BEDRIJFSPLAN
RIJN EN
IJSSEL
EN IJSSEL
RIJN
ENERGIE COÖPERATIE
ENERGIE COÖPERATIE
BEDRIJFSPLAN 1
2
Dit bedrijfsplan is opgesteld door Green Spread in opdracht van de gemeente Arnhem.
Oktober 2012
Utrechtseweg 310 Gebouw H02 6812 AR Arnhem T: 026 - 352 75 72 W: www.greenspread.nl E:
[email protected] 3
VOORWOORD
4
De transitie naar een duurzame energiehuishouding vergt zowel
De vraag naar en het aanbod van duurzame oplossingen verbinden en burgers
ondernemerschap als durf om op het lokale niveau de samenwerking op te
of bedrijven met de wens om te verduurzamen volledig ontzorgen: daar staat de
zoeken. Individuele zon-, wind- of warmteprojecten komen nu al regelmatig
Rijn en IJssel Energie Coöperatie voor. De gemeente Arnhem zal waar mogelijk
van de grond, maar er blijkt nog veel meer mogelijk wanneer inwoners, het
haar steentje bijdragen en de coöperatie stimuleren om de ontwikkeling door te
bedrijfsleven en de overheid gezamenlijk de schouders zetten onder een eigen
maken die in dit bedrijfsplan wordt geschetst.
duurzame energievoorziening. Een coöperatieve vorm biedt bij uitstek de gelegenheid deze kansen ook echt te benutten en zodoende de lokale economie
Duurzame energie als streekproduct: een mooier doel aan de horizon kan
van een stimulans te voorzien.
energiestad Arnhem zich niet wensen. Daarom hoop ik van harte dat eenieder bereid is de Rijn en IJssel Energie Coöperatie als lid, klant, partner of participant
Het lenteakkoord uit 2010 heeft reeds voorgesorteerd op de komst van een
te ondersteunen.
gemeenschappelijk duurzaam energiebedrijf in Arnhem. De gemeente vindt het van groot belang dat er ook in de toekomst voldoende en betaalbare energie
Margreet van Gastel
beschikbaar is voor iedereen. Het realiseren van energiebesparing en het opwekken van duurzame energie zijn in dat kader de voornaamste uitdagingen.
Wethouder Ruimte, Milieu en Grondzaken Gemeente Arnhem
In het bedrijfsplan van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie zijn deze opgaves vertaald in een lokale maatwerkoplossing voor Arnhem en omstreken. De regionale focus is bewust gekozen, zodat er voldoende financiële en organisatorische daadkracht ontstaat om meters te maken op weg naar een schone en betaalbare energievoorziening.
5
INHOUD
6
Voorwoord
2
4.4 Producten & diensten
32
Managementsamenvatting
6
4.5 Informatie & voorlichting
38
4.6 Projectbureau
42
8
4.7 Kosten en inkomsten
47
9
4.8 Conclusies
48
5 Energielevering
50
1 Inleiding 1.1 Waarom een energiecoöperatie voor Arnhem en omstreken? 1.2 Doelstelling bedrijfsplan 2 Context Rijn en IJssel Energie Coöperatie
11 12
5.1 Herintrede energielevering door lokale partijen
51
2.1 Regio Rijn en IJssel
13
5.2 Samenwerking met partner
52
2.2 Stakeholders
14
5.3 Marktanalyse
52
2.3 Regionale marktontwikkelingen
16
5.4 Financiële analyse
53
2.4 Reeds aanwezige initiatieven Regio Arnhem
16 6 Projectontwikkeling
3 Rijn en IJssel Energie Coöperatie
54
18
6.1 Waardepropositie projectontwikkelingsbedrijf
56
3.1 Doelstelling
19
6.2 Activiteiten
57
3.2 Missie, visie en waarden
19
6.3 Afnemers van de diensten
57
3.3 Coöperatie: toetreding en structuur
21
6.4 Middelen en partners
58
3.4 Coöperatie: organisatie en verhoudingen
22
6.5 Inkomsten en kostenstructuur
59
3.5 Energiediensten
24
3.6 Energielevering
24
3.7 Projectontwikkeling
24
3.8 Duurzaamheidsfonds
24
3.9 Kosten en opbrengsten coöperatieve ledenorganisatie
25
4 Energieservicepunt “De KAS”
7 Duurzaamheidsfonds
60
8 Financiële resultaten
64
9 Planning
68
10 Bronnenlijst
72
26
4.1 Inleiding
27
4.2 Marktonderzoek
28
4.3 Drie pijlers, één doel
31
Bijlagen
vanaf 74 7
MANAGEMENT SAMENVATTING
8
Waarom verschijnt dit bedrijfsplan?
Wat gaat de Rijn en IJssel Energie Coöperatie doen?
Het opstarten van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie is de primaire bedoeling
De coöperatie zelf verzamelt gegevens over klanten, hun wensen, behoeftes en
van dit bedrijfsplan. In mei 2012 is zij reeds formeel opgericht. Nu de koers
houdingen ten aanzien van thema’s als duurzaamheid en benut deze kennis als
van de coöperatie is uitgestippeld, kan de zoektocht naar financiering voor de
doeltreffende marketing- en salesorganisatie. In de praktijk wordt vanuit vier
beoogde activiteiten van start gaan. Tegelijkertijd kan de werving van leden,
“takken” toegevoegde waarde geleverd:
klanten, partners en participanten beginnen. Hoe meer mensen, bedrijven
•
energieservicepunt De KAS ontzorgt burgers, bedrijven en instellingen in
en organisaties zich bij de Rijn en IJssel Energie Coöperatie aansluiten,
het realiseren van besparing en verduurzaming. De KAS is geen marktpartij,
hoe daadkrachtiger zij wordt op weg naar een schone en betaalbare
maar verbindt de vraag naar duurzame producten en diensten met het
energievoorziening in Arnhem en omstreken.
lokale aanbod; •
Wat is de Rijn en IJssel Energie Coöperatie? De Rijn en IJssel Energie Coöperatie is een initiatief dat burgers, bedrijven en
de energieleveringstak is het nutsbedrijf dat duurzame stroom en warmte levert aan klanten van de coöperatie;
•
de projectontwikkelingsorganisatie richt zich op de grootschalige realisatie
instellingen uit de Rijn-en-IJssel-regio duurzame energie van lokale afkomst
van energiebesparing en duurzame energie (windmolens, zonneparken,
in het vooruitzicht stelt. De coöperatie profileert zich als een klantgerichte,
warmteprojecten et cetera);
samenwerkende en transparante organisatie. Zij biedt diensten en producten aan, levert duurzame energie en ontwikkelt opwekkingsprojecten. Dit houdt
•
het duurzaamheidsfonds is de financiële onderlegger onder alle activiteiten die vanuit de drie andere takken wordt geleverd.
in dat de doelgroepen minder afhankelijk worden van grote energiebedrijven, die steeds hogere tarieven rekenen. Sterker nog: een eigen, lokale
Wat is hiervoor benodigd?
energievoorziening geeft de plaatselijke economie en werkgelegenheid een
Draagvlak en geld. Dit bedrijfsplan wijst uit dat coöperatie in het derde jaar
forse impuls.
zwarte cijfers schrijft. In jaar 1 wordt nog € 75.000 meer uitgegeven dan dat er binnenkomt; in jaar 2 € 110.000. De coöperatie hoopt dat er opstartmiddelen
Wat wil de Rijn en IJssel Energie Coöperatie bereiken?
beschikbaar komen om een vliegende start te kunnen maken. Budget om direct
De coöperatie wil energiebesparing en de productie van duurzame energie in
een vaste coördinator van De KAS aan te kunnen stellen, is in het bijzonder
de kop van de Rijn-en-IJssel-regio stimuleren en organiseren. De coöperatie ziet
wenselijk omdat zo de kosten van extern personeel gedrukt kunnen worden. De
dat de transitie naar een schone, betaalbare en lokale energiehuishouding niet
coöperatie is daarnaast zeer gebaat bij projecten die zij kan ontwikkelen
eenvoudig van de grond komt en wil een verschil maken op dit vlak. Het streven is al met al om van duurzame energie een streekproduct uit de Rijn-en-IJsselregio te maken. 9
HOOFDSTUK 01 INLEIDING
10
De Rijn en IJssel Energie Coöperatie is in mei 2012 formeel opgericht. De
nu miljoenen betalen aan energiereuzen die niet zelden in buitenlandse handen
energiecoöperaties die de laatste jaren zijn ontstaan in ons land zijn nu eens
zijn. Dit geld kan ook voor de regio behouden blijven wanneer er, dankzij
burgerinitiatieven en dan weer organisaties die voortkomen uit de markt of
duurzame energiebronnen, een lokale energievoorziening wordt vormgegeven.
politieke kringen. Deze duurzame energiebronnen kunnen onze behoefte aan elektriciteit Voor de Rijn en IJssel Energie Coöperatie geldt dat zij zowel publieke als
en warmte op een schone, onuitputtelijke en betaalbare wijze invullen.
private wortels heeft. De gemeente Arnhem had begin 2012 Green Spread
De mogelijkheden van zonne-energie, windenergie, biomassa, warmte-
gevraagd een plan te maken dat de route tot en verrichtingen van een rendabel
koudeopslag, geothermie worden daarom steeds vaker omarmd. De noodzaak
energieservicepunt duidt. Tegelijkertijd was vanuit de markt, door OutSmart en
van de transitie naar een duurzame energiehuishouding wordt sterk onderkend
TK10, het idee voor een lokaal coöperatief nuts- en ontwikkelbedrijf uitgewerkt.
in de regio Arnhem. Op beleidsniveau hebben diverse gemeenten zichzelf aan
Besloten is de synergie tussen beide initiatieven te zoeken en de plannen te
een doelstelling gecommitteerd:
vangen onder één paraplu. •
De gemeente Arnhem wil in de periode 2010-2014 jaarlijks 3 procent
De Rijn en IJssel Energie Coöperatie omsluit daarom zowel een
energiebesparing realiseren en het aandeel duurzame energie in de totale
energieservicepunt als een leveringstak en een ontwikkelbedrijf. Deze drie
energiemix met 7 procent laten groeien.
takken kunnen los van elkaar worden beschouwd en vertegenwoordigen
•
De gemeente Rheden wil op lange termijn (2040) CO₂-neutraal zijn.
verschillende disciplines (zie hoofdstuk 3 t/m 6), maar vormen feitelijk wel een
•
De gemeente Renkum heeft het streven om op termijn een
drie-eenheid. In dit bedrijfsplan wordt toegelicht hoe deze takken elkaar kunnen
klimaatneutrale gemeente te zijn.
aanvullen en versnellen. Ondanks het beleid worden er te weinig projecten gerealiseerd die bijdragen 1.1 Waarom een energiecoöperatie voor Arnhem en omstreken?
aan het realiseren van de klimaatdoelstellingen. Versnelling is noodzakelijk.
Stijgende energieprijzen, uitgeputte bronnen, klimaatverandering: in een
Gemeenten zijn dan ook op zoek naar alternatieve manieren om het beleid
samenleving die draait op fossiele brandstoffen nemen de maatschappelijke
naar de praktijk te vertalen. In dat kader wordt hechtere samenwerking met
problemen steeds serieuzere vormen aan. Is er straks nog wel energie
marktpartijen gezocht. De komst van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie sluit
beschikbaar voor iedereen? Welke prijs wordt daarvoor betaald en aan wie?
hier naadloos op aan, maar voor het succes ervan dienen diverse knelpunten in
Wat is de invloed van de energiehuishouding op onze leefomgeving? Dat
acht te worden genomen.
zijn vragen die aan de orde zijn en een zoektocht naar alternatieve bronnen rechtvaardigen; temeer omdat inwoners en bedrijven uit Arnhem en omstreken 11
Aandachtspunten
Faciliterende overheid
Grootschaligheid en vermindering van regionale betrokkenheid
De Nederlandse overheid heeft een uiterst ambivalent gezicht ten aanzien
Traditionele marktpartijen zijn nauwelijks geïnteresseerd in het lokaal
van de verduurzaming van de energievoorziening. De overheid voorziet niet
opwekken van duurzame energie en richten hun aandacht voornamelijk op
in een krachtig beleid om de klimaatdoelstellingen te realiseren. De overheid
de Europese markt. Door de vele fusies en overnames van in eerste instantie
kiest voor een stimuleringsbeleid waarmee de energiemarkt zelf stappen kan
regionaal opererende energiebedrijven en de terugtrekkende overheid is de
zetten. Lokale overheden, zoals de gemeente Arnhem, zijn doorgaans bereid
lokale betrokkenheid sterk verminderd. De zeggenschap van lokale overheden
marktpartijen organisatorisch te ondersteunen bij het verwezenlijken van
is overgedragen aan Europese partijen zoals Vattenfall en RWE. De nieuwe
deze ambities. Financiële middelen worden beperkt beschikbaar gesteld. Het
aandeelhouders verlangen een hogere winstuitkering en richten zich op
uitgangspunt dat hierbij centraal staat, is dat duurzame projecten en initiatieven
bewezen grootschalige elektriciteitsopwekking. Projecten met hogere risico’s
op de middellange termijn economisch zelfstandig moeten zijn.
dienen een hoger financieel rendement te behalen dan andere. Hierdoor worden duurzame projecten veelal financieel onhaalbaar geacht.
Gebrek aan lokaal draagvlak en lokale betrokkenheid De duurzame transitie begint met kleinschalige ontwikkelingen, de zogenaamde
Gebrek aan kennis en regie
“grassroots initiatives”. Hierbij kan gedacht worden aan het realiseren van
Duurzame projecten vereisen voldoende kennis op zowel technisch als
zonnepanelen op een schoolgebouw of energiebesparing bij woningen. Door de
financieel en juridisch gebied. Veel lokale initiatieven stranden vanwege het
betrokkenheid van lokale bedrijven en inwoners te verhogen, is het mogelijk de
gebrek aan inhoudelijke kennis en ervaring. Kennis over financiering is een
noodzakelijk geachte versnelling aan te wakkeren; wanneer initiatieven op het
vereiste, aangezien duurzame projecten over het algemeen een lange looptijd
vlak van duurzame energie de mogelijkheid tot burgerparticipatie bieden, wordt
hebben. De aandacht en de kennis zijn versnipperd en er wordt onvoldoende
ook de “massa” verleid tot het maken van duurzame keuzes.
schaalgrootte bereikt om grotere (groene) financieringsfondsen aan te boren.
In het algemeen willen steeds meer consumenten betrokken worden bij
De energievoorziening bestaat uit een lange keten waarin verschillende publieke
het ontwikkelingsproces van producten en diensten. Deze prosumenten
en private partijen een rol spelen. De keten van energieproductie, -transport
willen actief deel uitmaken van de ontwikkeling en genereren van ideeën
en -distributie omvat naast technische veel financiële en juridische aspecten,
en hopen op een moment van “fame”. Daar zijn al diverse voorbeelden van
die verschillen per activiteit. Om die reden wordt de Rijn en IJssel Energie
waarneembaar; of het nu het product of de dienst zelf betreft, de verpakking of
Coöperatie in dit business plan geïntroduceerd als een organisatie met een
het meedenken ten aanzien van de campagne eromheen. Op dit vlak heeft het
projectontwikkelings-, leverings- en dienstentak.
bedrijf, de leverancier of de retailer evenwel nog steeds de regie. Deze partijen hebben doorgaans de grootste invloed op de uitkomst van het product of de dienstverlening.
12
Tegelijkertijd ontwikkelen zich initiatieven waarbij de consument zelf de regie
Kiezen voor een lokale en duurzame energievoorziening impliceert dat er werk
heeft en producten of diensten zowel voor als door de consumenten worden
wordt gemaakt van een oplossing voor de stijging van de tarieven. De kostprijs
ontwikkeld. In plaats van de doelgroep te instrueren en te inspireren, is het zaak
van iedere kilowattuur staat immers voor een veel langere periode vast als er
de consument te faciliteren en te adviseren op weg naar het gewenste resultaat.
energie uit windmolens, zonnepanelen en duurzame varianten aan het systeem
Een coöperatie die in samenwerking met leden, klanten en participanten een
wordt toegevoerd. Deze kostprijs daalt bovendien hard.
lokale energievoorziening wil optuigen, moet zich hier goed van bewust zijn. 1.2 Doelstelling bedrijfsplan Energieprijsstijgingen
De voorgenoemde knelpunten schetsen een speelveld dat enerzijds verklaart
Consumenten en bedrijven hebben de laatste jaren met flinke
waarom de samenleving vandaag de dag nog op fossiele bronnen draait.
energieprijsstijgingen te maken gehad. De onderstaande CBS-grafiek laat zien
Anderzijds refereren ze aan het verlangen om de energiehuishouding anders in
dat de consumentenprijs voor elektriciteit in een periode van tien jaar meer dan
te richten, zodat een schone, betaalbare en betrouwbare energievoorziening
verdubbeld is.
kan worden gerealiseerd. De Rijn en IJssel Energie Coöperatie wil het vehikel zijn dat dit verschil kan maken in de geografische context van Arnhem en omstreken. Het oprichten en opstarten van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie is de
Tarief kleinverbruik (exclusief BTW)
primaire bedoeling achter het onderliggende document.
300
In het bedrijfsplan wordt beschreven hoe de coöperatie de versnelling wil realiseren die benodigd is voor de totstandkoming van een duurzame energievoorziening. Daarbij wordt aangegeven hoe de afzonderlijke domeinen -
200
de projectontwikkeling, energielevering en diensten - met elkaar samenhangen. Het opzetten van de gehele organisatie zal bij aanvang niet direct worden
150
gerealiseerd. In eerste instantie worden de basale organisatieonderdelen opgezet. In een latere fase wordt de organisatie opgeschaald. In dit bedrijfsplan staat beschreven hoe de energiecoöperatie zich in de komende periode
100
wil ontwikkelen.De ontwikkelingssnelheid van de coöperatie hangt af van de middelen waarover de coöperatie beschikt. Een belangrijk doel van het 2014
2012
2010
2008
2006
2004
2002
2000
0 1998
€ / 1.000 kWh
250
onderliggende bedrijfsplan is het verkrijgen van draagvlak bij publieke en private partijen die willen samenwerken met de coöperatie. 13
HOOFDSTUK 02 CONTEXT RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE 14
In hoofdstuk 1 zijn de contouren geduid van het speelveld waarin de Rijn
In de directe omgeving van Arnhem bestaat nog geen soortgelijke organisatie.
en IJssel Energie Coöperatie gaat werken aan haar verankering in de lokale
De geografische scope van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie wordt dan ook
energiemarkt. Op de achtergrond zijn er diverse trends en contextuele
mede bepaald door het focusgebied van de reeds bestaande initiatieven. In de
parameters herkenbaar die relevant zijn voor de strategie die de coöperatie
onderstaande figuur staat deze scope in het oranje weergegeven. De grenzen
kiest. Deze context wordt in dit hoofdstuk beschreven.
van alle gebieden zijn indicatief afgebeeld en in de praktijk uiteraard veel flexibeler.
2.1 Regio Rijn en IJssel Het ontwikkelen en vermarkten van een streekproduct vraagt om een heldere
Het is evenwel een feit dat de kern van het Rijn-en-IJssel-gebied bestaat uit
definitie van het afzetgebied, oftewel de doelgroep. Feitelijk kan ieder
de gemeenten Arnhem, Duiven, Lingewaard, Overbetuwe, Renkum, Rheden,
huishouden, bedrijf of organisatie gebruikmaken van de energiediensten die
Westervoort en Zevenaar. Ook energievragers uit de gemeenten Doesburg en
de Rijn en IJssel Energie Coöperatie levert. De naam van de energiecoöperatie
Rijnwaarden behoren tot de doelgroep, maar zij zijn in het omliggende gebied
verraadt reeds dat het hier gaat om het stroomgebied van de rivieren Rijn en
gesitueerd. Samengevat gaat het om een gebied van ongeveer tien kilometer
IJssel, en dan vooral om het gebied rond Arnhem, het punt waar de Rijn zich
rondom Arnhem.
splitst in de Neder-Rijn en de IJssel. De kracht van een lokaal georiënteerde coöperatie zit in het feit dat zij zich nauw verbonden voelt met haar doelgroep en niet buiten haar eigen geografische kaders treedt. In de provincie Gelderland zijn de afgelopen periode diverse initiatieven ontloken die zich inzetten voor de productie en afzet van duurzame energie in de eigen regio. Lochem Energie, de Achterhoekse Groene Energiemaatschappij (AGEM), Vallei Energie, DeA en de Zutphense EnergieTransitie (ZET) zijn hier voorbeelden van.
15
2.2 Stakeholders
(zie hoofdstuk 3) is - bedrijven buiten beschouwing gelaten - wel gelijk aan het
Inwoners
aantal inwoners.
In het focusgebied van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie bevinden zich 412.431 inwoners, verdeeld over 186.870 huishoudens, zoals blijkt uit de
Uit de tabel blijkt daarnaast dat de huishoudens uit het focusgebied samen
onderstaande CBS-tabel met daarin data uit 2011.
jaarlijks € 376,8 miljoen betalen aan energiebedrijven, uitgaande van de aanname dat een gemiddeld gezin ieder jaar voor € 1.600,- aan energie
Gemeente
Plaatsen
Inwoners (aantal)
Huishoudens (aantal)
Bedrijven (aantal)
Energiekosten huishoudens (milj. euro)
verbruikt. Nu worden deze gelden nog vaak geïncasseerd door de grote energiereuzen die niet zelden in buitenlandse handen zijn. De Rijn en IJssel
Arnhem
Arnhem
148.070
74.453
20.735
119,1
Duiven
Duiven
25.550
10.246
3.635
16,4
Energie Coöperatie ziet dat dit anders kan en maakt zich er sterk voor dat deze
Lingewaard
Huissen, Bemmel, Gendt
45.589
18.606
5.925
29,8
Renkum
Renkum, Oosterbeek, Wolfheze
31.559
13.997
5.540
22,4
enorme bedragen voor de eigen regio behouden blijven, onder meer door het
Rheden
Rheden, Dieren, Velp
43.982
20.320
1.490
32,5
Rozendaal
Rozendaal, Imbosch, Terlet
Westervoort
Westervoort
Zevenaar
Zevenaar, Giesbeek
Totaal kerngebied
1.512
632
285
1,0
15.336
6.410
1.615
10,3
32.234
14.233
4.240
22,8
343.832
158.897
43.465
254,2
geld terug te laten vloeien in lokale opwekkingsprojecten wat duurzame energie betreft. Bedrijfsleven
Doesburg
Doesburg
11.636
5.146
1.360
8,2
Ook het bedrijfsleven in Arnhem en omstreken maakt deel uit van de doelgroep
Overbetuwe
Heteren, Zetten, Driel, Elst
45.953
18.240
7.120
29,2
van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie. Uit de tabel aan de linkerzijde van deze
Rijnwaarden
Lobith, Pannerden
11.010
4.587
285
7,3
68.599
27.973
8.765
44,8
412.431
186.870
66.850
376,8
Totaal omliggend gebied Totaal
Het geld dat inwoners nu nog betalen aan grote energiebedrijven die soms zelfs in eigendom van buitenlandse partijen zijn, kan dankzij de coöperatie terugvloeien in de eigen regio. De energiecoöperatie kan de lokale economie zodoende van een stimulans voorzien, ook omdat er op dit niveau werkgelegenheid ontstaat. Vanuit het perspectief van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie is juist het aantal huishoudens interessant, omdat één huishouden doorgaans één energieaansluiting heeft en dus één potentiële klant van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie is. Het potentieel aan leden en participanten 16
pagina valt op te maken dat er nog eens 66.565 potentiële klanten voor de coöperatie zijn wanneer het vizier ook op het bedrijfsleven wordt gericht. De energiebehoefte van een bedrijf is, gemiddeld gesproken, vele malen groter dan de energiebehoefte van een huishouden. Dat maakt deze subdoelgroep extra interessant voor de Rijn en IJssel Energie Coöperatie, temeer omdat via een bedrijf ook de mensen achter de organisatie kunnen worden bereikt. Tevens is er de mogelijkheid voor bedrijven om zich als samenwerkingspartner aan de coöperatie te verbinden. Vanuit die hoedanigheid kunnen bijvoorbeeld gezamenlijk acties, producten of marketingactiviteiten worden vormgegeven, terwijl de coöperatie ook voor de gunning van opdrachten bij deze partner kan aankloppen.
