Batavialand Bedrijfsplan. Batavialand Bedrijfsplan

Batavialand Bedrijfsplan


1

2

2

3 Batavialand Bedrijfsplan

08 14

Inleiding Managementsamenvatting

20

Batavialand in Flevoland

24 32 37

1.1 Pionieren is samen durven doen! 1.2 Met DURF van start gegaan! 1.3 De stip op de horizon

70

Financiering

84

Huisvesting

74 78

4.1 Meerjarenbegroting 4.2 Financiering van de toekomst

86 87

5.1 Grondpositie en gebouwen 5.2 Huisvesting medewerkers en vrijwilligers

42

Publiek

56

Organisatie

45 46 49 51 52

2.1 Positionering en identiteit 2.2 Bezoekers 2.3 Marketing, Promotie en PR 2.4 Communicatie 2.5 Horeca, winkels en vergaderzalen

59 61 64 64 67 69

3.1 Organogram en medewerkers 3.2 Basisformatie 3.3 Bestuur 3.4 Het maatschappelijk fundament 3.5 Vitale coalities, partnerships en cultureel ondernemerschap 3.6 Commerciële participatie

90

Strategie en stappenplan

96

Bijlagen

92 93

6.1 Strategie 6.2 Stappenplan

98 102 110 122 126

a: Meerjarenbegroting b: Onderlegger met samenvatting c: Jaarplan 2016 d: Personele Integratie Bureau Altersum e: Literatuurlijst

6


Inleiding

Lelystad, juni 2015 Stichting Erfgoedpark Batavialand

Cees van Bemmel — Voorzitter Hans Maris — Directeur

In 2012 vonden drie naast elkaar gelegen organisaties elkaar in een gemeenschappelijke toekomstvisie. Sindsdien hebben deze drie organisaties hun krachten steeds meer gebundeld. Nu is het moment gekomen dat de grote stap gezet gaat worden. De stap naar de toekomst. Met gepaste trots presenteren wij u het bedrijfsplan van Erfgoedpark Batavialand, hét erfgoedpark der Lage Landen. 8

Batavialand is een duurzame, inhoudelijk en financieel draagkrachtige, culturele en toeristische onderneming in Flevoland die ontstaat uit de integratie van de Bataviawerf, Nieuw Land Erfgoedcentrum en de afdeling Scheeps archeologie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, alle gevestigd in Lelystad.

Dit Nederlandse erfgoedpark vertelt het typisch Nederlandse verhaal over het leven op de grens van land en water. Het park draagt bij aan de versterking van de economische en culturele doorontwikkeling van Nederland en haar unieke identiteit. Flevoland is als grootste polder ter wereld met haar land-water-land-geschiedenis de manifestatie van deze identiteit en daarmee de optimale locatie van dit park. Batavialand is er voor het grote publiek, voor de specialisten van het wetenschappelijk onderzoek, voor de ondernemers uit het bedrijfsleven en voor de uitvoering van taken voor de overheid. Nederland heeft altijd verdiend aan haar kennis en kunde op het gebied van polders, scheepvaart, handel, pompen en baggeren. Internationaal vaart Nederland er letterlijk wel bij, of het nu gaat om de VOC als eerste vennootschap ter wereld, om het palmeiland in Dubai, hulp bij watermanagementuitdagingen in New Orleans en New York of onze eigen haven in Rotterdam. 9


Statuten Stichting Batavialand (Lelystad 2014).

Stichting Erfgoedpark Batavialand heeft ten doel: “de oprichting, de instandhouding en de exploitatie van een erfgoedpark waarin de historie en de karakteristieken van Nederland, levend op de grens van land en water, op allerlei wijzen worden verbeeld, beschreven en tentoongesteld”. 

Deze commerciële kant van onze mentaliteit en cultuur, opgedaan op de grens tussen water en land, zijn verweven in alle geledingen van onze maatschappij. Het erfgoedpark gaat dan ook niet alleen om wetenschap en cultuur maar juist ook om ondernemerschap en Nation Branding: Erfgoedpark Batavialand is een prestigepark voor Nederland!

De Republiek der Zeven Vereenigde Nederlanden nam met haar economische, politieke en militaire macht in de 17e eeuw een vooraanstaande positie in op het wereldtoneel.

Batavialand sluit feilloos aan op het imago van Nederland in het buitenland als de natie die het water keert, land creëert en zijn tolerantie dankt aan zijn handelsgeest. In de Gouden Eeuw tot uitdrukking komende in het bevaren van de wereldzeeën en de groei tot wereldmacht.  in de 21e eeuw tot uitdrukking komend in een wereld wijde inzet op het gebied van watermanagement. Batavialand vertelt feitelijk het verhaal van de vensters De Lage Landen en De Bloei van de Gouden Eeuw uit de canon van de Nederlandse geschiedenis. Het erfgoedpark toont de facetten durven en doen, moed, innovatie, ontdekken, pionieren, vallen en opstaan, rond twee hoofdlijnen: •

•

het scheppen van een veilige woonomgeving door het beheersen van het water; “God schiep de wereld, de Nederlanders maakten de Nederlanden”, met de daarbij behorende dijkbouw, het baggeren, de polders en overige waterwerken (technical and social engineering); en het benutten van de kansen van het wonen in een deltagebied; de ontwikkeling van een internationale handelsvloot en de daarbij behorende havens, scheepsbouw enz. 10

Beide hoofdlijnen bieden de kans om parelsnoeren te rijgen, reizend van het verleden (prehistorie, middeleeuwse dijkbouw, Beemster, VOC, WIC enz.) naar de actualiteit (bruine vloot, Deltacommissie enz.) en zelfs toekomst (Markerwadden, Ruimte voor de rivier), en lopende van de Lelystadse kust (De Batavia), via Flevoland (Zuiderzeeproject) en Nederland (Beemster en Deltawerken, haven Rotterdam) naar de polders en delta’s in de wereld (New Orleans, Dubai enz.).


Batavialand werpt een blik over de grenzen en op de toekomst en biedt ruimte aan innovaties en plannen op het gebied van landinrichting, stedenbouw en architectuur (Dutch design), aan landbouwkundige en scheepsbouwkundige vernieuwingen, grote infrastructurele werken en uitvindingen op waterstaatkundig gebied. Dit bedrijfsplan presenteert de nadere invulling en uitwerking van Batavialand in de periode 20162019 en de ambities voor de periode daarna. We beschrijven de doelgroepen en de gewenste organisatie, en geven via een stappenplan aan wat er al is, wat er bijkomt en waar we naartoe willen (de stip op de horizon). Daarnaast presenteren wij een financiële onderbouwing voor de eerste jaren na de integratie per 1 januari 2016. Om in de voetsporen van de helden van de Lage Landen te treden, zal de woeste zee van succesfactoren moeten worden bedwongen, een zaak van ‘Durven, doen’. Welkom in Batavialand! 11

Management samenvatting

14

De Nederlander levend op de grens van land en water

Het Erfgoedpark Batavialand

eldorado voor het grote binnen- en

In 2012 vonden Bataviawerf,

buitenlandse publiek dat vermaak en

Nieuw Land Erfgoedcentrum en

beleving wil combineren met cultuur

de Rijksdienst voor het Cultureel

en educatie.

archeologie (hierna RCE-Lelystad)

Belangrijk onderdeel van Batavia

elkaar in de oprichting van Stichting

land is het Cornelis Lelycentrum,

Erfgoedpark Batavialand. Stichting

een kenniscentrum bestemd voor

Batavialand heeft ten doel een

inhoudelijk geïnteresseerden,

erfgoedpark te exploiteren waarin

variërend van bezoekers die

het voor Nederland typische verhaal

tevreden zijn met een globale

wordt verteld van de Nederlander,

introductie op de thema’s polders

levend op de grens van land en

maken, schepen bouwen,

water: Batavialand, erfgoedpark der

scheepvaart en archeologie, tot

Lage Landen.

liefhebbers, beleidsmakers en


Erfgoed afdeling Scheeps

onderzoekers die zelf hun kennis Voor het grote publiek,

willen komen brengen of studie

de liefhebber en de specialist

willen doen naar de genoemde

Dit bijzondere verhaal wordt

thema’s en dat het liefst doen samen

verteld op verschillende niveaus en

met gelijkgestemden, zij het fysiek

voor verschillende doelgroepen.

op locatie of digitaal al dan niet in

Het park met diverse attracties is

sociale of academische netwerken

met zijn laagdrempeligheid een

vanachter de eigen computer. 15

In Flevoland

gaan geven aan landinrichting,

Erfgoedpark Batavialand is

waterbeheer en scheepsbouw met

geworteld in Flevoland, de grootste

de laatste technieken en innovaties

polder ter wereld en het grootste

die (nog steeds) de internationale

scheepskerkhof op aarde. Het park

pers halen.

