bijzondere aandacht voor de microscopische kenmerken. Breng uw vondsten mee en we brengen ze samen op naam.

dinsdag 26-10-2010 - KVMV (Antwerpen)

KVMV-bestuursvergadering. Bib gesloten.


Paddenstoelen en duurzaam bosbeheer in W.-Afrika. Een avond met André De Kesel, over paddenstoelen uit West-Afrika, met veel beelden en impressies, geput uit meer dan 20 expedities naar Togo en Bénin. De soorten en de systematiek van tropische paddenstoelen komt beperkt aan bod. De rode draad zijn de expedities, de problematiek van duurzaam bosbeheer in West-Afrika (en elders) en het belang van paddenstoelen voor de lokale bevolking. We plaatsen ons Afrikaans mycologisch onderzoek in een iets ruimere context en bekijken wat we tot op heden bereikt hebben.

dinsdag 02-11-2010 - AMK (Antwerpen) Bioruimte van de UA gesloten.

maandag 08-11-2010 - ZWAM (Diest) Mycologische werkgroep. Breng uw vondsten mee en we proberen ze samen op naam te brengen.

dinsdag 09-11-2010 - AMK (Antwerpen) Determinatieavond met bijzondere aandacht voor de microscopische kenmerken. Breng uw vondsten mee en we brengen ze samen op naam.

maandag 18-10-2010 - ZWAM (Diest)

2010/3

Sporen

6

Gelijktijdig houdt de redactieraad van Sporen haar vergadering.


Startcursus microscopie, les 3: basidiën en sporen (vormen en observatiemilieu). Leiding: Wim Veraghtert. Aanvang 19.30 uur voor opstelling microscopen. Cursus begint stipt om 20.00 uur.

dinsdag 16-11-2010 - AMK (Antwerpen) Startcursus microscopie. Info en inschrijving: Judith De Keyser ([email protected]) tel. 03/844 67 27. Zie ook aankondiging in Sporen 2010 nr. 2. Les 1: doel en afstellen van de microscooponderdelen; de benodigdheden. Leiding: André de Haan. Aanvang 19.30 uur voor opstelling microscopen. Cursus begint stipt om 20.00 uur.

zaterdag 11-12-2010 - OVMW (Gent) Educatieve bijeenkomst om 10.00 u. bij de Onderzoeksgroep Mycologie Universiteit Gent.



Startcursus microscopie, les 4: cystiden (vormen en observatiemilieu). Leiding: Wim Veraghtert. Aanvang 19.30 uur voor opstelling microscopen. Cursus begint stipt om 20.00 uur.




AMK-Stuurgroep. Alle leden zijn welkom bij de bespreking van de AMK-werking. Agendapunt: opstellen excursielijst 2011. Ideeën kunnen op voorhand doorgemaild worden naar Jos Volders. ([email protected])



Startcursus microscopie, les 5: overige cellen en het meten van de verschillende elementen. Leiding: Chris Janssen en André de Haan. Aanvang 19.30 uur voor opstelling microscopen. Cursus begint stipt om 20.00 uur.

dinsdag 30-11-2010 - AMK (Antwerpen) Startcursus microscopie, les 2: het maken van verschillende soorten preparaten. Leiding: Judith De Keyser. Aanvang 19.30 uur voor opstelling microscopen. Cursus begint stipt om 20.00 uur.

dinsdagen 28-12-2010 en 04-01-2011 - AMK


Bioruimte van de UA gesloten.


⊳

Robert en de mycologen Ook in dít nummer van Sporen een gedicht, ditmaal géén eeuwenoud, wel een eigentijds van KVMV-lid Robert De Lust uit Assenede. Eminent vogelkenner, maar de laatste tijd ook de zwammentoer op en met een eigen visie-vanop-afstand op mycologen. Zijn artistiek talent komt ook tot uiting in lino’s en pentekeningen, dus zo eentje kregen we er dan ook nog bij.

Sporen

2010/3

7

mycologen ze drommen op een kluit geaasd met woorden die

er is altijd iemand die de sleutel vindt

beloftevol de vondst verklaren

naar het beproefd geheugen

tussen gras en bramen opgeraapt

opgeslagen middels geur en smaak

naamloos vooralsnog

er moet een spoor ontrafeld

tot de vonken overslaan

omdat ze willen weten of dit zoeken zinvol is

het boek kan uitkomst brengen met geheimtaal die verleidt naar onverhoeds beamen van altijd sluimerende hoop smaak mag scherp en geur bevestigt dreigend onvermogen

mycologen toetsen kleur naast elkaars vermetel peilen soms is het veilig achteraan te staan tot er namen vallen en geknik van de meesters in het vak

robert de lust

die naar hun kamers ijlen

1 juli 2010

2010/3

Sporen

8

Leucocoprinus medioflavus (Boudier) Bon, een nieuwe Plooiparasol voor Vlaanderen Michel Asperges, Universiteit Hasselt - campus Diepenbeek [email protected]

In het kader van het project “Atlas van de paddenstoelen in Vlaams-Brabant” vonden wij, op een composthoop in een tuin, een bleekgele paddenstoel die ons deed denken aan een kleine parasolzwam (Lepiota) maar die als dusdanig niet te determineren was. Na wat zoekwerk kwamen we terecht bij het geslacht Plooiparasol (Leucocoprinus) maar verder geraakten we niet.

Het geslacht Plooiparasol (Leucocoprinus)

Leucocoprinus medioflavus (Boudier) Bon

Volgens Hansen L. & Knudsen H. (1992) lijken de

Beschreven door Boudier in Bulletin Soc. Myc. de

eerder kleine paddenstoelen van dit geslacht op

France in 1894 onder de naam Lepiota medioflava

Coprinus-soorten, vooral jonge exemplaren die een

Boudier met een figuur.

klokvormige hoed hebben. De hoedrand is dikwijls

Er bestaat geen Nederlandse naam, maar wel een

gestreept. De meeste auteurs melden echter dat

Duitse, “Gelbbuckeliger Faltenschirmling”, vol-

deze soorten doen denken aan Lepiota-soorten.

gens Moser M. (1990) en een Franse, “Lépiote à

Oudere naamgeving verwijst duidelijk naar Lepio-

centre jaune “, volgens Courtecuisse R. (2000).

ta. Vooral de uitgespreide hoed en de dunne vlieziWaarneming

ge ring zijn opvallend. De ring verdwijnt dikwijls bij het ouder worden. Alle gekende soorten hebben

Wij vonden de soort in Ezemaal (E6.41.31) op een

een, al dan niet uitgesproken, umbo. De plaatjes

composthoop met grasmaaisel en onder bladeren

zijn niet aangehecht en staan niet dicht opeen en er

van rabarber op 27 augustus 2009. Er stonden en-

zijn tussenplaatjes aanwezig. Leucocoprinus heeft

kele exemplaren van jong tot oud in groep. Enkele

altijd dikwandige sporen met één kiemporie. De

exemplaren werden, als herbariummateriaal, in de

sporen zijn wit tot lichtgelig. Cheilocystiden zijn

Nationale Plantentuin van België te Meise gedepo-

dikwijls aanwezig.

neerd, onder het nummer Asperges herb. 2009/9. Er werden macro- en microscopische foto’s en te-

Alle auteurs vermelden dat alle soorten van dit ge-

keningen gemaakt (zie verder). Goede figuren

slacht saprofyten zijn die voorkomen op warme,

vindt men bij Canduso en Lanzoni (1990) en So-

vochtige en humusrijke plaatsen zoals in planten-

menzi Rother M. en Borges da Silveira R.M.

bakken en bloempotten, in verwarmde serres of op

(2009).

compost en strooisel. Courtecuisse R. (2000) spreekt zelf van thermofiele soorten uit het medi-

Beschrijving van de soort die wij vonden (zie

terrane gebied.

figuren).

Sporen

2010/3

9

kleur als de hoed, is knolvormig verdikt naar de

Hoed

voet toe. Een zachte, vliezige ring sluit nauw aan

De jonge exemplaren hebben een bleekgele, klok-

op de steel. In het begin staat de ring naar boven

vormige, geribde hoed met op de top een duidelij-

gericht maar al snel gaat die hangen of verdwijnt

ke, gelige umbo. Bij oudere exemplaren is de hoed

zelfs. De diameter van de steel bedraagt 3 tot 4

uitgespreid, witgeel tot bleekoker van kleur en

mm, de lengte varieert tussen 20 en 35 mm.

straalsgewijs, vlokkig geribd. De hoed met een diameter van 15 tot 25 mm is erg fragiel.

