Jaarbericht 2014 Stichting Senia Mensen met een gemeenschappelijke interesse bij elkaar brengen. Dat is wat we beogen met Senia. We ondersteunen mensen om via leesgroepen of museumgroepen gebruik te maken van het culturele aanbod: boeken lezen, musea bezoeken, workshops volgen. Wat de culturele interesse betreft leggen we nadruk op de interessesfeer van 50-plussers/gepensioneerden. Maar anderen zijn ook welkom.
Aantal deelnemers
Het aantal deelnemers aan onze leesgroepen en museumgroepen steeg in 2014 met 13%: aan het begin van het jaar waren er 4281 mensen aangemeld en aan het eind waren dat er 4825. Onderstaande grafiek laat de ontwikkeling zien sinds de oprichting van de stichting in 2009.
dec.
2014
dec.
2013
dec.
2012
dec.
2011
dec.
2010
dec.
2009
4825
Nieuwe activiteiten
4281
In 2014 zijn we gaan uitproberen of er belangstelling zou bestaan voor tijdelijke leesgroepen rond één thema. We kozen vanwege de actualiteit voor het thema Eerste Wereldoorlog. Deze groepen combineren proza, geschiedenis en poëzie rond dat ene thema. Er werd een aparte boekenlijst met leeswijzers ontwikkeld. Rond dit thema ontstonden negen leesgroepen. De groepen werden voor vier of vijf bijeenkomsten opgericht, en zouden daarna stoppen. Meer dan de helft ervan is na afloop van de vier bijeenkomsten doorgegaan als leesgroep geschiedenis.
3455 2806 2184 1395 0
Verloop
en museumgroepen, en lager bij geschiedenis en literatuur. De opzet van leesgroepen filosofie kampt met kinderziektes, de werkgroep filosofie doet er veel aan om het percentage opzeggingen omlaag te brengen. Bij de museumgroepen twijfelen we of we het aantal opzeggers kunnen verminderen. Een uitgebreide evaluatie volgt nog.
1000
2000
3000
4000
5000
6000
Er zit wel verloop in de groepen. Er zegden 1017 mensen op, om uiteenlopende redenen. We weten inmiddels dat verschil in interesse en niveau binnen de groep zelf de belangrijkste reden zijn om op te zeggen, naast persoonlijke omstandigheden. In 2014 was sprake van een gemiddeld opzeggingspercentage van 17%. Dat percentage was hoger bij de nieuwe programma’s filosofie
Voor de museumgroepen waar we in december 2013/januari 2014 mee gestart zijn, is het nog zoeken naar de juiste aanpak. Er blijkt veel behoefte te bestaan aan het bezoeken van musea met moderne kunst, en daar is dan meestal sprake van wisselende collecties. Het is moeilijk om daar door middel van museumwijzers meerwaarde bij te bieden. In de eerste plaats omdat de ‘houdbaarheidsdatum’ van de museumwijzers heel beperkt zou zijn. En verder omdat er vaak rondleidingen beschikbaar zijn die aansprekender zijn dan wat je op papier (in de museumwijzer) als uitleg kan aanbieden.
Rondleiding in Museum Beelden aan Zee
Overzicht
We eindigden 2014 met 707 groepen, eind 2013 waren dat er 619 en eind 2012 stonden we op 499 groepen. De verdeling was als volgt Lees-& museumgroepen
eind 2013
eind 2014
Literatuur, Ned. en vertaald Frans Duits Engels Geschiedenis Grote wereldklassieken Filosofie Museumgroepen Thema: WO1 Leesgroep Leest Amsterdam totaal:
457 23 5 16 76 5 34 2 1 619
471 22 7 16 90 5 73 13 9 1 707
Opvallend in bovenstaande tabel is de sterke groei van het aantal leesgroepen filosofie in 2014. Filosofie is een hype, en voor de leesgroepen is dan ook veel belangstelling. Er waren vaak veel belangstellenden op informatiebijeenkomsten, zodat de mogelijkheid bestond om meerdere leesgroepen te formeren, ingedeeld op interesse en niveau. Maar zoals eerder opgemerkt was de doorstroming in 2014 toch hoog. Van een sterke groei en een hoge doorstroming was ook sprake bij de museumgroepen. Informatiebijeenkomsten voor museumgroepen laten net als bij filosofie een hoge opkomst zien.