doet zijn standplaats recht door het erfgoed en de (bodem)archieven

Vanuit een goede basis naar

van de provincie goed te beheren

de stip op de horizon

en het verhaal over het ontstaan

Met de integratie van Bataviawerf,

en de ontwikkeling van Flevoland

Nieuw Land Erfgoedcentrum en de

op attractieve wijze te vertellen.

taken van de Rijksdienst voor het

Batavialand vervult een belangrijke

Cultureel Erfgoed met betrekking

rol in de verdere ontwikkeling van

tot het beheer en behoud van

het kustgebied van Lelystad.

de Rijksmaritieme collectie en werkzaamheden in het kader van

Innovaties uit het verleden en

het Nationaal Scheepsarcheologisch

in de toekomst

Depot per 1 januari 2016, is de basis

Batavialand kijkt terug naar de

gelegd voor de ontwikkeling van

wijze waarop de Nederlanders in

Batavialand in de toekomst.

het verleden omgingen met de aanwezigheid van de zee en het

Deze ontwikkeling bestaat uit

wonen in een delta, maar kijkt ook

positionering, inrichting van het park,

vooruit naar de toekomst en naar

de groei van het aantal bezoekers

de manier waarop bedrijven en de

van nu nog 110.000 naar uiteindelijk

overheid nu vorm geven en willen

350.000 in 2022 en versterking

16

belangrijke financiële pijler onder

internationale relatienetwerk.

Batavialand.

Kapitaal

De gepresenteerde meerjaren

De instellingen hebben goed

begroting laat een stabiele

gemotiveerde en relatief hoog

bedrijfsvoering zien die dankzij de

opgeleide medewerkers en veel

groei van de bezoekersaantallen

enthousiaste vrijwilligers, donateurs

ruimte biedt aan ontwikkeling van

en vrienden. Samen vormen zij

het huidige product. Maar voor

het essentiële menselijke kapitaal

de echte grote stappen bij de

dat nodig is om de ambities van

verwezenlijking van de ambitie zijn

Batavialand te verwezenlijken.

significante bijdragen nodig van


van het regionale, landelijke en

private partijen en overheden. Dit Daarnaast is geld nodig. Batavialand

bedrijfsplan dient als onderlegger

wordt een voorbeeld van cultureel

voor de concrete ontwikkeling van

ondernemerschap en commerciële

die grootse plannen; de ontwikkeling

participatie. Batavialand werkt

van Batavialand, hét erfgoedpark der

samen met universiteiten,

Lage Landen.

bedrijven en overheden om een optimale wisselwerking van de commerciële en inhoudelijke kant te bewerkstelligen. Deze maatschappelijke functie geeft niet alleen de verankering in de erfgoedsector, maar vormt een

17

18


René Descartes 1596 – 1650

19

20

1


Batavialand in Flevoland

21

In het hart van Nederland ligt onze jongste provincie: Flevoland. De provinciehoofdstad is Lelystad, een stad die de naam draagt van de geestelijk vader van dit unieke stuk Nederland: ingenieur Cornelis Lely. Lelystad is volop in ontwikkeling. Eén van de speerpunten in die ontwikkeling is de 17 kilometer lange kustlijn langs het IJssel- en Markermeer. De gemeente Lelystad investeert samen met externe partijen tientallen miljoenen euro’s in de ontwikkeling van dit kustgebied. De potentie van dit gebied is bevestigd met de komst van Batavia Stad Fashion Outlet (jaarlijks 2,5 miljoen bezoekers), de historische zeilvloot van Naupar en de ontwikkeling van aansprekende projecten als Batavia Haven met haar prestigieuze wooncomplex en meerdere horecagelegenheden. Met de komst van grote internationale evenementen als de Dutch Match Cup en het NK windsurfen en de keuze van diverse Europese cruisemaatschappijen om Lelystad in hun vaarplan op te nemen wordt de attractiviteit en verdere potentie van het gebied onderschreven. Batavialand dankt haar naam aan de reconstructie van het 17de-eeuwse V.O.C.-Retourschip ‘de Batavia’. Dit schip, gebouwd in de periode 1985–1995 in Lelystad, is het icoon van de stad en naamgever van diverse ontwikkelingen in het kustgebied. Vanwege de prominente rol van de Batavia en de essentie van de locatie van het erfgoedpark — namelijk op nieuw gecreëerd land — is de keuze voor de naam Batavialand een logische en is de aanwezigheid van Batavialand in het kustgebied naast Batavia Stad een vanzelfsprekendheid. 22

Bataviawerf

Nieuw Land

110.000


bezoekers bij de partners in 2014

RCE Lelystad

NK wind surf

Dutch Match Cup

Batavia Haven

Naupar

Batavia Stad Fashion Outlet 2,5 miljoen per jaar

Volop beweging langs de 17 kilometer lange kustlijn

23

1.1

Pionieren is samen durven doen! Bataviawerf, Nieuw Land Erfgoedcentrum en RCE-Lelystad liggen aan de basis van Batavialand. Gezamenlijk verwelkomen zij jaar lijks 110.000 bezoekers en hebben zij ruim 6.000 donateurs. Door integratie van deze organisaties per 1 januari 2016 verbetert het publieksaanbod sterk doordat aanwezige kennis, expertise, mid delen en collecties beter ingezet worden. De ultieme samenwerking in deze, waarbij het Rijk, provincie Flevoland, gemeente Lelystad en private partijen participeren, sluit naadloos aan bij de Museumbrief van Minister J. Bussemaker die op 10 juni 2013 is verschenen onder de titel 'samen werken, samen sterker'. Hierin schrijft de minister: “Ik neem deze maatregelen omdat ik ervoor wil zorgen dat onze musea verder kunnen floreren. De Nederlandse musea hebben met hun uiteenlopende collecties en verschillende manieren van presenteren, een zeer gevarieerd cultuuraanbod. Er zijn musea die vertellen over de geschiedenis van ons land, musea die ons tonen hoe in andere culturen geleefd werd en wordt en musea die juist over onze eigen directe leefomgeving gaan. Collecties staan niet op zichzelf, maar zijn de kern voor de verhalen die de musea vertellen. Musea zijn makelaars tussen de collectie en het publiek; zij moeten het publiek betrekken bij en boeien met de verhalen die zij met hun collectie vertellen. Die verhalen verhelderen het verleden en duiden de betekenis van de maatschappelijke ontwikkelingen van nu. Musea leveren daarmee een belangrijke bijdrage aan onze identiteit.” Erfgoedpark Batavialand vertelt dát verhaal van die geschiedenis van ons land, van onze leefomgeving; Batavialand vertelt hét verhaal van Nederland, van de Nederlander. En dát verhaal, dat willen we ook aan het buitenland vertellen: “Nederland waterland is echt het laboratorium voor de rest van de wereld, iedereen kijkt met ontzag en fascinatie naar ons. We zijn met recht een voorbeeld en die voorsprong verplicht. Water en ruimte zijn cultureel, economisch en ecologisch met elkaar 24

Batavialand biedt daarom een platform aan bedrijfsleven en de weten schap. De ruggengraat van Batavialand wordt gevormd door: • de Batavia De reconstructie van het V.O.C.-Retourschip ‘de Batavia’ is de naamge ver van het kustgebied. Niet voor niets is Batavia Stad vernoemd naar dit schip. Sinds de start van de bouw in 1985, hebben meer dan 4 mil joen mensen een bezoek gebracht aan de werf. De Batavia is uniek. De reconstructie is op een zo authentiek mogelijke wijze tot stand gebracht en er zijn weinig concessies gedaan aan de bouwwijze en inrichting. Tijdens haar verblijf in Australië in 2000 heeft de Batavia bewezen niet alleen een indrukwekkend gebouwd schip te zijn, maar ook de veron derstelde zeilkwaliteiten te hebben door 600 zeemijlen te varen. Sinds de terugkeer in Nederland in 2001 is het schip niet meer weggeweest uit Lelystad. De reconstructie van de Batavia dient als voorbeeld voor talloze scheepsbouwprojecten in de wereld.

De Bataviawerf is het sterkste culturele merk in de provincie Flevoland. Dit is de uitkomst van een onderzoek van bureau Hendrik Beerde (2013).