Bedrijven kunnen tot slot ook aanbieder worden van een product of dienst die
Gemeenten
(mede) via de coöperatie wordt vermarkt; zie paragraaf 4.2. Al met al kunnen
Gemeenten zijn zeer belangrijke stakeholders voor de coöperatie. Vanuit haar
bedrijven op de volgende manieren verbonden zijn aan de coöperatie:
publieke rol kan een gemeente de coöperatie goed ondersteunen door het
•
als klant;
verschaffen van de waardevolle ingangen. Daarnaast kan de coöperatie een
•
als samenwerkingspartner;
operationele rol op zich nemen bij het verwezenlijken van het beleid van een
•
als aanbiedende partij.
gemeente: activiteiten die de overheid wenst te ondernemen, kunnen door de coöperatie ten uitvoer worden gebracht.
Onderwijsinstellingen De Rijn en IJssel Energie Coöperatie streeft naar een hechte samenwerking
Ook kunnen de communicatiekanalen van gemeenten worden benut bij
met de onderwijsinstellingen in haar focusgebied. Zowel op middelbaar
het uitdragen van actualiteiten en informatie omtrent energiebesparing en
als hoger onderwijsniveau wordt een samenwerking als zeer wenselijk en
duurzame energie. De Rijn en IJssel Energie Coöperatie mikt op succesvolle
versterkend beschouwd. De Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft zich
samenwerking met de volgende gemeenten: Arnhem, Doesburg, Duiven,
duidelijk uitgesproken voor een duurzame economie. In samenwerking met de
Lingewaard, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Westervoort en
hogeschool zullen studenten direct in aanraking kunnen komen met projecten
Zevenaar.
die zich richten op duurzaamheid. Het ROC Rijn IJssel kan evengoed optreden als klant of samenwerkingspartner van de coöperatie en staat hier net als de HAN voor open; zie bijlage 1. Naast de HAN en het ROC zijn er nog diverse andere onderwijsinstellingen met wie de Rijn en IJssel Energie Coöperatie hoopt te kunnen samenwerken. Dit zijn: ArtEZ, HBO Nederland, ROC A12 en de Arnhem International School.
17
2.3 Regionale marktontwikkelingen
2.4 Reeds aanwezige initiatieven Regio Arnhem Binnen de regio Arnhem zijn er reeds meerdere bedrijven en organisaties
Opschaling traditionele energiebedrijven
die zich bezighouden met de verduurzaming van de energievoorziening. Het
Arnhem heeft van oudsher veel economische activiteit gekend in de
daadwerkelijk leveren van duurzame energie wordt anno 2012 alleen opgepakt
energiesector. Bedrijven als Nuon, Essent, KEMA en TenneT bepalen het beleid
door landelijke spelers als Greenchoice en Eneco. Het lokaal aanbieden van
vanuit Arnhem. Door de opschaling van deze bedrijven (Nuon is eigendom van
duurzame producten en diensten wordt wel reeds opgepakt door een aantal
het Zweedse Vattenfall; Essent van het Duitse RWE) zijn de hoofdkantoren de
partijen.
afgelopen jaren verhuisd naar andere steden. De werkgelegenheid in Arnhem is De Groene Vos
daardoor aanzienlijk afgenomen, zoals ook blijkt uit de grafiek hieronder.
Stichting Kom op voor een duurzame wijk / De Groene Vos is een duidelijk
Aantal banen
Ontwikkeling banen energievoorziening regio Arnhem
voorbeeld hiervan. Deze Arnhemse organisatie heeft als missie om op lokaal
4500
niveau en op een professionele wijze bij te dragen aan duurzame ontwikkeling.
4000
Zij wil mensen en organisaties motiveren en inspireren tot een duurzame
3500
levensstijl.
3000
Tot op heden is dat onder meer tot uiting gekomen in wijkgerichte
2500
energiebesparingscampagnes en een fysiek punt voor de verkoop van
2000
allerhande duurzame producten. De Groene Vos heeft de ambitie om
1500
een bedrijfsmatige groei te realiseren en haar takenpakket te verbreden:
1000
in de toekomst wil zij onder meer adviezen geven, educatie verzorgen, flexwerkplekken aanbieden, vervoersmiddelen verhuren et cetera.
500
Duurzaamheid staat bij al deze activiteiten centraal en de plannen met
18
2012
2011
2010
2009
2008
0
betrekking tot het energieservicepunt van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie (zie hoofdstuk 4) wordt logischerwijs met veel interesse gevolgd.
Het Groene Hert
Gemeente Arnhem
Het Groene Hert is een soortgelijk voorbeeld. Het Groene Hert is fysiek
Duurzaamheid dient het publieke belang en daarom wil de gemeente Arnhem
gesitueerd in Nijmegen, maar richt zich op toenemende mate op gebieden
haar inwoners en het bedrijfsleven stimuleren als het gaat om het leveren van
buiten haar thuisstad, waaronder Arnhem en omgeving, hoewel een
een bijdrage aan de duurzame transitie.
oriënterend gesprek met de Rijn en IJssel Energie Coöperatie tot op heden niet heeft geleid tot follow-up vanuit Nijmeegse zijde. Het Groene Hert profileert
De gemeente Arnhem kenmerkt zich in het algemeen als een creatieve
zich evenwel als zenuwcentrum op het gebied van duurzaamheid waarbinnen
en groene gemeente. Creatief op het gebied van educatie, cultuur en
activiteiten plaatsvinden voor consumenten en bedrijven. Advies, informatie,
ondernemerschap. Groen in de vorm van natuur en parken in en om de stad,
hulp, producten, werkplekken: dat kunnen consumenten vinden op de locatie
maar ook in de vorm van duurzaamheid. Met al meer dan zestig jaar elektrische
in Nijmegen. Bedrijven kunnen hier hun duurzame producten en/of diensten
stadsbussen, de thuishaven van vele energiebedrijven, het convenant “Energie
promoten.
made in [Arnhem]” et cetera. De gemeente faciliteert, adviseert en coacht. Het bedrijfsleven en de burgers bundelen krachten. Ondernemers en inwoners worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden en voelen zich ook verantwoordelijk. Ze zijn betrokken bij het ontwikkelen en tot stand komen van diverse duurzaamheidstrajecten en kunnen het kloppende hart van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie vormen.
19
HOOFDSTUK 03 RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE 20
De Rijn en IJssel Energie Coöperatie, de organisatie die centraal staat in dit
3.2 Missie, visie en waarden
bedrijfsplan, heeft het streven om de energietransitie in Arnhem en omstreken
Missie
te versnellen en een positief verschil te maken als het gaat om de lokale
Het leveren van groene energie uit de productie van duurzame bronnen in de
economie en werkgelegenheid in het bijzonder. De aanleiding tot en context
Rijn-en-IJssel-regio en het stimuleren en organiseren van energiebesparing bij
van de coöperatie zijn geschetst, maar wat is en doet de coöperatie exact? Die
huishoudens en bedrijven.
vragen staat centraal in dit hoofdstuk. Visie 3.1 Doelstelling
De Rijn en IJssel Energie Coöperatie ziet dat de transitie naar een schone en
De Rijn en IJssel Energie Coöperatie wil een actieve bijdrage leveren aan
betaalbare energiehuishouding maar moeilijk van de grond komt. Ondertussen
de verduurzaming van de energievoorziening in en rond Arnhem. Zij wil
blijven inwoners en bedrijven uit de regio jaarlijks miljoenen voor hun stroom
de barrières die momenteel belemmerend werken opheffen en zodoende
en gas betalen aan grote energiebedrijven die deels andere belangen hebben
versnelling realiseren in de energietransitie. De belangrijkste doelstelling van
dan inwoners of ondernemers uit Arnhem en omstreken. Door op lokaal
de Rijn en IJssel Energie Coöperatie luidt dan ook: het zowel stimuleren als
niveau samen een duurzame energievoorziening te ontwikkelen, kunnen deze
organiseren van energiebesparing en de productie van duurzame energie in de
energiegelden voor de eigen regio behouden blijven.
Rijn-en-IJssel-regio. Dit doel wordt op diverse manieren nagestreefd. Zo zal de coöperatie zich gaan toeleggen op:
De Rijn en IJssel Energiecoöperatie wil aan de wieg staan van deze lokale,
•
het ontwikkelen, realiseren en exploiteren van (lokale) duurzame
schone en betaalbare energiehuishouding. Dat begint met energiebesparing en
energieprojecten;
gaat verder met het opwekken van duurzame energie. De coöperatie wil van
het geven van voorlichting over de lokale opwekking en het gebruik van
duurzame energie een streekproduct uit de Rijn-en-IJssel-regio maken.
•
duurzame energie; •
het in- en verkopen van duurzame energie;
Het streven is om duurzame stroom en gas te leveren aan zoveel mogelijk
•
het realiseren van samenwerking met derden die soortgelijke doelstellingen
huishoudens in de thuisregio. Tegelijkertijd wil de coöperatie het lokale
hebben;
bedrijfsleven verleiden tot de keuze voor duurzame energie van eigen bodem.
•
het stimuleren van energiebesparing;
Coöperatieve samenwerking is daarbij het uitgangspunt: de coöperatie verbindt
•
het verbinden van de vraag naar en het lokale aanbod van duurzame
de lokale vraag naar energiebesparing en duurzame energie met het lokale
producten en diensten;
aanbod van duurzame oplossingen.
•
het bevorderen van het bewustzijn wat duurzaamheid betreft en van de sociale samenhang inzake de voorgenoemde onderwerpen. 21
RAAD VAN ADVIES
LEDENRAAD
RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE
SERVICEPUNT “DE KAS”
PRODUCTEN & DIENSTEN
INFORMATIE & VOORLICHTING
PROJECTBUREAU
ENERGIELEVERING
PARTICULIEREN
BEDRIJVEN
VERENIGINGEN ETC.
PROJECTONTWIKKELING
ZON
FINANCIERING DUURZAAMHEIDSFONDS PROVINCIE GELDERLAND
22
GEMEENTE ARNHEM
BANKEN/ DERDEN
WIND
WARMTE
Waarden De Rijn en IJssel Energie Coöperatie is een klantgericht, samenwerkend en
In samenwerking met servicepunt “De KAS” (zie hoofdstuk 4) wordt bepaald
transparant energiebedrijf waar zowel huishoudens als bedrijven terechtkunnen
welke voordelen leden krijgen ten aanzien van een aantal producten en
voor lokaal geproduceerde energie en voor diensten en producten op het
diensten. Eenieder kan naast lid ook klant, partner of participant van de Rijn
gebied van schoner en efficiënter energiegebruik. “Less” is “more” voor
en IJssel Energie Coöperatie worden. Klanten zijn degenen die de elektriciteit,
de coöperatie. Zij helpt klanten desgewenst bij het verbruiken van zo min
warmte en/of gas afnemen en hiervoor een marktconforme prijs betalen, of
mogelijk energie door te besparen of zelf energie op te wekken. Ook binnen
degenen die een product of dienst vanuit het servicepunt De KAS aanschaffen.
de eigen bedrijfsvoering staan efficiëntie, de inzet van lokale leveranciers en
Participanten brengen middelen in voor projecten in de ontwikkelingstak. De
duurzaamheid hoog in het vaandel.
participatie kan bestaan uit risicodragend kapitaal, maar bijvoorbeeld ook uit een percentage van de omzet van het project in kwestie. Partners zijn ten slotte
3.3 Coöperatie: toetreding en structuur
rechtspersonen die een al dan niet materiële bijdrage aan de coöperatie leveren
De Rijn en IJssel Energie Coöperatie is een als coöperatie opgerichte vereniging.
en daartoe een partnershipovereenkomst tekenen, losstaand van afzonderlijke
Zowel natuurlijke personen (vanaf 18 jaar) als rechtspersonen kunnen lid
projecten.
worden van de coöperatie. Anders gezegd: zowel inwoners als bedrijven kunnen een lidmaatschap bemachtigen. De coöperatieve inslag is gekozen gezien de
De verdeling tussen leden, klanten, partners en participanten verraadt dat de
mogelijkheid om als lid ervan zeggenschap uit te oefenen over de samenstelling
doelstellingen van de coöperatie in de praktijk op diverse manieren worden
van het bestuur en de wijze waarop winsten benut worden, via de ledenraad.
nagestreefd: via een servicepunt, een leveringstak en een organisatie die
Bedrijven en inwoners krijgen dus de kans het heft in eigen hand te nemen.
zich toelegt op projectontwikkeling. Deze onderverdeling staat in de figuur
Het lidmaatschap van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie levert via de
hiernaast weergegeven. Het Duurzaamheidsfonds (zie H7) is overal de financiële
algemene ledenvergadering (ALV) zeggenschap en eigenaarschap op.
onderlegger.
Daarnaast worden ledenbijeenkomsten voor en door leden van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie georganiseerd. Bovendien krijgen leden via een nieuwsbrief en website informatie over lopende projecten en initiatieven. Een lid betaalt jaarlijks contributie, waarvan de hoogte wordt vastgesteld door de ledenvergadering. Op dit moment is de prijs van het lidmaatschap € 45,- voor particulieren en € 150,- voor bedrijven.
23
3.4 Coöperatie: organisatie en verhoudingen
•
de winsten die vanuit de leverings- en projectontwikkelingstak worden
Het meest bijzondere element van de organisatie is dat zij een coöperatie
gerealiseerd, kunnen worden ingezet om de onrendabele top van
met leden is die allen actief betrokken zijn bij duurzame-energie-initiatieven.
activiteiten uit het servicepunt te dekken.
Dit levert zelforganisatie van gelijkdenkenden op, evenals gezamenlijke inkoopkracht en de status van een aantrekkelijke doelgroep voor leveranciers.
In dit bedrijfsplan worden voor de individuele diensten-, leverings- en ontwikkelingstak de cijfers met betrekking tot inkomsten en uitgaven op een rij
De drie takken binnen de coöperatie fungeren via geavanceerde CMS- en
gezet. De in deze paragraaf toegelichte samenhang tussen de onderdelen van
CRM-systemen als communicerende vaten binnen het geheel van de
de Rijn en IJssel Energie Coöperatie blijkt daardoor ook uit getallen; zie hiervoor
energiecoöperatie. De toegevoegde waarde van de energiecoöperatie ligt
hoofdstuk 4, 5 en 6.
niet alleen in het lokaal produceren en leveren van duurzame energie, maar evenzeer in het verzamelen van data over de doelgroepen (consumenten
Bij aanvang wordt de toegelichte organisatie niet in zijn geheel gerealiseerd:
en bedrijven). De verworven kennis van klanten, hun wensen, behoeftes en
in eerste instantie worden de basale organisatieonderdelen opgezet. In een
houdingen ten aanzien van thema’s als duurzaamheid kan worden ingezet via
latere fase wordt de organisatie opgeschaald. In het vervolg van dit bedrijfsplan
een doeltreffende marketing- en salesorganisatie. De vraag- én aanbodzijde
staat beschreven hoe de energiecoöperatie zich in de komende periode exact
kunnen hier hun voordeel mee doen.
wil ontwikkelen. Daarbij geldt: de ontwikkelingssnelheid van de coöperatie hangt nauw samen met de beschikbare middelen. Een belangrijk doel van het
Ook op een andere wijze staan de diensten-, leverings- en ontwikkeltak van
onderhavige bedrijfsplan is het verkrijgen van draagvlak van publieke en private
de coöperatie met elkaar in verbinding, aangezien ze elkaars succes mogelijk
partijen die willen samenwerken met de coöperatie.
maken: •
•
•
een servicepunt dat burgers ontzorgt en de deskundige hulp is op weg naar
De organisatie van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie wordt ten slotte
duurzaamheid, kweekt goodwill bij mensen om zich bij de coöperatie aan te
gekenmerkt door een raad van advies, in het kader van de wens om voor
sluiten;
leden, klanten en participanten een transparante organisatie te zijn; deze raad
een leveringstak die veel klanten van duurzame energie voorziet, genereert
zorgt voor de toetsing en algemene advisering ten aanzien van het beleid. Een
inkomsten die ten behoeve van de projectontwikkeling kunnen worden
financieel een juridisch correcte bedrijfsvoering is het voorziene resultaat. De
ingezet;
raad bestaat uit maximaal drie personen die zich duidelijk verbonden voelen
een project dat door de coöperatie wordt ontwikkeld, komt eenvoudiger
met de doelstellingen van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie.
van de grond op het moment dat de afzet van energie reeds gewaarborgd is via de leveringstak. 24
Ontwikkeling ledenaantal
LEDEN
900 800 700
LID
LID
LID
LEDENRAAD RAAD VAN ADVIES
RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE
Aantal leden
LID
600 500 400 300 200 100 2017
2016
2015
2014
2013
2012
0
Ontwikkeling ledenaantal De inwoners, bedrijven en instellingen die lid zijn van Rijn en IJssel, vormen
Het ledenbestand zal bestaan uit diverse categorieën: er wordt onderscheid
samen de coöperatie. In eerste instantie verwacht de coöperatie vooral de
gemaakt tussen particulieren, bedrijven en maatschappelijke instellingen.
“donkergroene” doelgroep voor zich te kunnen winnen, waarmee de mensen
In de grafiek hierboven is aangegeven wat de verwachting is van de
en organisaties worden bedoeld die zich uit overtuiging nauw verbonden voelen
ledenontwikkeling. Na een periode van vijf jaar verwacht de coöperatie 750
met het thema duurzaamheid. De crux ligt juist in het vinden en binden van de
particuliere leden in haar portfolio te hebben en 60 bedrijven aan zich te
“lichtgroene” doelgroep, waarmee de grote groep wordt bedoeld die weliswaar
hebben verbonden. Implicaties hiervan voor de inkomsten van de coöperatie
openstaat voor duurzame handelingen, maar zich niet intrinsiek betrokken voelt
blijken uit bijlage 2.
bij de transitie naar een duurzame energiehuishouding.
25
3.5 Energiediensten
methodieken als crowdfunding. Indien gewenst kan de coöperatie besluiten het
Het energieservicepunt “De KAS” wordt een ontmoetingsplek van vraag
project in opdracht van initiatiefnemers te ontwikkelen. In hoofdstuk 6 worden
en aanbod qua diensten en producten op het gebied van energiebesparing
de plannen nader toegelicht.
en kleinschalige lokale opwek. Vanuit een aantrekkelijke fysieke locatie op een zichtbare plek in Arnhem wordt informatie, advies en ondersteuning
3.8 Duurzaamheidsfonds
geboden, worden acties en campagnes georganiseerd en integrale product-
Voor projecten die te maken hebben met duurzaamheid of energiebesparing
dienst-financieringscombinaties aangeboden. In hoofdstuk 4 staan de precieze
vormt de financiering doorgaans de grootste drempel. Welke risico’s zijn er en
plannen omschreven. Daaraan is een indicatie van de kosten en opbrengsten
hoe kunnen deze het beste worden beheerst? Dat zijn voorbeelden van vragen
toegevoegd. Tevens is omschreven hoe het servicepunt zich verwacht te
die te allen tijde aan de orde zijn. Het Duurzaamheidsfonds is het fundament
ontwikkelen. De KAS zal beginnen als een kleinschalige organisatie. De
onder de gehele coöperatie, zoals ook blijkt uit de figuur op pagina 15. Bij het
ontwikkelingssnelheid hangt met name af van de financiële middelen die ter
realiseren van duurzame projecten vormt de financiering de grondslag van de
beschikking komen.
drie takken; acties en campagnes die vanuit het energieservicepunt worden geïnitieerd, kunnen alleen worden gerealiseerd als hier voldoende financiering
3.6 Energielevering
voor beschikbaar is. Datzelfde geldt voor de zon-, wind- en warmteprojecten die
De coöperatie gaat energie leveren aan huishoudens en bedrijven. Op die
uit de projecttak voortvloeien. In voorbereiding van het bedrijfsplan is dan ook
wijze verbindt zij de lokale vraag naar (duurzame) energie met het aanbod.
gekeken hoe de coöperatie financiële middelen naar zich kan toe trekken.
In hoofdstuk 5 staat beschreven welke activiteiten precies worden uitgevoerd en op welke manier dit gebeurt. Hier staat eveneens een overzicht van de
Op basis van revolverende middelen (bedragen die worden geleend en dus
voorziene kosten en opbrengsten van de leveringstak.
worden terugbetaald) kan de coöperatie kleinschalige projecten ondersteuning bieden. De coöperatie is momenteel in overleg met de provincie en de
3.7 Projectontwikkeling Het grootste verschil met betrekking tot de verduurzaming van de Rijn-en-IJsselregio wordt gemaakt vanuit de projectontwikkelingstak. Vanuit deze organisatie wordt gewerkt aan de totstandkoming van bijvoorbeeld windmolens, zonneparken, biomassacentrales en dergelijke. De realisatie van deze projecten wordt in principe aan de markt overgelaten, maar vanuit de coöperatie kan de benodigde ondersteuning worden geboden, bijvoorbeeld als het gaat om het structureren van business cases en het verkrijgen van financiering middels 26
gemeente welke mogelijkheden er zijn.
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven coöperatieve ledenorganisatie
Aan het runnen van een coöperatieve ledenorganisatie zijn zowel kosten
€ 50.000
als opbrengsten verbonden. Bij het vaststellen van de inkomsten is gekeken
€ 45.000
naar de ledenontwikkeling zoals geprojecteerd in paragraaf 3.4. Tevens is
€ 40.000
uitgegaan van een zekere sponsorbijdrage. De kosten zijn terug te leiden op de
€ 35.000
vrijwilligersvergoeding voor bestuursleden en de leden van de Raad van Advies,
€ 30.000
€ 10.000 € 5.000 €0
Inkomsten
Uitgaven
2017
die horen bij de coöperatieve ledenorganisatie.
