tested DR. FEICKERT ANALOGUE BLACKBIRD DRAAITAFEL
Een klassieker in de maak 41
De naam Chris Feickert en analoog zijn sinds het begin van deze eeuw synoniem. Na een doctoraal studie en een carrière in de chemische industrie neemt de dan 38 jarige Chris in 2002 een radicaal besluit. Hij verlaat de chemie en stort zich geheel op de muziekreproductie. Dat doet hij samen met een legendarische naam in de analoge wereld, Thomas Scheu. Scheu werkt al sinds het midden van de jaren ’80 aan het ontwerpen en verbeteren van draaitafels, armen en elementen. Chris komt het team versterken en vormt met Scheu een hecht duo. Dit duurt echter maar kort door het plotselinge overlijden van Thomas in 2004. Het werk moet toch doorgaan en Chris helpt Thomas’ vrouw Ulla verder met het in stand houden en uitbreiden van Scheu Analog. In 2005 is het tijd om volledig zelfstandig met ‘Dr. Feickert Analogue’ aan de slag te gaan.
NEXT
tested
Het eerste idee dat werkelijkheid wordt onder de Feickert naam is de Protractor. Dit is een heel ingenieus hulpmiddel om een element uiterst precies uit te lijnen voor de gebruikte arm. De Protractor is geschikt om met armen van 21,8 cm tot wel 45 cm te werken. Chris heeft de vergelijkingen die de Zweedse professor Erik Löfgren in 1938 heeft opgesteld om tot een zo laag mogelijke vervorming te komen in het ontwerp verwerkt. Het resultaat van een instelling met de Protractor is dat het element de ideale tangentiale positie heeft om zo de plaat het best af te tasten. De Protractor is een onmisbaar hulpmiddel gebleken voor iedereen die serieus met een draaitafel bezig is. Booreiland
42
Zoals gewoonlijk kruipt het bloed waar het niet gaan kan en Chris gaat aan de slag met het ontwerpen en ontwikkelen van een eigen draaitafel. Het resultaat is de Twin, een grote ‘naakte’ draaitafel waar de vorm de functie volgt. De functie was het zo precies mogelijk afspelen van vinyl zonder daarbij gehinderd te worden door storende mechanische resonanties van buitenaf. Hiervoor heeft Feickert het zogenaamde MARC, het Mechanical Anti Resonance Circuit bedacht. Al de ontwerpen van Chris hebben als gemene deler het zo goed als immuun zijn voor vibraties, ook die afkomstig zijn van luidsprekers. Door vibraties om te zetten in warmte hebben ze geen nadelige invloed op de draaitafel en dus ook niet op het uiteindelijke geluid. Na de Twin volgt de Triple, een zeer grote draaitafel die geschikt is om met drie toonarmen te werken.