• de Bataviawerf De Bataviawerf is het sterkste culturele merk van Flevoland. De werf is in 1985 opgericht vanuit een burgerinitiatief door scheepsbouwmeester Willem Vos. Op deze plaats worden schepen gereconstrueerd die van significante betekenis waren in de vaderlandse geschiedenis. Sinds de realisatie van de Batavia in 1995 is gewerkt aan de reconstructie van het vlaggenschip van Michiel de Ruyter ‘de 7 Provinciën’ en aan de res tauratie van kleinere schepen. De nevenbedrijven van de scheepsbouw zoals de zeilmakerij, smederij en beeldsnijderij zijn als publieksactiviteit uitgebouwd. De bouwprojecten op de Bataviawerf worden uitgevoerd door deelnemers in werkervaringsprojecten. In de afgelopen 30 jaar zijn meer dan 1.000 mensen in een dergelijk traject gestart. Velen zijn na verloop van tijd uitgestroomd naar een reguliere baan. De Bataviawerf kent een historie van financiële zorgen, maar sinds de koerswijziging in 2012 is het tij ook in financieel opzicht gekeerd. De jaren 2013 en 2014 zijn met een positief bedrijfsresultaat afgesloten, bezoekersaantallen zijn gestegen en de inkomsten nemen toe. De Bataviawerf krijgt geen 25


www.platform31.nl/ nieuws/water managementexportproduct. Interview met Henk Ovink (ministerie I&M).

verbonden. Onze kracht en geschiedenis ligt daar, dat is ook exact de focus voor onze toekomst.” aldus Henk Ovink, top adviseur Rebuilding Task Force USA.

“Nederland waterland is echt het laboratorium voor de rest van de wereld”

subsidie of andere bijdragen van de overheid. De Bataviawerf is een kennisen onderzoekscentrum op gebied van de historische houten scheepsbouw en is als zodanig de toegang tot het varend verleden van Nederland. Onderzoeksresultaten worden gepubliceerd in de Batavia Cahiers. Bij het afscheid van Willem Vos in 2003 is het Willem Vos Fonds opgericht. Dit is een zelfstandige stichting, gelieerd aan de Bataviawerf, die zich richt op een geïntegreerde multidisciplinaire studie van de historische scheepsbouw door middel van symposia en publicaties. De werf heeft meer dan 6.500 donateurs, mede dankzij hun jaarlijkse bijdrage kunnen de activiteiten uitgevoerd worden. • de Rijks maritieme collectie Een belangrijk deel van het Nederlandse bodemarchief ligt opgesla gen onder water. Dit is niet zo vreemd als we bedenken dat een groot gedeelte van de activiteiten van de Nederlanders in het verleden over water plaatsvond. Zonder wateren, zee en rivieren, geen Nederland of Gouden Eeuw. Door het unieke karakter van Nederland en de drang van de Nederlanders om het water te beheersen is een deel van het onderwatererfgoed letterlijk boven water gekomen. De inpoldering van Zuiderzee en IJsselmeer heeft gezorgd voor de ontdekking van (tot nu toe) het allergrootste scheepskerkhof ter wereld. 26


De Rijks maritieme collectie, boven water gebracht via scheepsarcheo logie, weerspiegelt de geschiedenis van Nederland als waterland en zeevarende natie. De unieke collectie in Lelystad omvat onder meer vier scheepswrakken en vitrinekasten met zo’n 36.000 objecten. Drie bijzondere scheepswrakken maken deel uit van de collectie. ‘De Beurtvaarder’ is een van de best bewaarde zeventiende-eeuwse scheepswrakken van Flevoland, in 1980 opgegraven in Lelystad met een bijzonder grote inventaris. ‘De Zeehond’ is een negentiendeeeuws scheepswrak, begin jaren zeventig opgegraven aan de Zee asterweg naast Natuurpark Lelystad, eveneens met een zeer uitge breide inventaris. En in een schokbetonnen schuur (die exemplarisch is voor de boerderijbouw in de Noordoostpolder) is de tentoonstelling Vergane Schepen te zien. Topstuk in deze presentatie is ‘De Ventjager’, een wrak van een 18de-eeuws schip, in 1961 gevonden in Flevoland. Ventjager en inventaris vormen pronkstukken uit de maritieme rijks collectie.

Nieuw Land Erfgoedcentrum beheert onder meer de collecties van de Stichting voor het Bevolkingsonderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders en Stichting Nieuw Land.

• Nieuw Land Erfgoedcentrum: Museum + Archief + Studiecentrum In Nieuw Land Erfgoedcentrum worden in de vorm van presentaties en educatieve programma’s op basis van (particuliere) archieven en museale collecties, en onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek (bronnen-, literatuur- en oral history onderzoek), verhalen verteld die aansluiten op de belangrijkste verhaallijnen van Batavialand. Zo vertelt ingenieur Cornelis Lely in de film ‘De droom van Cornelis Lely’ zelf “zijn” verhaal over de inpolderingen van de Zuiderzee. De tentoonstelling ‘Polderen’ laat zien hoe het (in)polderen in de Zuiderzee en het IJsselmeer plaatsvond en op welke wijze er in Neder land wordt gepolderd, in de zin van overlegd en met welke motieven inrichtingskeuzes zijn gemaakt. Door middel van een groot aantal exposities die op gezinnen zijn gericht, nemen kinderen spelenderwijs kennis van archeologische op gravingen en het belang van het bouwen van dijken, gemalen en sluizen. De tentoonstelling ‘Oer!', over de Swifterbantcultuur, toont dat er al 6.000 jaar geleden mensen woonden in het gebied dat nu Flevoland is. Tot slot vertellen de Canon van Flevoland en een kabinetten tentoonstelling over het leven op de grens van land en water door de ogen van mensen die gewerkt en gewoond hebben in de jongste 28

provincie van Nederland. Het Flevofonds, een zelfstandige stichting, is de vriendenvereniging van Nieuw Land Erfgoedcentrum. Anno 2015 zijn er 193 personen en 17 bedrijven donateur van het fonds.

• de Wetenschappelijke + voor onderzoek Binnen het Studiecentrum van Nieuw Land Erfgoedcentrum wordt in samenwerking met de TU Delft, Vrije Universiteit, Universiteit van Am sterdam, IFMAF, Wageningen University, Radbouduniversiteit en Rijks universiteit Groningen een wetenschappelijk onderzoeksprogramma uitgevoerd ter vergroting van het netwerk van de onderzoekers en ter versterking van het eigen reguliere onderzoek. Omdat dit onderzoek bovenop het reguliere onderzoek plaatsvindt, spreken we van “de we tenschappelijke + (plus) voor onderzoek”. Zes projecten, met name promotieonderzoek, zijn reeds afgerond, acht zijn er nog lopend. De provincie Flevoland financierde de onder zoeken. Afgeronde onderzoeken zijn onder meer de studie van de steenvondsten van de Swifterbantcultuur, het samenstellen van een Nederlandse en Engelstalige Polderatlas, het schrijven van de biografie van Han Lammers en studies naar de economische waarde van provin ciaal erfgoed, de bestuurlijke besluitvorming over inrichtingsvraagstuk ken en de rol van beleidsondernemers, en de wijze waarop in Flevo land vorm wordt gegeven aan het erfgoedbeheer. Projecten die nog lopen gaan onder meer over overstromingsrampen en de wijze waarop daar in het verleden naar werd gekeken, de Zuiderzee als verkeersplein en de turfvaart in het bijzonder, het maritieme cultuurlandschap in de Middeleeuwen, de bewapening van koopvaarders en binnenschepen en de bouwwijze van schepen in de vijftiende en zestiende eeuw. 29


• de Provinciale terrestrische (land) collectie Het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten van Flevoland is eigenlijk ontstaan in 1941 toen de Dienst der Zuiderzeewerken startte met archeologisch onderzoek in de Noordoostpolder. Feitelijk is het depot officieel opgericht in 1993. De collectie, bestaande uit vele losse grote objecten en circa 2.200 vondstendozen, beslaat inhoudelijk de vroegste bewoningsgeschiedenis van Flevoland tot de Tweede Wereldoorlog. Bijzonder grote vondstencomplexen zijn die van het Swifterbantgebied, Oostelijk Flevoland en van de opgraving A27 Hoge Vaart, Zuidelijk Flevoland.