Plaatjes en sporen

Steel

De plaatjes zijn niet aangehecht en liggen niet

De gladde, cilindervormige steel, met dezelfde

dicht tegen elkaar. Er zijn tussenplaatjes aanwezig. De kleur van de plaatjes is eerder wit dan lichtgeel. De sporen zijn wit tot zeer licht geel. Microscopische waarnemingen De hyfen van de hoedhuid bestaan uit lange, niet parallellopende cellen met een diameter van 9 tot 10 µm. De basidia zijn eerder dik en kort met een breedte van 12 µm en een lengte van 17 tot 21 µm. Er zijn steeds 4 zeer korte sterigmata. De cheilocystiden zijn meestal 25 tot 30 µm lang en 10 tot 15

2010/3

Sporen

10

µm breed. De appelpitvormige sporen zijn dikwan-

Singer, en de Zwavelgele plooiparasol, Leucocop-

dig en hebben één kiemporie. De witte sporen zijn

rinus denudatus (Rabenh. : Sacc.) Locq. Maar geen

6 tot 7 µm lang en 4 tot 5 µm breed.

van beide soorten voldoet aan wat wij vonden. Onze soort is niet goudgeel met gele plaatjes en ook

Het determineren van deze soort

niet licht zwavelgeel met lichtgele plaatjes. De determinatie heeft behoorlijk wat tijd gevraagd. Uiteindelijk via de figuren van Courtecuisse R.

Met de meest gebruikte determinatiewerken kon-

(2000) en het internet komen we op een mooie di-

den we vrij snel het geslacht vinden maar de soort

chotomische tabel en figuren van Somenzi Rother

was, met de aldaar aanwezige dichotomische tabel-

M. en Borges da Silveira R.M. (2009). De taal was

len en figuren, niet te vinden. Vermeulen H. (1999)

nu weer spelbreker, want alles was in het Portu-

geeft in zijn algemene tabel om het geslacht te vin-

gees. Met de hulp van Roosmarijn Steeman die via

den aanwijzingen bij sleutel J: SAPROFYTEN OP

“Fungi Europaei” het werk van Candusso en Lan-

MEST EN COMPOST p. 108, maar hiermee lukt

zoni (1990) kon inkijken, kwamen we tot de juiste

het niet. Het lukt wel via sleutel B: SAPROFY-

determinatie.

TEN EN SYMBIONTEN OP DE BODEM p. 51. De zoektocht naar de soort was veel moeilijker. Er

Besluit

blijken twee gele soorten te zijn: de Goudgele

Deze thermofiele, saprofytische soort is voor

plooiparasol, Leucocoprinus birnbaumii (Corda)

Vlaanderen een nieuwe soort die zeker meer te

Sporen

2010/3

11

Keizer G.J. (1998). Paddestoelenencyclopedie. Uitg.

verwachten is in serres van plantenkwekerijen en

Rebo productions. 288 pp.

tuincentra waar uitheemse plantensoorten in containers worden aangevoerd.

Moser M. & Jülich W. (1990). Farbatlas der basidiomyceten. Deel III, Agaricales. Uitg. Gustav Fischer Ver-

Dankwoord

lag, Stuttgart.

Onze dank aan Roosmarijn Steeman, medewerkPhillips R. (1993). Paddestoelen en schimmels van

ster Natuurpunt, voor het tegendetermineren en het

West-Europa, Uitg. Het Spectrum. 288 pp.

zoekwerk of deze soort wel degelijk nieuw was Somenzi Rother M. & Borges da Silveira R.M. (2009).

voor Vlaanderen.

Leucocoprinus Pat. (Agaricaceae, Basidiomycota) no Literatuur

Parque Estadual de Itapuã, Viamão, RS, Brasil.

Asperges M. (2010). Een nieuwe plooiparasolzwam

Leucocoprinus Pat. (Agaricaceae, Basidiomycota) spe-

voor Vlaanderen. Brakona jaargang 10 nr. 2, juni-

cies in Itapuã State Park, Viamão, Rio Grande do Sul

juli-augustus 2010, 5.

State, Brazil, Uitg. Acta Botanica Bras., vol. 23, nr 3, Sao Paulo July/Sept. 2009.

Candusso M. & Lanzoni M. (1990). Lepiota s.l. in Fungi Europaei, deel 4. Fungi Europaei Italië, 502 - 504.

Vermeulen H. (1999). Paddestoelen, Schimmels en

Hansen L. & Knudsen H. (1992). Nordic macromycetes

Slijmzwammen van Vlaanderen. Uitg. de Natuurhistorische reeks 99/2 NME. De Wielewaal, Turn-

Vol 2. Uitg. Nordsvamp. Copenhagen. 474 pp.

hout. 648 pp.

Kriegelsteiner J.G. (2003). Die Grosspilze BadenWürttembergs, band 4. Uitg. Ulmer Stuttgart. 467 pp.

⊳

Droge zomers, trefzekere paddenstoelen? Georges Buelens - [email protected]

Begin juli dit jaar is het al een tijdje droog en

hora laeta (Fr.: Fr.) Donk” en geeft een niet mis te

warm en zijn er geen paddenstoelen te zien, die

verstane hint: “Zoek eens op fijne dode nog han-

naam waardig. Dat heeft iedereen gemerkt, want

gende takken van de haagbeuk naar deze schors-

ook op de fungiserver valt niets te beleven.

zwam. Ze vormt precies pinnetjes of uitstulpingen,

Tot Luc Lenaerts dezelfde vaststelling bevestigt:

waardoor het lijkt of de zwam daarmee de schors

“het is zo stil op de fungiserver!”

losduwt.” Nu, dat is een hint die ik heb onthouden,

In Limburg hebben ze volgehouden en ze lopen

maar de zwam ken ik niet en ze staat ook niet in

wekelijks hun terreintjes af. Luc heeft het over

mijn boeken afgebeeld.

“uitkijken naar de Haagbeukschorszwam - Peniop-

Dus bij mijn volgend bezoek aan “de Snoeken-

2010/3

Sporen

12

gracht” te Boutersem, waar ik een dikke haagbeuk

gen van deze soort?

weet staan en waar het bovendien wat vochtiger is

Op de PC kan je vlug één en ander nakijken, bij-

dan in de rest van Vlaanderen, hoop ik geluk te

voorbeeld op www.waarnemingen.be maar veel

hebben.

levert dat niet op voor deze zwam. Dan maar even

Bij mijn eerste bezoek aan het natuurreservaat stap

naar www.verspreidingsatlas.nl en wat is daar te

ik onder de haagbeuk, zoek een dode tak van onge-

zien? Nauwelijks waarnemingen van die soort.

veer 10 mm diameter, kijk uit naar een beschadig-

Als die dan toch zo gemakkelijk te observeren valt,

de schors en … daar is ze dan: de Haagbeukschors-

waarom zijn er dan niet meer meldingen? Of is die

zwam!

soort toch niet zo algemeen? Dat is nauwelijks te

Dit exemplaar heeft de schors van de haagbeuk

geloven, want het is het eerste exemplaar haagbeuk

over meer dan 20 cm aangetast en onder de losge-

dat ik bekijk, na de melding van Luc, en het is

komen randen zijn duidelijk de uitstulpingen

meteen bingo! Waarnemersgeluk?

(tanden) te zien.

Probeer het zelf ook maar eens en de kans is groot

In deze droge zomer is dat natuurlijk een uitdaging

dat de soort ineens op verschillende plaatsen in

en dus wordt een stukje van die twijg meegenomen

Vlaanderen opduikt en zo wordt iets zeldzaams

voor microscopisch onderzoek.

wellicht iets algemener als er onvoldoende aanbod

Hoe zit het dan in ’t algemeen met de waarnemin-

is in een droge periode.

Populierleemhoed - Agrocybe cylindracea (DC.: Fr.) Maire in het onthaalcentrum van Het Vinne te Zoutleeuw Michel Asperges, Universiteit Hasselt - campus Diepenbeek [email protected]

Het Vinne te Zoutleeuw, gelegen aan de Ossenwegstraat, is een provinciedomein van Vlaams-Brabant. Dit domein biedt natuurbeleving en -behoud voor het grote publiek en is bijzonder aantrekkelijk voor stand- en trekvogels. Pas in 1841 werd het water van de bestaande plas weggepompt en werd de kuil, met zijn rijke sliblaag, gebruikt als landbouwgrond om uiteindelijk terug bevloeid te worden via rechte grachten. Op de verhoogde oevers tussen de grachten werden populieren aangeplant. Deze werden door de n.v. Union Allumetière uit Geraardsbergen voor de luciferproductie gebruikt. In 1974 kocht de toenmalige provincie Brabant 95 ha van het gebied aan en besloot er een reservaat van te maken.