€ 15.000
2016
In bijlage 2 is een nadere specificatie te vinden van alle kosten en opbrengsten
€ 20.000
2015
inkomsten en uitgaven zich tot elkaar verhouden.
€ 25.000
2014
gemaakt dienen te worden. De grafiek hiernaast laat zien hoe de genoemde
2013
de organisatie van ledenbijeenkomsten en aanvullende uitgaven die per lid
2012
3.9 Kosten en opbrengsten coöperatieve ledenorganisatie
Winst & Verlies
27
HOOFDSTUK 04 ENERGIE SERVICE PUNT DE KAS 28
Het energieservicepunt of “De KAS” is één van de drie pijlers onder de totale
4.1 Inleiding
Rijn en IJssel Energie Coöperatie. De KAS kenmerkt zich door een onafhankelijke,
De KAS heeft als primaire doelstelling het ontzorgen van burgers, bedrijven en
laagdrempelige, herkenbare, eigentijdse en professionele organisatie die zich
instellingen in het realiseren van concrete besparing en verduurzaming. Dit
richt op het lokaal ondersteunen van het proces van de energietransitie. In dit
servicepunt wil herkenbaar en toegankelijk zijn, zodat het snel in de “mental
hoofdstuk volgt de nadere conceptuele uitwerking van De KAS. Het doel daarbij
map” van de doelgroep verankerd raakt. De gemeente heeft aangegeven het
is de realisatie van een op de middellange en lange termijn levensvatbaar
servicepunt bij aanvang te willen ondersteunen, maar uiteindelijk moet De
energieservicepunt met een eigen fysieke locatie waarin de volgende
KAS zelfstandig blijven bestaan. Om dit te bewerkstelligen, is het zaak een
uitgangspunten centraal staan:
verdienmodel te creëren dat de continuïteit van het servicepunt garandeert.
•
lokaal en duurzaam;
Voor enkele specifieke activiteiten die onder de vlag van De KAS worden
•
energie van en voor Arnhem;
uitgevoerd, kan gelden dat er externe financiering nodig is.
•
impuls voor lokale economie en werkgelegenheid;
•
geen marktpartij worden, maar een ontmoetingspunt van vraag en aanbod.
RAAD VAN ADVIES
LEDENRAAD
Biomassa
RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE
SERVICEPUNT “DE KAS”
ENERGIELEVERING
PROJECTONTWIKKELING Verduurzaming Woningen
PRODUCTEN & DIENSTEN
INFORMATIE & VOORLICHTING
PROJECTBUREAU
PARTICULIEREN
BEDRIJVEN
VERENIGINGEN ETC.
Smart Grid ZON
WIND
WARMTE
Zon-PV
FINANCIERING DUURZAAMHEIDSFONDS
Verduurzaming Bedrijventerrein Warmte
PROVINCIE GELDERLAND
GEMEENTE ARNHEM
BANKEN/ DERDEN
29
De KAS wil, zoals de afbeelding op de vorige pagina duidelijk maakt, een
eraan verbonden zijn en, daarna, welke geldstromen ermee gemoeid zijn.
katalysator zijn die de regionale vraag naar en het aanbod van duurzame-
Hieraan gaat een marktonderzoek vooraf.
energie-oplossingen met elkaar verbindt. De KAS biedt een platform aan bedrijven én initiatieven die ontstaan vanuit de gemeente, de stadsregio, de
4.2 Marktonderzoek
provincie et cetera. De KAS zal zich niet positioneren als een marktpartij, maar
Particulieren, bedrijven en maatschappelijke instellingen vormen samen de
in samenwerking met andere (aanbiedende) bedrijven trachten de markt te
Rijn en IJssel Energie Coöperatie en nemen daarbij de rol van lid en/of klant
mobiliseren. De KAS zal zich derhalve hoofdzakelijk richten op de marketing en
en/of participant aan. Het energieservicepunt “De KAS” richt zich in eerste
sales van producten en diensten. Bedrijven kunnen bij De KAS niet terecht voor
instantie op het realiseren van besparing en verduurzaming bij particuliere
kale vierkante meters, maar voor ruimte in het jasje van De KAS, met een gevoel
consumenten (B2C) en in tweede instantie op dezelfde resultaten binnen het
erbij, met een stempel erop. De KAS neemt zodoende de acquisitie voor lokale
lokale bedrijfsleven. Daartoe brengt zij het mogelijke aanbod van lokale partijen
aanbieders van duurzame producten en diensten deels op zich.
voor het voetlicht. Uit deze paragraaf blijkt welke kennis met betrekking tot de lokale “vraag”
SERVICEPUNT “DE KAS”
(particuliere consumenten) en het lokale “aanbod” (bedrijven) reeds voorhanden is, zodat doeltreffende productdienstcombinaties, informatie- en
PRODUCTEN & DIENSTEN
INFORMATIE & VOORLICHTING
voorlichtingsactiviteiten en projecten kunnen worden ontwikkeld. Vooraf
PROJECTBUREAU
is duidelijk dat De KAS zich richt op de “lichtgroene” inwoners uit de regio. De lichtgroenen betreffen de inwoners die latent geïnteresseerd zijn in het
WEBSHOP
SHOPINSHOP
SERVICE-INEEN-DOOS
FYSIEK (EN DIGITAAL) LOKET
onderwerp. Hiermee wordt een grote doelgroep aangesproken en dat biedt EVENEMENTEN
PROJECTEN
KENNISCENTRUM
de meeste kansen als het gaat om het realiseren van een levensvatbaar energieservicepunt. Particuliere consumenten Een onderzoek dat in 2011 is uitgevoerd door de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) heeft verschillende conclusies opgeleverd die relevant
De KAS ontplooit haar activiteiten via drie suborganisaties: “Producten &
zijn voor het bepalen van een geschikte koers voor De KAS.
diensten”, “Informatie & voorlichting” en het “Projectbureau”. In dit hoofdstuk
•
wordt per suborganisatie aangegeven welke rol zij vervult, welke concepten 30
Meer dan 50% van de huishoudens overweegt te investeren in duurzame maatregelen in huis.
• •
Voor 76% van deze groep vormt de hoge voorinvestering de voornaamste
uitgangspunt. Het gaat dan om verschillen in leeftijd, opleidingsniveau en
drempel om daadwerkelijk tot verduurzaming over te gaan.
inkomen waarvan de contouren reeds duidelijk worden uit onderstaande
Het gebrek aan onafhankelijke, juiste en eenvoudig toegankelijke informatie
figuren.
is een andere belangrijke reden waarom veel huishoudens duurzame maatregelen nog achterwege laten. Zij laten zich bij voorkeur informeren
Jonger dan 10 jaar
door een onafhankelijke en betrouwbare partij. •
Een substantiële groep respondenten geeft de voorkeur aan volledige ontzorgtrajecten als het gaat om de implementatie van duurzame maatregelen.
•
10 tot 20 jaar 20 tot 30 jaar
Leeftijd bevolking
30 tot 40 jaar
Arnhem (2012)
40 tot 50 jaar 60 tot 70 jaar
Een groep van gelijke omvang houdt liever zelf de regie. Er is ook een
70 tot 80 jaar
middengroep van gelijke grootte die deels op weg wil worden geholpen en
80 tot 90 jaar Ouder dan 90 jaar
deels zelf keuzes wil maken als het gaat om verduurzaming. •
Mensen met hogere inkomens zijn meer bereid werk te maken van duurzaamheid en zien een investering vaak als een bijdrage aan het klimaat.
• •
50 tot 60 jaar
Tot 10.000 euro
Mensen met lagere inkomens investeren in duurzaamheid om de vaste energiekosten te reduceren. Zij wensen een korte terugverdientijd (<5 jaar).
Jaarlijks inkomen
Jongeren letten meer op het kostenaspect, terwijl ouderen meer begaan
Arnhemmers (2010)
zijn bij verduurzaming vanuit groene motieven.
10.000 tot 20.000 Tot 10.000 euro euro 20.000 tot tot 20.000 30.000 euro euro 10.000 30.000 20.000 tot tot 40.000 30.000 euro euro 40.000 tot 30.000 tot 50.000 40.000 euro euro 50.000 of meer 40.000 euro tot 50.000 euro 50.000 euro of meer
Deze conclusies verantwoorden de splitsing binnen De KAS tussen de drie genoemde aandachtsgebieden: “Producten & diensten” (voor de daadwerkelijke realisatie van besparing en verduurzaming), “Informatie & voorlichting” (voor het verspreiden van ongekleurde en juiste informatie ten aanzien van besparing en verduurzaming) en het “Projectbureau” (voor het organiseren van evenementen en acties in het kader van bovengenoemde doelstellingen). De inhoud van de concepten die vanuit de drie pijlers worden vormgegeven dient vanzelfsprekend te worden afgestemd op de kennis die het SEV-onderzoek heeft opgeleverd. Rekening houden met verschillen is hierbij een belangrijk
Opleidingsniveau Arnhemmers (2011)
VMBO, MBO1, MAVO, Onderbouw HAVE, MBO VMBO,VWO, MBO1, MAVO, Onderbouw HBO, Bachelor HAVE,WO VWO, MBO WO Doctor HBO,Master, WO Bachelor WO Master, Doctor
31
Bedrijven
•
Het Groene Hert is een partij die duurzaamheid vanuit Nijmegen vermarkt
Bedrijven fungeren binnen De KAS hoofdzakelijk als aanbiedende partijen van
via een winkel, een adviesbalie en een projectenorganisatie. Het Groene
duurzame producten, diensten of combinaties van producten en diensten en
Hert heeft de ambitie om haar dienstverlening geografisch op te schalen.
bijbehorende financieringsoplossingen; het is niet de bedoeling dat De KAS met
•
Het Rijn IJssel College kan studenten (stagiaires) inbrengen die kunnen
eigen middelen zelf de rol van aanbiedende partij op zich neemt. Een ronde
helpen met het uitvoeren van technische werkzaamheden en ICT-klussen,
langs lokale organisaties heeft diverse aanknopingspunten opgeleverd voor het
mits zij geen eindverantwoordelijkheid hoeven te dragen.
samenstellen van een pool bedrijven en organisaties die binnen De KAS aan de
•
Voor de invulling van retailactiviteiten liggen mogelijkheden bij de VOSZ
aanbodzijde een rol van betekenis kunnen spelen; zie daarvoor de opsomming
Onderhoudswinkel, de ecologische woonwinkel Atrium, Relighting, Eco-
hieronder. In paragraaf 4.3 tot en met paragraaf 4.6 staat beschreven hoe en
logisch (groothandel duurzame bouwmaterialen), RK-Scooters en Stichting
vanuit welke pijler onder De KAS de input van deze bedrijven en organisaties zijn
e-laad.
weg naar de doelgroep kan vinden.
•
Voor het ontwikkelen van acties, campagnes en overige projecten bestaan er interessante partijen als EVS Ecovrede, de Gelderse Natuur- en
•
Woningcorporatie Portaal legt zich onder meer toe op de uitrol van het
Milieufederatie (die reeds projecten als We Generate en Stook Je Rijk heeft
3D-concept (Design, Duurzaamheid en Delicatessen) in het gebied rond de
lopen) en het Klimaatverbond.
Ir. J.P. Van Muijlwijkstraat en de Hommelseweg. •
•
•
De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) kan studenten en kennis
Met alle bovenstaande partijen zijn reeds oriënterende gesprekken gevoerd
inbrengen waarmee werk kan worden verzet op het gebied van smart-
waarin een positieve houding ten aanzien van samenwerking met De KAS naar
grids, productontwikkeling/design, commerciële economie, facilitaire
voren kwam. Voor deze organisaties geldt dat zij vanuit De KAS als aanbiedende
dienstverlening et cetera.
partij kunnen optreden. Bekeken vanuit het perspectief van de gehele
De maatschappelijke onderneming 2Switch is desgewenst bereid
coöperatie ligt voor hen uiteraard ook een rol als klant of samenwerkingspartner
laagdrempelige energiescans en de uitvoering van energiebesparende
in het verschiet, zoals in paragraaf 2.2 reeds is toegelicht (zie ook bijlage 1). In
maatregelen op zich te nemen. Ook staat zij open voor het bemannen van
het dat kader zijn nog twee andere groepen partijen interessant: de organisaties
het informatieloket (zie paragraaf 4.4).
die verenigd zijn in het Ondernemers Kontakt Arnhem (OKA) en de trekkers van
Stichting Kom op voor een duurzame wijk / De Groene Vos runt al enige
projecten die horen bij het convenant Energie made in Arnhem.
jaren een publiek gesteunde duurzaamheidswinkel en projectbureau van waaruit wijkgerichte acties en campagnes worden geïnitieerd.
32
4.3 Drie pijlers, één doel
Uit de figuur blijkt dat:
De drie suborganisaties van De KAS - “Producten & diensten”, “Informatie en
•
voorlichting;
voorlichting” en “Projectbureau” - worden in de volgende drie paragrafen van dit hoofdstuk stuk voor stuk inhoudelijk en conceptmatig toegelicht. De indruk
•
kan ontstaan dat er een harde scheiding bestaat tussen deze pijlers, maar feit is dat ze elkaar inhoudelijk deels overlappen. Enkele van de relaties tussen
het projectbureau menskracht levert voor de suborganisatie informatie & De KAS adviezen en informatie verstrekt over de producten en diensten die zij zelf afzet;
•
de producten en diensten de kern vormen van de uitvoering van
“Producten & diensten”, “Informatie en voorlichting” en “Projectbureau” zijn
evenementen en projecten die vanuit het projectbureau worden
weergegeven in de onderstaande figuur.
vormgegeven. Daarnaast is het zo dat: •
het projectbureau input vanuit informatie & voorlichting ontvangt voor het ontwikkelen van evenementen, acties en campagnes;
•
de wijze waarop producten en diensten mogelijk aan de man worden gebracht (als pop-up) een project of evenement op zich kunnen zijn (vanuit
INFORMATIE & VOORLICHTING
het projectbureau); •
het aanbod aan producten en diensten constant wordt afgestemd op de behoeftes die geconstateerd worden vanuit informatie & voorlichting.
DETACHEERT AAN
PRODUCTEN & DIENSTEN
ADVISEERT OVER
WORDT GEBRUIKT VOOR
De coördinatie van De KAS met haar drie suborganisaties komt in eerste
PROJECTBUREAU
instantie te liggen bij één persoon, die een steeds omvangrijker takenpakket krijgt naarmate De KAS haar activiteiten verder uitbreidt. Deze persoon handelt in opdracht van het coöperatiebestuur en legt verantwoording af in de richting van dit bestuur. Bekeken wordt of in dat kader de beschikbare expertise vanuit De Groene Vos kan worden benut. In de praktijk wordt ook gebruikgemaakt van de inzet van externen voor het tot uitvoering brengen van de concepten die in de volgende paragrafen worden besproken.
33
4.4 Producten & diensten Het vermarkten van producten en/of diensten, gekoppeld aan passende financieringsopties, gebeurt vanuit de eerste pijler onder De KAS: “Producten & diensten”. Uit deze paragraaf blijkt welke activiteiten in dat kader worden ontplooid. De bijbehorende financieringsconstructies worden in hoofdstuk
SERVICEPUNT “DE KAS”
7 van dit bedrijfsplan verduidelijkt. Bedrijven uit de regio met een duurzaam aanbod kunnen via De KAS hun producten en diensten aan de man brengen. Via de eigen fysieke locatie en verschillende andere kanalen verzorgt De KAS - als
PRODUCTEN & DIENSTEN
verbindende schakel tussen vraag en aanbod - de communicatie hieromtrent
INFORMATIE & VOORLICHTING
PROJECTBUREAU
naar de doelgroep(en) in kwestie. WEBSHOP
Eén van de doelen van energieservicepunt De KAS, het vormen van een toegankelijke partij vanuit een eigen fysieke locatie, laat de optie open om hiervandaan producten en diensten te vermarkten.
KLANTEN VRAAG
Concepten Ervaringen vanuit De Groene Vos, de Arnhemse partij die al enkele jaren een winkel met duurzame producten runt, en Het Groene Hert, het Nijmeegse equivalent van De KAS, leren evenwel dat het exposeren en verkopen van duurzame producten en diensten géén winstgevende activiteit is. Om die reden omarmt De KAS enerzijds de mogelijkheden die het web biedt en kiest zij anderzijds voor nauwe samenwerking met externe aanbieders via het shopin-shop-concept. Via beide kanalen kan het door de coöperatie ontwikkelde concept “service-in-een-doos” in het blikveld van klanten verschijnen. In het vervolg van deze paragraaf komen de ruwe methodieken achter deze drie plannen aan bod. In bijlage 3 en 4 worden nadere details met betrekking tot de shop-in-shop-gedachte en het service-in-een-doos-concept beschreven.
34
PARTNERS AANBOD
CONCEPTEN UITVOERING
SHOPINSHOP
SERVICE-INEEN-DOOS
CONSUMENTEN (=FOCUS) BEDRIJVEN
DE GROENE VOS
EFRUSCIO
CODUM
LOKALE BEDRIJVEN
CONSORTIUM
SHOP-IN-SHOP SERVICE-IN-EEN-DOOS WEBWINKEL
Concept “Webwinkel De KAS”
Concept “Shop-in-shop” (zie bijlage 3)
Via de webwinkel biedt De KAS allerlei producten aan die op
Het bijeenbrengen van diverse retailers binnen de muren van een locatie
laagdrempelige wijze energiebesparing en de opwekking van duurzame
die toebehoort aan de Rijn en IJssel Energie Coöperatie: dat is de kern
energie mogelijk maken. Consumenten kunnen via de webwinkel
van de shop-in-shop-gedachte waar De KAS haar voordeel mee verwacht
producten kopen en betalen. Deze worden vervolgens per post geleverd.
te doen. Het streven is om onder de vlag van De KAS zoveel mogelijk van
De inkomsten van de webwinkel bestaan enerzijds uit een bijdrage van de
de volgende (business) activiteiten samen te brengen, waarbij een marge
aanbiedende partijen en anderzijds uit een percentage van de verkoop van
wordt gemaakt op de vierkante meters en aan toeleveranciers een fee per
de producten en diensten in kwestie.
afgezet product wordt gevraagd: •
Opbrengsten:
een bescheiden tentoonstelling van een aantal producten dat via de webshop wordt afgezet (à la Groene Vos);
•
bijdrage leveranciers
•
een duurzame woon- en verbouwwinkel;
•
lead fee “click-sale”/ verkoopmarge
•
een “Seats-to-meet-achtige” activiteit;
•
horeca met ruimte voor sociale werkvoorziening;
Kosten:
•
het kantoor van de coöperatie;
•
Inzet intern en extern personeel (website opbouwen, exploitatie
•
verhuur/expositie van elektrische vervoersmiddelen;
website, ontwikkeling CRM-systeem)
•
vergaderruimten.
•
Marketing & communicatie Er zijn voor dit business plan vier mogelijkheden voor het geven van invulling aan het shop-in-shop-concept kwalitatief en financieel doorgelicht, waarbij de verschillen met name zitten in de locatiekeuze en de mate van regie door De KAS: 1. door aansluiting te zoeken bij het 3D-concept van Portaal; in het oude Albert Heijn-pand aan de Ir. J.P. Van Muijlwijkstraat heeft Codum de opdracht de thema’s Design, Duurzaamheid en Delicatessen met elkaar te verbinden;
35
2. door werk te maken van een “Duurzaamheidsboulevard” in het gebied
Concept “Service-in-een-doos” (zie bijlage 4)
rond dezelfde Ir. J.P. van Muijlwijkstraat en de Hommelseweg; het is
De webshop en het shop-in-shop-concept bieden veel mogelijkheden
dan de bedoeling dat veel bedrijven voor wie duurzaamheid “core
voor de uitrol van “service-in-een-doos”, een door de Rijn en IJssel
business” is zich hier vestigen;
Energie Coöperatie ontwikkelde methodiek waarmee lokale duurzame
3. door zelf de regie over het shop-in-shop-concept te houden en
energiebedrijven consumenten kunnen verleiden tot gedragsverandering
een grote ruimte te zoeken die daarna wordt onderverhuurd; dit is
en, daaruit voortvloeiend, het nemen van (series) besparende en
vanzelfsprekend een zeer risicovolle variant;
verduurzamende maatregelen.
4. door het idee van één fysieke locatie los te laten en als “pop-up” te verschijnen op verschillende plekken, zoals het Wijkfeest Westival en
De services-in-een-doos bieden uitkomst voor mensen die “iets met
de Velper donderdagen.
duurzaamheid willen”, maar niet goed weten waar te beginnen. De belangrijkste kenmerken van iedere service-in-een-doos zijn:
De conclusie luidt dat de varianten 1, 2 en 4 het meest kansrijk zijn, in
•
Het gaat om diensten die gemiddeld ongeveer €150,- kosten.
elkaar over kunnen lopen en in dat scenario synergie opleveren. Scenario
•
Er is een laagdrempelige instapservice en er zijn altijd vervolgdiensten
4 is evenwel het “ideaalplaatje” dat financieel is uitgewerkt voor het
te krijgen. Na aanschaf van een instapservice wordt korting gegeven op
onderhavige bedrijfsplan, maar wel met de hoogste huisvestingskosten
één of meerdere vervolgdienst(en).
te maken heeft. In de beginfase kan de coöperatie wellicht nog onder
•
De energiecoöperatie maakt een voorselectie van betrouwbare
hoge m²-prijzen uitkomen doordat er een ruimte beschikbaar kan worden
lokale leveranciers, waarmee de coöperatie een overeenkomst heeft
gesteld; ook die aanname is verwerkt in het economische model dat ten
afgesloten. Dit zijn leveranciers die ten minste een fysieke locatie in
grondslag ligt aan dit bedrijfsplan. De prijzen lopen op van €40/m² in 2013
deze regio hebben.
tot €100/m² in 2017.
•
Via een bijgaand informatiepakket geven zij duidelijk aan wat zij bieden. De klant selecteert hieruit een leverancier.
•
De doos geeft achtergrondinformatie over de keuzes die beschikbaar zijn. Dit kan via een boekje of een brochure.
•
De doos bevat kortingsbonnen voor logische vervolgservices.
•
Klanten beoordelen de services. De beoordelingen verschijnen op internet en worden door de coöperatie gebruikt voor het verbeteren van de services.