30

• IFMAF In 2006 tekenden provincie Flevoland, gemeente Lelystad, Rijksuniver siteit Groningen, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Nieuw Land Erfgoedcentrum een samenwerkingsovereenkomst om het maritiem archeologisch onderwijs en onderzoek te versterken. Deze overeen komst beoogde de instelling van een Flevoland-leerstoel Maritieme Archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, de aanstelling van een bijzonder hoogleraar bij Nieuw Land Erfgoedcentrum, het verzorgen van bachelor en masteronderwijs aan de universiteit en de organisatie van een jaarlijkse veldschool voor maritieme archeologie in Flevoland. • SAMF De provincie Flevoland heeft in 2008 een Steunpunt Archeologie en (jonge) Monumenten Flevoland opgericht dat is ondergebracht bij Nieuw Land Erfgoedcentrum. Alle provincies in Nederland hebben zo’n steunpunt met als doel het adviseren en ondersteunen van gemeenten en het waterschap in de uitvoering van wettelijke taken met betrek king tot erfgoed en de ontwikkeling van erfgoedbeleid. Naast de zes gemeenten in Flevoland en het Waterschap Zuiderzeeland, vormen Landschapsbeheer Flevoland, Het Flevo-landschap, Natuurmonumen ten, Staatsbosbeheer en Domeinen een tweede doelgroep van het steunpunt. Het steunpunt wordt volledig mogelijk gemaakt door de provincie Flevoland. • Erfgoedcommissie Lelystad In opdracht van de gemeente Lelystad is in 2012 een Erfgoedcommis sie Lelystad ingesteld met Flevolandse deskundigen op het gebied van architectuur, gebouwde monumenten, archeologie en landschap. Deze erfgoedcommissie staat onder voorzitterschap van de coördinator van het Steunpunt Archeologie en (jonge) Monumenten Flevoland, komt jaarlijks vijf keer bijeen en geeft de gemeente gevraagd en ongevraagd

31


• Uitgeverij De Twaalfde Provincie Gelieerd aan het Studiecentrum van Nieuw Land Erfgoedcentrum is Uitgeverij De Twaalfde Provincie, een zelfstandige stichting, die de resultaten van het historisch onderzoek naar Flevoland publiceert, onder meer het Cultuur Historisch Jaarboek voor Flevoland.

advies over het erfgoedbeleid. De commissie maakt ‘waarderingen’ van gebouwen en stelt groslijsten samen van beeldbepalende objecten in de gemeente. Speciale aandacht ging bijvoorbeeld uit naar de SGL (Scholen Gemeenschap Lelystad) het Viskwekerijgebied en de Straal verbindingstoren. Medewerkers van Nieuw Land Erfgoedcentrum hebben zitting in de Erfgoedcommissie Lelystad.

1.2 Met DURF van start gegaan! Jaarlijks verwelkomen de drie instellingen gezamenlijk 110.000 bezoe kers. Met de integratie in Batavialand wordt een stevige nieuwe ambitie neergelegd, want hét erfgoedpark dat het verhaal van Nederland en de Nederlanders vertelt, moet een breder publiek aan gaan spreken. Om dat te realiseren zullen op korte termijn een aantal drastische vernieu wingen en uitbreidingen plaatsvinden, niet alleen om Batavialand op de kaart te zetten, maar ook om een stevig fundament te leggen voor de stip op de horizon. In 2014 is gestart met de verdere ontwikkeling van Batavialand. De plannen voor de jaren 2015–2018 zijn ontwikkeld vanuit de gedachte dat de drie instellingen per 1 januari 2016 geïntegreerd zijn. Met het oog op de stip op de horizon en vanuit het vizier op de noodzakelijke positionering van Batavialand bij de start, is begonnen met het opzet ten van projecten die qua thematiek nauw aansluiten op de missie van Batavialand, die inzet vragen van alle drie de samenwerkingspartners en in een evenredige mate aandacht geven aan het publieksbereik, de plaats van het wetenschappelijk onderzoek en de deelname van de overheid en het bedrijfsleven. Al in 2015 is een start gemaakt met de volgende projecten: • Conserveringsstation IJsselkogge; In het kader van het nationale project ‘Ruimte voor de Rivier’ is in 2013 tijdens werkzaamheden in de rivier de IJssel bij Kampen een scheeps wrak aangetroffen. Stichting Erfgoedpark Batavialand heeft met Rijks waterstaat een overeenkomst gesloten voor de conservering van dit scheepswrak. 32

De ‘IJsselkogge’ wordt in 2015 geborgd en naar Batavialand getrans porteerd voor conservering. Hiervoor wordt een tijdelijk conserverings station gebouwd op het voorterrein van Nieuw Land Erfgoedcentrum waar de medewerkers van de RCE hun conserveringswerkzaamheden kunnen uitvoeren en waar het publiek door middel van een tentoon stelling kan zien hoe een scheepswrak wordt gelicht uit de bodem, hoe het wordt getransporteerd, geconserveerd en wetenschappelijk onder zocht. En deze laatste aspecten, het conserveren en het onderzoek, zijn op locatie ook live te aanschouwen. De conservering zal daardoor een publiekstrekker worden. Er zullen in samenwerking met Rijkswater


“Batavialand vertelt het verhaal van Nederland, van de Nederlander.” staat lespakketten worden ontwikkeld. De inwoners van Kampen zullen uiteraard betrokken worden bij de conservering van “hun” schip. Stichting Batavialand voert de werkzaamheden uit in opdracht van Rijkswaterstaat en heeft daarmee in Rijkswaterstaat een belangrijke partner gevonden voor de totstandkoming van Batavialand. • het Waterschip Met het stopzetten van de bouw van de 7 Provinciën in 2013 is ruimte gecreëerd voor de start van een nieuw scheepsbouwproject. Dit pro ject is opgezet door een groep medewerkers uit de drie instellingen. Het gekozen scheepstype maakt het grootste scheepskerkhof ter we reld tastbaar: meer dan 10% van alle aangetroffen resten van scheeps wrakken in Flevoland betrof restanten van een waterschip. Met de bouw van het ‘Waterschip’ heeft Batavialand een grote nieuwe publiekstrekker in huis. De bouw zal naar verwachting 3 tot 4 jaar in beslag nemen.

33

• het Modelbouwcentrum In 2015 zijn de modelbouwafdelingen van de RCE en Bataviawerf samengevoegd. Op de locatie Bataviawerf is een nieuw Modelbouw centrum ingericht. Hier wordt niet alleen gewerkt aan het schaalmodel van de 7 Provinciën, maar wordt ook een tentoonstelling ingericht over modelbouw als onderzoeksinstrument en modelbouw als kunstuiting. Met het onderbrengen van de totale collectie scheepsmodellen van de RCE-Lelystad krijgt het Modelbouwcentrum een indrukwekkende uitstraling die essentieel is voor de kwaliteit van de publiekstentoonstel ling in deze zaal met als thema: de Zuiderzee als verkeersplein. Model bouwend Nederland heeft veel belangstelling voor de ontwikkeling van het Modelbouwcentrum en het centrum heeft door de thematiek, de publiekspresentatie en de faciliteiten voor commerciële evenementen alles in zich om een grote publiekstrekker te worden. In de periode 2016–2019 zullen ook de volgende beeldbepalende pro jecten worden uitgevoerd die verder bouwen aan de positionering van Batavialand en het publieksaanbod vernieuwen en vergroten: •

Herhuisvesting De Beurtvaarder en De Zeehond

Scheepswrakken De Beurtvaarder en De Zeehond bevinden zich thans op het terrein van de RCE en zullen zo snel als mogelijk worden verplaatst naar het erfgoedpark Batavialand. Op de nieuwe plaats in het park nemen de scheepswrakken niet alleen een veel prominentere plaats in, waardoor de uitstraling van het gebied verbetert, maar gaan zij ook duidelijk zichtbaar deel uitmaken van het verhaal van Batavialand. • Batavia op het land De Batavia zal in Batavialand een prominente plaats innemen en een plaats op het land krijgen. Hiermee wordt de iconische waarde van het schip nog meer versterkt. Met haar hoogte van 60 meter zal het schip van kilometers afstand te zien zijn. Met en bij het schip wordt het ver haal verteld van de V.O.C. en van het leven op het water en aan boord van een V.O.C.-retourschip in de Gouden Eeuw. Het op de wal zetten van de Batavia is ook noodzakelijk om de levensduur van het schip te verlengen.

34


“nationale venster op water management, landinrichting en technische en maatschappelijke innovaties in infrastructurele werken, scheepsbouw en scheepsarcheologie.” • De Lage Landen In de tentoonstelling De Lage Landen wordt op chronologische wijze het grote verhaal van Nederland verteld. Bezoekers van Bata vialand zullen op deze plek worden meegenomen op een reis door de Nederlandse geschiedenis, de geschiedenis van het leven op de grens van land en water. Het eeuwenlange leven op die grens krijgt ook gestalte in de actuele uitdagingen waarvoor Nederland staat: de Deltacommissie, het project ‘Ruimte voor de Rivier’, de aanleg van de Marker Wadden, het ontpolderen en het meer vloeiend maken van de grens tussen land en water enz. Er zal tevens aandacht worden besteed aan de zeehelden uit het verleden en aan de grote internatio nale projecten die Nederland en de Nederlanders nu in het buitenland uitvoeren.

Het kunstwerk Exposure, ook wel de hurkende man genoemd, is ontworpen door de Engelse kunstenaar Antony Gormley en onthuld in 2010. Gefascineerd door de maakbaarheid van de nieuwe polder liet Gormley zich voor dit gigantische kunstwerk inspireren door het polderlandschap.