Sporen

2010/3

13

Het huidig reservaat is ongeveer 130 ha groot. Via een natuurinrichtingsproject, dat samen met het Vlaams Gewest, de Vlaamse Landmaatschappij, de provincie Vlaams-Brabant, de stad Zoutleeuw en Natuurpunt werd ontwikkeld, is er sinds 2004 heel hard gewerkt om het oorspronkelijke meer met zijn rietvelden en moerassige oevers opnieuw te herstellen. De voorbereidende werkzaamheden startten reeds op 29 juni 1999. Voor de wandelaars werden kijkhutten, torens en knuppelpaden aangelegd. Voor de kinderen is er een speeltuin en een speelbos dicht bij het ontmoetingscentrum en een plaatselijk natuurmuseum.

In de loop van 2004 kregen we gelijktijdig een be-

deels vervangen. De gebinten waren wel van eik en

richt van Jos Monnens en van Het Vinne of we

kregen een behandeling maar toch was men er niet

eens wilden komen kijken naar paddenstoelen die

gerust is. De tentoongestelde populieren kwamen

op de tentoongestelde populieren in het bezoekers-

tot onze grote verbazing uit Frankrijk en waren daar behandeld om schimmelvorming tegen te gaan. Uiteindelijk heeft de firma Hunt alle stammen onder hoge druk opnieuw behandeld tegen schimmels en tot op heden lijkt alles in orde. Populierleemhoed (Agrocybe cylindracea (DC.: Fr.) Maire) De Populierleemhoed is een saprotroof vooral op populier en wilg, maar daarnaast ook op allerlei andere loofboomsoorten, zowel op levend als op dood hout. De soort houdt van een voedselrijke bodem. Volgens Breitenbach J. & Kränzlin F. (1995) komt de soort eerder meridionaal voor en verkiest ze een erg zacht klimaat. Volgens de gegevens

van

het

atlasproject

Vlaams-Brabant

(Steeman et al., 2011) situeert de soort zich in de zuidelijke helft van de provincie Brabant, met een sterke concentratie in het zuid-oosten. Men kan zich de vraag stellen of de soort aan een opmars

Foto’s 1 en 2: Agrocybe cylindracea op Populier

bezig is aangezien bijna alle waarnemingen vanaf 2000

centrum begonnen te groeien (foto’s 1 en 2). Men

van de zolder en het dak waren hersteld en groten-

2010/3

de

verspreidingsatlas

geen melding maakt van de Populierleemhoed.

kercentrum was pas vernieuwd en alle gebinten

en

“Paddenstoelen in de regio Leuven” tot 2004 nog

maakte zich terecht grote zorgen want het bezoe-

gebeurden

De meestal kale, droge hoed is bleek leemkleurig.

Sporen

14

Foto 3: Agrocybe cylindracea: basidia

Foto 4: Agrocybe cylindracea: sporen

Literatuur

De steel is vaak geringd en niet bepoederd. De lamellen zijn smal opstijgend tot breed aangehecht.

Breitenbach J. & Kränzlin F. (1995). Champignons de

De basidia (foto 3) hebben korte sterigmata en zijn

Suisse. Tome 4. Edition Mykologia, Lucerne, Suisse.

viersporig. Ze zijn 30 tot 38 µm lang en 8 tot 10

Steeman R., e.a. (2011). Paddenstoelen in Vlaams-Bra-

µm breed. Het sporenpoeder is tabaksbruin en de

bant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Versprei-

sporen zijn glad, dikwandig en elliptisch (foto 4).

ding en ecologie (1980-2009). Een uitgave van Na-

Ze hebben één duidelijke kiemporie en zijn 7 tot

tuurpunt Studie, Mechelen. (in voorbereiding)

11 µm lang en 5 tot 6 µm breed. De soort heeft

Vermeulen H. (1999). Paddestoelen, Schimmels en

cheilocystiden van 25 tot zelfs 55 µm lang en 9 tot

Slijmzwammen van Vlaanderen. Uitg. de Natuurhist.

15 µm breed.

Reeks 99/2 NME. De Wielewaal, Turnhout. 648 pp.

Jongste KVMV-lid ooit? Natuurstudie is niet meteen een hippe hobby voor de ‘jeugd van tegenwoordig’. In diverse kringen van natuurliefhebbers, niet in het minst bij de mycologen, hoor je wel eens zorgwekkende geluiden over de vergrijzing van de sector. Gelukkig zijn er nog wél jongeren die sterk in natuur geïnteresseerd zijn. In 2010 maakte de KVMV-afdeling AMK wellicht zijn jongste lid ooit: Elias Tibax (intussen 9 jaar geworden) uit Zandhoven. Elias is gefascineerd door vogels en andere soortgroepen, maar vooral paddenstoelen dragen zijn interesse weg. Op AMK-excursies hopen we hem (vergezeld door ouders Peter en Kristien of door Linda en Lus) nog vaak te zien!

Sporen

2010/3

15

Zeldzame variëteiten van algemene soorten? André de Haan - [email protected]

De verwachtingen waren niet hoog gespannen tijdens onze excursie in de Merodese bossen te Herenthout op 25 juli 2010. Aan het einde van een lange warme en droge periode mag men niet meer verwachten dan een aangename wandeling, wat het ook was. Toch weten we dat er altijd wel iets te vinden is dat het bekijken waard is. Zo ook toen.

Het eerste werd meegebracht door Staf Elsermans:

(Argentinië) als Naucoria fimicola en is in Europa

vijf kleine beigebruine paddenstoeltjes die op

gekend uit Nederland en Italië. Microscopisch is er geen enkel verschil (zie foto’s 1 en 2) met de type-variëteit. Macroscopisch zouden er, bij de var. fimicola, meer velumresten aan de hoedrand te zien zijn en bij oude exemplaren een wat rimpelig hoedoppervlak. Velum aan de hoedrand was er bij onze exemplaren niet te vinden. De aanwezigheid van velum aan de hoedrand of op de steel is bij deze soort steeds een kenmerk geweest dat aanleiding gaf (en geeft) tot discussie en het creëren of

Foto 1: Agrocybe pediades - cheilocystiden

schrappen van afzonderlijke soorten (A. droge mest groeiden van Galloway-runderen, in

semiorbicularis, pediades, arenicola, arenaria,

het “Zwart water” te Turnhout. Ze geleken op een

subpediades, enz.). Ook het rimpelen van het hoed-

Agrocybe-soort (Leemhoed) maar daarvan kende

oppervlak is een zeer zwak kenmerk en kan waar-

ik geen mestbewonende soort en opperde “mogelijk een Breeksteeltje (Conocybe of Pholiotina)”. Onder de microscoop bleken de sporen te dof van kleur voor deze genera en ook de hoedhuidstructuur wees terug naar Agrocybe. In de Flora Agaricina Neerlandica 6 beschrijft Marijke Nauta een coprofiele variëteit van de ons allen bekende Grasleemhoed, Agrocybe pediades var. fimicola. Deze variëteit werd oorspronkelijk beschreven door C. Spegazzini (1899) vanuit Zuid-Amerika

2010/3

Foto 2: Agrocybe pediades - sporen

Sporen

16

genomen worden bij alle soorten die een celluleuse hoedhuidstructuur (een hymeniderm) hebben (naast Agrocybe o.a. in Conocybe, Panaeolus, Psathyrella, Pluteus pp.). Blijft voor onze zeldzame variëteit als kenmerk enkel over: een ongewoon substraat; wat mij maar mager lijkt.

De enige paddenstoel die we tijdens onze aangename wandeling veelvuldig ontmoet-

Foto 3: Gymnopus dryophilus - hoedhuid

ten, was, niet ongewoon, het Gewoon eikenbladzwammetje (Gymnopus dryophilus), in alle afme-

vertrokken. Toch maar eens microscopisch verge-

tingen en kleurvarianten. Enkele langstelige exem-

lijken met normaal gevormde exemplaren. Sporen, basidiën en hoedhuid (foto 3) vertoonden geen verschillen. Maar de vlokjes op de steel werden gevormd door bundels knotsvormig verdikte eindcellen van de cortexhyfen (foto 4). De stelen van de normale vormen zijn kaal en enkele zijn geheel aan de top zeer fijn gevlokt. Deze vlokjes vertonen eveneens iets verdikte toppen van de eindcellen, maar veel minder sterk (foto 5). Uitsleutelen van onze afwijkende collectie bleek haast onmogelijk daar men de keuze passeert “steel kaal

Foto 4: Gymnopus dryophilus f. - steelbekleding mediaan

of behaard tot vlokkig” en men voor deze soort “kaal” moet kiezen.

plaren met wat onregelmatig golvende hoeden trokken onze aandacht. Ze groeiden wat beschut tussen hoog gras, afgedekt door bladafval. Toch maar een iets afwijkende vorm, werd gedacht, wat op terecht protest van Frans Thevissen werd onthaald. De stelen waren niet kaal zoals bij de “normale” exemplaren maar in de bovenste helft bedekt met fijne, wittige vlokjes. Geen schimmel, maar vlokjes die duidelijk vanuit de steelcortex

Sporen

Foto 5: Gymnopus dryophilus typisch - steelbekleding bovenaan

2010/3

17

Mogelijk is dit een ongewone ontwikkeling veroor-

Literatuur

zaakt door een vochtig microklimaat. Maar indien

Nauta M. (2005). Agrocybe in Bas et al (eds.) Flora

deze vorm nog wordt aangetroffen, verdient hij,

Agaricina Neerlandica 6, 204-221

misschien meer dan vorige, de rang van variëteit.