36
Service-in-een-doos is dus een fysiek pakket dat via internet en vanuit de locatie behorend bij de shop-in-shop kan worden besteld. De dozen staan eveneens in een display bij retailers en organisaties die duurzaamheid promoten. Retailers krijgt dan per verkochte service een deel van de verkoopmarge. Het concept van service-in-een-doos wordt vooralsnog niet door de markt
PLAATS EEN ZONNEPANEEL
opgepakt. De ontwikkelkosten zijn relatief hoog en het lokale bedrijfsleven heeft hier geen oren naar. Een coöperatie biedt bij uitstek de kans om het
ZONNE-ENERGIE
concept wel van de grond te krijgen. De vraag die nog openstaat: welke
PLAATS EEN ZONNEBOILER
services-in-een-box gaat De KAS in de markt zetten? Een begin kan worden gemaakt met onderstaande product-dienstcombinaties, die samen ook al een serie kunnen vormen (zie afbeelding rechts met links de instapservices en rechts de projecten die daadwerkelijk verduurzaming opleveren): 1.
Ontmasker ongewenste gebruikers;
2.
Energielabel woning;
3.
Maatwerkadvies energiebesparing;
4.
Opwekking zonne-energie;
5.
Huur een thermocamera;
6.
Op weg met de infraroodscan;
7.
Probeer een energiemeter.
ONTMASKER ONGEWENSTE VERBRUIKERS
PROBEER EEN ENERGIEMETER
VERVANG APPARATUUR
ENERGIELABEL WONING
MAATWERKADVIES ENERGIEBESPARING
SCHAF EEN HRE-KETEL AAN ISOLEER HET DAK ISOLEER DE MUUR
HUUR EEN THERMOCAMERA
OP WEG MET DE INFRAROODSCAN
ISOLEER DE VLOER
Uit bijlage 4 blijkt dat het kostenplaatje behorend bij de uitrol van “servicein-een-doos” is opgebouwd uit ontwikkelkosten en kosten voor centrale management- en administratieprocessen. Coöperaties maken daarnaast kosten voor de verkoop en individuele administraties. Wie de inkomsten uit verkoop hiertegen afzet, ziet dat de rode cijfers in het vierde jaar na start worden verlaten. 37
Inkomsten en uitgaven Bij de drie toegelichte concepten horen inkomsten en uitgaven die zich door de jaren heen ontwikkelen volgens de tabel en figuur op de volgende pagina. Hieruit blijkt dat “Producten & diensten” de potentie bezit om zich tot een rendabele tak onder De KAS te ontwikkelen. In 2013 zijn de uitgaven nog ruim € 73.500 hoger dan de inkomsten, maar reeds vanaf 2014 schrijft “Producten & diensten” zwarte cijfers. Aanvankelijk wordt het meeste geld besteed aan intern personeel, maar in de loop der tijd ontwikkelt de huisvesting zich tot de voornaamste kostenpost. In bijlage 6 is een nadere specificatie te vinden van alle kosten en opbrengsten.
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven Producten & Diensten
Kostenopbouw Producten & Diensten
€ 350.000
€ 200.000
€ 300.000
€ 175.000
€ 250.000
€ 150.000
€ 200.000
€ 125.000
€ 150.000 € 100.000
€ 100.000
€ 50.000
€ 75.000
€0
€ 50.000
€-50.000
€ 25.000
€-100.000
38
Uitgaven
Winst & Verlies
Huisvestingskosten
Marketing & Communicatie
Vast personeel
Extern personeel
2017
2016
2015
2014
2013
2017
2016
2015
2014
2013
2012
Inkomsten
2012
€0
€-150.000
Diversen
39
4.5 Informatie & voorlichting Uit gesprekken met lokale bedrijven en maatschappelijk instellingen en een studie naar de behoeftes van scholen en zorginstellingen in het bijzonder blijkt dat er behoefte is aan een loket waar men betrouwbare informatie
SERVICEPUNT “DE KAS”
en ondersteuning kan krijgen wat energiebesparing en het opwekken van duurzame energie betreft. Uit het eerder genoemde SEV-rapport uit 2011 kwam evenzeer naar voren dat een gebrek aan deskundige en onafhankelijke
PRODUCTEN & DIENSTEN
INFORMATIE & VOORLICHTING
KENNISCENTRUM
FYSIEK (EN DIGITAAL) LOKET
informatie voor consumenten een gebruikelijke reden is om duurzame maatregelen (voorlopig) achterwege te laten. Vanuit het informatie- en adviescentrum van De KAS wordt deze drempel weggenomen. Uit deze paragraaf blijkt hoe dit gebeurt. De toegevoegde waarde van een informatie- en adviescentrum staat
KLANTEN VRAAG
als een paal boven water. Sterker nog: een organisatie die als doel heeft burgers en bedrijven te ontzorgen met betrekking tot het realiseren van energiebesparing en verduurzaming kan niet zonder een pijler op het gebied
PARTNERS AANBOD
van informatievoorziening. Een belangrijk verschil met de suborganisaties
CONSUMENTEN BEDRIJVEN INSTELLINGEN
GEMEENTEN ANDERE OVERHEDEN LOKALE BEDRIJVEN
“Producten & diensten” en “Projectbureau” is evenwel dat het op voorhand
CONCEPTEN
FYSIEK (EN DIGITAAL) LOKET
lastiger lijkt de bijbehorende processen rendabel op te zetten; in het overdragen
UITVOERING
KENNISCENTRUM
van informatie schuilt immers geen verdienmodel. Niettemin zijn twee concepten uitgewerkt die mét een inkomstenstroom invulling geven aan het informatie- en adviescentrum van De KAS: een fysiek en digitaal loket (1) en een kenniscentrum (2). Aangegeven is wat de verwachte kosten en opbrengsten zijn.
40
PROJECTBUREAU
Concept Fysiek (en digitaal) loket / informatie- en adviescentrum
De kosten voor het inrichten van een digitaal loket zijn relatief beperkt
In de vorige paragraaf kwam naar voren dat er diverse opties zijn voor de
doordat de content van het informatiemateriaal reeds beschikbaar is
uitrol van het shop-in-shop-concept onder de suborganisatie “Producten en
dankzij het fysieke loket.
diensten”. Voor elke variant geldt dat er een andere fysieke locatie in het geding is en in één geval gaat het zelfs om een constant wijzigende locatie. Voor een informatie- en adviesbalie is juist de geografische locatie van
Opbrengsten: •
Bijdrage lokale overheden of instanties (€10.000,- per jaar per loket)
•
Indirect: bijdrage toeleveranciers (vanuit suborganisatie “Producten & diensten”)
cruciaal belang. Op een plek waar veel traffic wordt gegenereerd, kan eenvoudiger worden voorzien in de behoefte aan betrouwbare informatie
•
over mogelijkheden om energie te besparen of verduurzaming te
Indirect: inkomsten via inhuur Projectbureau (vanuit suborganisatie “Projectbureau”)
realiseren. Het fysieke loket biedt bij uitstek de kans een geconstateerde behoefte in te vullen vanuit de suborganisatie “Producten & diensten”,
Kosten:
bijvoorbeeld via een service-in-een-doos. Thema’s kunnen zijn: duurzame
•
Inrichting en bemensing loket (interne en externe inzet)
energie opwekken (1), energiebesparing (2) en groene mobiliteit (3).
•
Marketing en communicatie (ontwikkeling informatie-materiaal, upto-date houden informatiemateriaal, bouwen en up-to-date houden
Ook vanaf de website van De KAS kunnen consumenten, bedrijven en
website-content)
instellingen op het spoor van duurzame handelingen worden gebracht, door hen informatie en adviezen aan te reiken. Het persoonlijke contact wordt weliswaar niet direct gelegd, maar een bezoek brengen aan een website is voor velen een laagdrempelige wijze om in aanraking te komen met het thema duurzaamheid. Natuurlijk kunnen bezoekers met een druk op de knop zien welke producten en diensten te aansluiten op de thema’s die zij relevant vinden. Selecties met betrekking tot prijs, aanbieders, terugverdientijden, vermeden CO₂-emissies et cetera behoren daarbij tot de mogelijkheden. Veelgestelde worden beantwoord en er is een hulplijn raadpleegbaar op de momenten dat het fysieke loket bemand is.
41
Concept Kenniscentrum De overdracht van kennis op het gebied van energiebesparing en duurzame energie kan evenzeer in een groepscontext plaatsvinden. Daarvoor is het concept “Kenniscentrum” ontwikkeld. De bedoeling hiervan is dat er congressen, lezingen en workshops worden georganiseerd, waarbij de categorieën duurzame energie opwekken (1), energiebesparing (2) en groene mobiliteit (3) aan de orde zijn. Opbrengsten: •
Deelname aan congressen, lezingen en workshops (respectievelijk € 75,-, € 40,- en € 150 per deelnemer)
Kosten:
42
•
Externe en interne inzet personeel
•
Marketing en communicatie
Inkomsten en uitgaven Uit de figuren op de volgende pagina blijkt dat de suborganisatie “Informatie en advies” direct vanaf 2013 kostendekkend kan opereren. Na vijf jaar boekt deze tak naar verwachting een winst van om en nabij de € 35.000, die hoofdzakelijk toe te schrijven is aan de resultaten van het fysieke en digitale loket. De grootste kostenpost is de inzet van extern personeel, terwijl de interne bestede uren en de marketing- en communicatieactiviteiten grotendeels de rest van alle kosten veroorzaken. De kostenpost diversen is onder meer tot stand gekomen door te kijken naar de kosten voor ICT- en ontwikkelactiviteiten. In bijlage 6 is een nadere specificatie te vinden van kosten en opbrengsten.
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven Informatie & Voorlichting
Kostenopbouw Informatie & Voorlichting
€ 120.000
€ 100.000
€ 100.000 € 75.000 € 80.000 € 60.000
€ 50.000
€ 40.000 € 25.000 € 20.000
Inkomsten
Uitgaven
Winst & Verlies
Diversen
Marketing & Communicatie
Extern personeel
Vast personeel
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2017
2016
2015
2014
2013
€0 2012
€0
43
Toegevoegde waarde en kernactiviteiten
4.6 Projectbureau Het Projectbureau wordt de organiserende motor van De KAS en de Rijn en
Het Projectbureau van De KAS kenmerkt zich door:
IJssel Energie Coöperatie als geheel. In samenwerking met het Arnhemse
•
een proactieve en regionaal georiënteerde organisatie;
duurzaamheidscentrum “De Groene Vos” en ondernemers die in de regio
•
een sterk relatienetwerk bestaande uit het regionale bedrijfsleven,
reeds actief zijn op het gebied van duurzaamheid wordt handen en voeten gegeven aan projecten die worden uitgevoerd. De KAS fungeert daarbij als
gemeenten en maatschappelijke instellingen; •
uitzendorganisatie en leer- en stagebedrijf. Het projectbureau krijgt hiervoor een sterke link met lokale onderwijsinstellingen als de HAN en het ROC Rijn
een pragmatische instelling en het vermogen om snel verbindingen te leggen, zodat projecten optimaal worden ondersteund / uitgevoerd.
•
IJssel.
een geavanceerd CRM-/CMS-informatiedatabase, waarin het gedrag en de visies van (potentiële) leden, klanten en participanten ten aanzien van duurzaamheid zorgvuldig worden geregistreerd, zodat effectieve communicatie- en marketingstrategieën kunnen worden uitgestippeld.
SERVICEPUNT “DE KAS”
De kernactiviteiten van het projectbureau bestaan uit: PRODUCTEN & DIENSTEN
INFORMATIE & VOORLICHTING
•
PROJECTBUREAU
het verzorgen van het projectmanagement en de bijbehorende administratie, waarvoor gebruik wordt gemaakt van een relatiebestand bestaande uit ZZP’ers, studenten en bedrijven die specifieke diensten
EVENEMENTEN
KLANTEN VRAAG
PARTNERS AANBOD
44
kunnen uitvoeren (vanuit de rol als uitzendorganisatie en leer- en
PROJECTEN
stagebedrijf); •
het organiseren van netwerkbijeenkomsten, lezingen en congressen;
INSTELLINGEN
•
het opbouwen van een relatienetwerk in samenwerking met partners.
ZZP-PLATFORM
2SWITCH
Deze kernactiviteiten vertalen zich naar de praktijk door de uitrol van de
ADVISERING
HAN
BEDRIJVEN
ROC
GEMEENTEN
INWONERS
COÖPERATIES BEDRIJVEN
CONCEPTEN
DE KAS EVENEMENTEN
UITVOERING
DE KAS PROJECTEN
concepten “De KAS Evenementen” en “De KAS Acties & Campagnes”.
Concept “De KAS Evenementen”
3. Hulp bij duurzame evenementen
De KAS Evenementen richt zich op activiteiten om mensen op andere
•
“Het geven van een duurzame uitstraling aan een bijeenkomst kan
plekken duurzaamheid te laten ervaren. In feite gaat het hier om
dankzij de duurzaamheidschecklist van De KAS, waar de organisatoren
eventmanagement “op bestelling”: werkzaamheden als concepten
van evenementen hun voordeel mee kunnen doen.”
bedenken, organiseren, plannen, verkopen, mensen motiveren
•
“Maak gebruik van een aggregaat op waterstof.”
en aansturen staan centraal. In totaal worden vijf categorieën aan
•
“Huur een Eco-toilet (www.ecotoilet.nl).”
evenementen aangeboden (zie bijlage 5):
•
“Maak gebruik van een duurzaamheidschecklist voor de organisatie van evenementen.”
1. Bedrijfsuitjes • •
iGo Segway Experience - “het hele bedrijf kan duurzame mobiliteit
4. Eerst zien, dan geloven
ervaren door met een Segway door het Rijn-en-IJssel-gebied te rijden.”
•
“Enkele keren per jaar organiseert De KAS een fietstocht langs
Step Forward - “maak met collega’s een beweeglijk uitje door Arnhem
eigenaren van zonnepanelen en zonnecollectoren (of: WKO’s,
of over de Veluwe met behulp van elektrische steps.”
geïsoleerde vloeren, muren, daken et cetera). Sommigen van hen geven uitleg over hun systeem en delen hun ervaringen.”
2. Duurzaam elektrisch vervoer experience •
•
Het “Duurzaamheidshuis” waaraan De Groene Vos nu reeds een
“Verken het stroomgebied van de Rijn en de IJssel met een duurzaam
bijdrage levert, kan fungeren als bezoek- en inspiratielocatie wat
vervoersarrangement: boek een overnachting met ontbijt in een
duurzame renovatie betreft.
Arnhems hotel en maak een tour met een elektrische auto.” • • •
“Huur een bestelbusje op groen gas, bijvoorbeeld wanneer het aan
5. Open dagen
laadruimte ontbreekt.”
•
“De KAS Evenementen kan open dagen organiseren bij de lokale
“Maak tijdelijk gebruik van een elektrische scooter; handig voor wie
waterzuiveringsinstallatie, de afvalverbrandingsinstallatie of een
even slecht ter been is.”
windmolen.”
“Ervaar het elektrische skateboard; loop De KAS binnen en huur het voor een uur of langer.”
45
Concept “De KAS Projecten”
3. Campagne Duurzame Scholen: campagnes gericht op de verduurzaming
Hier is niet direct sprake van een vraag vanuit de samenleving of
van scholen dragen niet alleen direct bij aan de energietransitie, maar
“standaard-evenementen”, maar van een project dat De KAS zelf op de
ook indirect, doordat er educatieve doelstellingen aan kunnen worden
agenda zet en in principe eenmalig plaatsvindt op een gekozen locatie. De
gekoppeld. De KAS Projecten kan voor scholen acties opzetten, waarbij
aanloopkosten voor de projecten worden gefinancierd na te zijn begroot en
rekening wordt gehouden met de strikte wetten die schoolbesturen
goedgekeurd door het bestuur.
verbieden te investeren in de energiehuishouding. Diverse acties zijn denkbaar: op het gebied van LED-verlichting, isolatie, zonne-energie,
Het gaat hierbij om marketing-, communicatie- en organisatiekosten.
duurzame mobiliteit, recycling en meer, uiteraard in samenwerking met de
Hieronder volgen voorbeelden van acties en campagnes waarvoor het
gemeente, als eigenaar van de schoolgebouwen in kwestie.
projectbureau de handen uit de mouwen kan steken. Daarbij wordt aangegeven op welke wijze De KAS er geld mee kan verdienen:
4. Campagne Duurzame Mobiliteit: rijden op (groen) gas of op elektriciteit biedt voordelen voor eenieder die hier gebruik van maakt en voor het
1. Wijkgerichte zonne-energie-acties: in kansrijke buurten of wijken worden
milieu. Rond die gedachte kunnen, in samenwerking met lokale aanbieders
de voordelen van zonnepanelen of zonnecollectoren onder de aandacht
van duurzame vervoersmiddelen en stichting E-laad, campagnes worden
van huishoudens gebracht. De zonatlas van de gemeente Arnhem kan hier
geïnitieerd vanuit budget dat de gemeente beschikbaar stelt. Natuurlijk is
een voorname rol in spelen. Het gaat hierbij om systemen van partners uit
het de bedoeling dat convenantpartners van Energie Made in [Arnhem] het
het lokale bedrijfsleven. Het verdienmodel voor De KAS schuilt hier in een
goede voorbeeld geven.
fee per verkochte installatie. 5. Groen in de Stad: deze actie draait om het realiseren van een toename 2. Wijkgerichte isolatieacties: met behulp van de gemeentelijke
in het aantal groene daken en gevels in de stad en om het verminderen
warmteatlas en de informatie uit Energie in Beeld kunnen kansrijke
van het aantal ‘verharde’ tuinen en openbare ruimtes. Deze actie kan
gebieden voor energiebesparing/isolatie worden gedefinieerd, waar het
in opdracht van de gemeente plaatsvinden en voor de marketing,
projectbureau van De KAS campagnes voor isolatie kan voeren. In dat kader
communicatie en uitvoering schakelt het projectbureau haar partners van
wordt samengewerkt met lokale leveranciers, die een bedrag per afgezette
2Switch en HAN- en ROC-studenten in, evenals lokale ZZP’ers, hoveniers,
dienst aan De KAS overmaken, de “handjes” van 2Switch en van HAN- en
leveranciers en installateurs.
ROC-studenten met een leer-werkplek bij De KAS.
46
6. Afvalvermindering en -scheiding: een campagne gericht afvalvermindering en -scheiding sluit naadloos aan op het nieuwe afvalplan van de gemeente Arnhem. De actie is gericht op het realiseren van bewustwording én uitvoering van afvalvermindering en scheiding. Huishoudens vormen de doelgroep. Voor het benodigde budget wil De KAS een beroep doen op de gemeente Arnhem en partners uit de afvalketen die belang hebben bij het resultaat van de campagne. 7. Renovatie in huursector: De KAS wil renovatieprojecten in de bestaande bouw aangrijpen om grootschalige energiebesparing te realiseren. Daarvoor is de medewerking van corporaties én huurders (VvE’s)
Kosten en opbrengsten Het projectbureau gaat De KAS geld opleveren. Uit de figuren op de volgende pagina blijkt dat dit reeds vanaf 2013 het geval is, wanneer de totale opbrengsten ongeveer € 5000 hoger liggen dan de operationele kosten. Binnen vijf jaar bedraagt het positieve resultaat van het projectbureau meer dan € 20.000. Kijkend naar de kosten valt op dat de grootste kostenpost vanaf uur één de inhuur van het externe personeel is, dat de concepten grotendeels tot uitvoering zal brengen. Andere voorname kostenposten zijn de interne personeelsuren en de marketing- en communicatieactiviteiten. In bijlage 6 is een nadere specificatie te vinden van de kosten en opbrengsten die horen bij de gepresenteerde concepten.
noodzakelijk. Aan een dergelijk project kunnen ZZP’ers van De KAS vorm en inhoud geven, terwijl de input van de Woonbond en de Gelderse Natuuren Milieufederatie ook gewenst is als het gaat om het verzorgen van de communicatie en organisatie. De KAS kan niet alleen besparing realiseren, maar ook geld verdienen, doordat corporaties en VvE’s een beroep doen op de inzet van De KAS vanuit haar rol als uitzendorganisatie en/of leerwerkbedrijf. 8. PV-Privé: deze actie is gericht op lokale bedrijven, die hun werknemers de mogelijkheid kunnen bieden onder gunstige voorwaarden te sparen voor zonnepanelen via de werkkostenregeling, vakantiedagen, loon of anderszins. De KAS kan lokale partijen inschakelen die de organisatie van deze constructie op zich nemen.
47
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven Projectbureau
Kostenopbouw Informatie & Voorlichting
€ 120.000
€ 100.000
€ 100.000 € 75.000 € 80.000 € 60.000
€ 50.000
€ 40.000 € 25.000 € 20.000
Inkomsten 48
Uitgaven
Winst & Verlies
Vast personeel
Marketing & Communicatie
Diversen
Extern personeel
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2017
2016
2015
2014
2013
€0 2012
€0
Inkomsten De KAS
4.7 Inkomsten en uitgaven € 600.000
Uit de vorige drie paragrafen is gebleken met welke kosten- en inkomstenstructuren de drie suborganisaties van De KAS te maken hebben. Hieronder staat een grafiek die de totale inkomsten en uitgaven van De KAS duidt, vanaf 2013 tot en met 2017. In het eerste jaar wordt nog een verlies geleden van bijna € 95.000, maar in 2017 ligt de winst reeds op ruim € 90.000.
€ 500.000 € 400.000 € 300.000 € 200.000 € 100.000
Projectbureau
2017
2016
2015
2014
2013
2012
€0
Informatie & Voorlichting
Producten & Diensten
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven De KAS € 500.000
Uitgaven De KAS € 350.000
€ 400.000
€ 300.000
€ 300.000
€ 250.000
€ 200.000
€ 200.000
€ 100.000
€ 150.000
€0
€ 100.000
€-100.000
€ 50.000
€-200.000
Inkomsten
Uitgaven
Winst & Verlies
Projectbureau
Producten & Diensten
2017
2016
2015
2014
2013
2012
2017
2016
2015
2014
2013
2012
€0
Informatie & Voorlichting 49
4.8 Conclusies De KAS kan wil burgers en bedrijven ontzorgen wat betreft het realiseren van concrete besparing en verduurzaming. Dat gebeurt vanuit drie suborganisaties: “Producten & diensten”, “Informatie & voorlichting” en het “Projectbureau”. Hierbinnen zijn zeven concepten toegelicht die de daadwerkelijke activiteiten van De KAS duiden. Het is mogelijk om met deze zeven concepten een rendabel energieservicepunt te realiseren. Uit de vorige paragrafen is gebleken dat de zeven concepten in wisselende mate een bijdrage te leveren aan de levensvatbaarheid van het servicepunt. In jaar één is er nog sprake van een negatief resultaat: De KAS zal € 94.849 meer uitgeven dan dat er binnenkomt. De totale uitgaven in dat jaar zijn € 239.766. Om haar ontwikkeling in gang te kunnen zetten, zal geld beschikbaar moeten komen. In de financiële analyse uit de vorige paragraaf is rekening gehouden met de uitrol van het shop-in-shop-concept waarbij de regie volledig in eigen handen is. Het kan, zoals toegelicht, zo zijn dat er voor een andere invulling van het shop-in-shop-concept wordt gekozen, waar minder middelen voor benodigd zijn. Het contrast tussen de opties is groot: De KAS kan zowel een “reizend circus” worden als een organisatie met een vaste locatie in of nabij het centrum van Arnhem.
