17-5-2014
GEFELICITEERD!
Evidence-based logopedie - wat is er in 10 jaar veranderd?
Dr. Hanneke Kalf
[email protected] | www.hannekekalf.nl | @hannekekalf 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
@hannekekalf
Afdeling Revalidatie: senioronderzoeker docent logopedist: ParC dagcentrum, slikspreekuur @Radboudumc
Evidence-based logopedie: 10 jaar!
expert logopedie docent twitteraar, blogger @ParkinsonNet 2004
Gent - 15 mei 2014
Taakverdeling
Wat ben jij? • Volger:
Onderzoekers genereren nieuwe kennis en evidentie voor effectiviteit
Behandelaars gebruiken nieuwe kennis en evidentie voor effectiviteit
Gent - 15 mei 2014
2011
Gent - 15 mei 2014
door anderen verzamelde evidentie toepassen.
• Gebruiker: zelf literatuurstudie uitvoeren en evidentie vergaren. • Expert:
zelf onderzoek doen naar ontbrekende informatie. [Smeijsters, 2009, Thema 1-09]
Gent - 15 mei 2014
1
17-5-2014
Dat mot je ‘n ander laten doen …
Take-home message voor volgers
Richtlijnen: leidraad voor de praktijk Uit abstract van de lezing:
Wat betekent dit voor de hardwerkende logopedist die per behandeling afrekent en geen tijd heeft om regelmatig wetenschappelijke literatuur bij te houden?
1 studie = géén studie systematic reviews: studies samenvatten en middelen
Richtlijnen toepassen!
RCT’s: beste design om het echte behandeleffect te vinden! Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
Helpt het of helpt het niet?! Evidentie uit onderzoek
Expertise van de therapeut
Goed logopedisch handelen - het beste voor elke patiënt Gezondheidszorgsysteem
Voorkeuren van de patiënt
Gent - 15 mei 2014
Helpt het of helpt het niet?!
Gent - 15 mei 2014
Heb jij alle antwoorden? Hoe is het ’t beste te verhelpen? Hoe lang duurt dat en is het resultaat blijvend? A. Ik denk dat ik goed behandel, maar ik kan er niet veel over zeggen. B. Dat kan ik goed uitleggen (en uitvoeren), want dat weet ik uit ervaring.
C. Dat kan ik goed uitleggen (en uitvoeren), want dat weet ik uit onderzoek.
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
2
17-5-2014
Mijn antwoorden: A: CVA-patiënt met een persisterende zeldzame slikapraxie. Ik weet niet of en hoe dit te behandelen is, maar ik ga een poging wagen door al mijn kennis en ervaring in de strijd te gooien. [En daarna ga ik het publiceren.]
Wat bij ontbreken van bewijs? Is het gevaarlijk, duur of pas effect op lange termijn?
Is het logisch, goedkoop en makkelijk te evalueren?
B: patiënt met een persisterende faryngeale afagie op basis van een Wallenberg-syndroom. Daar is nog geen evidentie voor, maar ik heb wel succeservaringen en een hypothese waarom mijn behandeling werkt. [En ik ga het verder onderzoeken]
C: parkinsonpatiënt met slikstoornis en vraag ‘helpt elektrostimulatie mij?’ Antwoord: nee, want u heeft geen spierzwakte en er is bovendien voldoende evidentie dat het u niet gaat helpen. [Heijnen et al. Dysphagia 2012,27,336-45; Baijens et al. Laryngoscope 2013, 2013,123, E38-44.]
Gent - 15 mei 2014
En evalueer het ook consequent!
Gent - 15 mei 2014
In 10 jaar tijd: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Gent - 15 mei 2014
1. Awareness evidence-based practice
Awareness Logopediestudenten leren het ook Practice-based evidence Meer evidentie PubMed = Google Meer open access Sociale media Apps Richtlijnontwikkeling Internationale samenwerking
Gent - 15 mei 2014
Evidence-based .. WAT?
evidence-based onderzoek
evidence-based handelen evidence-based cursus evidence-based handboek evidence-based richtlijn
Gent - 15 mei 2014
evidence-based literatuur
? hartcardiogram?
Evidence = wetenschappelijk bewijs uitkomsten van onderzoek ‘literatuur‘ Gent - 15 mei 2014
3
17-5-2014
2. Logopediestudenten leren het
Gent - 15 mei 2014
Ook dat wordt bestudeerd:
Gent - 15 mei 2014
3. Practice based evidence (PBE) Onderzoek op hogescholen: • nadruk op de ervaringskennis van de professional en de cliënt om samen verbetering te bereiken
Psychiatrie: • Nadruk op ervaring, context van behandelen en professionele autonomie van de behandelaar.