Spegazzini C. (1899). Naucoria fimicola in An. Mus. nac. Hist. nat. B. Aires 6, 133

Natuurpunt organiseert groot paddenstoelenkijkweekend op 16 en 17 oktober 2010

Zoek de zwammen Naar voorbeeld van "Voeren en Beloeren", "Vlinder Mee", "Kijk een Kikker" en "ZieZoZoogdier" willen we midden oktober zo veel mogelijk mensen aanmoedigen om naar paddenstoelen te kijken in eigen tuin. De misvatting dat nuttige paddenstoelen enkel in het bos groeien en in de tuin slechts schadelijke zwammen gevonden worden, sturen we bij deze de wereld uit. Zelfs een kleine tuin die ecologisch beheerd wordt, kan een thuis zijn voor héél wat soorten. Het doel van deze actie is mensen warm maken voor paddenstoelen, tips geven voor een paddenstoelvriendelijke tuin en zoveel mogelijk gegevens over tuinpaddenstoelen verzamelen. Net zoals bij de rest van de publieksacties zal een uitgebreide folder bij Natuur.blad verschijnen, waarbij een aantal soorten in de kijker worden gezet. We verwachten echter niet dat paddenstoelenleken plots alle soorten in hun tuin correct op naam zullen brengen. Geen enkele mycoloog zal durven beweren dat het op naam brengen van paddenstoelen gemakkelijk is. Sommigen zullen zich dan afvragen wat het nut van deze actie is op mycologisch vlak. We zullen op zijn minst te weten komen in hoeveel tuinen melkzwammen, boleten, inktzwammen of russula’s werden gevonden. Mensen leren zoeken naar paddenstoelen is de eerste stap en de soorten op familieniveau herkennen is de tweede stap. Op die manier kunnen ze ook de ecologische rol van zwammen in de natuur beter begrijpen en het vóórkomen van zwammen nog meer gaan appreciëren. En tenslotte kan je toch wel enige actie ondernemen in je tuin ten gunste van een aantal soorten. We proberen deze publieksactie uiteraard zoveel mogelijk in de pers te brengen. Daarom zoeken we in elke provincie een voorbeeldtuin, waar paddenstoelen een kans krijgen. Het is een pluspunt indien de tuineigenaar zelf wat kan vertellen over de zwammen in zijn tuin. Indien je het ziet zitten om de lokale pers te woord te staan, stuur dan een mail naar [email protected].

2010/3

Sporen

18

Hot topics op het IMC 9, het International Mycological Congress Mieke Verbeken - [email protected]

Eéns om de vier jaar komen mycologen van alle uithoeken van de wereld samen op een wereldcongres mycologie. Meer dan 1700 deelnemers uit meer dan 80 verschillende landen verzamelden deze zomer in Edinburgh. Een overweldigend aanbod aan voordrachten, gebundeld in vaak parallel

als we Hawksworth’s schatting aanvaarden; volgen

lopende sessies (kiezen is niet altijd gemakkelijk

we O’Brien et al. dan duurt het nog 2843 tot 4167

dan!), aan posters (meer dan 1200!), aan nieuwe

jaar! Voeg daar nog het bedroevende feit aan toe

handjes om te schudden, aan oude bekenden om

dat er steeds minder mycologische taxonomen

rond de hals te vliegen. Veel indrukken, veel ge-

rondlopen, laat staan een job hebben!

babbel, veel nieuwe contacten.

Help! Er moet een andere manier zijn om vat te

Een beetje moeilijk dus om een korte samenvatting

krijgen op die enorme biodiversiteit. Daar biedt

te geven van zo’n drukke en overvolle week; ik

metagenomics een antwoord. Het is de studie van

kies twee hot topics uit om even aan te kaarten.

genetisch materiaal dat direct uit de omgeving wordt gehaald, dus bijvoorbeeld uit bodemstalen,

uit waterstalen, uit plantenstukjes. Men sequeneert dan de hele diversiteit aan micro-organismen die

Metagenomics is in!

zich daar bevinden. Dit gebeurt tegenwoordig met

We worden zo vaak om de oren geslagen met de

geavanceerde sequentietechnieken die toelaten pa-

fameuze schatting van Hawksworth (1991) die, op

rallel een grote hoeveelheid genetisch materiaal te

basis van de verhouding fungi/vaatplanten, beweert

analyseren: pyrosequencing of 454-sequencing.

dat het reële aantal soorten fungi rond de anderhalf miljoen ligt. O’Brien et al. (2005) komen na onder-

Veel voordrachten en posters gingen over deze

zoek van de biodiversiteit van fungi in bodem-

nieuwe techniek en over de bijdragen die hiermee

stalen zelfs tot een schatting van 3,5 tot 5,1 mil-

geleverd worden aan onze kennis van de diversi-

joen. Momenteel hebben bijna 100.000 soorten een

teit. Een voorbeeld: Jumpponen & Jones (2009)

naam en worden elk jaar ongeveer 1200 nieuwe

onderworpen blaadjes van een eik (Quercus

soorten beschreven. Aan dit tempo zal het nog zo’n

macrocarpa) aan 454-sequencing en ontdekten een

1170 jaar duren voor we de diversiteit aan fungi

bijzonder grote soortenrijkdom en diversiteit: min-

kennen en de soorten hebben benoemd. Tenminste,

stens 700 fungi gebonden aan deze bladomgeving!

Sporen

2010/3

19

De gevonden sequenties worden dan getoetst aan

introductie eerst vestigen en zich dan succesvol

Genbank (de databank waar gekende en ongekende

verspreiden en niches veroveren.

sequenties worden gedeponeerd) om zo een idee te

Sommige van deze soorten hebben een extreem

krijgen van de soortensamenstelling. Buée et al.

hoog aanpassingsvermogen buiten hun natuurlijk

(2009) deden vergelijkbaar pioniersonderzoek met

verspreidingsgebied. Zo werd in Noord-Amerika

bodemstalen in Franse bossen. Deze twee studies

aangetoond dat de geïntroduceerde Amanita phal-

samen leveren sequenties op van ongeveer 1100

loides (Groene knolamaniet) al minstens 11 nieuwe

“ongekende” soorten (dus al meteen het aantal dat

gastheersprongen heeft gemaakt. In bepaalde stre-

jaarlijks wordt beschreven), voorlopig beschouwd

ken vertoont hij een zeer brede gastheer-range, in

als MOTU’s (molecular operational taxonomic

andere blijft hij gastheerspecifiek. Hij lijkt ook

units).

grotere aantallen vruchtlichamen te vormen dan in

Frappant is wel dat bij de nieuwe soorten die

zijn natuurlijk areaal, Europa (Pringle et al. 2009).

actueel worden beschreven, van net geen 50 % een

Zichtbaarder is natuurlijk de impact van invasieve

referentie-sequentie in Genbank wordt gedepo-

plantpathogenen, die voor dramatische en vaak

neerd. Een warme oproep werd gericht tot alle

economisch belangrijke plagen kunnen zorgen bij

klassieke taxonomen om dit systematisch te doen,

inheemse soorten. Sommige zorgen voor een eli-

want gelukkig werd toch ook vaak benadrukt in

minatie van belangrijke soorten, zoals de historisch

deze voordrachten dat het “klassieker” taxono-

invasieve chestnut-blight (Cryphonectria parasiti-

misch en systematisch werk belangrijk blijft om de

ca) bij Amerikaanse kastanjes (Castanea dentata),

biodiversiteit echt te kennen!

zodat de soort zo goed als uitsterft.

Wat wereldwijde introducties van ectomycorrhizavormende paddenstoelen betreft, is er een leuk overzichtsartikel van Vellinga et al. (2009) waarin

Invasieve soorten

ook een database hieromtrent wordt voorgesteld. De wereld wordt steeds kleiner; mensen reizen veel rond en transporteren nog veel meer goederen,

De nog steeds toenemende wereldhandel maar ook

voedsel, planten, dieren etc. Eén van de gevolgen

de klimaatsveranderingen zullen in de nabije toe-

daarvan is meteen ook, na verdwijnen van biotopen

komst voor nieuwe uitdagingen en problemen

natuurlijk, de grootste bedreiging van onze biodi-

zorgen. Zelfs binnenshuis worden in onze gema-

versiteit: invasieve soorten! Zij kunnen inheemse

tigde streken al zwammen gevonden die enkel

soorten wegconcurreren, vernietigen, infecteren of

gekend zijn van tropische interieurs. Interessante

hun leefgebied veranderen; een heel actueel pro-

website over zwam-huisgenoten vind je op http://

bleem in dit jaar van de diversiteit, dus werd ook

www.indoormold.org/.

hieraan heel wat aandacht besteed. Om een succes-

Literatuur

volle invasieve soort te zijn moet een soort zich na

2010/3

Sporen

20

Buée M., Reich M., Murat C., Morin E., Nilsson

O’Brien H.E., Parrent J.L., Jackson J.A., Moncalvo

R.H., Uroz R. & Martin F. (2009). 454 Pyro-

J.M. & Vilgalys R. (2005). Fungal community

sequencing analyses of forest soils reveal an un-

analysis by large-scale sequencing of environ-

expectedly high fungal diversity. New Phytolo-

mental samples. Appl. Environm. Microbiol. 71

gist 184, 449–456.