Ook de literatuur-leesgroepen namen in aantal toe, net als de leesgroepen geschiedenis. De leesgroepen ‘andere talen’ en wereldklassieken bleven min of meer constant.
Leeswijzers en museumwijzers
Elk jaar maken de leesgroepen een keuze uit een door Senia opgestelde literatuurlijst. Van de zes of zeven boeken die ze uitkiezen, ontvangen ze de leeswijzers thuis. Jaarlijks worden er voor literatuur (Ned.) geschiedenis en filosofie elk zo’n 20 leeswijzers gemaakt, en voor klassieken en voor andere talen elk 8 tot 10. In 2014 stelden we 18 museumwijzers samen. De leeswijzers en museumwijzers werden in 2014 samengesteld door professionals. Dat kunnen vrijwilligers/gepensioneerden zijn, bijv. afkomstig uit het onderwijs; daarnaast schakelen we ook freelancers in. En tenslotte wordt een aantal leeswijzers gemaakt door masterstudenten die hiermee hun opgedane kennis in praktijk brengen. De inbreng van studenten komt van de Rijksuniversiteit Groningen en werd ook het afgelopen jaar gecoördineerd door de Wetenschapswinkel Taal, Cultuur en Communicatie (voor de leeswijzers literatuur) en het Kenniscentrum Wijsbegeerte (voor de leeswijzers filosofie). We verstuurden ruim 27.000 leeswijzers en museumwijzers naar de deelnemers waarvan de meeste eind augustus. De ‘Grote Verzending’ is in augustus haast een evenement op zichzelf aan het worden, waar veel vrijwilligers graag aan meewerken en zelfs daarvoor hun tentje opslaan op de nabij gelegen camping.
Rondleiding door Raadhuis in Hilversum
Meest besproken boek in Senia-leesgroepen: Auke Hulst: Kinderen van het ruige land
Excursies en workshops In 2014 boden we weer een groot aantal excursies aan. Ooit zijn we gestart met excursies als toevoeging & extraatje bij boekenlijst, zoals naar Kasteel Amerongen n.a.v. het boek Rampjaar 1672. Maar dat motief – aansluiting op bepaalde boeken op de lijst – geldt nog maar voor een deel van het programma. Ook interessante architectuur is aanleiding voor stadswandelingen, net als bepaalde tentoonstellingen of de opening van een museum. Zo organiseerden we verscheidene rondleidingen ter gelegenheid van de opening van het Rijksmuseum. Succesnummers waren verder de rondleiding door het Scheepvaarthuis en de stadswandeling en rondleiding door het Concertgebouw en de buurt daaromheen, beide in Amsterdam.
Museum de Fundatie Rijksmuseum, rondleiding gebouw en schilderijen Tropenmuseum Museum Boerhave, rondleiding Tuindorp/Oostzaan, rondwandeling Scheepvaarthuis Hoorn, historische stadswandeling Concertgebouw en omgeving Historisch Dordrecht Eye en IJ Museum Beelden aan Zee Hombroich beeldenpark (bustocht) Zaanstad Amstel en Dageraad, boottocht en rondleiding Gevangenismuseum, rondleiding boevenbus Museum Doorn, rondleiding thema WO1 Eemhuis, rondleiding Kade en bibl De Bazel, rondleiding gebouw Lichttoer, wandeling kunstobjecten
Plaats Zwolle Amsterdam Amsterdam Leiden Amsterdam Amsterdam Hoorn Amsterdam Dordrecht Amsterdam Scheveningen Neuss Zaandam Amsterdam Veenhuizen Doorn Amersfoort Amsterdam Amsterdam
Deelnemers 45 deeln. 2 x, 58 deeln. 31 deeln. 16 deeln. 2 x, 32 deeln. 7 x, 142 deeln. 26 deeln. 4 x, 60 deeln. 30 deeln. 59 deeln. 21 deeln. 12 deeln. 2 x, 31 deeln. 41 deeln. 34 deeln. 26 deeln. 31 deeln 42 deeln. 14 deeln.