50
SERVICEPUNT “DE KAS”
INFORMATIE & VOORLICHTING
PRODUCTEN & DIENSTEN
WEBSHOP
PROJECTBUREAU
SHOPINSHOP
SERVICE-INEEN-DOOS
3D-CONCEPT
ONTMASKER ONGEWENSTE GEBRUIKERS
BEDRIJFSUITJES
WIJKGERICHTE ZONACTIES
DUURZAAMHEIDSBOULEVARD
ENERGIELABEL WONING
DUURZAAM ELEKTRISCH VERVOER EXPERIENCE
WIJKGERICHTE ISOLATIE-ACTIES
IN DE WEERD
MAATWERKADVIES ENERGIEBESPARING
HULP BIJ DUURZAME EVENEMENTEN
DUURZAME SCHOLEN
EIGEN REGIE
OPWEKKING ZONNE-ENERGIE
EERST ZIEN, DAN GELOVEN
DUURZAME MOBILITEIT
POP-UP
HUUR EEN THERMOCAMERA
OPEN DAGEN
KENNISCENTRUM
FYSIEK (EN DIGITAAL) LOKET
EVENEMENTEN
PROJECTEN
GROEN IN DE STAD
OP WEG MET DE THERMOSCAN
AFVALVERMINDERING EN AFVALSCHEIDING
PROBEER EEN ENERGIEMETER
RENOVATIE IN DE HUURSECTOR PV-PRIVÉ
51
HOOFDSTUK 05 ENERGIE LEVERING
52
Zelf energie opwekken is onder meer mogelijk met zonnepanelen, maar
5.1 Herintrede energielevering door lokale partijen
niet ieder bedrijf of huishouden kan of wil zelfstandig in zijn volledige
Een eeuw geleden zijn in Nederland veel lokale energiebedrijven ontstaan die
energiebehoefte voorzien. Daarom is er het publieke net, waarvan eenieder met
zich bezighielden met de distributie van elektriciteit en gas. Deze gemeentelijke
een aansluiting energie kan afnemen. De Rijn en IJssel Energie Coöperatie gaat
energiebedrijven (GEB’en) kwamen niet voort uit duurzaamheidsdoelstellingen,
als nutsbedrijf fungeren om de lokale vraag naar duurzame energie te verbinden
en de zeggenschap erover was volledig in handen van de lagere overheden.
met het aanbod, dat op termijn evenzeer lokaal wordt opgewekt. Uit dit
Onder invloed van de Europese regelgeving zijn de Nederlandse GEB’en
hoofdstuk blijkt het hoe en waarom van de leveringspijler onder de Rijn en IJssel
in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw verzelfstandigd. Ook
Energie Coöperatie. Datzelfde geldt voor de manier waarop dit georganiseerd
is een splitsing aangebracht tussen de netwerk- en verkoopfunctie van de
wordt en de bijbehorende kosten en opbrengsten.
energiebedrijven, als onderdeel van de liberalisatie van de markt die tussen 1998 en 2004 plaatsvond. Dit had enerzijds tot gevolg dat de bestuurlijke controle over de energiemarkt afnam en anderzijds dat de verkoop en het transport van energie niet langer door één en dezelfde partij werden geregeld. In de jaren die volgden op de liberalisatie, ontstond een sterk consolidatieproces
RAAD VAN ADVIES
LEDENRAAD
op de energiemarkt. Diverse fusies en overnames hebben ertoe geleid dat vandaag de dag drie bedrijven (Essent, Nuon en Eneco) voor ruim 85
RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE
procent de dienst uitmaken aan de leveringszijde, terwijl overheden vanaf de zijlijn toekijken. Dankzij de liberalisatie kunnen eindgebruikers echter
SERVICEPUNT “DE KAS”
ENERGIELEVERING
PROJECTONTWIKKELING
wel kiezen van welk bedrijf zij stroom afnemen; voorheen waren burgers en bedrijven nog gebonden aan één energiebedrijf dat in de regio opereerde. De
PRODUCTEN & DIENSTEN
INFORMATIE & VOORLICHTING
PROJECTBUREAU
PARTICULIEREN
BEDRIJVEN
VERENIGINGEN ETC.
ZON
WIND
WARMTE
discriminatievrije toegang tot de energietransportnetten maakt het dus voor een lokale duurzame energiecoöperatie mogelijk als nutsbedrijf te fungeren.
FINANCIERING DUURZAAMHEIDSFONDS PROVINCIE GELDERLAND
GEMEENTE ARNHEM
De herintrede van lokale nutsbedrijven zoals de Rijn en IJssel Energie Coöperatie BANKEN/ DERDEN
is daarnaast terug te leiden op de twee onderstaande omstandigheden: 1. De huidige toegankelijkheid van de groothandelsmarkten in de energiesector garandeert vanaf uur één levering van - al dan niet duurzame - energie aan klanten van de coöperatie. Deze groothandelspartner is nodig 53
omdat de lokale opwekking van energie niet direct de volledige vraag kan
Energie Coöperatie derhalve niet, zolang er geen tweede energiecoöperatie met
dekken.
dezelfde diensten en doelstellingen van start gaat.
2. De ICT-ontwikkelingen van de laatste decennia hebben geleid tot lage fronten backofficekosten voor een startende organisaties als de Rijn en IJssel
Puur ten aanzien van de energielevering bestaat er vanzelfsprekend wel
Energie Coöperatie.
concurrentie. Ondanks het feit dat er online diverse vergelijkingswebsites bestaan waar mensen kunnen zoeken naar de goedkoopste of groenste
5.2 Samenwerking met partner
aanbieder, blijft het switchgedrag van klanten beperkt: sinds 2004 zijn slechts
Het leveren van energie aan klanten is een activiteit waarvoor de Rijn en IJssel
drie op de tien klanten minimaal één keer van leverancier geswitcht en nog
Energie Coöperatie mogelijk de expertise inroept van een ander energiebedrijf.
steeds bedienen de drie grootste energiebedrijven van Nederland (Essent,
De coöperatie heeft immers niet de middelen en organisatorische capaciteit
Nuon en Eneco) samen maar liefst 85 procent van de markt. De perceptie van
om zelf direct alle in- en verkoopprocessen van duurzame energie op zich te
veel eindgebruikers is dat switchen problematisch is en dat de prijsverschillen
nemen. Opnieuw geldt: zij wil de lokale vraag verbinden met het lokale aanbod.
weinig voorstellen. De marketingafdeling van iedere energieleverancier ziet
Particulieren en bedrijven worden evenwel klant van de Rijn en IJssel Energie
zich dan ook voor een uitdagende opgave gesteld; energie is een low-interest-
Coöperatie, en niet van een eventuele andere dienstverlener. InEnergie is één
product waar weinig mensen zich druk over maken, zolang de gloeilamp brandt
van de mogelijke partners die de organisatie van de energielevering voor haar
en de binnentemperatuur comfortabel is. Veel mensen en bedrijven weten
rekening kan nemen. In bijlage 7 worden de contouren van deze mogelijke
niet eens bij wie zij energie afnemen en realiseren zich bovendien niet dat er
samenwerking geschetst. De uitwerking in deze bijlage betreft al met al een
alternatieven zijn.
voorstel dat nog verder uitgewerkt wordt. De moeizame strijd om de klant lijkt medio 2012 evenwel een verandering te 5.3 Marktanalyse
ondergaan. Te midden van de crisistijden, waarin iedere euro telt voor menig
De energieproducten die de leveringstak aanbiedt, zijn feitelijk niet nieuw:
huishouden en bedrijf, lijkt het switchgedrag van klanten langzaam maar zeker
stroom, gas en warmte worden door tal van andere organisaties geleverd en
op gang te komen. In het tweede kwartaal van 2012 is zelfs een toename van 46
datzelfde geldt voor duurzame energie. De combinatie van duurzaam en lokaal
procent in het aantal switches vastgesteld.
geproduceerde energie wordt echter nog niet geboden aan de huishoudens
Een onderzoek naar de B2C-markt voor een lokale duurzame energiecoöperatie
en bedrijven uit het Rijn-en-IJssel-gebied. Ook met de dienstbaarheid,
in de Rijn-en-IJssel-regio heeft in dat kader aanvullende conclusies opgeleverd
transparantie en de coöperatieve samenwerking die de Rijn en IJssel Energie
die vertrouwen geven: 65 procent van de consumenten uit een steekproef
Coöperatie haar klanten, leden en participanten belooft, onderscheidt zij zich
geeft aan de komst van een lokale duurzame energiecoöperatie een goede
van de concurrentie. Een echte vergelijkbare concurrent heeft de Rijn en IJssel
zaak te vinden. Het merendeel van de ondervraagden geeft daarbij aan dat de
54
prijsstelling cruciaal is: inwoners willen niet meer gaan betalen voor groene
Bij het bepalen van de trend in het financiële resultaat van de
stroom en gas. De boodschap uitdragen dat overstappen niet moeilijk is, lijkt
energieleveringstak, is uitgegaan van een ontwikkeling tot 500 huishoudens,
een belangrijke uitdaging aangezien een derde van de respondenten vermoedt
65 MKB’ers en 12 grootzakelijke bedrijven als klanten in 2017. Uit de figuur op
dat switchen van leverancier problematisch is. Als de coöperatie een goede
de volgende bladzijde blijkt dat de leveringstak vanaf haar aanvang een positief
beurt wil maken bij haar potentiële klanten van haar leveringsbedrijf, dan is
economisch resultaat behaalt.
het zaak hen via indirecte communicatiemiddelen te bereiken en te binden. Persoonlijke benadering wordt door bijna twee op de drie ondervraagden als
In bijlage 8 is een nadere specificatie te vinden van de kosten en opbrengsten
hinderlijk ervaren.
die in deze paragraaf gepresenteerd zijn. Implicaties voor de totale winst- en verliesrekening van de coöperatie blijken uit hoofdstuk 8.
5.4 Inkomsten en uitgaven Deze paragraaf wijst uit wat de inkomsten en uitgaven zijn die vanuit de leveringstak ontstaan. In de beginfase van de coöperatie wordt de energie nog afgenomen van een groothandelspartner, omdat er nog niet voldoende operationele projecten zijn om duurzame energie van eigen bodem aan te
De totale kosten zijn beperkt, aangezien de marge tussen in- en verkoop als inkomsten worden beschouwd; de energieinkoop en energieverkoop worden niet als aparte inkomsten en uitgaven beschouwd. De kosten die wel worden gemaakt, betreffen uitgaven voor de opstartfase (2013) en de kosten voor het hosten van de leveringssite (vanaf 2013).
€ 40.000 € 30.000 € 20.000 € 10.000 €0
Inkomsten
Uitgaven
2017
opleveren.
€ 50.000
2016
doorgaans andere verbruiksprofielen hebben en dus ook verschillende marges
2015
gemaakt tussen huishoudens, MKB-bedrijven en grootzakelijke klanten, die
€ 60.000
2014
bepalen van de marges over de energiein- en energieverkoop is onderscheid
€ 70.000
2013
een marge; dit is feitelijk het totale verdienmodel vanuit de leveringstak. Bij het
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven Energielevering
2012
kunnen bieden. Over de in- en verkoop van deze energie maakt de coöperatie
Winst & Verlies 55
HOOFDSTUK 06 PROJECT ONTWIKKELING
56
De derde en laatste pijler onder de Rijn en IJssel Energie Coöperatie is de
bedrijven gezamenlijk aangaan. Binnen het initiatief ‘Energie Made in Arnhem’
projectontwikkelingstak. Vanuit dit domein worden uiteindelijk de meest
lopen al diverse projecten om energiebesparing en duurzame energie te
significante stappen genomen als het gaat om het optuigen van een lokale en
ontwikkelen en uit te rollen. Het ligt voor de hand aansluiting te zoeken bij de
duurzame energievoorziening.
lopende initiatieven en deze te versterken, in plaats van geheel nieuwe zaken op te starten. RAAD VAN ADVIES
LEDENRAAD
De energiecoöperatie zal in eerste instantie niet zelfstandig risicodragend projecten ontwikkelen. Doordat de coöperatie een groot netwerk heeft in de regio kan zij eenvoudig de verbinding maken met andere mogelijk
RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE
geïnteresseerde partijen. De coöperatie kan tevens ondersteuning bieden door SERVICEPUNT “DE KAS”
PRODUCTEN & DIENSTEN
INFORMATIE & VOORLICHTING
PROJECTBUREAU
ENERGIELEVERING
PARTICULIEREN
BEDRIJVEN
VERENIGINGEN ETC.
PROJECTONTWIKKELING
ZON
WIND
WARMTE
de energie die wordt opgewekt af te nemen gedurende een bepaalde looptijd. Hierdoor is de exploitant verzekerd van een langdurige inkomstenbron en is het verkrijgen van financiering eenvoudiger. De projectontwikkelingsorganisatie onder de coöperatie heeft de beschikking
FINANCIERING DUURZAAMHEIDSFONDS
om financiering aan te bieden voor lokale duurzame projecten. Indien projecten voldoen aan bepaalde criteria o.a. financieel en milieutechnisch kan de
PROVINCIE GELDERLAND
GEMEENTE ARNHEM
BANKEN/ DERDEN
coöperatie de initiatiefnemers van het project financiering aanbieden. Toegevoegde waarde
6.1 Waardepropositie projectontwikkelingsbedrijf
Bij de projectontwikkeling wordt nagegaan wat de belemmeringen zijn die
De doelstelling van het projectontwikkelingsbedrijf is de grootschalige realisatie
de voortgang in de projecten in de weg staan. Veelal zijn dit organisatorische,
van energiebesparing en duurzame energie. Dit houdt in opschaling van pilots
financiële of politiek-juridische zaken. Het projectontwikkelingsbedrijf levert
en kleine initiatieven naar de hele stad en de ontwikkeling van grootschalige
de diensten die nodig zijn om de projectontwikkeling vlot te trekken en te
initiatieven.
realiseren. Het kan bijvoorbeeld gaan om projectmanagement, om inhoudelijke advisering of om financieringsconstructies.
De ontwikkeltak ondersteunt de ontwikkeling van energiebesparing en duurzame energie. Dit gebeurt op basis van projecten die bewoners en/of 57
Een belangrijke belemmering bij veel ontwikkelingen van duurzame
6.2 Activiteiten
energie vormt de afzet van de energie. Veel projecten stranden door een
Thema’s
gebrek aan afnemers. De Energiecoöperatie Rijn en IJssel omvat echter
Uit hoofdstuk 4 bleek reeds dat (kleinschalige) projectontwikkeling op de
ook het leveringsbedrijf, waardoor het zekerheden kan bieden bij de
gebieden duurzame mobiliteit, zon-PV en energiebesparing voor de hand ligt,
projectontwikkeling.
gezien de aansluiting van deze thema’s bij de overige takken van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie.
Projectontwikkeling van duurzame energie vergt veelal een lange doorlooptijd. Soms vallen projecten stil door personele wisselingen en het verschuiven
Bij duurzame mobiliteit gaat het met name om rijden op groen gas en
van prioriteiten. De coöperatie heeft een scope die specifiek is gericht op
elektriciteit, bij zon-PV om grootschalige uitrol hiervan bij burgers en bedrijven,
energiebesparing en duurzame energie en heeft een langetermijnscope. De
en bij energiebesparing om besparing bij burgers, bij dienstverlenend MKB
coöperatie neemt desgewenst dan ook de verantwoordelijkheid voor het
(detailhandel/ horeca) en bij bedrijven op bedrijventerreinen.
langdurige projectmanagement, tot het moment dat het project daadwerkelijk gerealiseerd gaat worden. Hierdoor blijven contacten en documenten
Deels kunnen deze onderwerpen (met name richting burgers en MKB)
beschikbaar op een centrale plek. De coöperatie neemt ook de lobby-
ontwikkeld worden tot “service-in-een-doos-concepten”, waarna De KAS kan
werkzaamheden voor de politiek-juridische belemmeringen op zich.
zorgdragen voor de verdere uitrol.
De projectontwikkeling kan als dienst aan derden worden aangeboden. De
Daarnaast betreft het grootschalige, unieke projectontwikkelingen, zoals een
coöperatie kan ook zelf als (één van de) opdrachtgever(s) optreden en na
groen-gas-hub, waar in de context van de stadsregio Arnhem-Nijmegen reeds
realisatie participeren in de exploitatie van de opwekking. Bij elk project
aan wordt gewerkt. Ook de ontwikkeling van de windmolenlocatie komt op
wordt in samenspraak met de overige betrokkenen beoordeeld welke
korte termijn in aanmerking voor projectontwikkeling.
samenwerkingsvorm voor projectontwikkeling en exploitatie het meest wenselijk is. Ook is het mogelijk dat de exploitatie voor een bestaande duurzame energieopwekking (bijvoorbeeld een WKO) in uitvoering wordt genomen of dat er een participatie in wordt genomen.
58
Selectie van projecten
6.3 Middelen en partners
Hoewel het nut en de noodzaak van een projectontwikkelingsbedrijf evident
Middelen
zijn, is de vraag wie de kosten draagt van een dergelijke organisatie. Idealiter
Het projectontwikkelingsbedrijf richt zich op het wegnemen van belemmeringen
worden de kosten van de werkzaamheden terugverdiend uit een fee op de
voor projecten. Veelal zijn dit organisatorische, financiële of politiek-juridische
dienstverlening. In de praktijk zijn veel projectinitiatieven niet voldoende
zaken.
draagkrachtig om een kostendekkende fee te betalen. De vraag doet zich voor welke initiatieven dan in aanmerking komen voor ondersteuning. Mogelijke
Het projectontwikkelingsbedrijf levert de diensten die nodig zijn om de
randvoorwaarden hierbij zijn:
projectontwikkeling vlot te trekken en te realiseren. Het kan bijvoorbeeld gaan om projectmanagement, om inhoudelijke advisering of om
Het initiatief…
financieringsconstructies. Het heeft hiervoor ten minste voldoende menskracht,
•
heeft een grote bijdrage aan de klimaatneutraliteit;
projectmanagementvaardigheden en kennis nodig (via eigen mensen of inhuur).
•
heeft een grote zichtbaarheid naar mensen;
Daarnaast is projectfinanciering een wezenlijk aandachtspunt.
•
kan, eenmaal ontwikkeld, goed uitgerold worden naar andere doelgroepen;
•
heeft een acceptabel risicoprofiel;
Projectfinanciering
•
ervaart belemmeringen die goed door het projectontwikkelingsbedrijf
Projectontwikkeling bestaat uit unieke projecten. Dat geldt ook voor de
kunnen worden aangepakt.
financiering. Per project wordt bekeken hoe de projectfinanciering kan worden ingericht. Wat kunnen de deelnemende initiatiefnemers financieel inbrengen,
De besluitvorming over de selectie van projecten wordt gedaan door
en in hoeverre kan het projectontwikkelingsbedrijf risicodragend participeren:
het bestuur van de coöperatie op voorspraak van de manager van het
dat zijn cruciale vragen.
projectontwikkelingsbedrijf. Naast inbreng van eigen vermogen en bankleningen, zien we bij duurzame6.2 Afnemers van de diensten
energie-projecten een rol voor financiering door burgers en subsidies, leningen,
De afnemers van de diensten van het projectontwikkelingsbedrijf zijn divers.
participaties en garanties door overheden. Ook wordt veel gesproken over
Dit kunnen burgers, bedrijven en overheden zijn. Het zijn initiatiefnemers van
revolverende fondsen. Dit zijn fondsen van waaruit leningen, participaties of
een energiebesparings- en/of duurzame-energie-project, die ondersteuning
garanties worden gegeven en waarbij het geld (met rente) terugvloeit naar het
bij de ontwikkeling behoeven. Ook de coöperatie zelf of het servicepunt kan
fonds: zie hoofdstuk 7.
initiatiefnemer zijn.
59
Afhankelijk van de financiële positie van het projectontwikkelingsbedrijf
6.5 Inkomsten en uitgaven
kan de projectontwikkeling minder of meer risicodragend worden ingevuld,
Deze paragraaf wijst uit wat de inkomsten en uitgaven zijn die vanuit de
bijvoorbeeld in de startperiode van het bedrijf minder risicodragend (meer
projectontwikkelingstak ontstaan.
adviserend) en naarmate de financiële positie van het energiebedrijf groeit, kan meer risicodragend worden ontwikkeld. Wanneer er bij de start van
De inkomsten voor de coöperatie uit de projectontwikkelingstak bestaan geheel
het projectontwikkelingsbedrijf een groter eigen vermogen beschikbaar is
uit “fees” die door de projectontwikkelaar worden betaald aan de coöperatie,
(bijvoorbeeld door sponsoring), kan sneller risicodragend ontwikkeld worden.
ter waarde van 8% van de investeringskosten. Aangezien de ontwikkeling van een project vaak een periode van een jaar beslaat, komt deze fee pas een jaar
Partners
na de feitelijke investering ter beschikking van de coöperatie.
De projectontwikkeling gebeurt in een BV binnen de energiecoöperatie. Er wordt gebruikgemaakt van de BV-vorm, omdat er risicodragende activiteiten
De kosten bestaan in de beginfase hoofdzakelijk uit werkkapitaal dat benodigd
worden uitgevoerd. De BV wordt geleid door een (deeltijd-) manager, die
is voor zaken als: het overleggen over en ontwerpen van de projectorganisatie
verantwoording aflegt aan het bestuur van de energiecoöperatie. Er wordt nauw
in samenwerking met de provincie, het ontwikkelen van statuten, het
samengewerkt met de overige onderdelen van de energiecoöperatie.
daadwerkelijk oprichten van de tak en het opzetten van het management.
Daarnaast wordt de samenwerking gezocht met de partners binnen “Energie
Andere kostenposten, die ieder jaar terugkeren, zijn de inzet van tijd en
Made in [Arnhem]”, omdat binnen dit initiatief veel projecten worden
middelen vanuit de coöperatie voor de ontwikkeling van projecten (technische
ontwikkeld. Daarnaast wordt een samenwerking opgebouwd met mogelijke
inventarisaties, het sluiten van contracten en dergelijke). In de onderstaande
financiers voor de projectfinanciering.
grafiek worden de totale inkomsten uitgezet tegenover de totale uitgaven. In jaar 1 en 2 is het operationele resultaat negatief, maar daarna gaat ook de projectontwikkelingstak de coöperatie geld opleveren. Het uitgangspunt hierbij is de realisatie van één project in 2012 en tien projecten in 2017. In bijlage 9 is een nadere specificatie te vinden van alle kosten en opbrengsten die horen bij de projectontwikkelingstak. Implicaties voor de totale winst- en verliesrekening van de coöperatie blijken uit hoofdstuk 8.