(9), 5544-5550.

Hawksworth D.L. (1991). The fungal dimension of

Pringle A., Adams R.I., Cross H.B. & Bruns T.D.

biodiversity: magnitude, significance and con-

(2009). The ectomycorrhizal fungus Amanita

servation. Mycological Research, 95, 641-655.

phalloides was introduced and is expanding its range on the West Coast of North America.

Jumpponen A. & Jones K.L. (2009). Massively

Molecular Ecology 18, 817–833.

parallel 454 sequencing indicates hyperdiverse fungal communities in temperate Quercus

Vellinga E.C., Wolfe B.E. & Pringle A. (2009).

macrocarpa phyllosphere. New Phytologist

Global patterns of ectomycorrhizal introduc-

184, 438-448.

tions. New Phytologist 181, 960-973.

In memoriam

Pierre Piérart, een pacifistisch mycoloog

Op 20 juli 2010 overleed Pierre Piérart; hij was 83. Sommigen kenden hem als professor mycologie aan de universiteit van Mons, of als stichtend lid en (oud-)voorzitter van de Cercle de Mycologie de Mons. Wij kenden hem als een minzaam man en een uitstekend veldmycoloog. We houden dan ook mooie herinneringen over aan de gezamenlijke veldtochten in Bergen, het congres ICSEM4 te Meise en een Session Nivicole in de Franse Alpen. Pierre was ook zeer begaan met het behoud van de natuur van zijn streek en als stichtend lid en secretaris/penningmeester van het Centre d'Ecologie Appliquée du Hainaut kon hij daaraan werken. Wat wij niet wisten, was dat hij ook een hevig voorvechter was van de beweging tegen nucleaire wapens (*). De laatste jaren was hij jammer genoeg ziek en gedeeltelijk verlamd door een zware infectie ten gevolge van de ziekte van Lyme. Toch bleef hij zijn gemoedelijke en tegelijk strijdvaardige zelve, mede door de grote steun van zijn lieve echtgenote Macha. Aan haar en zijn familie bieden wij ons diep medeleven aan. Myriam (*) www.c-e-a-h.be/doc/index.php?hommage-a-pierre-pierart-decede-le-20-juillet-2010

Sporen

2010/3

21

Aquarellen van paddenstoelen van 15-9 t/m 17-10-2010 in de Nationale Plantentuin van België

Een niet te missen ontmoeting tussen Kunst en Wetenschap Om in de biologie de ene soort van de andere te onderscheiden, kunnen details zeer belangrijk zijn. Illustraties krijgen al heel vlug een belangrijke plaats in de systematiek, de tak van de biologie die zich bezighoudt met de identificatie van soorten. Reeds in de 19e eeuw worden kwalitatief hoogstaande en zeer natuurgetrouwe wetenschappelijke afbeeldingen geproduceerd. De kleinste details van dier, plant of paddenstoel worden haarscherp weergegeven, al dan niet uitvergroot. De hele illustratie toont, in een oogopslag, alle specifieke en unieke kenmerken van de soort. Tot op vandaag is het zelfs met fotografische technieken onmogelijk om deze kwaliteit te evenaren. Bovendien zijn deze weergaloos mooie afbeeldingen een subtiel evenwicht tussen kunst en wetenschap. Voor mycologen zijn deze wetenschappelijke illustraties extra belangrijk. Hun studieobjecten, de paddenstoelen, zijn vaak kortlevend en zijn soms moeilijk van elkaar te onderscheiden. Met deze tentoonstelling zet de Nationale Plantentuin vijf Europese “meesters-illustratoren” in de schijnwerpers. Het gaat meer bepaald om Maria-Teresa Basso, Fabrizio Boccardo, Bernard Duhem, Anita WalsmitSachs en Omer Van de Kerckhove. In totaal worden een 50-tal van hun werken tentoongesteld in het kasteel van de Plantentuin. De toegangsprijs voor de tentoonstelling is in de algemene toegang van de Plantentuin inbegrepen ; deze bedraagt € 5,00 voor individuele personen en is gratis voor kinderen onder 12 jaar. Alle andere tarieven zijn te vinden op de website www.plantentuinmeise.be. Wanneer?

- Van woensdag 15 september tot en met zondag 17 oktober 2010. - Open vanaf 9.30 uur tot 18.30 uur (september) of tot 17.00 uur (oktober).

Waar?

Nationale Plantentuin van België, Domein van Bouchout, Nieuwelaan 38, 1860 Meise

Voor alle verdere informatie : tel. 02/260 09 70, e-mail [email protected] en op de website.

2010/3

Sporen

22

Uit de

MOLECULAIRE keuken

Hier serveren we u geen schuimpjes, maar misschien wel zwaardere kost. Het DNA-onderzoek richt zijn pijlen steeds meer op de zwammenwereld en van de traditionele indeling in families en genera blijft – in sommige gevallen – geen spaander meer heel. Deze rubriek houdt je op de hoogte van de nieuwste resultaten uit het moleculair onderzoek.

Cryptische stekelzwammen In het tijdschrift Fungal Ecology publiceerden Ainsworth et al. de resultaten van moleculair onderzoek bij stekelzwammen van de genera Hydnellum en Phellodon. Uit een eerdere voorlopige studie in 2007 was gebleken dat er iets niet in de haak was met de bestaande soortomschrijvingen. Daarom werden stalen van 71 vruchtlichamen, vooral afkomstig uit Engeland, Italië en Nederland, gebruikt voor ITS1-sequencing. De gebruikte stalen waren op basis van morfologisch onderzoek op naam gebracht, enerzijds als Hydnellum scrobiculatum, H. cumulatum, H. gracilipes en H. concrescens, anderzijds als Phellodon melaleucus, P. niger, P. tomentosus en P. atratus (een Amerikaanse soort). Stalen van 8 soorten werden dus onderzocht en leverden 6 Hydnellum- en 9 Phellodon-clusters op. De variatie binnen deze stekelzwamgenera is dus groter dan voorheen gedacht. Zo gaan er onder de Tengere stekelzwam (P. melaleucus) zeker 2 cryptische, onbeschreven soorten schuil; voor de Blauwzwarte stekelzwam (P. niger) zouden dat er meer zijn... Subtiele morfologische verschillen werden vastgesteld bij sommige van die cryptische soorten: zo blijken jonge exemplaren van ‘P. melaleucus’ met lila tonen in de hoed tot een andere cryptische soort te behoren dan die met gele tinten in de hoed. Ook binnen de bij ons geregeld gevonden Gezoneerde stekelzwam (H. concrescens) werden twee ‘clusters’ gedetecteerd, die identieke sporen hadden, maar waarvan de ene roze tinten in de hoed had (jonge exemplaren) en de andere eerder geelbruine. Het materiaal dat in herbaria als Ruwe stekelzwam (H. scrobiculatum) was weggeborgen, blijkt een zootje te zijn van exemplaren die tot H. concrescens, H. gracilipes, H. cumulatum en een onbeschreven Hydnellum behoren. Subtiele verschillen in sporengrootte en –ornamentatie kunnen soms een hint geven, al blijken twee onbeschreven Hydnellum-soorten (uit Italië en Schotland) identieke sporen te bezitten. Langs de andere kant werd de status van Hydnellum gracilipes, H. cumulatum, P. tomentosus en P. atratus als ‘goede’ soorten bevestigd. Ainsworth, A. M., Parfitt, D., Rogers, H.J. & Boddy, L. (2010). Cryptic taxa within European species of Hydnellum and Phellodon revealed by combined molecular and morphological analysis. Fungal Ecology, 3, 65-80.