Met de Twin en de Triple volgde Feickert de trend die de laatste tijd is ontstaan om draaitafels als een soort booreilanden uit te voeren met in plaats van helikopterlandingsplaatsen, montagepunten voor toonarmen. Lang niet iedereen is gecharmeerd van zo’n ontwerp. Chris kreeg dus ook de nodige vragen waarom zijn ontwerpen er zo uit zagen. Vraag een willekeurige muziekliefhebber naar hoe een draaitafel er uit ziet, dan krijg je als antwoord meestal de beschrijving van een draaitafel als een vierkante doos met een arm en een plateau. De klassieke draaitafel dus als een LP12, een TD124 of een 301. Dit zette Chris Feickert weer verder aan het denken. Kan ik een klassiek ogende tafel maken die toch alle voordelen van een ‘booreiland’ heeft? Al schetsend kwam er een langwerpige basis met ingebouwde precisie motor, uiteraard snaaraandrijving en een brede sleuf. De brede sleuf is voorzien van markeringen en binnen de sleuf kan de armmontage verschuiven. Deze opzet maakt het gebruik van armen van allerlei lengtes mogelijk. Alleen, het gebruik van het MARC concept om trillingen in warmte om te zetten gaat niet met een min of meer klassiek ontwerp samen. Chris moest dus een alternatief verzinnen om toch externe resonanties te weren zodat ze geen effect op de weergave zouden hebben. Uiteindelijk vindt hij de oplossing in een sandwich van aluminium en MDF dat muurvast aan elkaar is verbonden met stevige onzichtbare bouten. Het MDF heeft een warmtebehandeling ondergaan om het stijver en minder poreus te maken. Als plateau dient een dikke met
CNC machines gesneden schijf zwart Delrin. Dit materiaal is gekozen omdat het akoestische eigenschappen heeft die sterk overeenkomen met die van het vinyl waar platen van worden gemaakt. Het uiteindelijke productiemodel komt met de naam Woodpecker op de markt. Blackbird
Naast het basismodel (Woodpecker) brengt Dr. Feickert Analogue nu een wat uitgebreider model onder de naam Blackbird. Voor de test van deze draaitafel komt Chris Feickert naar ons toe om naast tekst en uitleg, ook de draaitafel op te bouwen en perfect af te stellen. Wanneer de grote kartonnen doos opengaat, zien we de eerste verrassing. Naast de externe voeding en zakjes met wat klein materiaal lacht ons ook een driekwart ronde zwarte aluminium plaat toe. De Blackbird is namelijk de eerste draaitafel die een ingebouwde Protractor heeft en dit is de afstelplaat ervan. Verderop zien we het gebruik ervan. Als de basis uit de doos komt blijkt dat de lager pen van het geinverteerde lager al gemonteerd is en op een eigen stalen bodemplaat staat. Verder vallen twee motor pullies op. De Blackbird is standaard uitgerust met twee Pabst motoren die 180 graden tegenover elkaar staan. Elektronisch staan deze motoren in een master - slave configuratie die voor een uiterste gelijkloop zorgt. Door het recht tegenover elkaar plaatsen van de motoren ondervindt het lager geen eenzijdige druk zoals bij een enkelvoudige motor. Verder voordeel van deze opstelling is dat de snaar het plateau nu nagenoeg tangentiaal aandrijft.
tested
DR. FEICKERT ANALOGUE BLACKBIRD DRAAITAFEL
De Blackbird heeft net als de Woodpecker een lange sleuf waar een armbord een plaats kan vinden aan de rechterkant, maar ook aan de linkerzijde van de draaitafel basis is nu ook een - zij het kortere - sleuf aangebracht. De Blackbird heeft dus twee motoren en kan aan twee armen een plaatsje bieden. Aan de onderkant van de basis heeft Chris een drietal verstelbare voeten gemonteerd die de noodzakelijke waterpas opstelling mogelijk maken en gelijk voor extra
demping zorgen. Net als bij klassieke draaitafels heeft ook de Blackbird een externe voeding, nu in de vorm van een eenvoudig ogende adapter voor in het stopcontact waarbij de verbinding met de draaitafel aan de onderkant wordt gemaakt. Installeren
Als de basis op de bedoelde plaats staat in de luisterruimte is de eerste stap het waterpas afstellen met be-