60
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven Projectontwikkeling € 250.000 € 200.000 € 150.000 € 100.000 € 50.000 €0
Inkomsten
Uitgaven
2017
2016
2015
2014
2013
2012
€ -50.000
Winst & Verlies
61
HOOFDSTUK 07 DUURZAAMHEIDS FONDS
62
Zoals meerdere malen uit dit bedrijfsplan is gebleken, staat duurzaamheid
Organisatie
gelijk aan investeren in de toekomst. Het is daarom niet verwonderlijk dat
De figuur op de volgende pagina laat zien welke partijen mogelijk een rol krijgen
juist de financiering vaak een hindernis vormt bij het maken van meters in
bij het organiseren van de geldstromen naar en uit het fonds. De volgende
de energietransitie; dit geldt enerzijds voor particulieren en bedrijven die
kenmerken zijn te onderscheiden:
via De KAS in aanraking komen met duurzame producten en diensten - aldus
•
het fonds wordt gevuld met geld dat, bijvoorbeeld, de provincie en
luidde een belangrijke conclusie uit een onderzoek naar de B2B-markt voor
gemeenten als revolverende middelen ter beschikking stellen of vanuit
De KAS - en anderzijds voor de projectontwikkelingstak van de coöperatie, die
Europese subsidies (bijvoorbeeld: Elena) vrijkomen. Natuurlijk kunnen dit
de totstandkoming van windturbines, zonneparken en andere grootschalige
ook andere partijen zijn;
projecten beoogt. In dit hoofdstuk wordt de oplossing aangedragen voor deze
•
patstelling: het Duurzaamheidsfonds.
het fonds wordt niet door de Rijn en IJssel Energie Coöperatie beheerd, maar door een aparte stichting met een bestuur en een raad van toezicht die de in- en uitstroom van middelen volgens strikte criteria kunnen
Principe Het principe van het revolverende fonds is eenvoudig. Particulieren en
toestaan, nadat alle risico’s in kaart zijn gebracht; •
bedrijven kunnen onder aantrekkelijke voorwaarden geld lenen, waarmee zij de financieringsdrempel behorend bij een geplande investering in duurzaamheid
de Rijn en IJssel Energie Coöperatie kan bij deze stichting terecht voor directe leningen én voor het verkrijgen van garantstellingen;
•
een garantstelling houdt in dat de investering door de Rijn en IJssel Energie
kunnen overkomen. Zij kunnen derhalve direct overgaan tot een investering in,
Coöperatie wordt gedekt. In dat geval kan de coöperatie bij externe
bijvoorbeeld, zonnepanelen of woningisolatie.
financiers (bijvoorbeeld: banken en crowdfundingplatforms) terecht voor het verkrijgen van leningen tegen lage rentetarieven, aangezien de stichting
Ook op het niveau van de grootschalige projecten is het bestaan van een dergelijk fonds een passend antwoord op het financieringsvraagstuk. Het geld
garantstaat en het risico voor de externe financier dus nihil is; •
om die reden schuilt er voor de coöperatie ook nog een verdienmodel
uit het fonds wordt dus benut om windmolens, zonneparken, warmteprojecten
in deze financieringsconstructie. Zij kan immers het rentevoordeel
et cetera te ontwikkelen in de Rijn-en-IJssel-regio. Het Duurzaamheidsfonds is
gedeeltelijk voor haar eigen bedrijfsvoering benutten en de partij met de
al met al de olie tussen alle radars die samen zorgen voor de transitie naar een
financieringsbehoefte ook een aantrekkelijk rentetarief in het vooruitzicht
lokale en schone energievoorziening.
stellen.
63
PROVINCIE GELDERLAND
SVN / GEMEENTE ARNHEM
BIJDRAGE / INVESTERING
ELENA
RENTE
STICHTING FONDS VOOR LOKALE INITIATIEVEN BESTUUR
RAAD VAN TOEZICHT PPM OOST PROVINCIE BANK
(BESTUUR - RISICOMANAGEMENT)
RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE DUURZAAM FONDS
PROJECTONTWIKKELING
LENING
RENTE + AFLOSSING
ONTWIKKELVERGOEDING
PARTIJ X PROJECT Y
SERVICEPUNT DE KAS PROJECT Z 64
ENERGIELEVERING ENERGIE
TRIODOS / ASN / RABOBANK / ETC.
LENINGSFACILITEIT RENTEAFSLAG GARANTSTELLING
CROWDFUNDING
BURGERPARTICIPATIES
% VERGOEDING GARANTSTELLING ENERGIEREKENING
FINANCIERING
GARANTSTELLING
GARANTSTELLING STICHTING
ENERGIEVERKOOP
ENERGIE
KLANTEN
Inkomsten en uitgaven Het Duurzaamheidsfonds brengt, evenals de drie voorgenoemde pijlers onder de Rijn en IJssel Energie Coöperatie, zowel inkomsten als uitgaven met zich mee, zoals blijkt uit de onderstaande tabel. Hieruit wordt duidelijk dat het fonds te maken heeft met forse kosten in de opstartfase, die daarna minder omvangrijk worden. De opbrengsten vertonen een ander patroon: die zijn bescheiden in de beginfase en nemen in de loop der jaren serieuzere vormen aan. De uitgaven bestaan aanvankelijk uit de opstart- en ontwikkelingskosten. Het organiseren van de financiering per project, en het beheer hiervan, zijn kostenposten die zich later openbaren. De inkomstenstroom wordt, zoals toegelicht, mogelijk gemaakt door de een afdracht van het rentevoordeel dat ontstaat door de garantstelling vanuit de stichting.
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven Duurzaamheidsfonds € 50.000 € 40.000 € 30.000 € 20.000 € 10.000 €0 € -10.000
€ -50.000
28.376 in 2017. In bijlage 10 is een nadere specificatie te vinden van de kosten en opbrengsten die in deze paragraaf zijn gepresenteerd.
Inkomsten
Uitgaven
2017
het Duurzaamheidsfonds echter al een bescheiden winst, die oploopt tot €
2016
€ -40.000 2015
in jaar 1 nog € 42.822 hoger zijn dan de inkomsten. Vanaf jaar twee genereert
2014
€ -30.000
2013
De bovenstaande tabel maakt, evenals de grafiek rechts, duidelijk dat de kosten
2012
€ -20.000
Winst & Verlies
65
HOOFDSTUK 08 FINANCIËLE RESULTATEN
66
In de voorgaande hoofdstukken zijn de elementen van de Rijn en IJssel Energie
De grafiek laat zien dat de coöperatie zowel in 2012 als in 2013 met een
Coöperatie inhoudelijk besproken. Tevens is aangetoond wat de financiële
negatieve cashflow te maken heeft. Vanaf 2014 worden zwarte cijfers
implicaties zijn van de beoogde activiteiten.
geschreven. Het tekort in 2012 is circa € 75.000,- en in het jaar dat hierop volgt gaat er bijna € 110.000,- meer de deur uit dan dat er binnenkomt. In 2014 is
Nu kan een uitspraak worden gedaan over de levensvatbaarheid van de totale
daarentegen reeds een winst voorzien die oploopt tot € 295.578,- in 2017.
Rijn en IJssel Energie Coöperatie. Inkomsten worden verwacht vanuit vijf richtingen: de coöperatieve ledenorganisatie zelf, energieservicepunt De KAS, de energieleveringstak, de projectontwikkelingstak en het duurzaamheidsfonds. Dit zijn tegelijkertijd de vijf bronnen van uitgaven. In hoofdstuk 3 tot en met 7 zijn deze kosten en opbrengsten geduid en nu kunnen de totale inkomsten worden afgezet tegen de totale uitgaven. Zie daarvoor de grafiek hieronder.
Uitgavenpatroon Rijn en IJssel Energie Coöperatie € 500.000 € 450.000 € 400.000 € 350.000 € 300.000 € 250.000
Ontwikkeling inkomsten en uitgaven Rijn en IJssel Energie Coöperatie € 1.000.000
€ 200.000 € 150.000 € 100.000
€ 800.000
€ 50.000
€ 200.000
2017
2016
2015
2014
2012
€ 400.000
2013
€0
€ 600.000
Coöperatieve ledenorganisatie
De KAS
Projectontwikkeling
Duurzaamheidsfonds
Energielevering
Zoals uit de bovenstaande figuur blijkt, zijn de uitgaven in jaar 1 volledig
€0
toe te schrijven aan de kosten behorend bij het duurzaamheidsfonds en de projectontwikkelingstak. In de jaren daarna blijkt De KAS veruit de meeste
Inkomsten
Uitgaven
Winst & Verlies
2017
2016
2015
2014
2013
2012
€ -200.000
kosten met zich mee te brengen. De kosten voor energielevering zijn in alle jaren zeer laag, terwijl de beperkte kosten van de coöperatieve ledenorganisatie gestaag toenemen. 67
Inkomstenpatroon Rijn en IJssel Energie Coöperatie
Met de projectontwikkelingstak zijn toenemende uitgaven gemoeid die goed zijn voor een substantieel deel van het totale kostenplaatje. Kijkend naar de totale inkomsten (zie de figuur hiernaast), valt op dat De KAS evenzeer voor de grootste opbrengstenstroom verantwoordelijk is.
€ 800.000 € 700.000 € 600.000
De projectontwikkelingstak draagt ook voor een aanzienlijk deel bij aan de
€ 500.000
verdiensten van de coöperatie. Ditzelfde geldt voor het duurzaamheidsfonds,
€ 400.000
de energieleveringstak en de coöperatieve ledenorganisatie, zij het in mindere mate.
€ 300.000 € 200.000
68
2017
2016
2015
2014
€0 2012
de Rijn en IJssel Energie Coöperatie.
€ 100.000
2013
Bijlage 11 geeft een overzicht weer van alle inkomsten en uitgaven die horen bij
Coöperatieve ledenorganisatie
De KAS
Projectontwikkeling
Duurzaamheidsfonds
Energielevering
69
HOOFDSTUK 09 PLANNING
70
De Rijn en IJssel Energie Coöperatie is een organisatie met stevige ambities. De
Fase 1: opstarten Rijn en IJssel Energie Coöperatie
plannen die zij heeft, kunnen vanzelfsprekend niet allemaal tegelijkertijd tot
Het realiseren van alle plannen die in dit bedrijfsplan aan de orde zijn gekomen,
uitvoering worden gebracht. Om die reden worden vier fasen onderscheiden,
begint met het daadwerkelijk opstarten van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie
die achtereenvolgens worden doorlopen:
zelf. Het gaat dan om het oprichten van een organisatie met een bestuur, een
•
opstarten Rijn en IJssel Energie Coöperatie;
raad van advies en, niet in de laatste plaats, leden. De overige activiteiten die in
•
oprichten en opstarten De KAS en Energielevering;
deze fase worden ontplooid, staan hier opgesomd.
•
oprichten en opstarten Projectontwikkeling. •
Het verkrijgen van financiering voor de opstartfase - al dan niet in
Hierbij worden concreet de volgende resultaten opgeleverd:
revolverende vorm - bij:
•
de statuten;
•
een website;
o de gemeente Arnhem, Renkum, Rheden et cetera;
•
een CRM-systeem en backoffice;
•
een huishoudelijk reglement;
•
•
marketing- en communicatiemateriaal;
•
Het mogelijk maken van ledenparticipatie;
•
de inkoop en levering van energie;
•
Het inrichten van wervingsprocessen door aandacht te besteden aan:
•
afzetkanalen van ontwikkelde producten en diensten.
o de provincie Gelderland; o particulieren.
Het bepalen van de bedrijfsuitstraling (huisstijl, look-and-feel et cetera);
o marketingmateriaal en de website;
o het bepalen van lidmaatschapsvoordelen
o communicatie via sociale media (Facebook, Twitter, LinkedIn);
71
o Opzetten suborganisatie “Producten & diensten”
Fase 2: oprichten en opstarten De KAS en Energielevering Wanneer de Rijn en IJssel Energie Coöperatie is opgericht en bovengenoemde
(laten) uitvoeren van de concepten met voldoende financiële steun
o Opzetten suborganisatie “Informatie & advies”
activiteiten in gang zijn gezet, kan werk gemaakt worden van de eerste twee pijlers onder de coöperatie en het duurzaamheidsfonds. Daarbij horen
(laten) uitvoeren van de concepten met voldoende financiële steun
o Opzetten suborganisatie “Projectbureau”
onderstaande aandachtsgebieden.
(laten) uitvoeren van de concepten met financiële voldoende steun
•
Oprichten en opstarten Energielevering: o Bedrijfsprocessen
Fase 3: oprichten en opstarten Projectontwikkeling
organiseren personeel
Wanneer De KAS en de leveringstak de opstartfase achter zich hebben gelaten
uitvoeren klantendesk (zelf of uitbesteding)
(1), het leden- en klantenaantal van de coöperatie zich volgens verwachting
vinden bancaire partner
ontwikkelt (2) en de coöperatie als gevolg hiervan met een stabiele cashflow
o Klantprocessen
te maken heeft, kan de stap naar de oprichting van de projectontwikkelingstak
acceptatie contract- en overstapprocedure
worden gezet. Hierbij kan gedacht worden aan de volgende taken en
levering energie
activiteiten:
meteropname verrekening
•
o leggen verbinding met leveringstak
eindafrekening wanbetalingen o Energieprocessen
•
Oprichten en opstarten De KAS
•
o Uitwerken keuzevariant shop-in-shop-concept
•
vinden en binden partners organiseren inzet personeel
72
Toetsen en selecteren van nieuwe projecten o wind
verkoop energie
gereedmaken locatie
o faciliteren lokale producenten met eigen verkoop o zon
Organiseren administratieve processen behorend bij de in- en
•
Samenwerking met regionale duurzame energieproducenten
o warmte
Regelen van de projectfinanciering Verzorgen van het projectmanagement o afnamecontracten
o organisatorische capaciteit
Tijdspad De drie toegelichte fasen worden gevolgtijdelijk doorlopen. Het plan is om fase 1 eind 2012 de meeste activiteiten behorend bij fase 1 af te ronden en tegen die tijd zijn de nodige voorbereidingen voor fase 2 ook reeds getroffen. Fase 2 kan dan nog in 2013 worden afgerond. Aan het einde van dat jaar kan een begin worden gemaakt met de taken die in dit hoofdstuk onder fase 3 zijn geschaard.
2012
2013
2014
OPSTARTEN RIJN EN IJSSEL ENERGIE COÖPERATIE
OPRICHTEN EN OPSTARTEN DE KAS EN ENERGIELEVERING
OPRICHTEN EN OPSTARTEN PROJECTONTWIKKELING
73
HOOFDSTUK 10 BRONNEN LIJST
74
Bij de totstandkoming van dit bedrijfsplan is gebruikgemaakt van verschillende
Nederland, beschikbaar op: http://www.nma.nl/regulering/ energie/
(schriftelijke) bronnen, die hieronder zijn opgesomd. De input voor dit
default.aspx
bedrijfsplan is daarnaast afkomstig van een serie gesprekken en interviews met
•
zaken op de consumentenmarkt, Eerste halfjaar 2011
lokale stakeholders, zoals bedrijven, partnerorganisaties en de consortiumleden van De KAS in het bijzonder.
Nederlandse Mededingingsautoriteit (2011), Energie Rapport, Stand van
•
UN, International year of cooperatives (2012), beschikbaar op: http://social. un.org/coopsyear/about-iyc.html
Schriftelijke bronnen: •
•
Yildiz, I. (2012), Marktonderzoek t.b.v. het Energiedienstenbedrijf Arnhem
AD (3 juli 2012), Run op goedkope energie, beschikbaar op: http://www. ad.nl/ad/nl/1012/Nederland/article/detail/3280805/2012/07/03/Run-op-
Interviews (zie bijlage 1):
goedkope-energie.dhtml
Interviews zijn afgenomen met vertegenwoordigers van onderstaande bedrijven
Centraal Bureau voor de Statistiek (2012), Inwoners naar regio, beschikbaar
en organisaties:
op http://statline.cbs/nl
•
ROC Rijn IJssel
Coalitie D66, GroenLinks, SP en VVD, gemeente Arnhem (2010), Het
•
Klimaatverbond
Arnhems Lenteakkoord, Afspraken stadsbestuur Arnhem 2010-2014
•
Ondernemers Kontakt Arnhem
Energiesprong / SEV (2011), Wensen en behoeftes van eigenaarbewoners
•
Eco-logisch
op het gebied van energiebesparende maatregelen, beschikbaar op:
•
Alliander
http://energiesprong.nl/wp-content/uploads/2011/09/Energieonderzoek-
•
Gelderse NMF
aug2011.pdf
•
EVS EcoVrede
Gemeente Renkum (2010), Een slim beleid is op de toekomst voorbereid,
•
Stichting kiEMT
coalitieakkoord voor de raadsperiode 2010-2014
•
Volkshuisvesting Arnhem
Gemeente Rheden, afdeling Bouwen en Milieu (2011),
•
eFruscio
Uitvoeringsprogramma Rheden op Weg naar CO₂-neutraliteit 2012 - 2015
•
Gemeente Arnhem
•
Jager, R. (2012), Marketingplan Rijn en IJssel Energie Coöperatie
•
Portaal
•
MarketResponse (2010), Marktonderzoek naar de stand van zaken
•
Gemeente Renkum
op de energiemarkt, beschikbaar op: http://www.nma.nl/ images/
•
HAN
Rapport_marktonderzoek_naar_de_stand_van_zaken_op_de_
•
De Groene Vos
energiemarkt22-188150.pdf
•
2Switch
Nederlandse Mededingingsautoriteit (2012), Energieregulering in
•
Het Groene Hert
• • •
• •
•
75
BIJLAGEN
76
77
Bijlage 1: Overzicht mogelijke samenwerkingspartners De KAS
78
79
80
81
Bijlage 2: Specificaties kosten en opbrengsten coöperatieve ledenorganisatie
82
83
Bijlage 3: Shop-in-shop
maand, worden de vaste kosten (huur, handling, voorraad risico, et cetera)
1. Inleiding
absoluut niet terugverdiend.
Er is veel onderzoek gedaan naar het shop-in-shop-concept. Het belang van de
•
Er is geen kostenplaatsadministratie gevoerd. Daardoor is onduidelijk
coöperatie om deel te nemen in een shop-in-shop-concept is om een plek te
waaraan de €43.000,- salariskosten precies aan opgegaan zijn. Hoeveel
realiseren waar mensen komen die in duurzaamheid geïnteresseerd zijn. Van
mensen zijn er aan de balie geweest, welke vragen konden direct
belang is dat deze plek een eigen ‘buzz’ met zich meebrengt. Gedacht wordt aan
beantwoord worden, hoeveel tijd is besteed per vraag et cetera? Een
het bij elkaar brengen van de volgende groepen:
substantieel gedeelte is besteed aan de coördinatie van vrijwilligers,
•
Een duurzaamheidswinkel à la De Groene Vos
de tweedelijns beantwoording van vragen, de projectleiding van de
•
Duurzame woon- en verbouwwinkel
“energiebesparingsweddenschap” en het “Duurzaamheidshuis” (www.
•
“Seats-to-meet-achtige” activiteit
duurzaamheidshuis.nl) en aan de energiescans aan de Bakkerstraat.
•
Horeca
•
Het kantoor van de coöperatie
de winkel en loketfunctie succesvol zijn. Niettemin blijkt uit de evaluatie van
•
Verhuur van elektrische vervoersmiddelen
de genoemde energiebesparingsweddenschap dat juist de informatie- en
•
Expositie van duurzame vervoersmiddelen
loketfunctie een belangrijke succesfactor is geweest. Daarnaast reageren
•
Vergaderruimten
klanten die wel langskomen voor informatie en advies zeer positief. Tevens
•
Hoewel er geen tevredenheidsonderzoek is gedaan, is er niet de indruk dat
zijn er bijna 500 mensen geabonneerd op de nieuwsbrief die recentelijk is Alvorens gekeken wordt naar de mogelijke opties, is eerst onderzocht in welke vorm de Groene Vos levensvatbaar kan zijn.
opgezet. •
De belangrijkste inkomstenbronnen zijn de opbrengst van oud papier (de wijk heeft besloten dat de opbrengst geschonken wordt aan de Groene Vos
2. De Groene Vos en De KAS
(ruim €10.000,- per jaar), subsidie van de gemeente uit de GSO-pot en de
Voor verder uitwerking van opties moet eerst bekeken worden welke elementen
loonsubsidie voor de winkelmedewerker.
van De Groene Vos succesvol zijn en of deze organisatie zelfstandig kan draaien. Uit gesprekken met Jan Schreur, Petra Lettink en een analyse van de begroting,
•
De zonnestroomactie heeft wel veel geïnteresseerden gegenereerd. De locatie van de startbijeenkomst was in het bezoekerscentrum.
winst-/verliesrekening en de balans, zijn de volgende conclusies naar voren gekomen:
De overall conclusie is dat een winkeluitstraling niet de uitstraling is van wat er daadwerkelijk bij de Groene Vos gebeurt. Feitelijk richt men zich voornamelijk
•
84
De verkoop van duurzame artikelen is een marginale bedrijfsactiviteit. Met
op projectbegeleiding en tweedelijns beantwoording van vragen. De meeste
een bruto-netto-marge van 20% en een omzet van nog geen €1000,- per
activiteiten van ‘De Groene Vos’ kunnen ook vanuit een kantoor gebeuren die
niet aan de straat gelegen is. Wanneer gekeken wordt naar Het Groene Hert in
duidelijk geworden dat dit nog niet de intentie is. Portaal zal hier als eigenaar
Nijmegen kan ook geconcludeerd worden dat de €60.000,- huur niet door de
van het pand, opdrachtgever aan Codum en consortiumlid van het Arnhemse
winkel opgebracht wordt. Op basis van deze conclusies wordt in eerste instantie
energieservicepunt eerst zelf een keuze in moeten maken. Wat vrijwel zeker
afgezien van grootschalige eigen retailactiviteiten. Wel kunnen de projectmatige
tot de mogelijkheid behoort, is dat er een werkplek komt voor de coöperatie
activiteiten in een backoffice verder worden vormgegeven.
alsmede een kleine ‘entree’ op de begane grond.
3. Vier opties associërend met ‘shop-in-shop’
3.2 Duurzaamheidsboulevard Hommelstraat / Van Muijlwijkstraat
Het idee is om een plek te creëren waar leven in de brouwerij wordt gecreëerd
Binnen dit concept wordt samen met Volkshuisvesting, Portaal en de
door mensen die mogelijk interesse hebben in duurzaamheid. Er zijn vier opties
winkelstraatmanager geprobeerd zoveel mogelijk bedrijven op het gebied van
onderzocht:
duurzaamheid aan de Van Muijlwijkstraat en het begin van de Hommelstraat te
•
3D-concept
krijgen. Dat deze hoek aantrekkelijker wordt, blijkt uit de keuze van Loewe om
•
Duurzaamheidsboulevard Hommelstraat / Ir. J.P. van Muijlwijkstraat
zich hier met een winkel te vestigen. Er is echter geen geld meer voor dit soort
•
Shop-in-Shop
ontwikkelingen en dit zal verder evolutionair moeten gebeuren. Het begin van
•
Pop-up-variant
deze evolutie kan als volgt lopen: De panden links van het ‘Codum-pand’ zijn van Portaal. Deze zijn op korte
3.1 3D-concept
termijn voor een vriendelijke prijs te huren.