Rare jongens, die Amanieten… Het genus Amanita valt, alleen op basis van macroscopische kenmerken, vrij duidelijk te omschrijven. Wij kennen amanieten als niet al te tengere plaatjeszwammen met witte sporen en witte, smal aangehechte tot

Sporen

2010/3

23

vrije plaatjes die doorgaans duidelijke velumresten vertonen in de vorm van plakjes op de hoed, een ring en/of een beurs. In tijden van moleculair onderzoek kunnen dergelijke eenvoudige omschrijvingen al snel voorbijgestreefd zijn. Sinds kort is het genus Amanita uitgebreid met de vroegere genera Torrendia en Amarrendia (waartoe vooral mediterrane en Australische soorten behoren). In die genera vinden we resp. secotioïde en gasteroïde paddenstoelen. Bij secotioïde soorten opent de hoed zich niet meer en zijn de plaatjes slecht ontwikkeld; de sporen worden niet afgeworpen. Bij gasteroïde soorten denken we automatisch aan buikzwammen. Het genus Torrendia stelde wetenschappers al langer voor een raadsel. Daartoe behoort één Europese soort uit het Middellandse-Zeegebied (Torrendia pulchella), plus drie Australische soorten; een opmerkelijk verspreidingspatroon dus. Nu is gebleken dat de Europese soort niet nauw verwant is met de Australische. De evolutie naar een secotioïde soort heeft dus meer dan eens plaats gevonden: in Australië en in Europa, maar telkens onder gelijkaardige klimatologische omstandigheden. Dat dergelijke bizarre paddenstoelen nu tot het genus Amanita gerekend worden, is ook weer niet zo onwaarschijnlijk. Recent werden immers truffelachtige soorten tot het genus Lactarius gerekend (Eberhardt & Verbeken 2004) en werd het secotioïde genus Thaxterogaster opgenomen in Cortinarius (gordijnzwammen) (Peintner et al. 2002). Eberhardt U. & Verbeken A. (2004). Sequestrate Lactarius species from tropical Africa: L. angiocarpus sp. nov. and L. dolichocaulis comb. nov. Mycological Research 108, 1042-1052. Peintner, U., Moser M., Vilgalys R. (2002). Thaxterogaster is a taxonomic synonym of Cortinarius: new names and new combinations. Mycotaxon 81, 177–184.

Wim Veraghtert

Weinig nieuws uit de KVMV-bibliotheek in deze komkommertijd… Het enige belangrijke werk dat recent aan de bib werd toegevoegd, is de nieuwe monografie van Vladimir Antonin & Machiel Noordeloos: A monograph of marasmioid and collybioid fungi in Europe (IHW-Verlag, 2010). Bij deze willen we Machiel Noordeloos nadrukkelijk bedanken voor de schenking van dit werk, dat aan Ruben Walleyn is opgedragen. Lucy de Nave

2010/3

Sporen

24

Nieuwtjes uit de recente tijdschriften (10.3) Wim en Roosmarijn Veraghtert-Steeman [email protected] - [email protected]

van een nieuwe resupinate houtzwam voor Frankrijk: Inonotopsis subiculosa (met kleurenfoto’s en microtekening).

Mycologia 101.4 (juli-augustus 2009) In dit nummer schetsen I. Dickie, B. Dentinger e.a. hoe savannegebieden andere gemeenschappen van ectomycorrhizafungi herbergen dan bosgebieden. Verder worden er diverse nieuwe soorten beschreven, ondermeer een nieuwe ascomyceet van Spitsbergen (Remispora spitsbergensis), een nieuwe aardster uit Argentinië (Geastrum episcopale), een nieuwe stinkzwam uit Afrika (Phallus drewesii) en tenslotte nog nieuwe Stropharia-soorten uit Brazilië en Xylaria-soorten uit Rusland.

Bollettino del Gruppo Micologico “G. Bresadola” - numero 1-2-3 (2006) Dit onregelmatig verschijnend tijdschrift opent met de 2e bijdrage van E. Musumeci over de mycoflora in de regio Basel (Zwitserland). De auteur bespreekt daarbij, met kleuren- en microfoto’s en microtekeningen, de volgende soorten: Agaricus pequinii, Psathyrella hirtosquamula, P. laevissima, Cystodermella lactea (sp. nov.), Cheimonophyllum candidissimum, Camarophyllopsis atrovelutina, de recent beschreven Volvariella terrea, Cordyceps gracilis en C. larvicola. L. Lanconelli presenteert nieuwe gegevens over de uit Italië beschreven Coprinopsis fluvialis (met macrofoto’s en microtekening). M. Cervini geeft een portret van Inocybe glabrodisca (met kleurenfoto’s en microtekening). Het genus Scutellinia vormt het onderwerp van een bijdrage door A. Lantieri (met name S. hyperborea, S. legaliae en S. trechispora, alle met micro- en macrofoto’s). De eerste Siciliaanse vondst van Chlorophyllum molybdites wordt besproken door C. Signorino. P. Angeli schenkt aandacht aan Pseudoomphalina pachyphylla. Twee mooie satijnzwammen, Entoloma caeruleum en E. euchroum, worden besproken door E. Battistin en N. Righetto. A. Mua en M. Sanna belichten enkele Clitocybe-soorten uit Sardinië: C. cistophila, C. phaeophthalma, C. alkaliviolascens, C. houghtonii, C. fragrans en C. nivea (alle met kleurenfoto’s). Het genus Albatrellus in Trentino wordt besproken door M. Donini en M. Floriani (met kleurenfoto’s en een determinatiesleutel voor 7 soorten). Tenslotte sluiten P. Davoli en N. Sitta het nummer af met een bijdrage over het voorkomen van formaldehyde bij Lentinula edodes.

Mycologia 101.5 (september-oktober 2009) De moleculaire diversiteit van slijmzwammen in NoordThaïse wouden wordt onderzocht door T. Win Ko Ko e.a. Morfologisch en moleculair onderzoek bevestigt het voorkomen van de Aziatische roest Melampsoridium hiratsukanum op Europese elzen (J. Hantula e.a.). Overige artikels behandelen vooral Zuid-Amerikaanse fungi.

Mycologia 101.6 (november-december 2009) T. D’Elia, R. Veerapani e.a. slaagden erin om microfungi te isoleren uit eeuwenoud pakijs van Lake Vostok (ondermeer Penicillium- en Aspergillus-soorten). R. Lücking e.a. onderzochten de evolutie van fungi ten opzichte van die van planten (zie hierover ‘Nieuws uit de moleculaire keuken’, Sporen 3-2).

Bulletin mycologique et botanique DauphinéSavoie nr 196 (februari 2010) G. Moyne, C. Page, J.M. Moingeon e.a. bespreken twee nieuwe ascomyceten voor Frankrijk : Smardaea purpurea en Spooneromyces helveticus (met kleurenfoto’s en microtekeningen). Voor beide genera worden determinatiesleutels opgenomen. G. Toro geeft een overzicht van coprofiele psychotrope paddenstoelen uit de genera Panaeolus en Psilocybe. F. Doveri wijdt een bijdrage aan de coprofiele pyrenomyceet Cercophora heterospora die door hem in het genus Tripterosporella wordt geplaatst. Een nieuw taxon, var. octospora, wordt beschreven (met micro-foto’s). Het artikel besluit met een determinatiesleutel voor het genus Tripterosporella. Tenslotte bespreken B. Rivoire en J. Cavet de vondst

Sporen

Coolia 3 (53) 2010 M. Veerkamp, E. Arnolds en C. Plate presenteren de resultaten van het paddenstoelenmeetnet voor 2009. Dit was het 11e meetnetjaar en er werden 580 permanente proefvlakken geteld. Twee deelnemers geven een impressie van hun tellingen: G. Fransen en M. Boomsluiter. Er worden verschillende grafieken gegeven met trends over de periode van 1999-2008 en het geheel wordt geïllustreerd met foto’s van Tremella mesente-

2010/3

25

rica, Collybia maculata, Tricholomopsis rutilans, Suillus bovinus, Amanita fulva, Scleroderma citrinum, Lactarius hepaticus en Clitocybe vibecina. Een uitgebreid verslag van de buitenlandse werkweek in Bollendorf wordt gegeven door B. Meurs. In totaal werden 665 soorten gevonden. De meest interessante vondsten worden beschreven: Strobilomyces strobilaceus, Craterellus cornucopioides, Limacella illinata, Callistosporium luteo-olivaceum en Cortinarius rheubarbarinus. De persoonlijke belevenissen van Y. Dijkman, L. Lenaerts en M. Jagers komen aan bod, met foto’s van Ramaria botrytis, Phylloporus pelletieri, Mycena crocata, Tyromyces fissilis, Porotheleum fimbriatum en Craterellus cornucopioides. De myxomyceet Didymium annulisporum is nieuw voor Nederland en werd gevonden in verschillende supermarkten op knollen van hyacinten. Een beschrijving en het verhaal achter deze vondst wordt gegeven door M. Gotink, H. van Hooff en M. Jagers. De auteurs zorgden ook voor foto’s van de vruchtlichamen en de donkere, starre capillitiumdraden, die als een kroontje zichtbaar blijven. Een onbekende truffel werd gevonden op een zandweg tussen het naaldenstrooisel door J. Dieker, die de determinatie van deze vondst belicht als Hydnotria michaelis s.l. (met kleurenfoto’s). K. E. Nilsen vond Trichaptum abietinum vaker in combinatie met Skeletocutis carneogrisea. De tweede groeit dan op het hymenium van de eerstvernoemde.

