Schaarste algemeen generieke schaarstemaatregelen: vordering en (her)verdeling maatregel 1. vordering en onteigening 1a. centrale overheid 1a1. vordering eigendomsrecht of recht van gebruik van onroerende zaken (zie NB 1)
1a2. vordering eigendomsrecht of recht van gebruik van zaken (zie NB 1) 1b. decentrale overheid 1b1. vordering algemeen
instantie
wettelijke basis
1a1. minister V&J en minister Defensie, Koninklijk besluit mede op voordracht van minister EL&I
1a1. art. 23 Vorderingswet**
1a2. elke minister in overeenstemming met minister EL&I
1a2. art. 3a, 5 Vorderingswet*
1b1. burgemeester of voorzitter veiligheidsregio
1b1. art. 175, 176 Gemeentewet, art. 39 Wet veiligheidsregio's
1b2. onteigening algemeen (zie NB 2)
toelichting 1. Er is geen strikte scheiding tussen vorderen en onteigenen; vorderen kan ook het eigendomsrecht betreffen. Onteigenen is een vorm van vorderen, nl. de vordering van het eigendomsrecht.
1b2. De Onteigeningswet wordt niet genoemd in art. 39 Wet veiligheidsregio's. 1b2a. bij brand en watersnood: hoogste burgerlijke overheid, ter plaatse aanwezig, bij watersnood ook: waterschap (dagelijks bestuur, voorzitter, aangewezen lid bestuur)
1b2a. art. 73 Onteigeningswet; 1b2a. Inwerkingstelling is de waterbeheerder kan ook vormvrij (geen Koninklijk onteigenen o.g.v. art. 5.30 lid 1 besluit). Waterwet
1
maatregel
instantie
wettelijke basis
toelichting
1b2b. hoogste militaire autoriteit ter plaats aanwezig; voor onteigening door militair gezag, zie schema defensie
1b2b. art. 76a bis Onteigeningswet*
1b3. onteigening en beschikbaarstelling aan bevolking en bedrijven van levensmiddelen en (hier: incl. diervoeders), grondstoffen van levensmiddelen, huishoudelijke artikelen en brandstoffen
1b3. burgemeester na algemene of bijzondere machtiging minister EL&I (evt. na overleg met militair gezag) of op last van minister EL&I t.b.v. andere gemeenten
1b3. art. 76a ter t/m 76f Onteigeningswet*
1b2b en 1b3. ‘Hoogste militaire autoriteit ter plaatse aanwezig’ is niet hetzelfde als ‘militair gezag’. Militair gezag is een vorm van militair bestuur, ingesteld o.g.v. de Oorlogswet voor Nederland. Dat is alleen mogelijk ten tijde van de beperkte of algemene noodtoestand.
1b4. verbruiksartikelen bestemd voor bescherming en ontsmetting
1b4. burgemeester na algemene of bijzondere machtiging minister V&J
1b4. art. 76f bis Onteigeningswet*
2. hamsterverbod
2. minister EL&I
2. art. 3 Hamsterwet*
3. distributie 3a. aanwijzing distributiegoederen en distributieregeling (koop, levering etc., verbruik, gebruik etc., vervoer)
3a. minister EL&I, in overleg met minister Defensie t.a.v. zaken die voor Defensie beschikbaar dienen te zijn
3a. art. 3, 4*, 5*, 6*, 7* Distributiewet
3b. opgave voorraden
3b. minister EL&I (idem)
3b. art. 8 Distributiewet*
3c. prestatieplicht, aanwijzing
3c. minister EL&I (idem); ter
3c. art. 10a, 10c
2
2. Een hamsterverbod kan een voorloper zijn op een distributiemaatregel. 3. Art. 11 Distributiewet gaat uit van indeling van Nederland in distributiekringen. Elke gemeente vormt een kring. Het Distributiekringenbesluit (Stcrt. 1995, 31) is in 1997 ingetrokken (Stcrt. 1997, 94). Distributie is nog niet ingebed in de veiligheids-regio’s. 3c. Anders dan een algemene
maatregel en plicht tot winning, produktie, herstellen, levering etc.
instantie uitvoering van militaire taak met minister Defensie gezamenlijk (bij geen overeenstemming: minister Defensie)
wettelijke basis Distributiewet*
toelichting distributieregeling maakt de prestatieplicht het mogelijk om één of enkele concrete maatregelen te treffen.