In totaal ging het om 31 excursies naar 19 bestemmingen waar in totaal 750 mensen aan deelnamen.
Workshops
Naast de excursies organiseerden we ook enkele workshops rond één boek (over klassieken als de Odyssee) en een bijeenkomst voor leesgroepen Engels (kerstbijeenkomst in Museum van Loon).
Regionale inspiratiedagen
In 2014 kozen we voor het eerst voor regionale kleinschalige bijeenkomsten om de boekenlijst te presenteren. We hielden de bijeenkomsten in 8 plaatsen, van Groningen en Heerenveen tot aan Venlo, en er deden 247 mensen aan mee. Op die manier kunnen deelnemers dichter bij huis naar een bijeenkomst van Senia om bijgepraat te worden en ervaringen uit te wisselen.
Samenwerking met ROC Amsterdam, leesgroepen In 2014 deed het ROC Amsterdam een verzoek aan Senia om mee te werken aan het vinden van vrijwilligers voor de begeleiding van leesgroepen van hun studenten. Aan dat verzoek hebben we gehoor gegeven, het leek ons een sympathiek project en het sloot goed aan op onze eigen activiteiten. Voor de studenten zijn de tijdelijke leesgroepen belangrijk: het lezen en bespreken van boeken heeft in positieve zin invloed op hun ontwikkeling, zo blijkt uit onderzoek. Voor onze deelnemers kan het een mooie gelegenheid zijn om in contact te komen met jongeren.
Bijeenkomst leesgroepen
Pauze bij een oprichting leesgroepen
geschiedenis in Hilversum
De opzet is als volgt: tijdens de lesuren Nederlands gaan steeds ongeveer 6 studenten met hun begeleider/vrijwilliger mee de klas uit voor hun leesgroep. Dat gebeurt vijf keer, steeds om de drie weken. Deelname was in 2014 voor de studenten niet verplicht, ze kregen er geen cijfer voor. In de groep wordt gesproken over lezen. Dat kan een hoofdstuk zijn dat de studenten vooraf lazen, of het betekent voorlezen van een deel van een boek. De bespreking levert gespreksonderwerpen op die de leerlingen bezighouden: van loverboys tot islam, van beroepskeuze tot homoseksualiteit, om maar eens een paar thema’s te noemen. Een oproep in april onder Senia-lezers leverde 32 reacties op van mensen die als begeleider wilden optreden. Nadat vraag en aanbod bij elkaar gebracht waren, konden in september acht leesgroepen van start gaan. Dat begin was spannend voor zowel de studenten als de vrijwilligers en de projectleiding. In de eerste proefperiode ging het met zes groepen goed, met twee niet. Daarvan leerden we dat door de wijze waarop het in de school georganiseerd is, vrijwilligers in de knel kunnen komen. Leerpunt één! Er bleek ook tussen de groepen grote verschillen. Dat riep vragen op over de boekenkeuze en hoe vrijwilligers zo goed mogelijk voorbereid konden worden. Er bleek behoefte aan intervisie en uitwisseling, onderzoek naar geschikte titels en het ontwikkelen van leesmaterialen. Zo leren we al doende. In 2015 volgt een evaluatie van het eerste seizoen. Tot slot: Het project draagt de naam: Samen lezen brengt meer dan je denkt! Dat bleek te kloppen. Studenten en vrijwilligers waren doorgaans enthousiast – genoeg om met het project door te gaan. Dat is mede mogelijk dank zij subsidie van de Stichting Lezen voor onderzoek naar het effect op de leesmotivatie van de studenten en het Oranjefonds aan Senia om het project verder in het land uit te breiden.