Cage, Igor Strawinsky, Friederich Hommel …) en minder bekende muzikanten, hun passie voor paddenstoelen en muziekstukken die hiernaar verwijzen. M. Pilot beschrijft twee nieuwe soorten uit Harz: Cortinarius arquatus en Laccaria pumilus. H. O. Baral brengt het verhaal van de vlees(nematoden)etende zwammen, waarbij voorbeelden en illustraties worden gegeven uit verschillende groepen: Pleurotus, Hohenbuehelia, Resupinatus, Conocybe, Orbilia…

Wist u dat… …exotische orchideeën profiteren van saprotrofe plaatjeszwammen? Dat orchideeën in symbiose leven met schimmels, is al heel lang bekend. Zowel in Azië als op de Caraïben zijn recent complexe relaties ontdekt die orchideeën zonder bladgroen aangaan met fungi uit diverse groepen. Orchideeën die niet aan fotosynthese doen, zijn uiteraard op andere organismen aangewezen om aan hun voedingsstoffen te geraken. In gematigde regio’s gaan ze vaak relaties aan met ectomycorrhizapaddenstoelen die bij bomen groeien, maar in de tropen zijn er vaak minder ectomycorrhizasoorten beschikbaar. Daar blijken orchideeën koolstof te halen uit bijv. een korstzwam (Resinicium sp.) en verschillende Gymnopus- en Mycenasoorten.

Der Tintling 2010/1 In dit nummer wordt een portret gegeven van Russula emetica var. emetica en Mycena corynephora, beiden geïllustreerd met foto’s van macro- en microscopie. H. Ehlert behandelt enkele mycorrhizasymbionten uit de groep van de Agaricales en de Boletales die gevonden werden in Göttingen. Hierbij krijg je mooie foto’s van Cortinarius anserinus, C. purpurascens, C. calochrous, C. olearioides, C. caerulescentium, C. bivelus, C. phoeniceus, Inocybe adaequata, I. corydalina, I. phaeodisca, I. fraudans, Hebeloma pusillum, H. edurum, Tricholoma orirubens, T. sulphurescens, Amanita lividopallescens, Hygrophorus unicolor, H. heydrichii, H. mesotephrus, Boletus regius, B. fechtneri en Lactarius subruginosus. Twee kritische parasolzwammen worden ter discussie gesteld: Lepiota boertmannii en Lepiota sinopica. Het verslag van de Cortinarius-bijeenkomst in Nyireghaza van 18-24 oktober wordt gebracht door G. Säar, met foto’s van C. uliginosus, C. paracephalixsus, maar ook Piptoporus quercinus, Trichaptum biforme, Spongipellus spumeus, Phallus hadriani, Mycena arcangeliana en M. pseudocorticola. De merkwaardige vondsten in het Paderborner Land worden aangebracht door S. Brendt. Vier soorten aardsterren worden beschreven en geïllustreerd: Geastrum triplex, G. quadrifidum, G. fimbriatum en G. pectinatum. In “Paddenstoelen en muziek” geeft W. Schlüter een aantal voorbeelden van bekende (John

2010/3

Martos, F., Dulormne, M. e.a. (2009). Independent Recruitment of Saprotrophic Fungi as Mycorrhizal Partners by Tropical Achlorophyllous Orchids. New Phytologist 184, 3, 668-681.

Svampe 62 (2010) Laessoe T., Heilmann-Clausen J., Vesterholt J. & Petersen J.H. brengen verslag uit van de status van de Deense fungi (exclusief lichenen). De helft van de soorten die bekend zijn uit Denemarken, werden behandeld op de Rode Lijst, waarbij 24 % min of meer bedreigd is en van 15 % zijn er onvoldoende gegevens beschikbaar. Foto’s van zeldzame soorten zoals Clavaria zollingera, Hydnellum aurantiacum, Hygrocybe punicea en Hericium erinaceus illustreren dit artikel. Het verslag van de 3-daagse Geastrum-workshop in Zweden (Öland) werd opgemaakt door F. Rune (met foto’s van G. pseudolimbatum, G. corallinum en G. schmidelli). De helft van de 20 gekende Noordse soorten werd waargenomen in de grote variatie aan habitats die bezocht werden. Öland staat bekend om de vele vindplaatsen van Geastrum-

Sporen

26

soorten en voornamelijk van G. pseudolimbatum, een soort die elders bijna niet te vinden is. J. HeilmannClausen geeft een introductie van de corticioïde fungi, voor amateurmycologen die zich willen verdiepen in deze fascinerende groep. Dit artikel wordt geïllustreerd met een tekening van de microscopie van Hyphoderma setigerum en macroscopische foto’s van Piloderma fallax, Hymenochaete rubiginosa, Peniophora incarnata, Phlebia subochracea, Hyphoderma puberum, Hyphodontia paradoxa, Trechispora stevensonii, Sistotrema sernanderi, Botryobasidium aureum, Athelia epiphylla, Phanerochaete velutina, Coniophora puteana, Eichleriella deglubans en Thelephora terrestris. Tenslotte komen enkele bijzondere vondsten uit Denemarken aan bod, door K. Clausen. Hierbij werden foto’s gevoegd van Nemania reticulata en Multiclavula vernalis.

waarnemingen van Mycenastrum corium aan de Westkust (met kleurenfoto’s).

Rivista di Micologia 52 (2) (april-juni 2009) E. Horak, B. Senn-Irlet, M. Curti & E. Musumeci beschrijven een nieuw mosklokje uit Zuid- en CentraalEuropa: Galerina discreta (met kleurenfoto’s en microtekening). G. Zecchin en A. Bizzi beschrijven een nieuwe Lepiota-soort uit de sectie Stenosporae, L. porphyroxantha, en bespreken tevens de eerste Italiaanse vondst van L. boertmannii (met kleurenfoto’s en microtekening). M. Cervini gaat in op Leccinum cyaneobasileucum en L. brunneogriseolum die nu als synoniem worden beschouwd (met kleurenfoto’s). Het genus Campanella wordt besproken door G. Consiglio en L. Setti, waarbij C. caesia en C. inquilina als synoniemen worden beschouwd (met kleuren- en microfoto’s). A. Capelli belicht de variatie binnen Agaricus leucotrichus (met kleurenfoto’s). E. Battistin, N. Righetto en C. Zovadelli gaan in op de eerste Italiaanse vondst van Entoloma terreum (met microtekening en kleurenfoto’s). A. Boffelli laat enkele interessante vondsten uit Noord-Italië aan bod komen: Flammulina fennae, Tricholoma arvernense en Russula camarophylla (met kleuren- en microfoto’s). P. Roda laat tenslotte Tricholoma pseudonictitans en T. sudum de revue passeren (met kleuren- en microfoto’s).

Wist u dat… …er zelfs plaatjeszwammen onder water kunnen groeien? Het lijkt een goedkope aprilgrap, maar recent werd het volgende bericht in het prestigieuze tijdschrift Mycologia gepubliceerd: “In Oregon werd onlangs een franjehoed ontdekt waarvan de vruchtlichamen zich in het koude water van de Rogue River ontwikkelen. Géén zwam die groeit op takken die toevallig in het water beland zijn, maar een terrestrische soort die vooral op de rivierbodem groeit. Psathyrella aquatica, zoals de nieuw beschreven soort genoemd wordt, is toch in staat zijn sporen af te werpen zoals andere plaatjeszwammen. De paddenstoel slaagt erin gasbelletjes vast te houden onder de hoed, een proces dat nuttig is voor de sporenafworp”.

Cryptogamie Vol. 31 nr 1 (2010) In dit nummer beschrijven B. Buyck en G. Essayrtier ondermeer een nieuwe Entoloma uit Nieuw-Caledonië en een Noord-Amerikaanse Cantharellus. Verder vinden we er ook een overzicht van de truffels van Ligurië en hun verspreiding door M. Zotti, A. Vizzini e.a.

Frank, J.L., Coffan, R.A., Southworth, D. (2010). Aquatic gilled mushrooms: Psathyrella fruiting in the Rogue River in Southern Oregon. Mycologia 102, 1, 93-107.

Schweizerische Zeitschrift für Pilzkunde 1/2010 Twee minuscule ascomyceten op Polytrichum, Lizonia baldinii en L. emperigonia, worden besproken door B. Senn-Irlet (met kleurenfoto). E. Musumeci geeft een portret van Psathyrella spintrigeroides (met kleurenfoto en microtekening). Otidea caligata vormt het onderwerp van een bijdrage van M. Carbone (met kleurenfoto en microtekening). R. Flammer buigt zich over de vraag ‘Hoe kan men een giftige paddenstoel definiëren?’ Een korte bijdrage met kleurentekeningen van Leccinum nucatum en L. variicolor var. bertauxii krijgen we van A. Riva. Tenslotte wijdt H. Gsell een kort woordje aan Leucopaxillus pinicola.