• Entreegebouw Om de herkenbaarheid van Batavialand als nieuw erfgoedpark te vergroten wordt zo snel als mogelijk een nieuwe entree gerealiseerd tussen de gebouwen van de werf en het museumdeel van Nieuw Land Erfgoedcentrum. Met deze nieuwe entree worden niet alleen de pu blieksstromen beter gereguleerd, maar wordt ook de integratie van de drie instellingen fysiek zichtbaar. De nieuwe entree maakt het boven dien mogelijk om aan de huidige ingangen een nieuwe bestemming te geven hetgeen noodzakelijk is voor de realisatie van de plannen. Bij het ontwerp van de het entreegebouw speelt de thematiek van het erfgoedpark een belangrijke rol, maar ook elementen uit de omgeving van Batavialand zoals de Batavia op het land, Batavia Stad en de Hurkende Man. 36

1.3 De stip op de horizon

In de jaren na 2018 vindt de realisatie van de projecten plaats die Batavialand maken tot de nationale etalage van watermanagement, landinrichting en technische en maatschappelijke innovaties op het gebied van grote infrastructurele werken, scheepsbouw en scheepsar cheologie. Batavialand zal de plek worden die de ambitie van 350.000 bezoekers per jaar mogelijk gaat maken. Dan is er pas echt sprake van een vitrine van de Nederlandse wateren polderkennis en -ervaring in haar meest ultieme vorm. Om deze ambitie waar te maken zullen de volgende projecten worden gerealiseerd in de periode vanaf 2018: • Cornelis Lelycentrum Het Cornelis Lelycentrum is de samenvoeging van de collectie-, kennisen adviestaken die thans verspreid over de deelnemende organisaties plaatsvinden. Het centrum beheert de collecties van Batavialand en is broedplaats en ontmoetingsplek voor liefhebbers en kenners van het Flevolandse polderverhaal, de conservering van scheepswrakken, het bouwen van schepen en de scheepsarcheologie. Een aparte stichting beheert de collecties ter bescherming van risico’s van commerciële activiteiten binnen Batavialand.

De handelsnaam van de Stichting Nieuw Land.

Het Cornelis Lelycentrum beheert de collecties van: • het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten van Flevoland (archeologie Flevoland); • het Nationaal Scheepsarcheologisch Depot (inclusief het buiten depot Nijkerk / maritieme rijkscollectie (scheepsarcheologie Rijk); • het Nieuw Land Poldermuseum(museumcollectie water beheersing/het Zuiderzeeproject en inrichting Flevoland);

37


Nederland heeft behoefte aan een plek waar de Nederlandse kennis, ervaring en historie op het gebied van de waterstaat centraal staat, een plek waar het gaat over polders, scheepvaart, handel, pompen en bag geren en waar het grote publiek daarover breed en diepgaand geïnfor meerd wordt middels een intense beleving.

38

•

en het Sociaal Historisch Centrum voor Flevoland(particuliere archieven en speciale bibliotheek Flevoland/Zuiderzeeproject en oral history).

De bepaling uit de Monumentenwet 1988 dat de minister van OCW een (nationaal) Depot voor Scheepsarcheologie kan aanwijzen wordt overgenomen in de nieuwe Erfgoedwet die per 1 januari 2016 van kracht wordt. Het Nationaal Scheepsarcheologisch Depot, nu bij RCE-Lelystad belegd, zal per 1 januari 2016 worden belegd bij Batavialand. Toekomstige scheepsarcheologische vondsten, bijvoorbeeld gedaan bij scheepsopgravingen, kunnen door de minister worden toegewezen aan het nationaal depot waardoor de maritieme rijkscollectie zal toe nemen. Dit zal het geval zijn als de vondsten (qua grootte bijvoorbeeld) redelijkerwijs niet ondergebracht kunnen worden bij de provinciale depots. Een recente toewijzing van zo’n schip is het Romeinse schip De Meern1 en scheepswrak de IJsselkogge en de daarbij gelokaliseer de punter en aak die in het najaar van 2015 naar Batavialand komen. In Batavialand wordt zoveel mogelijk collectie getoond in tentoon stellingen of open opstellingen. We willen het publiek een ervaring bieden die niet alleen is voorbehouden aan conservatoren en depot beheerders. Bezoekers van Batavialand kunnen straks zelf door het open depot dwalen en zo hun eigen ‘associatiepatronen’ volgen, Dat ‘ongeregisseerde’, is wat het bezoek zo spannend maakt. Aan het Cornelis Lelycentrum gelieerd zijn de Stichting Kennis Transfercentrum Flevoland die de jaarlijkse Cornelis Lelylezing organiseert en de Cornelis Lely Stichting die privéstukken van de familie Lely beheert. Deze stichting kent jaarlijks de Cornelis Lelyprijs toe aan personen die zich verdienstelijk maken op het gebied van maatschappelijke innovatie. Het Cornelis Lelycentrum wordt ondergebracht in een nieuw te bouwen paviljoen met een open depot opstelling, werkplaatsen en een conserveringsstraat waarin de bezoeker het proces van 39


Sociaal Historisch Centrum is de handelsnaam van de Stichting voor het Bevolkingsonderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders die statutair gevestigd is te Lelystad.

de conservering van een scheepswrak van begin (vondst) tot eind (presentatie) kan aanschouwen. In dit paviljoen zijn alle vereiste faciliteiten voorzien die nodig zijn voor het uitvoeren van de wettelijk taak als Nationaal Scheepsarcheologisch Depot. De oplevering van het paviljoen is gepland voor 2018. • Hansje Brinker Lab Het Hansje Brinker Lab is een heerlijke speeltuin, zowel overdekt als buiten. Hier staat alles in het teken van water en land. Spelenderwijs leren kinderen over watermanagement, het belang van dijken, hoe je een polder maakt en hoe je je voeten drooghoudt. Maar ze leren ook over archeologie en landaanwinning, over energieopwekking en het belang van schoon drinkwater. Er is een speelhal, een miniatuurpolder en een immense zandbak waar je opgravingen kunt doen. Het is een plek waar kinderen kunnen spelen maar ook ouders, opa’s en oma’s zich niet zullen vervelen. Ook voor hen wordt het hier ‘Durven, doen!’ in hun zoektocht naar de schijnbare maakbaarheid. De verbinding met Batavia Stad is essentieel. Dankzij de binnen- en buitenruimtes is dit een ideale plek op zowel warme als koude dagen. Voor buitenlanders is Hansje Brinker, de jongen met zijn vinger in de dijk, een oude bekende, voortkomend uit een Amerikaans verhaal uit 1865. Zijn verhaal staat voor het typische Nederlandse waterstaatsverhaal. In Nederland heb ben velen nog nooit van hem gehoord (maar dat gaan we veranderen!). • Ghostship In 2003 is vlakbij de Zweedse kust een ongelooflijk goed bewaard gebleven 17de-eeuws Nederlands fluitschip gevonden, een 25 meter lang schip waarvan twee van de drie masten nog fier overeind staan. De ankers hangen aan de boeg, de lading bevindt zich in het schip en in de kapiteins hut ligt een omgevallen tafel. Het fluitschip was het werkpaard van de Nederlandse handel op de Oost: de moedernegotie ofwel de handel waaraan Nederland in belangrijke mate zijn Gouden Eeuw te danken had. Batavialand geeft prioriteit aan het onderzoek naar de haalbaarheid om dit schip te bergen, naar Lelystad over te brengen en daar te conserveren en te presenteren naast de Batavia. Dit Ghostship, liggend op de zeebodem, wacht erop om thuis te komen in Batavialand. Het Ghostship wordt toonaangevend voor het succes van Batavialand en heeft de potentie 40

• Nederdome In het multimediale centrum Nederdome gaat het publiek spectaculai re films en multimediaprogramma’s beleven, Voor de kleinste kinderen is er ‘dromenland’ en voor scholieren speciale vertoningen. De dome wordt ’s avonds voor gewone bioscoopvertoningen open gesteld. De Nederdome is dé plek van de spannende beleving. Op deze plek ervaar je tot in je botten hoe het leven is tot ruim 6 meter onder de zeespiegel. Wat het betekent als de golven met windkracht 12 op de dijken slaan. Maar uiteindelijk gaat het niet over een eventuele ramp maar juist over de kennis en maatregelen die Nederland genomen heeft om zo’n ramp te voorkomen. Kennis die inmiddels een van onze grootste export producten is. De beleving in de Nederdome is heftig maar je gaat met een gerust gevoel weer naar huis. De Nederdome zal opvallen qua architectuur en uitstraling en in dat opzicht een toonbeeld worden van Dutch Design.

