Duitsland is ook maar een ratjetoe

Duitsland is ook maar een ratjetoe - De Standaard

http://www.standaard.be/cnt/dmf20150928_01891525

Home Duitsland (/plus) (http://www.standaard.be/plus/tag/duitsland)

OPINIE PAUL SCHEFFER GAAT WEL HEEL KORT DOOR DE BOCHT

Duitsland is ook maar een ratjetoe 29 SEPTEMBER 2015 | Els Snick

Het gemak waarmee Paul Scheffer Duitsland, ‘net als Nederland’, als calvinistisch afserveert, Els Snick heeft er moeite mee. Als die religie al een rol speelt in het denken en handelen van Duitsers, dan is haar ervaring dat andere godsdiensten er ook toe doen. En vooral: dat religie er nauwelijks toe doet.

1 van 6

30/09/2015 15:12



Asielzoekers krijgen wat levensmiddelen in een registratiecentrum in Berlijn. Tobias Schwarz/afp

Wie? Literatuurwetenschapper. Ze bereidt een boek voor over Duitsland. Wat? Wat Paul Scheffer ‘typisch Duits’ noemt, blijkt in gesprekken met Duitsers nauwelijks een rol van betekenis te spelen. De vluchtelingencrisis is een gedroomde kans om genuanceerd over Duitsland te schrijven en te spreken. Ook al juicht niet iedereen de Willkommenskultur toe, niemand zou zich vandaag nog laten verleiden om Angela Merkel met hitlersnor en hakenkruis te portretteren, zoals dat in volle Griekenlandcrisis nog gang und gäbe was. Wat jammer dan ook dat Paul Scheffer in een interview de clichés opwarmt als hij Merkels vluchtelingenpolitiek een ‘vorm van morele hoogmoed’ noemt (DS 26 september) (http://www.standaard.be/cnt/dmf20150925_01887165) . Dit vindt hij typisch Duits: ‘Eerst hebben ze ons hun begrotingsethiek opgelegd, nu leggen ze ons hun Gesinnungsethik op. Niet toevallig zijn beide calvinistisch van oorsprong. Dat is waarom de Nederlanders zich zo verwant voelen met de Duitsers’ concludeert hij ferm. Ik ken Nederlanders die het met dit laatste niet eens zullen zijn, maar voel me als Vlaming niet geroepen er een uitspraak over te doen. Dat Duitsland simpelweg gelijk gesteld wordt met calvinisme en de gemakshalve daaraan gelinkte vooroordelen over zuinigheid en geldzucht, is wel iets waartegen ik in het verweer wil komen.

Met dank aan Joseph Roth Ik maak op dit moment een reis kriskras door Duitsland, in de sporen van schrijver Joseph Roth (1894-1939), die er tussen 1925 en 1927 verschillende reisreportages heeft gemaakt. In Berlijn, Goslar (hoofdstad van de Harz) en Düsseldorf logeerde ik in de hotels waar ook hij heeft verbleven. Als u dit leest, zit ik wellicht in zijn lievelingshotel 2 van 6