De Aardster, jaargang 12, nr. 1 (jan-mrt 2010) In dit nummer worden de waarnemingen uit de maand december 2009 opgesomd en wordt een overzicht gegeven van de bijzondere vondsten in de Westhoek in 2009. Hieronder tal van kleine ascomyceten, enkele zeldzame Coprinus-soorten en de eerste Myriostoma coliforme voor België. P. Debaenst bespreekt vervolgens twee

Sporen

2010/3

27

Aankondiging “Les Myxomycètes” “Les Myxomycètes” is een nieuwe monografie over Myxomycetes of Slijmzwammen, samengesteld door Michel Poulain, Marianne Meyer en Jean Bozonnet, drie van de meest ervaren myxomycetologen van Frankrijk. Deze publicatie bestaat uit twee volumes. ♦

Het eerste met determinatiesleutels en uitgebreide beschrijvingen van de soorten (530 taxa) in het Frans en Engels (vertaling door Annie Kohn).

♦

Het tweede bevat 546 platen met macrofoto’s in kleur en zwart-wit tekeningen van de microscopische elementen.

Ook voor het determineren van Belgische myxomyceten is dit een onmisbaar werk. Formaat: 240 × 170 mm.

De verschijning is voorzien voor december 2010.

Er geldt een voordeeltarief voor de aankoop van dit werk vóór 31 oktober 2010, nl.

80 euro

in de plaats van 120 euro (na de vóórintekenperiode). De verzendingskosten bedragen 15 euro.

(hieronder kopie van het vóórintekenformulier)

BULLETIN DE SOUSCRIPTION à renvoyer impérativement avant le 31 octobre 2010 M., Mme, Melle ..................................................................................................................................... Adresse ................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................ Tél.

..................................... souhaite acquérir ….. exemplaires de l’ouvrage “Les Myxomycètes” aux prix de souscription de € 80,00 (+ € 15,00 de frais d’expédition) Je joins mon règlement à ce bulletin, pour la somme de …... € Signature:

Bulletin et règlement à adresser à: Philippe Cattin (trésorier-adjoint FMBDS) 8, avenue de la Pleine F-74000 Annecy - mail: [email protected]

Les souscripteurs étrangers doivent payer uniquement par virement postal à l’ordre de la FMBDS. IBAN : FR08 2004 1010 0700 0214 7G03 883 BIC : PSSTFRPPLYO

2010/3

Sporen

28

Ik heb een steen verlegd… Bram Vermeulen zong het: ‘Ik heb een steen verlegd, in een rivier op aarde…’ Hij maakte zich onsterfelijk, door het nummer en door de steen. Zijn spoor is niet meer uit te wissen: de loop van de rivier is gewijzigd. Laat ook UW sporen achter in deze nieuwsbrief! Er is toch zeker wel iets interessants te vertellen aan onze leden?? Zoals je wel gemerkt hebt, is er plaats voor allerlei nieuws in Sporen, de nieuwsbrief van onze mycologische vereniging: een anekdote, een mooie vondst, een verslagje, een aankondiging, een artikel over een bepaalde paddenstoel enz. Meer informatie? Hulp nodig bij het op papier zetten? Contacteer onze redactie! Gut, Georges, Robert, Peter, Wim en ondergetekende proberen driemaandelijks een goed blad af te leveren, maar dat kunnen we niet alleen. Sporen is er VOOR maar ook DOOR jullie. Zo wordt die nieuwsbrief een afspiegeling van wat leeft in de KVMV. Laten we het jaar van de (bio)diversiteit ook híér een beetje waarmaken. Danny M.

Sporen

2010/3

COLOFON SPOREN is een uitgave van de KVMV, de Koninklijke Vlaamse Mycologische Vereniging vzw. Afdelingen: Antwerpse Mycologische Kring (AMK), Mycologische Werkgroep Limburg (Mycolim), Oost-Vlaamse Mycologische Werkgroep (OVMW) en Zelfstandige Werkgroep voor Amateurmycologen (ZWAM). Voorzitter: Bernard Declercq Molenbergstraat 1, 9180 Stekene - 0475/35 95 83 - [email protected] Ondervoorzitter: Robert De Ceuster Kloosterbergstraat 34, 3290 Diest - 013/33 57 96 - [email protected] Penningmeester: Lieve Van Boeckel-Deceuninck Berten Pilstraat 20, 2640 Mortsel - 03/455 01 27 - 0475/268 167 - [email protected] Secretaris: Peter Verstraeten Draverstraat 29, 9810 Nazareth - 09/385 41 74 - [email protected] Ledenadministratie: Myriam de Haan Leopoldstraat 20, bus 1.1, 2850 Boom - 03/888 75 14 - [email protected] Overige bestuurders: André De Kesel, Haesaertsplaats 15, 2850 Boom - 02/260 09 38 - [email protected] Gut Driesen-Tilkin, Kruisheideweg 32, 3520 Zonhoven - 011/72 59 24 - [email protected] Roosmarijn Steeman, Bist 66, 2500 Lier - 0485/68 88 48 - [email protected] William Coeck, Brandstraat 40, 2850 Boom - 03/888 42 89 - [email protected] Wim Veraghtert, Bist 66, 2500 Lier - 0496/97 87 79 - [email protected] Internet: KVMV: www.kvmv.be Mycolim: www.mycolim.be

AMK: www.kvmv.be ZWAM: www.zwamleuven.org

Verantwoordelijke bibliotheek: Lucy De Nave, Jan Van Rijswijcklaan 277, 2020 Antwerpen - [email protected] FUNBEL Secretariaat: EmileVandeven, Opperveldlaan 14, 1800 Vilvoorde, 02/267 74 18. Lidmaatschap KVMV 2010: bedraagt 18,00 euro (gezinslidgeld 20,00 euro) te storten op rekening 737-0187576-21 van de Koninklijke Vlaamse Mycologische Vereniging, Groenenborgerlaan 171, 2020 Antwerpen. Voor buitenlandse leden bedraagt het lidmaatschap 20,00 euro (22,00 euro voor een gezin). De eventuele bankkosten worden gedragen door de opdrachtgever. IBAN-nummer BE17 7370 1875 7621, BIC-code KREDBEBB. Sterbeeckia en de nieuwsbrief Sporen (4 maal/jaar) zijn begrepen in het lidgeld.

Verantwoordelijke uitgever: Danny Minnebo, Kleine Molenstraat 19, 9290 Overmere Redactieleden: Georges Buelens, Robert De Ceuster, Gut Tilkin, Wim Veraghtert en Peter Verstraeten Eindredactie en layout: Danny Minnebo - 09/367 95 49 - [email protected] Verzending: Christine Van Lommel, Jozef Verbovenlei 34, 2100 Deurne Ieder lid kan publiceren in Sporen. Teksten voor het volgende nummer moeten vóór 1 novemer 2010 gemaild worden naar de eigen afdelingscoördinator: AMK > Wim Veraghtert - [email protected] MYCOLIM > Gut Tilkin - [email protected] OVMW > Peter Verstraeten - [email protected] ZWAM > Georges Buelens - [email protected] Foto’s of figuren in de tekst worden best nog eens afzonderlijk meegestuurd als beeldbestand, bijvoorbeeld .jpg.

Sporen wordt gerealiseerd met de steun van het Provinciebestuur van Antwerpen. COPYRIGHT © Het copyright voor tekst en illustraties van de artikels berust bij de Koninklijke Vlaamse Mycologische Vereniging (KVMV). Auteurs behouden het recht om de eigen tekst en illustraties voor andere doeleinden te gebruiken. Het is niet toegestaan volledige of gedeelten van artikels of illustraties over te nemen zonder toestemming van de redactie.

ISSN 2030-367X

Sporen 2010/3

België - Belgique

September 2010

2600 Berchem 1/2

Nieuwsbrief van de Koninklijke Vlaamse Mycologische Vereniging

P.B.

8/4784

V.U. D. Minnebo Kleine Molenstraat 19 BE-9290 Overmere Verzending: C. Van Lommel Jozef Verbovenlei 34 BE-2100 Deurne 03/322 64 06 Afgiftekantoor: Berchem 1/2 Erkenningsnummer P508807

SPOREN

De gegevens op het adresetiket zijn opgenomen in een geautomatiseerd gegevensbestand. Ieder lid kan de gegevens over zichzelf inzien bij de ledenadministratie.

Nieuwsbrief van de Jaargang 3 - Nummer 3 - September 2010

Recommend Documents