filosofie in Rotterdam Alexander
ORGANISATIE Vrijwilligers
Senia draait bijna helemaal op vrijwilligers, in 2014 ging het om 103 personen (in 2013: 82, in 2012: 61). Het zijn vrijwilligers die de boekenlijsten samenstellen en de leeswijzers becommentariëren voor leesgroepen literatuur, geschiedenis en filosofie. Binnen literatuur zijn er speciale werkgroepen voor leesgroepen Frans, Duits, Engels en klassieken. Daarnaast zijn er vormgevers voor de leeswijzers en kenden enkele werkgroepen externe eindredacteuren. Verder zijn er vrijwilligers actief in de functie van ambassadeurs, zij richten leesgroepen op in hun omgeving. Dat kan een provincie zijn (of zelfs meerdere) of een beperkte regio zijn of één stad. De ambassadeur onderhoudt binnen zijn of haar regio/woonplaats de contacten met bibliotheken, boekhandels, musea en andere plekken waar we lees- en museumgroepen oprichten. Daarnaast houden zij op bescheiden schaal contact met de leesgroepen die ze hebben opgericht. In ieder geval bellen de ambassadeurs naar de contactpersonen van de groepen als ze voor de eerste keer bij elkaar geweest zijn. Een flinke groep vrijwilligers verzorgt de excursies en stadswandelingen. Ze bereiden het programma voor, nodigen de gidsen uit, schrijven artikelen voor de nieuwsbrief en zijn gastvrouw/gastheer tijdens de excursies zelf. De begeleiders van ROC-leesgroepen vormen een nieuwe groep vrijwilligers binnen Senia. De meeste zijn afkomstig uit Senia-leesgroepen uit Amsterdam en het Gooi.
Studenten die onderzoek doen ihkv 'Gedeelde literatuur' o.a. in Senia-leesgroepen
Tenslotte zijn er steeds meer specifieke functies waarvoor we vrijwilligers aantrekken. Voor het onderhouden van contacten met de uitgevers bijvoorbeeld, voor eindredactiewerk en voor onderzoek.
Personeel en kantoor
Senia had in 2014 twee part-time personeelsleden in dienst voor de abonnementenadministratie en voor coördinatie van het vrijwilligerswerk en voor de boekhouding, respectievelijk José Hofman-van Valen en Marijke Slager. Om financiële ruimte te creëren om de personeelsformatie uit te breiden zodat ook de functie van de directeur betaald kan worden, en de inhoudelijke ondersteuning van de werkgroepen gegarandeerd is, werd in 2014 de prijs van abonnementen verhoogd van € 28,50 naar € 32,50. In 2014 werd de extra financiële ruimte eerst aangewend om de jaarlijkse dip in de liquiditeit in de zomermaanden weg te werken. Ons kantoor was gevestigd in Olst, we maken gebruik van een ruimte van Drukkerij De Kroon, naast station Olst.
Raad van Toezicht
De Raad van Toezicht kende in 2014 de volgende samenstelling: Theo Wernsen (voorzitter), Marianne Sieverding, Margreet van Krugten, André Schoonderbeek en Margot Jager.
Communicatie
Onze website vormde ook in 2014 een belangrijk middel om in contact te komen met potentiële geïnteresseerden. Daarnaast lieten we regelmatig van ons horen op Twitter en Facebook.
In sommige plaatsen komen leesgroepen in de bibliotheek bij elkaar.
Op Twitter treffen we vooral professionals (bibliotheken, auteurs, uitgevers) op Facebook vooral lezers/deelnemers. We gaven in 2014 maandelijks een digitale nieuwsbrief uit. De nieuwsbrief gaat naar alle deelnemers, en daarnaast naar mensen die zich ervoor aanmelden, in totaal 5300 adressen (in 2013 waren dat er nog 4000). Voor onze externe contacten van bibliotheken, uitgevers en musea maakten we in 2014 twee keer een speciale nieuwsbrief, afgestemd op de betreffende sector. Via de nieuwsbrief begonnen we aan een reeks ‘Poëzie-suggesties’ voor leesgroepen, waarvoor Poëtry International de input leverde. Het moet het begin worden van een programma ‘poëzie-leesgroepen’ te starten in 2015. In 2014 ontvingen we een bedrag van het Oranje Fonds om een nieuwe website te ontwikkelen. Deze hopen we in 2015 online te krijgen.