30/09/2015 15:12



in Leipzig, van waar ik eind deze week doorreis naar München, waar ik mezelf op het Oktoberfest aan de ultieme Duitsland-test wil onderwerpen. In hotels, in de trein en op straat praat ik met mensen van allerlei slag en ik vraag wat het voor hen betekent om Duitser te zijn en hoe ze zich door buitenlanders bekeken voelen. Intussen lees ik wat Roth onderweg over Duitsland en de Duitsers heeft geschreven. Mijn vragen maken vaak heel wat emoties los. In (het traditioneel protestantse) Berlijn kreeg ik huiveringwekkende familiegeschiedenissen te horen die door oorlogen en dictaturen getekend zijn, van mensen bij wie ooit joodse en/of katholieke en/of protestantse grootouders in het geding zijn geweest. Maar de religieuze achtergrond blijkt zelden van betekenis als iemand probeert uitdrukking te geven aan hoe hij in de wereld staat. Ook in MiddenDuitsland en in het (traditioneel katholieke) Ruhrgebied vond ik nauwelijks mensen die zich met een bepaalde religie identificeren of het gevoel hebben dat hun doen en laten erdoor bepaald wordt. Als ik vraag naar een verband tussen het beeld van de hardwerkende Duitser en het protestantisme, wordt dat steevast weggewuifd. Religie speelt geen rol, dat krijg ik telkens weer te horen. Dat het carnaval in de Rijnstreek, traditioneel katholiek, ooit is ontstaan als vorm van protest en spot tegen de Pruisische (en dus protestantse) heersers in Berlijn, weten de meeste Rijnlanders niet eens. Het kan ze ook weinig schelen. Als er maar op tijd en stond gedronken, gegrapt en gefeest kan worden. Maar ook daar, in het westen van Duitsland, hebben – als ik doorvraag – verbazingwekkend veel mensen ouders of grootouders (gehad) die tijdens de oorlog uit het verwoeste Berlijn of Dresden zijn gekomen of na de oorlog als Heimatvertriebene uit Polen. Velen hebben hun grootouders (vooral grootvaders) niet gekend omdat ze geëmigreerd, verdwenen of omgekomen zijn vóór, tijdens of in de eerste jaren na de oorlog. Toen Roth de steenkoolmijnen en staalfabrieken van het Ruhrgebied en het Saarland bezocht, trof hij er vooral doodarme arbeiders die hun hoop vestigden op de socialistische strijd en voor religie geen belangstelling hadden. Onder de bedrijfsleiders en ingenieurs waren er velen die erg gecultiveerd en belezen waren en met wie hij graag over maatschappelijke thema’s praatte. Religieuze achtergrond vermeldt hij nergens. Het lijkt voor hem geen rol te spelen. Vast staat dat onder de bedrijfsleiders heel wat Joden waren.

3 van 6

30/09/2015 15:12



Noord versus zuid, oost versus west Ik verwacht tijdens mijn reis door het (katholieke) zuiden van Duitsland weinig of geen mensen aan te treffen die de these van Paul Scheffer onderschrijven en het calvinisme als oorzaak van hun (vermeende) spaarzaamheid en (dus) de rijkdom zien. Of zouden ze het Volkswagen-schandaal in het verre Wolfsburg als een protestantse uitwas beschouwen? In ieder geval worden de meeste mensen in Beieren erg in beslag genomen door de massa’s vluchtelingen die via Oostenrijk en Tsjechië het land binnenstromen. Sommigen hebben er moeite mee dat de voormalige DDR – zeg maar: het protestantse noorden – de afgelopen decennia hun zoveel geld heeft gekost, dat de straten in Thüringen en Saksen er vaak beter bij liggen dan die in Beieren of BadenWürttemberg. Veel Berlijners stoort het dan weer dat rijke Zwaben massaal uit Zuid-Duitsland naar Berlijn komen, er goedkope woningen opkopen, de huurprijzen voor de Berlijners onbetaalbaar maken en in winkels en cafés overal alleen hun Zwabische dialect spreken. Katholiek of protestants? Het zal ze worst wezen. Uiteindelijk proberen ze met z’n allen het comfort te beschermen dat ze gewend zijn. Zijn alle Belgen katholiek en alle Nederlanders protestants? Dan moet ik me misschien met de Duitsers verwant gaan voelen.

LEES MEER VANDAAG | OOK DAT NOG

Plagieerde ook Von der Leyen? (http://www.standaard.be/cnt/dmf20150929_01894195) VANDAAG | DUITSE POLITIEVAKBOND BEZORGD OVER GEWELD ONDER MIGRANTEN

‘Bescherm christenen en vrouwen in vluchtelingenkampen’ (http://www.standaard.be /cnt/dmf20150929_01894196)

4 van 6

30/09/2015 15:12



GISTEREN | SWASTIKA’S IN DUITSLAND

‘In Europa heerst nu eenmaal grote onwetendheid’ (http://www.standaard.be /cnt/dmf20150929_01893155) GISTEREN | CONGO/RWANDA

Zware bestraffing oorlogsmisdaden (http://www.standaard.be/cnt/dmf20150928_01891590) GISTEREN | DUITSLAND

Asielcentra meer belaagd (http://www.standaard.be/cnt/dmf20150928_01892043)

Els Snick

Toen Roth de steenkoolmijnen en staalfabrieken van het Ruhrgebied en het Saarland bezocht, trof hij er vooral doodarme arbeiders die hun hoop vestigden op de socialistische strijd

5 van 6

30/09/2015 15:12



ALLE ARTIKELS VAN DE LAATSTE 24 UUR » (/NIEUWS/MEEST-RECENT)

Meer? Lees de volledige krant digitaal. (http://www.standaard.be/plus/ochtend)

6 van 6

30/09/2015 15:12

Duitsland is ook maar een ratjetoe

Recommend Documents