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
5. PubMed = Google
4. Er is meer evidentie! 1400
afasiebehandeling SLI
1200
1000
800
600
dyslexiebehandeling parkinson: spraak stottertherapie
400
200
parkinson: slikken
0 1980-1985
1985-1990
1990-1995
Gent - 15 mei 2014
1995-2000
2000-2005
2005-2010
2010-2014
Gent - 15 mei 2014
4
17-5-2014
Op de achtergrond:
Of gebruik gewoon google.be
("parkinson disease"[MeSH Terms] OR ("parkinson"[All Fields] AND "disease"[All Fields]) OR "parkinson disease"[All Fields] OR ("parkinson's"[All Fields] AND "disease"[All Fields]) OR "parkinson's disease"[All Fields]) AND ("deglutition disorders"[MeSH Terms] OR ("deglutition"[All Fields] AND "disorders"[All Fields]) OR "deglutition disorders"[All Fields] OR "dysphagia"[All Fields]) AND ("electric stimulation"[MeSH Terms] OR ("electric"[All Fields] AND "stimulation"[All Fields]) OR "electric stimulation"[All Fields] OR ("electrical"[All Fields] AND "stimulation"[All Fields]) OR "electrical stimulation"[All Fields])
Dus: gebruik pubmed.org alsof het google.be is!
Gent - 15 mei 2014
6. Meer open access
Gent - 15 mei 2014
Taadaaa:
Onderzoeksresultaten moeten voor iedereen beschikbaar zijn! • bij voorkeur gratis Financiering van publicaties: • nu: via abonnementen en bibliotheken • toekomst: door onderzoekers en subsidieverstrekkers
Gent - 15 mei 2014
IJSLP
Gent - 15 mei 2014
IJLCD
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
5
17-5-2014
Hoe weet ik dat?
7. Sociale media
LinkedIn
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
Logopedisch:
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
8. Apps
9. Richtlijnontwikkeling Richtlijnen worden geschreven om: • de snel groeiende informatiestroom hanteerbaar te maken, • de variatie in handelen tussen zorgverleners te verminderen, • het klinisch handelen meer te baseren op wetenschappelijk bewijs dan op ervaring en meningen, • en om transparanter te werken.
NVLF-app Apps van uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
6
17-5-2014
Hoe weet ik dat?
Eisen aan de richtlijn • EBRO-methode: evidence-based richtlijnontwikkeling
Klinische vraag
Wetenschappelijk bewijs conclusie: niveau 1-4
Aanbevelingen
Overige overwegingen: expertise, praktische aspecten enz.
Agree-criteria, o.a.: – onafhankelijk – deskundigheid – patiëntenperspectief CPLOL 26 May 2012
Gent - 15 mei 2014
Niveau’s van bewijs (volgens CBO) A1: A2: B: C: D:
systematisch review van minimaal 2 onafhankelijk van elkaar uitgevoerde A2 onderzoeken gerandomiseerd, geblindeerd onderzoek van goede kwaliteit en voldoende omvang vergelijkend onderzoek zonder kenmerken A2 (kleine RCT, case-control onderzoek) niet vergelijkend onderzoek (case series, n = 1, kwalitatief) mening van deskundigen
NB: in Engelstalige literatuur vaak net andere classificaties
Gent - 15 mei 2014
Opbouw tot aanbeveling • Uitgangsvraag • Samenvatting literatuur • Conclusie: • evidentieniveau 1 - 4 • Overige overwegingen: • beschikbaarheid, kosten, relevantie, patiëntenperspectief, andere meningen • Aanbeveling: • Sterk • Matig • Zwak
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
Overige overwegingen • Beschikbaarheid van test/middel/behandeling • Kosten • Geschiktheid volgens patiënten • Geschiktheid volgens werkgroepleden en toekomstige gebruikers • Passend in het gezondheidszorgsysteem Enzovoort
Gent - 15 mei 2014
7
17-5-2014
Interpretatie
Field-testing door beoogde gebruikers Is de richtlijn echt toepasbaar?
Sterk aanbevolen • Goede argumenten hebben om er vanaf te wijken. Aanbevolen • Het kan ook anders, maar dit heeft duidelijk de voorkeur. Is te overwegen • Zou je kunnen doen.
anders zeggen jullie: Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
Disseminatie, implementatie Disseminatie (verspreiding): • publiceren (boek en online) • en breed bekend maken Implementeren: • zorgen dat de richtlijn wordt toegepast • implementatieplan • indicatoren op basis van de richtlijn • implementatieonderzoek
De Neuroloog (2010)
Fysiopraxis Parkinson Report (2010)
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
Implementation
Welke zijn er dan?
Cursussen, hands-on training etc. Evidentie: getrainde logopedisten doen het significant beter dan ongetrainde logopedisten, ondanks dat de richtlijn al een jaar beschikbaar was. [Kalf & Munneke, Logopedie en Foniatrie maart 2010]
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
8
17-5-2014
En logopedische?
http://nvlf.logopedie.nl/site/instrumenten
In ontwikkeling: o.a. afasie en stotteren
Gent - 15 mei 2014
10. Internationale samenwerking
Gent - 15 mei 2014
www.speechbite.com
Gent - 15 mei 2014
ASHA
http://www.asha.org/members/guidelines.aspx
Gent - 15 mei 2014
Evidence-based richtlijnen Expertise van de therapeut
Evidentie uit onderzoek
Goed logopedisch handelen - het beste voor elke patiënt Gezondheidszorgsysteem
Voorkeuren van de patiënt
Gent - 15 mei 2014
Gent - 15 mei 2014
9