hulp van de verstelbare voetjes. Hierna wordt het zware 4 cm dikke Delrin plateau zachtjes over de lagerpen geschoven wat even duurt omdat de passing zo nauw is. Eenmaal geheel over de pen gezakt ziet de draaitafel er al aardig als een klassieker uit. Dan is het tijd voor het armbord. Dit woord dekt niet helemaal de lading want het gaat in feite om een Delrin schijf met doorvoer gaten voor de bouten om de schijf in de sleuf in de basis vast te zetten. Feickert
43
NEXT
tested 44
levert voor ieder denkbare arm een op maat gemaakt armbord, zelfs voor de meest exotische. Voor ons heeft Chris een DFA-1o5 arm meegenomen. Deze arm is door Jelco gemaakt naar specificaties van Feickert en is geschikt voor het relatief zware element dat we willen combineren met de Blackbird. Het armbord wordt vastgezet op 251 millimeter en hier blijkt de kalibratie langs de sleuf echt handig te zijn. Dan komt de arm uit zijn doosje en wordt de kabel door het gat in het armbord gevoerd en de arm voorlopig vastgezet. Het element dat we willen gebruiken is een Zu Denon DL-103 Grade 2 Prime. Het Japanse Denon maakt grote partijen van dit populaire element, de DL-103. Slechts enkele daarvan krijgen het Grade 2 Prime stempel wat inhoudt dat het verschil in uitgangsvoltage voor het linkeren rechterkanaal minder is dan 0,1%. Deze waarde geldt ook voor de impedantie van de interne spoel. Zu koopt deze elementen en test ze nogmaals om ze daarna te voorzien van een eigen aluminium behuizing. Deze is meer solide dan de originele behuizing, maar ook iets zwaarder. Dit element wordt nu in de elementhouder van de DFA-1o5 geschroefd. Als naaldkracht valt de keuze op 2,54 gram. Dan is het de beurt om de speciale Protractor uit te pakken en te installeren. Hiervoor is een apart gat in de bovenkant van de basis aangebracht. In dit gat komt een pen te zitten zodat de Protractor plaat gefixeerd kan worden met deze pin en de draaitafel spindel. Dit model Protractor biedt de mogelijkheid om een keuze te maken uit drie verschillende geometrische instellingen: Bärwald, Löfgren of Stevenson. We kiezen voor Löfgren. Eerst moet de overhang worden ingesteld. De naald moet precies op het kruispunt van de Linear Tracking Line op de Protractor en de Löfgren markering komen. Als dit is gebeurd, kan de arm worden vastgezet. Nu moet de extra pen worden verwijderd van de draaitafel om de hoek afwijking aan te passen voor zowel het buitenste als het binnenste nulpunt. Als het element voor beide posities recht staat is het werk met de Protractor gedaan.
Adjust + software
Nu pakt Chris een netbook computer met daarop zijn Adjust + software. Met deze software in combinatie met een speciale Adjust + testplaat is het mogelijk de gelijkloop in te regelen en de verticale instellingen van het element te doen. De netbook wordt aangesloten op de uitgang van de phono voorversterker en de testplaat gaat op de Blackbird. Op de plaat staat een voor het instellen van de gelijkloop gemaakte track. De software geeft nauwkeurig het aantal toeren weer op basis van de ontvangen frequentie van de testtoon op de plaat. Voor 45 toeren blijkt de Blackbird net wat te langzaam te draaien. Met minuscule stapjes is de snelheid aan te passen door een schroevendraaier in het bijbehorende instelgaatje te steken en stapje voor stapje de snelheid aan te
passen. Bij 33,3 toeren moesten de motoren net iets langzamer draaien. Nu de gelijkloop goed is, komt de azimuth instelling aan de beurt. Een test track levert een signaal aan de software die een grafische weergave op het scherm zet. Door nu de elementhouder voorzichtig in het horizontale vlak te draaien en in de grafiek de fase hoek en het niveau van beide kanalen in de gaten te houden, is de optimale instelling simpel en snel te vinden. Omdat met deze metingen naast fase hoek ook de kanaalscheiding in beeld komt is ook de VTA gelijk in te stellen door de arm iets hoger of lager in te stellen bij het lagerpunt. Een zo groot mogelijke kanaalscheiding betekent gelijk een juiste VTA. Luistertests