Samenwerking met anderen
Een belangrijke samenwerkingspartner was ook in 2014 weer de Rijksuniversiteit Groningen, waar twee wetenschapswinkels (Kenniscentrum van Wijsbegeerte, en Wetenschapswinkel Kunst, Cultuur en Media) het opstellen van leeswijzers en museumwijzers door studenten coördineerden. De leesgroepen bieden voor studenten ook mogelijkheden om onderzoek te doen, in het najaar ging het door NWO gesubsidieerde onderzoeksproject Gedeelde Literatuur van start, waarbij studenten aspecten van cultuuroverdracht in leesgroepen onderzoeken. De resultaten verwachten we begin 2015. Bibliotheken blijven onze meest ‘natuurlijke’ partner om mee samen te werken. Het aantal bibliotheken waarmee we goede contacten onderhouden,
Inpakken leeswijzers, augustus 2014
breidde zich ook in 2014 weer verder uit. Door bezuinigingen zijn sommige daarvan genoodzaakt om gas terug te nemen in de samenwerking met ons. Daartegenover staan bibliotheken die graag meer aandacht aan leesgroepen willen schenken en die het ook op prijs stellen als de groepen in de bibliotheek of in haar vestigingen, bij elkaar komen. Daarmee dragen de leesgroepen bij aan het doel van bibliotheken om op lokaal niveau een levendig centrum van cultuur te zijn. In sommige plaatsen ligt de nadruk in de samenwerking meer op boekhandels, die dan een ontmoetingsfunctie vervullen en ons de kans bieden leesgroepen op te richten. Eén van die boekhandels, boekhandel Verkaaik in Gouda, biedt op proef aan Senia-deelnemers aan dat de boeken die daar gekocht zijn, tegen 50% van de aanschafwaarde terug gekocht worden. Het is een experiment dat medio 2015 geëvalueerd zal worden.
Actief in 2014
Senia was in 2014 succesvol door de
enthousiaste inzet van: Cees van den Akker, Heleen Assen, Ineke Bakker, Immy Beijer, Ria Benschop, Herma Berendsen, Bep den Blanken, Mariet Boelhouwer, Henny de Boer, Lidewij Boggia, Joke Bokkers, Agnes Bots-Nijenhuis, Jan Brands, Marion van Bussel, Emelie van der Bijl, Anjo Craenen, Lenora Crom, Gonny Dekker, Tjeerd Doevendans, Helmi Duijvestein, Maggy van Eerd, Ria Essink, Ellen Van Eijk, Dory Ezechiels, John Frenk, Anne Marie Fuchs, Agnes Galesloot, Myra Geerling - Smith, Ann Giraud, Annelia Govers, Wil de Graaf, Maria de Graauw, Gerda Grin, Wies de Heer, Ans van Hille,
Bob Hoekstra, Marijke Hoogstins, Rita Hooijschuur, José Hurkmans, Christa de Jager, Margot Jager, José Jegen, Jan Jol, André Kamstra, Ine Keeris, Helene Knippenbergh, Margreet van Krugten, Klaas Linker, Riekje Linnebank, René van Loenen, Lidi van der Meijden, Annelies Mersel, Sandro Mink, Carolien Molenaar, Ton van Mourik, Sef Naus, Magreet Olthof, Carla Pieterse, Liesbeth Ram, Nellie van der Ree, Anita Rijnders, Henriette Ritter, Egbert Roosma, Alex van de Ruit, Miek van de Sande, Thea Schellekens van Haren, Marleen Schippers, Mirjam Schneider, André Schoonderbeek, Marianne Sieverding, Ida Smit, Marianne van Steekelenburg, Ria Stricker, Marjan van Strien, Bert Timmerman, Klaas Tuinema, Jetty van der Veen, Marjan Veenman, Dick Venema, Wies Venmans, Jan Verdegaal, Claire Verlinden, Magda Versteegen, Marcia Visser, Hilde van Vlaanderen, Bep Vlugter, Cees de Voogd, Ine Wanmaker, Gwendoline Weers, Theo Wernsen, Tine Wiegman, Adri Wientjes, Sonngard Winkler, Els de Wit, Robert Jan Wit, Jos van Wollingen, Riny Wolters, Martie Woudhuizen, Margareth Zeggelink, Margriet van Zevenbergen, Sophie van Zinnicq Bergmann en Josée Zuiver
Iedereen die een bijdrage leverde, heel erg bedankt. We hebben er in 2014 weer iets moois van gemaakt, en bewezen dat alleen‘ the sky the limit’ vormt. Ineke van de Rotte – directeur Senia Juni 2015