Inrichting van het erfgoedpark Om die droom, die stip aan de horizon, te verwezenlijken is een forse uitbreiding van het park nodig. De realisatie van de projecten in de periode na 2018 vindt plaats in het gebied grenzend aan de huidige grenzen van Nieuw Land Erfgoedcentrum. Door de uitbreiding van Batavialand richting Bataviahaven en Batavia Stad wordt de thans niet in gebruik zijnde kavel in het park geïntegreerd. Hierdoor zal niet alleen Batavialand maar ook het Bataviakwartier een kwaliteitsimpuls krijgen. De nieuwe parkonderdelen zullen stuk voor stuk de mentaliteit en kracht van Nederland uitstralen, gevormd door het eeuwenlang leven op de grens van land en water.

41


Dynamic Concepts Consultancy, Segmentatie en Belevingsanalyse 2012.

uit te groeien tot een publiekstrekker van formaat, vergelijkbaar met de Mary Rose in Portsmouth of de Wasa in Stockholm.

42

Publiek

43


2

Batavialand is een ambitieuze nieuwe organisatie. Een park dat flexibel en evenwichtig inspeelt op nieuwe ontwikkelingen in toerisme, dagrecreatie, vrijetijdsbesteding en erfgoedbeheer. Het is vooral een organisatie die heel publieksgericht — voor alle potentiële doelgroepen — erfgoedproducten aan wil bieden van attracties, belevingen, tentoonstellingen, spelen, activiteiten tot en met archeologische opgravingen, archieven, een bibliotheek, educatieve programma’s, onderzoek en gethematiseerde horeca.

44

Het verhaal van Batavialand heeft veel facetten die beleving en mee doen mogelijk maken. Voorop staat het vertellen van het authentieke verhaal van de Lage Landen, het verhaal van het leven op de grens van land en water. Batavialand draagt de Nederlandse pragmatische mentaliteit uit, gevormd door de uitdaging van het leven op deze plek. Batavialand etaleert de kennis en kunde over die verbinding van land en water; over polders, varen, scheepsbouw, handel, pompen en bag geren en streeft ernaar het publiek daarover breed en diepgaand te informeren middels een intense beleving. Batavialand is de plek waar je meegenomen wordt in de wereld van handelsgeest en technologie. Waar Cornelis Lely en Michiel de Ruyter elkaar logisch ontmoeten als symbolen van en fundering voor de Nederlandse maatschappij en onze cultuur. Het erfgoedpark wordt hét park dat de Nederlandse mentaliteit en kracht uitdraagt, verbindend voor Nederlanders en wervend voor buitenlanders. Juist omdat het publiek dit verhaal fragmentarisch kent (Gouden Eeuw, schilderijen) is er behoefte aan een plek waar het hele verhaal van 6.000 jaar leven in de delta te zien en te beleven is. Die plek is Batavialand.

2.1 Positionering en identiteit Batavialand wil opvallen vanwege de betekenisvolle ervaring en de kracht van het verhaal met een duidelijke positionering. Elementen als gastheerschap, een verantwoorde en geaccepteerde prijs/kwaliteitverhouding en aandacht voor kleinschaligheid zijn daarbij cruciaal. Batavialand valt ook op vanwege zijn combinatie van erfgoedpark (edutainment) en kenniscentrum (leren) in één en staat daarmee in het rijtje naast succesvolle Nederlandse musea als het Scheepvaart museum, Spoorwegmuseum en het recent geopende Nationaal Militair Museum en internationale musea als het Wasa museum in Stockholm en de Royal Dockyards in Portsmouth met het pronkstuk de Mary Rose. 45


Volgens het segmentatie onderzoek van Dynamic Concepts Consultancy, uitgevoerd in opdracht van Batavialand, is er een potentiële markt van ruim 350.000 bezoekers mits naast een goede marketing vooral families met kinderen worden benaderd en verleid met op beleving gebaseerde attracties.

Batavialand wil groeien van 110.000 bezoekers in 2015 naar 150.000 bezoekers in 2016 en daarna door ontwikkelen naar 350.000 bezoe kers in 2022.

Bij de ontwikkeling van Batavialand houden we rekening met de vol gende cijfers en trends: • de Nederlandse vakantiemarkt bestaat uit 37 miljoen vakanties; ruim de helft hiervan vindt plaats in eigen land; • vrijetijdsparticipatie in Nederland is bijna 100%; • participatie aan bezoek aan attracties is bijna 80% en stijgt; • participatie aan bezoek aan cultuurinstellingen is bijna 75% en stijgt; • toename inkomend toerisme de komende jaren gemiddeld 2%; • senioren (actieve ontwikkelde vijftigplussers) zijn de doelgroep van de toekomst; • verduurzaming van de samenleving; • globalisering van de samenleving; • funshoppen neemt toe.

2.2 Bezoekers Batavialand is verleidend voor Nederlanders en wervend voor buiten landers. Belangrijke doelgroepen zijn dan ook: • gezinnen/families met kinderen; • schoolklassen/schoolreisjes; • vijftigplussers; • de internationale toerist; • liefhebbers (geschiedenis, archeologie, model- en scheepsbouw, water-, duik- en zeilsport enz.); • geïnteresseerden in polders, techniek, waterbeheersing, enz.; • dagrecreanten. Uitgevoerd door Dynamic Concepts Consultancy, 2012.

Bron: NBTC, Onderzoek Inkomend Toerisme 2014.

De studie Batavialand – segmentatie analyse en belevingsanalyse identificeert als belangrijkste doelgroepen voor Batavialand: • Gezinnen met kinderen (NL) — deze doelgroep is op zoek naar een betekenisvolle ervaring tijdens een dagje uit of vakantie in de regio. De verblijfsduur is relatief lang. Het is een “dagje uit”; • Ouderen (55+) — met relatief veel vrije tijd en geld, een sterk ont wikkeld “Dutch DNA”, trots en regionale orientatie; • Toeristen (internationaal) — op zoek naar Dutch DNA, en getriggerd door het Visit Amsterdam, See Holland-programma, is dit een sterk groeiende groep,de opening van Amsterdam Lelystad Airport in 46


•

2018 en de aantrekkingskracht van Batavia Stad op de internatio nale toerist stimuleert de ontwikkeling van de internationale markt in Batavialand; Scholen — de vertegenwoordiging van vele thema’s uit de Canon van Nederland in Batavialand maken dit een belangrijke doelgroep met veel potentie. Vaak brengen leerlingen met ouders een her haalbezoek.

Batavialand is alle dagen open behalve op 1 januari en 25 december. Om het aanbod af te stemmen op de vraag worden de openingstijden gekenmerkt door een seizoenpatroon. Ook de uitvoering van werkzaamheden in het park kent een seizoen patroon. Zo wordt er in de wintermaanden minder gewerkt aan de schepen en zijn ook delen van het Hansje Brinker Lab in de winter maanden beperkt beschikbaar. Activiteiten zoals de bouw en het on derhoud aan de schepen en in de werkplaatsen zullen nadrukkelijk wel in de weekenden plaatsvinden omdat relatief de meeste bezoekers in de weekenden Batavialand zullen bezoeken. Batavialand wil de Museumkaart accepteren. De Museumvereniging zorgt voor de promotie, verkoop en distributie van de Museumkaart en online biedt zij een marketingrapportage van het museumkaartbezoek (analyse bezoekgedrag en herkomst van de kaarthouders). Ze geeft digitaal een nieuwsbrief uit, beheert de adressen en biedt de deel nemende musea ondersteuning bij de verkoop van de kaarten door middel van wervende folders en speciale acties. De musea krijgen van de Museumvereniging een vergoeding voor de bezoeken met de Mu seumkaart: de gemiddelde toegangsprijs (van het jaar daarvoor, zodat begroten mogelijk is) keer het aantal bezoeken.