5. in- en uitvoer
5. regering, bij amvb
5. art. 3:1 Algemene douanewet
5. Dit is geen noodrecht.
6. aanwijzing en optreden rijksheren, vertegenwoordiging minister in regionaal beleidsteam; uitoefenen van noodbevoegdheden namens de minister
6a. aanwijzing: regering, bij amvb; voor EL&I zijn op dit terrein aangewezen de directeuren van de Kamers van Koophandel
6. Art. 16 Prijzennoodwet (o.a. voor Vorderingswet en Hamsterwet), art. 10b Distributiewet, Aanwijzingsbesluit economische noodwetgeving (Stb. 1991, 447)
6. Rijksheren zijn vertegenwoordigers van de minister in de regio. Aanwijzing vindt plaats in de preparatiefase.
4. prijsmaatregelen zie schema prijzen en lonen
6b. optreden: krachtens algemeen mandaat of mandaat voor een bepaald geval door minister EL&I of andere minister, niet zijnde ministerpresident
De aanwijzing van de rijksheer voor EL&I o.g.v. art. 10b Distributiewet heeft nog niet plaatsgevonden. Het Aanwijzingsbesluit economische noodwetgeving is niet actueel (ook niet na gedeeltelijke modernisering in 2010, Stb. 2010, 729), zie het rapport De veiligheidsregio: afstemming tussen ketens, de rol van rijksheren in het moderne crisismanagement, provincie Noord-Holland, 2011.
3
BES eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) Voor de BES eilanden geldt specifieke wetgeving. Ter vergelijking zij hier vermeld: - Onteigeningswet BES *) Inwerkingstelling bij koninklijk besluit, hetzij separaat, hetzij nadat de beperkte of algemene noodtoestand is afgekondigd (Coördinatiewet uitzonderingstoestanden), tenzij urgentie onverwijlde inwerkingstelling noodzakelijk maakt (dan: o.g.v. ongeschreven recht). Art. 24 lid 1 Distributiewet was abusievelijk niet aangepast bij wijziging van deze wet in 1997, zodat de noodbepalingen zowel in werking moesten treden (art. 24 lid 1 oud) als in werking moesten worden gesteld (art. 24 lid 2 oud). Dat is hersteld bij de Wet modernisering noodwetgeving VenW en EZ (nieuw art. 22c en 24). Tot nog toe zijn de betreffende bepalingen van de Distributiewet echter nog niet in werking getreden dus voor toepassing van de noodbepalingen uit deze wet is nog steeds zowel inwerkingtreding als inwerkingstelling vereist. Art. 12 Hamsterwet was abusievelijk niet aangepast bij wijziging van deze wet in 1997, zodat de noodbepalingen zowel in werking moesten treden (art. 1 lid 1 oud) als in werking moesten worden gesteld (art. 12 lid 2). Dat is hersteld bij de Wet modernisering noodwetgeving VenW en EZ (nieuw art. 1 lid 1 en art. 12 lid 3). Tot nog toe zijn de betreffende bepalingen van de Hamsterwet echter nog niet in werking getreden dus voor toepassing van de noodbepaling uit deze wet is nog steeds zowel inwerkingtreding als inwerkingstelling vereist. **) Inwerkingstelling van art. 23 Vorderingswet kent een aparte procedure, een Koninklijk besluit waarbij de Raad van State moet worden gehoord. NB 1. In de Vorderingswet staat de uitzondering van zeeschepen en de Wet financiële betrekkingen buitenland 1994. Er zijn nog meer beleidsterreinen waarvoor specifieke vorderingswetgeving en onteigeningswetgeving bestaat, zoals de Noodwet voedselvoorziening, defensiewetgeving, art. 6.26 lid 1 Mediawet 2008, de Wet uitvoering Internationaal Energieprogramma (olie), algemene vervoersnoodwetgeving (binnenvaart, weg, spoor) en luchtvaartwetgeving, zie de schema’s van de betreffende beleidsvelden. NB 2. Noodonteigeningswetgeving is gebaseerd op art. 14 Grondwet. (Nood)onteigening dient te worden onderscheiden van vernietiging (zie Tekst en commentaar Openbare orde en veiligheid, 2de druk 2011, commentaar bij art. 14 Grondwet). NB 3. De bevoegdheden krachtens de in dit schema genoemde wetgeving zijn noodbevoegdheden, m.u.v. de bevoegdheden krachtens de Algemene douanewet en de bevoegdheden tot aanwijzing van rijksheren. Uit de voorwaarde van toepassing (buitengewone omstandigheden) volgt dat toepassing pas aan de orde is indien de normale bevoegdheden ontoereikend zijn, bijvoorbeeld indien huur of koop (tegen een redelijke prijs) niet mogelijk is (subsidiariteit).
4
NB 4. De Wet beschikbaarheid goederen heeft betrekking op de preparatiefase. Colofon Uitgave 2012: Auteur: Contact:
Provincies Noord-Holland, Flevoland, Gelderland en Overijssel Ernst Brainich Provincie Noord-Holland, Postbus 123, 2000 MD Haarlem Tel.: (023) 514 47 25, E-mailadres:
[email protected], Internetadres: www.noord-holland.nl Haarlem, mei 2012
5