Portaal heeft het oude Albert Heijn-pand aan de Ir. J.P. van Muijlwijkstraat
Hier is de mogelijkheid van een loketfunctie. Om deze financieel haalbaar te
beschikbaar. Deze woningstichting heeft Codum de opdracht gegeven hier
maken zullen ook andere partijen met behoefte aan een loketfunctie moeten
een concept uit te werken op basis van een 3D-concept, waarin “Design,
aansluiten. Denk hierbij aan eFruscio, aanbieder van elektrische tweewielers, en
Duurzaamheid en Delicatessen” met elkaar worden verenigd. Het concept moet
organisaties zoals het Huurdershuis.
een schakel worden in de creatieve keten. Codum denkt hierbij aan een stevige
Het kantoor van de coöperatie kan hierin ook plaatsnemen.
horeca- en delicatessenzaak en het verhuren van werkplekken aan mensen in de
Andere partijen kunnen op termijn aansluiten.
creatieve keten. 3.3 Shop-in-shop Hoewel het EDBA en het 3D-concept beide duurzaamheid omvatten en
Een vierde optie is om als coöperatie De KAS groter aan te pakken en geheel
beide ook dezelfde “cultural creatives-doelgroep” zal aantrekken, lijkt een
zelfstandig een shop-in-shop-concept te ontwikkelen. Hier is serieus naar
echte overlap niet aanwezig, tenzij Codum en Portaal het “design-aspect”
gekeken. De kunst is dan om je eigen “buzz” te organiseren door zelf een grote
en de “ketenontwikkeling” minder stringent laten worden. Uit gesprekken is
ruimte te huren en te zoeken naar onderhuur. Dit brengt aanzienlijk meer 85
risico’s met zich mee. Het gevaar is dat dan te veel aandacht verschuift naar
4. SWOT
deze operatie, terwijl het slechts een middel is om duurzaamheid vanuit andere
Hieronder volgt een SWOT-analyse van de vier voorgenoemde concepten. Met
organisaties aan de man te brengen. Het grote voordeel is wel dat deze optie
een code (./.) is aangegeven of de kans van optreden laag (-), middel (o) of hoog
alle vrijheid biedt om zelfstandig een concept te ontwikkelen.
(+) is en of de gevolgen vervolgens klein (o), gemiddeld (o) of groot zijn (+).
3. 4 Pop-up-variant
Opties 1, 2 en 4 (het 3D-concept, de Duurzaamheidsboulevard en de Pop-up-
Bij deze optie is er alleen ergens een backoffice. Vervolgens worden er op locatie
variant) lijken in elkaar over te kunnen lopen en veel synergie te vertonen.
op gezette tijden gedurende enkele dagen tot weken events georganiseerd. Dit
Deze combinatie is snel te realiseren en betreft een autonome ontwikkeling
heet dan een ‘pop up’ van De KAS op plekken waar veel mensen komen. De
van de verschillende partijen. Dit verlaagt de complexiteit van het totale
“buzz” wordt dus niet bij een centraal loket georganiseerd, maar het loket zoekt
project aanzienlijk. Optie 3 lijkt het meest complex, doordat hier zwaktes en
de “buzz” op. Hier zal dan een ruimte ingericht worden waar onder meer:
bedreigingen zijn waarvan de kansen van optreden middel of hoog zijn en de gevolgen een grote impact hebben. Niettemin blijft optie 3 het ideaalplaatje
elektrische transportmiddelen kunnen worden uitgeprobeerd;
aan de hand waarvan berekeningen gemaakt zijn, ook omdat het zo kan zijn
met een elektrische skateboard wordt gereden;
dat de grootste “bottleneck”, de hoge m²-prijs, in de startfase omzeild kan
films draaien over duurzaamheid;
worden doordat een pand (tijdelijk) beschikbaar komt ten gunste van De KAS.
discussies worden georganiseerd;
In dat geval zou de huisvesting in eerste instantie enkel neerkomen op de
zonnepanelen staan;
servicekosten (begroot op €40/m²; zie bijlage 6), terwijl de totale huurprijs per
de HAN nieuwe duurzame noviteiten tentoonstelt;
m² zich dan in de loop der tijd ontwikkelt (tot een bedrag van €100,- in 2016 en daarna; zie bijlage 6).
Bij dit “rijdende circus” is permanent iemand aanwezig. Naast voorlichting worden de “service-in-een-doos-diensten” verkocht. Mogelijke locaties voor De KAS on tour zijn het Wijkfeest Westival, Het Bruishuis, de Velper donderdagen, Duurzaamheidsdagen, de modebiënnale met sexy rijkleding, bevrijdingsfeesten in Oosterbeek et cetera.
86
87
Bijlage 4: Service-in-een-doos
vinden, kunnen zo extra aantrekkelijk worden gemaakt.
1. Service-in-een-doos
Hieronder wordt eerst het concept besproken. Vervolgens komt de procedure
“Service-in-een-doos” is het ontzorgconcept van de Rijn en IJssel Energie
voor de ontwikkeling aan bod.
Coöperatie. Bij bewezen succes moet dit eenvoudig uitgerold kunnen worden naar soortgelijke organisaties. De essentie van het concept is: er worden fysieke
2. Het concept
dozen ontwikkeld, waarmee de concrete realisatie van energiebesparing en -
U wilt met duurzaamheid aan de slag gaan, maar weet nog niet goed waar
indien mogelijk - duurzame-energie-opwekking op huishoudenniveau wordt
te beginnen? Isolatie van dak, muur of vloer? Dubbele beglazing? Dat is een
beoogd. In dit bedrijfsplan worden de contouren van dit concept geschetst; de
goede start. Mogelijk heeft u dat al redelijk voor elkaar. Hoe zit het dan met
feitelijke uitwerking op detailniveau moet nog plaatsvinden.
het verbruik? Is een nieuwe ketel het meest efficiënt? Of is een investering in zonnepanelen zinvoller? En dan zijn er ook nog zonnecollectoren? Bij wie kunt
De kracht van service-in-doos zit in het feit dat er schakels van dozen denkbaar
u hiervoor zoal terecht? Er zijn immers vele verschillende aanbieders. Hoe
zijn voor klanten. Per categorie is er een laagdrempelige “instapservice” die
betrouwbaar zijn zij? Dankzij Service-in-een-doos komt u stapsgewijs verder.
aansluiten op “vervolgdozen”. Kortom: er zit een groei in de opvolgende dozen. Klanten worden verleid en krijgen bij elke doos weer meer kennis.
2.1 Service-in-een-doos ontzorgt Service-in-een-doos is een fysiek pakket dat via internet besteld kan worden.
De service zet in op het realiseren van gedragsverandering en maakt het gebruik
Maar de dozen staan ook in de schappen bij retailers en organisaties die
van diverse diensten op het gebied van duurzaamheid transparant. Er wordt
duurzaamheid promoten. De retailers krijgen per verkochte service een deel van
een voorselectie gemaakt van de kwaliteit van aanbieders. De coöperatie
de verkoopmarge.
fungeert hierbij als een soort consumentenbond. Daarnaast worden afspraken gemaakt over de omgang met ontevreden klanten. De meeste diensten worden
Service-in-een-doos is een pakket met de volgende uitgangspunten:
uitgevoerd door lokale ondernemers en er worden koppelingen gemaakt met
•
Een helder omschreven dienst, voor een vaste prijs.
vervolgdiensten bij lokale ondernemers. De lokale economie wordt zodoende
•
Er is een laagdrempelige instapservice en er zijn altijd vervolgdiensten te
gestimuleerd.
krijgen. Na aanschaf van een instapservice wordt korting gegeven op de vervolgdienst.
Een extra voordeel is dat de dienst ook eenvoudig door overheden te sponsoren
•
De lokale duurzame energiecoöperatie in kwestie maakt een voorselectie
is. In plaats van een generieke subsidie kunnen gemeenten besluiten een
van enkele betrouwbare lokale leveranciers, waarmee de coöperatie een
bijdrage te geven per verkochte service. Diensten die gemeenten erg belangrijk
samenwerkingsovereenkomst heeft afgesloten. Dit zijn leveranciers die ten
88
minste een fysieke locatie in deze regio hebben. •
PLAATS EEN ZONNEPANEEL
Via een informatiepakket geven zij duidelijk aan wat zij voor het geld bieden. Consumenten selecteren vervolgens de gewenste leverancier.
•
ZONNE-ENERGIE
De doos geeft altijd achtergrondinformatie over de keuzes die beschikbaar
PLAATS EEN ZONNEBOILER
zijn. Dit kan een boekje of een brochure zijn. •
De doos bevat kortingsbonnen voor andere diensten van de leveranciers (vervolgopdrachten)
•
U beoordeelt de service. Deze beoordeling komt openbaar op het internet
ONTMASKER ONGEWENSTE VERBRUIKERS
PROBEER EEN ENERGIEMETER
VERVANG APPARATUUR
ENERGIELABEL WONING
MAATWERKADVIES ENERGIEBESPARING
SCHAF EEN HRE-KETEL AAN
en wordt door de coöperatie gebruikt voor het verbeteren van de service. •
Mocht u achteraf niet tevreden zijn, dan bemiddelt de coöperatie.
ISOLEER HET DAK
2.2 Voorbeelden van service-in-een-doos
ISOLEER DE MUUR
Onderstaande tabel geeft verschillende voorbeelden van services-in-een-doos
HUUR EEN THERMOCAMERA
weer. Links zijn instapservices te zien en rechts staan daadwerkelijke projecten.
OP WEG MET DE INFRAROODSCAN
ISOLEER DE VLOER
In de volgende paragrafen worden enkele hiervan nader toegelicht. De bedragen die zijn genoemd, staan nog niet vast. Ook dient nog met leveranciers afgestemd te worden wat de precieze voorwaarden zijn. Er hebben zich al wel leveranciers
2.2.1. Ontmasker ongewenste verbruikers
aangemeld die interesse hebben in het concept van ‘service-in-een-doos’.
Ongewenste sluipverbruikers van stroom kunnen opladers van mobiele ICT-, audio-, en videoapparatuur, elektrische tandenborstels, draadloos gereedschap,
De bedrijven die zich reeds verenigd hebben in het Arnhems Duurzaam Bouwen
scheerapparaten, babyfoons en kruimeldieven zijn. Deze blijven vaak in het
collectief - naar aanleiding van de warmtebeelden van de gemeente - kunnen
stopcontact zitten, zelfs als het apparaat al is opgeladen. Andere energieslurpers
prima aansluiting vinden bij het service-in-een-doos-concept. Zij hebben
zijn decoders, routers en keukenboilers.
al voorwerk met elkaar verricht en commitment getoond. Ook hebben ze aangegeven graag een rol te spelen binnen De KAS.
U kunt zelf een verbruiksmeter kopen, maar dan duurt het maanden voordat u een beeld hebt, als u überhaupt wijs wordt uit de vele meetgegevens. Wie de ontmaskerservice “uit een doos” aanschaft, krijgt een adviseur op bezoek met tientallen energiemeters. Deze worden op strategische plekken in de woning geplaatst. 89
De overige kenmerken van deze service-in-een-doos:
2.2.3 Maatwerkadvies energiebesparing
•
De adviseur verricht tevens een verbruikscan.
Het energielabel geeft alleen een overzicht van de maatregelen die mogelijk
•
Na enkele dagen worden de meters weer opgehaald.
zijn voor uw woning. Het zegt niets over kosten, opbrengsten en comfort. In het
•
U krijgt een overzicht van de meetresultaten.
maatwerkadvies staat precies welke mogelijkheden, kosten en opbrengsten zijn
•
U mag één meter houden voor eigen gebruik.
verbonden aan specifieke energiebesparende maatregelen voor uw huis. En
•
U ontvangt een kortingsbon voor de aanschaf van nieuwe apparatuur.
wanneer er isolatie subsidie mogelijk is, mist u die in ieder geval ook niet! Ook geeft het maatwerkadvies suggesties voor het verbeteren van het wooncomfort.
De service kan ook opgesplitst worden naar particulier en MKB:
Het probleem begint echter al bij welke adviseur u moet kiezen. Er zijn er
•
Particulier: 10 meetpunten
duizenden die u wel willen helpen. En u verdrinkt in de berg van offertes en
•
MKB: 20 meetpunten
opties.
2.2.2 Energielabel woning
Bij dit maatwerkadvies kunt u zelf selecteren uit een lijstje van lokaal en erkende
Door het energielabel ziet u in een oogopslag of een woning energiezuinig is
adviseurs, met een waarmerk van de energie coöperatie. De prijs is hetzelfde,
(groen energielabel) of onzuinig is (rood energielabel) ten opzichte van andere
wat zij bieden wordt helder uitgelegd. Deze adviseur komt bij u langs voor
woningen van hetzelfde type. Het probleem begint echter al bij het maken van
het vaststellen van de energiebesparingsmogelijkheden. Er zijn vier soorten
een keuze voor de juiste adviseur.
pakketten: •
Appartement
Bij deze labelservice kunt u zelf selecteren uit een lijst van lokale en erkende
•
Hoekwoning
adviseurs, met een waarmerk van de energiecoöperatie. Deze adviseur komt bij
•
Tussenwoning
u langs voor het vaststellen van het energielabel. Daarnaast krijgt u korting bij
•
Vrijstaande woning
een vervolgopdracht voor isolatie. Hoe meer energiewinst er te behalen is, hoe meer korting u tegemoet kunt zien. Wanneer u label G heeft, is uw korting zelfs
Heeft u al een labelpakket gekocht? Dan krijgt u korting op het maatwerkadvies.
gelijk aan de kosten van deze certificering! Er zijn vier soorten pakketten:
Maar andersom geldt ook: heeft u maatwerkadvies laten uitvoeren? Dan krijgt u
•
Appartement
korting op het labeladvies. Het unieke is dat u deze adviezen niet door hetzelfde
•
Hoekwoning
bedrijf hoeft te laten uitbrengen! Adviseurs aangesloten bij de coöperatie
•
Tussenwoning
hebben namelijk afgesproken dat zij desgewenst klantgegevens overdragen!
•
Vrijstaande woning
90
2.2.4 Zonne-energie U wilt gebruikmaken van zonne-energie, maar kunt u beter een zonneboiler
Voor een echt professionele warmtescan kunt u het beste ook een professioneel
of een zonnecollector kopen? De zonnecollectoradviseur raadt natuurlijk een
bedrijf inschakelen. De coöperatie heeft vijf bedrijven uitgezocht waar u een
collector aan en andersom. En mocht u al een keuze kunnen maken: de prijs-
professionele camera kunt huren met een specialist voor het echte werk. Tegen
kwaliteitverhouding kan sterk variëren tussen de aanbieders.
inlevering van de bon die hoort bij de service-in-een-doos krijgt u 25 euro korting.
Dankzij dit maatwerkadvies kunt u zelf een selectie maken uit een lijstje van lokale en erkende adviseurs, met een waarmerk van de energiecoöperatie.
Hoe werkt het? U koopt deze service-in-een-doos op locatie. In de doos zit
De prijs verschilt niet en wat zij bieden, wordt helder uitgelegd. De adviseur
meteen de camera, de handleiding, een boekje over thermografie en de
komt bij u langs en helpt u met het maken van keuzes. Ook geeft de adviseur
kortingsbon. Het op locatie aanschaffen - of eigenlijk huren - van deze service
inzicht in waar u in uw specifieke geval op moet letten. Het pakket bevat
kost €39,- en per extra dag wordt €10,- in rekening gebracht. Deze service is niet
daarnaast een kortingsbon die u kunt inleveren bij een van de zonnecollector- of
via internet verkrijgbaar. U dient bij het overhandigen van de camera een borg
zonnepaneleninstallateurs die aangesloten zijn bij de coöperatie. Wanneer u
te betalen.
hiervan gebruikmaakt, kost het advies u vrijwel niks. 2.2.6 Op weg met de infraroodscan 2.2.5 Huur een thermocamera
De gemeente Arnhem heeft van alle woningen een infraroodscan van de
Bent u ook nieuwsgierig waar de warmtelekken in uw woning zitten? Die kennis
voorgevel gemaakt. Erg leuk, maar wat heb je eraan?
kan handig zijn als u een woning gaat kopen of de woning op warmteverlies wil inspecteren. Maar er zijn veel meer toepassingen, zoals het zoeken van
Deze service-in-een-doos levert voor een appartement voor €149,- de keuze uit
leidingen, het inspecteren van de verwarming of misschien zo maar eens voor
vijf lokale specialisten. De specialisten werken onder de standaardvoorwaarden
de grap?
van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie, zodat u zich geen zorgen hoeft te maken over garanties en kwaliteit. De prijs is gelijk, maar elke specialist heeft
Met deze service-in-een-doos huurt u een thermocamera voor een dag en kunt
verschillende voordelen. De specialist levert een uitgebreide scan af, inclusief
u zelf aan de slag. Om de kosten laag te houden, stellen wij geen geavanceerde
de juiste interpretaties. Het grote voordeel voor u is dat u alleen op die plekken
camera beschikbaar, maar een camera die toch voldoende kwaliteit heeft om
isolatie gaat aanbrengen waar ook echt voordeel te behalen is, mits dit geen
een goede indruk te krijgen en temperatuurverschillen van 0,1 graden Celsius
negatieve gevolgen voor het leefklimaat in de woning tot gevolg heeft. Dat
weergeeft!
alleen al kan u honderden euro’s per jaar schelen.
91
De doos bevat ook een aantal kortingsbonnen ter waarde van 25 procent van
3. Procedure voor ontwikkeling
het pakket voor de aanschaf van isolatiemateriaal! Dit maakt deze box extra
Het concept van service-in-een-doos wordt vooralsnog niet door de markt
voordelig. Er zijn vier soorten pakketten:
opgepakt. De ontwikkelkosten zijn relatief hoog en het lokale bedrijfsleven heeft
•
Appartement (€149,-)
hier geen oren naar. Een coöperatie biedt bij uitstek de kans om het concept
•
Tussenwoning (€195,-)
wel van de grond te krijgen. (NB: de URL www.serviceineendoos.nl is nog
•
Hoekwoning (€225,-)
beschikbaar en alvast geclaimd)
•
Vrijstaande woning (€349,-) 3.1 Ontwikkelkosten
2.2.7 Probeer een energiemeter
Een globaal overzicht van de te ontwikkelen elementen:
Er zijn vele energiemeters om aan te sluiten op uw meterkast. Deze hebben
Netwerken voor samenwerkingsverbanden met lokale leveranciers;
voor- en nadelen. De coöperatie heeft er twee uitgezocht met de optimale prijs-
Het creëren van een product met handleiding, verpakt in een “doos”, zodat
kwaliteitverhouding. U kunt deze per maand huren. Na 12 maanden mag u de
het kan worden geplaatst op een plank en verkocht in de detailhandel;
meter houden. Anders krijgt u uw geld, met aftrek van de huurkosten, terug.
Opstellen procedures voor productie, verpakking, verzending, plaatsing;
U koopt deze service-in-een-doos op locatie of via internet. In de doos vindt u
Een bonus voor verkopers om aan te dringen op het product;
de meter, een handleiding, een boekje over thermografie en een kortingsbon.
Een mechanisme voor het maken van rendement. Het product vergt immers een zorgvuldige opbouw van kosten voor de dienst, kortingsbonnen,
• •
Kopen op locatie: €169,-. Zodra u de meter terugbrengt, ontvangt u €14,-
subsidies, verkoopkosten, winstmarges et cetera;
per resterende maand terug.
Het opzetten van een beheermodule op internet voor coöperaties om
Kopen via internet: €189,-. Zodra u de meter terugbrengt, ontvangt u €14,-
nieuwe producten toe te kunnen voegen;
per resterende maand terug.
Een verkoopmodule voor op internet met een ‘white label’; Front- en backoffice;
In de toekomst kan het scala aan services-in-een-doos verder worden gediversifieerd. Mogelijkheden zijn dozen op het gebied van: hemelwatermaatregelen, groene daken en gevels, verlichting, mobiliteit en regionaal voedsel.
92
Printen van de dozen en marketingmateriaal kan centraal geschieden.
Bijlage 5: Evenementen Verder dienen er bij de start een redelijk aantal boxen klaar te zijn, die
1. Inleiding
bij voorkeur op verschillende verkoopplaatsen tentoongesteld worden.
Duurzaamheid is voor veel mensen nog een ‘ver-van-mijn-bed-show’. Zelfs
Daarbovenop komen nog kapitaalskosten. Tevens zal er hardware moeten
wanneer er op vrij korte termijn voordeel te behalen is, lijken veel mensen nog
worden aangeschaft, afhankelijk van de producten; denk voor twee coöperaties
niet tot initiatieven over te gaan.
in de startup-fase aan twee infraroodcamera’s, een paar honderd energiemeters voor in het stopcontact en een aantal energiemeters voor in de meterkast.
Er leven gedachten om op locatie ‘energiebuzz’ te organiseren, bijvoorbeeld
Het totale benodigde kapitaal voor de uitrol van ‘service-in-een-doos’ blijkt uit
in de vorm van een Energy Expo, zoals dat ook in Groningen gebeurt (www.
bijlage 6.
energyexpo.nl). Na meerdere gesprekken met de initiatiefnemers blijkt dit niet een eenvoudig begaanbare weg te zijn. Het franchiseconcept van Energy Expo
4. Ontwikkeltijd
blijkt flinterdun: de bijdrage per autodealer dekt nauwelijks de huurprijs. Het
Verreweg de meeste tijd gaat op aan het verkrijgen van de financiering. De
business model is daarom nog niet erg sterk. Het geld lijkt verdiend te worden
financiering betreft hoofdzakelijk revolverende middelen, die op termijn
met evenementachtige activiteiten. De coöperatie heeft de ontwikkeling van
moeten worden terugbetaald. Het verkrijgen van de benodigde financiering
een groot fysiek “ervarium” voorlopig verlaten.
kost naar verwachting al snel een halfjaar tot een jaar. Met de ontwikkeling kan worden begonnen op het moment dat er een fiat is wat de revolverende
De behoefte iets met duurzaamheid te doen, groeit wel. Bedrijven willen
middelen betreft én zich twee gemeenten hebben aangemeld om de tijdelijke
zich profileren, gemeenten willen stimuleringsmaatregelingen aan de man
additionele operationele kosten voor hun rekening te nemen. Vervolgens kan
brengen en mensen die duizenden euro’s neerleggen voor een investering in
een ontwikkelperiode van vier tot zes maanden aanvangen. Voorgesteld wordt
duurzaamheid willen liever ook ‘eerst zien, dan geloven’.
de ontwikkeling vanuit een aparte stichting op te starten, waar de deelnemende coöperaties lid van zijn. Geld voor ontwikkeling kan lastig via banken worden
Rijn en IJssel Evenementen richt zich op activiteiten om mensen op andere
verkregen, hoewel de “duurzame” banken Triodos en ASN wellicht een rol
plekken duurzaamheid te laten ervaren. In feite spreek gaat het om
van betekenis kunnen spelen. Daarnaast zijn er nog twee mogelijkheden: de
eventmanagement: concepten bedenken, organiseren, plannen, verkopen,
provincie of Gelderland Valoriseert.
mensen motiveren en aansturen. Daarnaast is er een dienst die wordt aangeboden door “De KAS on tour”. Dit betreft een “pop-up-locatie” van het dienstenloket op plekken waar veel mensen komen. Denk bijvoorbeeld aan het bruishuis of de Velper donderdagen.