48

2.3 Marketing, promotie en PR

Al geruime tijd wordt er door de marketing afdelingen van de drie in stellingen intensief samengewerkt op het gebied van persbenadering, communicatie met specifieke doelgroepen, huisstijl, informatievoorzie ning, sociale media enz. Diverse activiteiten en evenementen worden gezamenlijk georganiseerd. Zo wordt in het kader van de Maand van de Geschiedenis al nauw samengewerkt, ook met andere Flevolandse culturele organisaties. Vanaf 1 januari 2016 zullen alle externe uitingen (print, online, sociale media enz.) herkenbaar zijn als Batavialand waarbij de naam Batavia land zowel als hoofd- als submerk ingezet kan worden, al naar gelang de boodschap. De internationale marketingpositie is mede afhankelijk van de commu nicatie en voorlichting die de internationale toerist in de voorbereiding en oriëntatie op zijn bezoek aan Nederland krijgt. Daarom is het van belang zichtbaar te zijn in deze communicatiekanalen. Batavialand maakt deel uit van de toeristische cluster Metropool Regio Amsterdam. Via actieve promotie in het programma Visit Amsterdam, See Holland, worden toeristen gestimuleerd ook de regio buiten Amsterdam te bezoeken. Een van de karakters in dit programma is “New Land” met als symbool een afbeelding van de Batavia. Op geen enkele andere plaats wordt zo nadrukkelijk invulling gegeven aan dit thema als in Batavialand. Er wordt intensief samengewerkt met partners in Flevoland en daarbuiten. Om bezoekers te stimuleren hun bezoek aan Lelystad en Flevoland te verlengen wordt er intensief samengewerkt met het Aviodrome, de Orchideeënhoeve en bijvoorbeeld de vakantieparken 49


De integratie van de drie instellingen in Batavialand leidt tot een herzie ning van de profilering. Een cruciale succesfactor bij de realisatie van de ambities van Batavialand zijn de marketing en de media campagne. Daarom is er middels een concrete briefing een opdracht verstrekt aan een bureau voor de ontwikkeling van de huisstijl en identiteit van het merk Batavialand.

50

Vanuit Batavialand wordt intensief samengewerkt met andere musea en culturele instellingen in binnen- en buitenland op het gebied van onderzoek, educatie, programmering, conservering enz. In het rijtje van partners staan o.a. het Rijksmuseum, het Scheepvaartmuseum, Het Zuiderzeemuseum, het West Fries museum, het Maritiem Museum, het Wasamuseum in Stockholm, the Royal Dockyards in Portsmouth en het Schifffahrt Museum in Bremerhaven. Daarnaast wordt gewerkt met de RUG, UVA, Universiteit Leiden, Saxion, Universiteit Esjberg/Dene marken, Restauratieatelier Limburg en het Atelier Rijksmuseum, enz.

2.4 Communicatie Het is van groot belang om de belanghebbenden, donateurs en vrien den goed te informeren over de ontwikkelingen omtrent Batavialand, de activiteiten, programmering enz. Hiertoe wordt enkele keren per jaar het Bataviajournaal uitgegeven, een uitgave in tabloid formaat met nieuws en verdieping. Daarnaast wordt er een digitale Batavialand nieuwsbrief uitgege ven met daarin actueel nieuws, aanbiedingen en aankondigingen van evenementen en lezingen enz. Om Erfgoedpark Batavialand bekend te maken is de inzet van sociale media essentieel. Facebook en Twitter worden voornamelijk gebruikt om te zenden, om nieuws te verspreiden waarbij Facebook ten doel heeft om meer interactie te krijgen tussen zender en ontvangers. Via 51


langs de randmeren. In samenwerking met commerciële partijen als de Bataviahaven (cruises) en Batavia Stad (touroperators) worden arrangementen ontwikkeld voor toeristen die Flevoland / Lelystad bezoeken. In samenwerking met City Marketing Lelystad, Toerisme Flevoland, Amsterdam Marketing, het Nationaal Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) en de afdelingen Voorlichting van de gemeente Lelystad, provincie Flevoland, Waterschap Zuiderzeeland en verschillende ministeries worden de diverse mogelijkheden nationaal en internationaal gepromoot. De opening van het internationale vliegveld Amsterdam Lelystad Airport in 2018 biedt nieuwe kansen voor het bereiken van de (internationale) toeristen.

Youtube wordt de achterban bediend met bijdragen die meer verdie ping bieden. Nederland is een echt museumland met bijna 900 musea en 19,8 miljoen bezoekers waarvan meer dan een kwart uit het buitenland, zeker als je dit aantal musea afzet tegen de grootte van ons land en het aantal inwoners in vergelijking met landen als Duitsland en Engeland. Aan bezoekers heeft Batavialand net als de meeste musea een klassie ke samenstelling van zowel gezinnen met kinderen en jeugd (scholen) als ouderen boven de 50 jaar. Zo ook Batavialand. De middengroep is moeilijk te bereiken. Ze zijn zo druk met het sociale leven, de carrière en het gezin zelf, dat een bezoek aan Batavialand even niet voorkomt op het prioriteitenlijstje. De generatie veertigers is echter wel de aan komende stroom van verstokte museumbezoekers. Een digitale ont sluiting van Batavialand is een instrument om deze doelgroep aan ons te verbinden, nu en in de toekomst. Er liggen kansen op het gebied van virtuele rondleidingen door bijvoorbeeld het conserveringsstation van de IJsselkogge, over de dekken van de Batavia of door het Open Depot van de maritieme rijkscollectie. De 36.000 objecten worden opeens voor iedereen toegankelijk in het e-depot! Het digitale museum zal waar mogelijk een koppeling leggen met het fysieke Batavialand en bij gaan dragen aan het verdienmodel.

2.5 Horeca, winkels en vergaderzalen Om het verblijf van de bezoekers van Batavialand te verlengen en te veraangenamen zijn er twee restaurants. Restaurant ‘De Taveerne’ is gevestigd op de werf. Dit in scheepsstijl ingerichte restaurant is alleen geopend tijdens de openingstijden van Batavialand en voor speciale evenementen buiten de openingstijden. Restaurant ‘De Cantine’, de oorspronkelijke kantine van het arbeiderskamp op perceel P / Werkeiland Lelystad (begin jaren vijftig) is vanwege zijn cultuurhistorische waarde met steun van gemeente Lelystad herbouwd naast Nieuw Land Erfgoedcentrum en biedt de bezoeker van Batavialand ook als Batavialand gesloten is de mogelijkheid het bezoek 52

in een unieke sfeer te verlengen. Het restaurant is ook ’s avonds geopend voor lokaal publiek. Een belangrijke bron van inkomsten in Batavialand is de museum winkel. Deze is toegankelijk voor zowel bezoekers van Batavialand als passanten. Dit is de plek waar Flevolanders een uniek cadeau aan kunnen schaffen! Het assortiment is afgestemd op de verschillende doelgroepen bezoekers. Van piratenpetten voor de jongsten tot naslag werken over de Zuiderzeewerken voor de specifiek geïnteresseerden. Het huidige assortiment zal de komende jaren uitgebreid worden met artikelen die aansluiten op de projecten die uitgevoerd worden zoals de conservering van de IJsselkogge en de bouw van het Waterschip.


“Het Ghostship kan uitgroeien tot publiekstrekker van formaat, zoals de Mary Rose in Portsmouth of de Wasa in Stockholm.” De bereikbaarheid van Batavialand is uniek. Gelegen in het hart van Nederland aan de Lelystadse kust, is het erfgoedpark uitstekend be reikbaar met de auto, het openbaar vervoer, per boot, of zelfs met het vliegtuig. De geplande uitbreiding van het Vliegveld Lelystad en de groei van het aantal cruiseschepen dat aanmeert in Bataviahaven zul len zorgen voor een toename van het aantal toeristen in de regio. Met name door de centrale ligging is Batavialand uitermate geschikt voor het houden van congressen, evenementen en bedrijfsfeesten. Hiervoor zijn zowel unieke binnen- als buitenlocaties beschikbaar.

53

54


56

Organisatie


3

57

Batavialand is qua bestuursvorm een stichting, opgericht op 28 april 2014 en ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer JW/2014.0310.01. Het is een erfgoedpark én een kenniscentrum. De organisatie past de Governance Code Cultuur toe. Het DNA van Batavialand wordt gevormd door het personeel, de collecties en de projecten. De ambities van Batavialand zijn alleen te realiseren met de inzet van kundig en betrokken personeel en vrijwilligers.

58

3.1 Organogram en medewerkers Voor de inrichting van de organisatie is gekozen voor een platte structuur met één directeur en vier afdelingshoofden voor respectievelijk de afdelingen Sales, marketing, pr en communicatie, Kennis en collecties, Operations en Projectenbureau. Het managementteam wordt gevormd door de directeur/bestuurder, de controller en de afdelingshoofden. Uitgegaan wordt van een collegiaal managementteam met een eindverantwoordelijkheid bij de directeur/bestuurder. Medewerkers ressorteren hiërarchisch rechtstreeks onder hun afdelingshoofd. Verantwoordelijkheden liggen laag in de organisatie; projectmatig en resultaatgericht werken is uitgangspunt bij alle functies. Om de integratie in personele en organisatorische zin te faciliteren is een overeenkomst gesloten met een gespecialiseerd bureau. Bureau Altersum heeft de opdracht gekregen om voor de uiteindelijke perso 59


Vrijwilligers spelen in Batavialand een zeer belangrijke rol die noodza kelijk is om de ambities in zowel publieks- als onderzoeksbereik waar te maken. Naast de betaalde formatieplaatsen zullen er in Batavialand meer dan 300 vrijwilligers actief zijn op diverse plaatsen in de organi satie, variërend van gids voor groepen tot kanonnier en onderzoeker. Batavialand onderscheidt zich ook als vrijwilligersorganisatie. Met alle vrijwilligers is een vrijwilligersovereenkomst gesloten. De grootte van het vrijwilligersbestand en de integratie van de vrijwilligers van de drie instellingen in een vrijwilligersorganisatie vragen om een professiona lisering van het vrijwilligersbeleid. De basis van dit beleid zal zijn dat vrijwilligers zich betrokken voelen en gewaardeerd weten. Een actieve wervingscampagne in het laatste kwartaal van 2015 moet een forse instroom van nieuwe vrijwilligers opleveren die nodig zijn om de ambi ties op het niveau van dienstverlening te realiseren. De vrijwilligersor ganisatie zal op termijn uit moeten groeien tot minstens 400 personen. Per 1 januari 2016 wordt de vrijwilligersraad geïnstalleerd die naast de ondernemingsraad als adviesorgaan van de directie zal dienen.