Het opbouwen van de draaitafel en het
tested
DR. FEICKERT ANALOGUE BLACKBIRD DRAAITAFEL
correct instellen van arm en element heeft bij elkaar nog geen half uur geduurd. Dit dankzij de Protractor en de Adjust + software. Iemand die wat minder ervaring heeft kan de klus zeker in een uur klaren, en anders is er de dealer nog die kan helpen. Chris raadt aan de draaitafel voorlopig constant te laten draaien. We sluiten de Tri TRV-EQ3SE phono versterker nu verder aan op de Audio Meishu die de Avantgarde Acoustic Duo Omega luidsprekers aanstuurt. We kiezen een eerste plaat uit, Neil Young and the Bluenotes - ‘This note’s for you’, lekker stevige muziek met veel blazers. Even schoonmaken met de borstel en dan de naald boven de groef. De armlift laat de naald uiterst behoedzaam in de groef zakken en daar komen de eerste tonen. Wat een heerlijk geluid, stevig, boeiend en pakkend, en dat nu al terwijl alles toch nog een beetje moet inspelen. We draaien zo nog een aantal plaatjes met Chris erbij en praten onderhand over allerlei muzikale zaken. Als Chris een paar uur later afscheid neemt om de kleine 700 kilometer terug naar huis af te leggen blijven we achter met een heel bijzondere draaitafel. Iedereen die de Blackbird ziet vindt het uiterlijk al een plaatje en dit geldt voor zowel audiofielen als niet audiofielen. Na een week gewoon lekker plaatjes draaien is het tijd voor de kritische luistertests. We hebben een stapel vinyl ge-
selecteerd met persingen uit diverse decennia en met diverse genres. Wat de Blackbird doet met een andere arm als bijvoorbeeld een Graham en een element als een Lyra weten we niet, maar wat we wel weten is dat de combinatie Blackbird + DFA-1o5 + Zu DL-103 een heel gelukkige is. Bij klassieke muziek is de combinatie in staat een groot beeld neer te zetten dat zich tot ver achter de luidsprekers uitspreidt. Vocalen zijn levensecht en hebben ‘gestalt’, een echt lichaam met hoogte en breedte. Bij kleine akoestische bezettingen levert de combinatie intimiteit en de juiste hoeveelheid warmte. Blues rock gitaargeweld uit de jaren ’70 vult de kamer zonder problemen en het volume kan ook zonder probleem stevig worden opgedraaid. De demping van de Blackbird vangt voldoende op om geen vervorming te laten ontstaan bij live niveaus. Moderne opnames waaraan de nodige aandacht is besteed laten hun digitale versies ver achter zich in openheid en precisie. Conclusie
De Blackbird is een klassieker in de maak. Niet alleen vanwege het uiterlijk, maar zeker vanwege de prestaties. Het belangrijkste van een draaitafel is stabiliteit. Het moet een rotsvast platform zijn voor de delicate bewegingen van de naald in het element. De Blackbird is dat rotsvaste platform. Kleine en gro-
te transienten hebben een razendsnel begin; een klap op een bassdrum heeft een echte aanslag, dan neemt het volume toe om daarna uit te sterven. In tegenstelling tot al die draaitafels die de motoren apart hebben opgesteld - of het er nu een is of drie - om resonanties te vermijden, de Blackbird vertoont geen spoor van invloed van de motoren op het geluid. De gebruikte luidsprekers zijn met 107 dB heel erg gevoelig, maar er komt geen spoor van motorgeluid de kamer in, met of zonder muziek. Feickert is heel goed geslaagd in zijn alternatief voor de MARC opzet. In deze prijsklasse is het vrij druk maar geen van de overige draaitafels op de markt biedt twee ingebouwde motoren, een op maat gemaakte Protractor, twee arm montagepunten die ook heel lange armen accepteren en ook nog een vriendelijk uiterlijk.
45
Tekst & foto’s: Henk Boot & Marja Vanderloo PRIJZEN DR. FEICKERT ANALOGUE BLACKBIRD € 4990 WOODPECKER € 3490 PROTRACTOR NG (LOS) € 160 ADJUST+ HOME/PRO € 249/€ 399 (VERKRIJGBAAR VIA SHOP.ADJUSTPLUS.BIZ) DALUSO TEL: +31(0)6-11354725 E-MAIL:
[email protected] WWW.DALUSO.NL
END