93
2. Rijn en IJssel Evenementen
2.1.3 Wilt u uw evenement een duurzame uitstraling geven? Wij helpen u een
De komende jaren zal de Rijn en IJssel Energie Coöperatie zich richten op het
handje!
ondersteunen en eventueel zelf organiseren van duurzame beleving middels
•
evenementen. Voorbeelden van evenementen volgen hieronder.
Huur een aggregaat op waterstof. Hiervan zijn er maar weinig in Nederland, dus wees er vroeg bij.
•
Voor het ultieme windgevoel kunt u bij ons een verplaatsbare windmolen
2.1 Evenementen
huren van maar liefst acht meter hoog. Deze staat op een trailer, dus van
2.1.1 Bedrijfsuitjes
vergunningen heeft u geen last. Een betere eyecatcher kunt u toch niet
•
wensen?
iGo Segway Experience: ervaar met je bedrijf de Segway Experience door met een grote groep door het gebied van Rijn en IJssel te rijden.
•
Crossen met een elektrische step over de Veluwe.
2.1.4 Eerst zien dan geloven
•
Tours met elektrische steps door Arnhem.
•
Zonnepanelen? Eerst zien, dan geloven! Dat is een gezonde Hollandse mentaliteit. De KAS organiseert enkele keren per jaar een fietstocht langs
2.1.2 Duurzaam elektrisch vervoer experience
eigenaren van een zonnepaneel en een zonnecollector. Bij een enkele gaat
Wie eenmaal elektrisch heeft gereden, wil nooit meer anders. Vanuit De KAS
u naar binnen. De eigenaren delen hun ervaring met u. Na afloop is er een
willen we een aantal mogelijkheden gaan organiseren:
borrel waar u nog met elkaar kunt napraten en kunt zien wat De KAS u kan bieden op het gebied van zonne-energie. Kosten: €12,50 voor de gids,
•
•
Verken de kop van Rijn en IJssel met een duurzaam vervoersarrangement.
een drankje en een bloemetje voor de gastheer/dame. Groepsgrootte: 10
Boek een overnachting met ontbijt in het Arnhemse designhotel, inclusief
mensen.
welkomstdrankje, en maak een tour met een elektrische auto.
•
Warmte- en koudeopslag? Eerst zien, dan geloven!
Heeft u iets te vervoeren wat niet in uw auto past? Huur een bestelbusje op
•
Vloerisolatie? Eerst zien, dan geloven!
gas om eens te ervaren hoe het is om op groen gas te rijden. •
Tijdelijk slecht ter been door een skiongeluk of om wat voor reden dan
2.1.5 Open dagen
ook? Maak dan voor even gebruik van een elektrische scooter! Comfortabel
•
en een ervaring op zich! •
Ervaar het elektrische skateboard. Je kunt bij De KAS deze een uur huren voor €10,-.
94
De KAS organiseert open dagen bij de waterzuiveringsinstallatie, de vuilverbranding of een windmolen.
2.2 Rijn en IJssel Energie dienstverlening
2.2.3 De KAS on Tour
Rijn en IJssel energie kent verschillende vormen van dienstverlening. Hierbij gaat
Dit is een “pop-up-locatie” van het dienstenloket op plekken waar veel mensen
het altijd om maatwerktrajecten. Enkele voorbeelden zijn:
komen. Er wordt op locatie op gezette tijden gedurende enkele dagen tot weken een event georganiseerd. De buzz wordt dus niet bij een centraal
2.2.1 Service-in-een-doos voor woningcoöperaties
loket georganiseerd, maar het loket zoekt de buzz op. Hier zal dan een ruimte
De coöperatie heeft het concept ‘service-in-een-doos’ op de markt gezet. Deze
ingericht worden waar:
services kunnen betrekkelijk eenvoudig als maatwerkconcept worden neergezet
•
elektrische vervoersmiddelen kunnen worden uitgeprobeerd;
voor woningcoöperaties. U selecteert welke diensten u wilt aanbieden; wij
•
met een elektrische skateboard kan worden gereden;
verpakken het vervolgens in een eigen ‘service-in-een-doos’. Dit heet een
•
films draaien over duurzaamheid;
“white-label-concept”. U krijgt uw eigen bestelunit op uw eigen internetpagina.
•
discussies worden georganiseerd;
De dozen hebben uw eigen ‘look & feel’. Wij verzorgen de verdere afhandeling.
•
zonnepanelen staan;
•
de HAN duurzame noviteiten tentoonstelt.
2.2.2 Coöperatieve inkoop De KAS zet gezamenlijke inkooptrajecten op touw. Voor zonnepanelen zijn deze
Bij dit rijdende circus is permanent iemand aanwezig. Bezoekers kunnen
al ruim voorhanden. Maar wat dacht u van gezamenlijke opdrachtverlening
voorlichting over duurzaamheid krijgen en er worden services-in-een-doos
voor een nieuw dak? Of de aanschaf voor een nieuwe HRE-ketel? Gezamenlijke
verkocht. Mogelijke locaties voor De KAS on tour zijn Wijkfeest Westival, Het
inkooptrajecten voor dergelijke doeleinden gelden natuurlijk alleen binnen
Bruishuis, de Velper donderdagen, Duurzaamheidsdagen, de modebiënnale,
de regio van Rijn en IJssel. Er is een lijst van inkooptrajecten en het aantal
bevrijdingsfeesten in Oosterbeek et cetera.
inschrijvingen dat binnen is. Zodra een ‘lot’ vol is, organiseren we een gezamenlijke bijeenkomst. U kunt u inschrijven, maar ook weer uitschrijven
2.3 Inkomsten en uitgaven
wanneer u vindt dat het te lang duurt.
Evenementen kunnen door de coöperatie zelf worden georganiseerd (via het projectbureau) of in overleg met externen. De evenementen zijn van groot belang om mensen duurzaamheid te laten beleven, maar zullen op zichzelf niet voor indrukwekkende kasstromen zorgen. Uit bijlage 6 blijkt welke kosten en opbrengsten gemoeid zijn met de bovengenoemde evenementen, vanuit het projectbureau van De KAS.
95
Bijlage 6: De KAS: specificaties kosten en opbrengsten per concept i. De KAS Projecten
96
ii. De KAS Evenementen
97
iii. Service-in-een-doos
98
iv. Shop-in-shop
99
v.
100
Webshop
vi.
Fysiek (en digitaal) loket
101
vii.
102
Kenniscentrum
Bijlage 7: Mogelijke samenwerking met InEnergie InEnergie is een duurzaam en lokaal energiebedrijf in ontwikkeling en is er voor bedrijven en particulieren die op lokaal niveau een duurzame
Klant
energievoorziening willen realiseren. Klanten van InEnergie kiezen voor schone en betaalbare stroom, voor gas en warmte van dichtbij. InEnergie
Rijn en IJssel Energie Coöperatie
garandeert de kwaliteit en leveringszekerheid die men gewend is van de grote
Energierekening
energieleveranciers.
€ aflossing
product
€ voorschot
(één factuur) energie
€ inleg
€ rente
InEnergie heeft ruime ervaring met het helpen opzetten van nieuwe lokale energiebedrijven. Inmiddels maken DEVO, DEVA en ADEM Houten gebruik van de diensten van InEnergie.
B Productverkoop
A Energielevering
C Crowdfunding
(lenen)
(betalen)
(sparen)
De dienstverlening van InEnergie bestaat uit drie onderdelen: •
ondersteuning bij het leveren van energie;
•
de verkoop van duurzame producten;
•
financieren van duurzame projecten door middel van crowdfunding.
€ inkoop € rente
€ inleg
€ inkoop energie
energie
€ inleg
€ rente
De energierekening staat hierbij centraal: klanten kunnen producten aanschaffen en investeren in projecten via de energierekening. In de afbeelding
€
op de volgende pagina wordt de dienstverlening van InEnergie schematisch weergegeven. In het vervolg van deze paragraaf worden de drie onderdelen toegelicht. InEnergie zal regelmatig met de coöperatie overleggen of de dienstverlening aanvulling dan wel inperking behoeft.
arkt
Energiem
en Project € inleg
€ rente
Bank
103
Ondersteuning bij de levering van energie
in de administratie en verzorgt het switchproces. Rijn en IJssel Energie
InEnergie verzorgt voor Rijn en IJssel Energie Coöperatie de administratie voor
Coöperatie krijgt hiervoor vanaf 1 januari 2013 een eigen EAN-code en alle
de levering van energie. Hiervoor wordt een database ingericht en wordt, in
klanten worden onder deze code geregistreerd.
samenwerking met de websitebouwer van Rijn en IJssel Energie Coöperatie, de website voorzien van een aanmeld- en inlogmogelijkheid. Dit gebeurt
Het verzorgen van de backoffice voor de levering van energie bestaat uit de
in de volledige eigen look & feel van Rijn en IJssel Energie Coöperatie. Alle
volgende diensten:
documenten en de website worden volledig in de huisstijl van Rijn en IJssel
•
Energie Coöperatie opgemaakt. InEnergie hoeft slechts op enkele plaatsen te worden vermeld. Via de website kunnen onder meer voorbeeldberekeningen
de verwerking van het berichtenverkeer (switchen, meterstanden, et cetera);
•
worden gemaakt en kunnen automatisch contracten worden gegenereerd.
contractmanagement (aan- en afmeldingen, verhuizingen, beheer contracten, up-to-date houden van netbeheerderstarieven, et cetera);
InEnergie zorgt voor een correcte weergave van tarieven van netbeheerders en
•
facturatie van voorschotten, jaarnota’s en eindnota’s;
belastingen.
•
debiteurenbeheer;
•
financiële rapportages en managementrapportages.
Rijn en IJssel Energie Coöperatie krijgt een eigen bankrekening zodat de omzet volledig in de boeken van Rijn en IJssel Energie Coöperatie kan worden
De prijsvorming voor de levering van energie is transparant. Op basis van de
opgenomen. Hiermee wordt tevens een zuiver bedrijfsproces gegarandeerd en
marktprijzen worden de inkoopprijzen voor Rijn en IJssel Energie Coöperatie
blijft de scheiding tussen InEnergie en Rijn en IJssel Energie Coöperatie helder.
vastgesteld. Zij kan vervolgens zelf haar marges en de uiteindelijke verkoopprijs bepalen.
Wanneer Rijn en IJssel Energie Coöperatie zelf opwekinstallaties in exploitatie heeft, biedt InEnergie klanten van Rijn en IJssel Energie Coöperatie de
InEnergie biedt verschillende contracten voor elektriciteit en gas die Rijn en
mogelijkheid te kiezen van welke installatie zij elektriciteit willen afnemen. Zo
IJssel Energie Coöperatie kan aanbieden aan haar klanten: een variabel tarief
kan de klant precies zien waar zijn energie vandaan komt, bijvoorbeeld van
voor onbepaalde tijd, een vast tarief voor één of drie jaar en maatwerktarieven
een zonnestroominstallatie op de school van de kinderen. Hier kan zelfs een
voor grootverbruikers.
ander tarief voor bepaald worden dan voor energie die niet specifiek van een
•
Variabel tarief voor onbepaalde tijd: het variabele inkooptarief wordt
bepaalde bron komt. Via Garanties van Oorsprong wordt gegarandeerd dat de
berekend aan de hand van de variabele marktprijs plus een opslag voor
energie daadwerkelijk op de gekozen locatie is opgewekt.
risico-overname door InEnergie en in het geval van gas een regiotoeslag.
Als een klant zich aanmeldt bij Rijn en IJssel Energie Coöperatie, ligt de
Vervolgens kan Rijn en IJssel Energie Coöperatie haar eigen marge en
administratieve verantwoordelijkheid bij InEnergie. Zij verwerkt de aanmelding
verkooptarief bepalen. De variabele marktprijs komt tot stand op basis
104
•
van de 6-2-6-formule. De prijs van 1 januari t/m 30 juni wordt met een
Dankzij de zonnepanelen zal de klant minder elektriciteit gaan gebruiken. In
vertraging van 2 maanden bepaald door de prijs van 1 mei t/m 31 oktober.
plaats daarvan wordt op zijn energierekening een van tevoren vastgesteld
Vast tarief voor één of drie jaar: InEnergie geeft maandelijks inkooptarieven
bedrag bijgeteld waarmee de zonnepanelen worden betaald. Na een aantal
af voor één en drie jaar vast. Deze tarieven worden bepaald aan de hand
jaren wordt de klant eigenaar van de zonnepanelen op zijn dak en leveren deze
van de marktprijs plus een opslag. Rijn en IJssel Energie Coöperatie bepaalt
nog jarenlang gratis elektriciteit.
vervolgens zelf haar marge en verkooptarief. •
Maatwerktarieven voor grootverbruikers: voor grootverbruikers die meer
InEnergie verzorgt voor de Rijn en IJssel Energie Coöperatie het proces van
dan 100.000 kWh en/of 50.000 m3 gas per jaar verbruiken, kan een op
offerte tot en met de levering van de producten en de verrekening op de
maat gemaakte prijs worden afgegeven. Ook hier geldt dat deze wordt
energierekening. Naast de integratie met de backoffice-diensten die al voor
bepaald aan de hand van de marktprijs plus een opslag en dat Rijn en IJssel
de levering van energie worden verricht, zal InEnergie ook de volgende
Energie Coöperatie vervolgens zelf haar marge en verkoopprijs kan bepalen.
werkzaamheden uitvoeren: •
uitbrengen en eventueel nabellen van offertes;
Verkoop duurzame producten
•
bestellingen verwerken in de administratie;
Aan de leden en klanten van Rijn en IJssel Energie Coöperatie kan InEnergie een
•
voortgangsbewaking van de bestellingen: zorgdragen voor de levering van
selectie van duurzame producten aanbieden, zoals LED-lampen, zonnepanelen
de producten aan de klanten en voor de betaling van de klanten aan Rijn en
of zonneboilers. Deze kunnen via de website van de Rijn en IJssel Energie
IJssel Energie Coöperatie.
Coöperatie worden aangeschaft. Klanten kunnen ervoor kiezen deze producten niet in één keer te betalen, maar via de energierekening te voldoen. In dat
Er zijn meerdere mogelijkheden voor prijsvorming: er kan gewerkt worden
geval betaalt de klant niet het gehele bedrag ineens, maar betaalt de klant via
met een lead-fee per product of InEnergie kan een inkoopprijs aangeven voor
de energierekening door middel van een verhoging van het voorschotbedrag.
de Rijn en IJssel Energie Coöperatie, waarna de coöperatie zelf haar marge
Omdat met de producten ook energie wordt bespaard of zelf opgewekt, zal
en verkoopprijs kan bepalen. Hierin zit tevens een verschillende mate van
voor de klant de totale maandelijkse energierekening nauwelijks hoger worden.
risico. In overleg met Rijn en IJssel Energie Coöperatie wordt besloten hoe de
Kortom: mensen betalen voor deze producten vanuit het budget dat vrijkomt
prijsvorming tot stand komt.
dankzij de gerealiseerde besparing. Crowdfunding Voorbeeld: een klant is geïnteresseerd in zonnepanelen, maar heeft niet het
In samenwerking met Stichting Green Crowd biedt InEnergie de klanten van
benodigde bedrag beschikbaar. Via de Rijn en IJssel Energie Coöperatie kan de
Rijn en IJssel Energie Coöperatie de mogelijkheid te investeren in de lokale
klant dan toch zonnepanelen laten plaatsen, zonder een directe investering.
duurzame-energieprojecten van de coöperatie. Zo ontstaat meer draagvlak 105
en kunnen projecten van de Rijn en IJssel Energie Coöperatie door middel
•
het plaatsen van een project op de website van de Rijn en IJssel Energie
van crowdfunding worden gerealiseerd. De klanten van de Rijn en IJssel
Coöperatie. Nu kunnen klanten en leden geld inleggen. Zij kunnen het
Energie Coöperatie krijgen naast energie van dichtbij ook een aantrekkelijk en
project op de website selecteren en wanneer zij besluiten te investeren,
gagarandeerd financieel rendement over hun investering.
kunnen ze het bedrag direct via iDEAL overmaken. InEnergie stuurt dan een financieringsovereenkomst die de klant moet ondertekenen en
Stichting Green Crowd is opgericht om te komen tot een versnelling in de realisatie van duurzame-energie-projecten. Dit wil zij doen door burgers
retourneren; •
Het plaatsen van een overzicht van het project waarin de klant investeert
financieel te betrekken bij duurzame energie projecten binnen hun eigen
op de persoonlijke pagina van de klant en het regelmatig versturen van
leefomgeving. Green Crowd is een stichting omdat zij zelf geen winstoogmerk
updates over de status van het project.
heeft. Het platform wil de gemeenschap de mogelijkheid bieden een financieel voordeel te behalen dankzij de exploitatie van duurzame energie en wil als
Voor het organiseren van crowdfunding voor een project wordt een percentage
platform alleen maar kostendekkend zijn.
van de financieringsvraag in rekening gebracht, plus een vast bedrag per financier per jaar.
Wanneer Rijn en IJssel Energie Coöperatie een project ontwikkelt, verzorgt InEnergie de administratie voor crowdfunding. Ook hier geldt dat InEnergie
Looptijd en ingangsdatum
zorgdraagt voor de integratie met de backoffice-diensten voor de levering
Wanneer InEnergie en Rijn en IJssel Energie Coöperatie een samenwerking
van energie. Op de persoonlijke pagina van de klant staat informatie over de
aangaan, start deze op 1 januari 2013. Zij heeft een looptijd van drie jaar na
projecten waarin wordt geïnvesteerd en een overzicht van de te verwachten
tekendatum en wordt vervolgens elk jaar stilzwijgend verlengd.
rentebetalingen. Klanten ontvangen rente zodra het project start. Deze rente InEnergie de volgende diensten:
Ontwikkeling diensten door Vanaf 1-9-2012 Levering van energie via InEnergie
•
Vanaf 1-9-2012
wordt verrekend via de energierekening van de klant. Daarnaast verricht het analyseren van het project en het opstellen van een informatiememorandum. In overleg met de Rijn en IJssel Energie Coöperatie wordt bepaald hoeveel financiering via crowdfunding wordt aangevraagd en wat de maximale inleg voor een financier is voor het project;
106
Verkoop van producten via betaling ineens Volledige dienstverlening
Vanaf 1-1-2013
(levering via eigen EAN-code, verkoop producten via energierekening en mogelijkheid voor crowdfunding)
Bijlage 8: Specificaties kosten en opbrengsten Energieleveringstak
107
Bijlage 9: Specificaties kosten en opbrengsten Projectontwikkeling
108
Bijlage 10: Specificaties kosten en opbrengsten Duurzaamheidsfonds
109
Bijlage 11: Specificaties kosten en opbrengsten Rijn en IJssel Energie Coöperatie
110
logo Rijn en ijssel eneRgie CoöpeRatie
logo De kas
p3
logo De kas
p3
Bijlage 12: Huisstijl
logo Rijn en ijssel eneRgie CoöpeRatie
RIJN RIJN RIJN RIJN ENEN IJSSEL IJSSEL ENEN IJSSEL IJSSEL ENERGIE ENERGIE ENERGIE ENERGIE COÖPERATIE COÖPERATIE
DEDE DE DE KAS KAS KAS KAS
COÖPERATIE COÖPERATIE Remke CoRnelisse ConCept & Design
RIJN RIJN IJSSEL IJSSEL COÖPERATIE COÖPERATIE EN EN ENERGIE ENERGIE 111
Remke CoRnelisse ConCept & Design
logo Rijn en ijssel eneRgie CoöpeRatie
logo De kas
p3 p4
huisstijlelementen
RIJN RIJN
energie is een natuurkundige grootheid
ENEN IJSSEL IJSSEL AlBeRt einstein
concludeerde in zijn speciale relativiteitstheorie van 1905 o.a. dat energie
ENERGIE ENERGIE gelijkwaardig is met massa, hoewel de praktische betekenis daarvan op dat moment nog volstrekt
COÖPERATIE COÖPERATIE onduidelijk was.
eneRgie is een natuurkundige grootheid. De SI-eenheid van energie is joule. Energie wordt vaak aangeduid als de mogelijkheid om arbeid te verrichten.
DEDE
KAS KAS
eneRgie
energie is een natuurkundige grootheid
Remke CoRnelisse ConCept & Design
112
Remke CoRnelisse ConCept & Design
RIJN RIJN IJSSEL IJSSEL COÖPERATIE COÖPERATIE EN EN ENERGIE ENERGIE eneRgie is een natuur-
logo Rijn en ijssel eneRgie CoöpeRatie website eDba
p3
logo De kas
p5
groenpunt.
www.energie-madeinarnhem.nl www.rijnenijsselenergiecooperatie.nl
RIJN RIJN RIJN
EN
energie
IJSSEL
ENEN IJSSEL IJSSEL ENERGIE ENERGIE
log in
ENERGIE COÖPERATIE
09.05.2012
DEDE KAS KAS
Kunst en groenvisie komen samen in het Sonsbeekpark
Fysiek groenpunt opent zijn deuren Willemsplein 100
Scholen komen met duurzame oplossiing op de veluwe
de energie coöperatie.
energiebedrijven.
de Kas.
acties. Leden. COÖPERATIE COÖPERATIE Leden. log in. de koepel krijgt zonnepanelen, eigen stroom voor de Koepelgevangenis arnhem
duurzaam bouwen uit de polder slaat aan in de achterhoek
Webshop. contact. Social. RemkeC: @HennieDiek Eitje toch met zo’n Duurzaam voor Dummies-pakket!? about 30 seconds ago TweetDeck Reply | View Tweet
HennieDiek: @RemkeC Zonnepanelen zelf gemonteerd dankzij pakket van EMIA. about 1 minute ago TweetDeck Reply | View Tweet
RemkeC: @HennieDiek Eitje toch met zo’n Duurzaam voor Dummies-pakket!? about 30 seconds ago TweetDeck Reply | View Tweet
Remke CoRnelisse ConCept & Design
Remke CoRnelisse ConCept & Design
RIJN RIJN IJSSEL IJSSEL COÖPERATIE COÖPERATIE EN EN ENERGIE ENERGIE
113
RIJN EN
IJSSEL
ENERGIE COÖPERATIE SAMEN BEDRIJFSPLAN
LOKAAL EN
114
RIJEC_Bedrijfsplan_Cover.indd 1
03-10-12 21:12
RIJEC_Bedrijfsplan_Cover.indd 2
DUURZAAM
115
SAMEN LOKAAL EN 116
DUURZAAM