Organogram Bestuur

MT

Directie

directeur, controller, afdelingshoofden

Interne Zaken

Controller P&O Secretariaat Fin. Administratie

Sales Marketing, PR & Communicatie

Hoofd S&M Sales Marketing Communicatie & PR Webmastering Fondsenwerving

Kennis en Collecties

Hoofd K&C Onderzoek Conservering Educatie Restauratie IFMAF Depotbeheer Bibliotheek Scheepsbouw

Operations

Hoofd O Gebouwbeheer Hospitality Kassa Retail Vrijwilligersorganisatie

Projectenbureau

Hoofd P

60

In december 2015 zal niet alleen duidelijk zijn welke CAO gevolgd zal worden, maar zal ook op individueel niveau duidelijk zijn wat de overgang naar de nieuwe organisatie gaat betekenen (in welke functie worden medewerkers geplaatst en wat betekent dit voor de individuele arbeidsvoorwaarden). Hierover zullen met alle medewerkers gesprekken worden gevoerd. Er wordt ook een analyse gemaakt van de huidige pensioenregelingen en een eventuele overgang naar een nieuwe pensioenregeling begeleiden. Er wordt veel waarde gehecht aan een OR in Batavialand. In het belang van het goed functioneren van Batavialand is een betrokken OR belangrijk. De OR denkt mee vanuit de dagelijkse ervaringen over het organisatiebeleid en het sociaal beleid van Batavialand. Dit zorgt voor draagvlak onder de medewerkers.

3.2 Basisformatie De basisformatie (in fte) is geformuleerd op basis van het in de paragrafen 1.2 en 1.3 geschetste toekomstperspectief voor de organisatie. Hierbij is een scenario geschetst als vertrekpunt voor het later op te stellen personeelsplaatsenplan. Uitgangspunt is dat eind 2015, als alle relevante besluitvorming heeft plaatsgevonden (zie Stappenplan) de personeelsformatie aangesteld kan worden. Batavialand biedt talloze mogelijkheden aan stagiaires van alle op leidingsniveaus om hun kennis en ervaring te verrijken tijdens hun opleiding. Stagiaires kunnen worden geplaatst bij alle onderdelen van de organisatie. Een stagereglement en -contract waarin vergoeding, 61


Voor een uitgebreide omschrijving van de werkzaamheden van Bureau Altersum zie bijlage d.

neelsformatie van Batavialand de optimale match te maken tussen de doelstellingen van Batavialand en het individuele belang van de mede werkers. Taken van dit bureau zijn onder andere het opzetten van een definitief organogram met functies en functiebeschrijvingen, het ma ken van een vergelijking tussen de verschillende arbeidsvoorwaarden en pensioenfondsen en het uitwerken van een harmonisatievoorstel, en de begeleiding van de nieuwe organisatie naar de uiteindelijk te kiezen CAO. Dit traject zal maximaal een half jaar duren.

rechten en plichten van de stagiaire en het opleidingsinstituut geregeld zijn, zijn beschikbaar. Er zijn samenwerkingen met o.a.: • Hout en Meubilering College, Amsterdam en Rotterdam; • R.O.C. Flevoland, Lelystad en Almere; • Cibap, Zwolle; • Deltion, Zwolle; • ISG Arcus, Lelystad; • Kath. Scholengemeenschap Harlindis en Relindis, Maaseik; • ROC Friese Poort, Leeuwarden; • Nimeto, Utrecht; • EI.CESI, School of Engineering, La Couronne, Frankrijk; • Praktijkschool de Steiger, Lelystad; • Rijksuniversiteit Groningen (archeologie, geschiedenis); • Overige universiteiten in onderzoek, restauratie en conservering. In Batavialand zullen ict- en schoonmaakwerkzaamheden worden uitbesteed. De toenemende complexiteit van ICT, het feit dat deze activiteiten niet tot de kernactiviteiten van Batavialand horen en kostenefficiëntie liggen hieraan ten grondslag. Twee belangrijke partners in de arbeidsvoorziening in Batavialand zijn het Werkbedrijf Lelystad en Concern voor Werk. Sinds vele jaren wordt het onderhoud aan de schepen en gebouwen op de Bataviawerf uit gevoerd door deelnemers aan werkervaringstrajecten en werknemers van Concern voor Werk. Hiervoor wordt een jaarlijkse vergoeding betaald. Concern voor Werk voert de sociale werkvoorziening uit voor de gemeente Lelystad. Voor de desbetreffende medewerkers betekent dit soms uitstroom naar regulier werk, detachering op de reguliere arbeidsmarkt of een blijvende plek binnen de beschermde werkomgeving. Daarnaast biedt Concern voor Werk aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt volop mogelijkheden om te werken, te leren en te re-integreren. Deze activiteiten vinden grotendeels plaats in nauwe samenwerking met Werkbedrijf Lelystad. Op de Bataviawerf zijn vier leermeesters gedetacheerd vanuit Concern voor Werk voor de begeleiding van de deelnemers. Deze vier leermeesters maken deel uit van het boven geschetste formatieplan.

62

De definitieve personeelsformatie wordt bepaald na advisering door Bureau Altersum en de Ondernemingsraden.

Functie Directeur

FTE 1,0

Interne zaken Controller

1,0

PenO

1,0

Secretariaat

1,6

Fin. administratie Fin. Medewerker

0,6

Donateursadm.

0,4

Sales, marketing, PR en communicatie Hoofd

1,0

Sales buitendienst

1,0

Sales binnendienst

1,0

Marketing

2,0

Communicatie/PR

1,0

Webmaster

0,6

Fondsenwerving

1,0

Kennis en collecties Hoofd

1,0

Onderzoekers

4,0

IFMAF

0,3

Educatoren

2,0

Restaurators

3,0

Coördinator bouw

1,0

Scheepsbouw

6,4

Conservators

2,0

Depotbeheerders

3,0

Bibliothecaris

1,0

Operations Hoofd

1,0

Facilitaire dienst Gebouwbeheerder

1,0

Gebouwmedew.

1,0

Hospitality Kassamedew.

3,0

Retail

2,0

Vrijw. Coördinator

1,0

Publieksmedew.

1,6

Projectenbureau Hoofd

1,0

Totaal

48,563


De basisformatie die op dit moment wordt voorzien.

3.3 Bestuur Het ambitieniveau van de organisatie vraagt niet alleen om een des kundige personeelsformatie maar ook om een deskundig en betrokken bestuur en curatorium. Stichting Erfgoedpark Batavialand heeft een bestuur van zes leden en is thans gebaseerd op het bestuur-model. In de periode waarop dit bedrijfsplan betrekking heeft, zal via een groei traject naar het Raad van Toezichtmodel worden overgegaan. De taken en verantwoordelijkheden van het bestuur als collectief en van de individuele leden zijn vastgelegd in de statuten. Nog in 2015 zal er een bestuursreglement worden opgesteld met daarin onder meer de profielschets voor bestuursleden. De voorzitter en de leden van het bestuur verrichten hun werkzaamheden onbezoldigd. De zit tingsduur van de bestuursleden bedraagt maximaal 2 x 4 jaar. Het curatorium zal op korte termijn worden gevormd.

3.4 Het maatschappelijk fundament Batavialand is een samenvoeging van de Bataviawerf en Nieuw Land Erfgoedcentrum en voert basistaken uit in opdracht van de Rijksoverheid (o.a. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) en provincie Flevoland: • Nationaal Scheepsarcheologisch Depot en beheer rijksmaritieme collectie; • Provinciaal Depot voor Bodemvondsten van Flevoland; • Beheer en behoud museale collectie van de Stichting Nieuw Land; • Beheer en behoud onderzoekscollecties van de Stichting voor het Bevolkingsonderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders. Onderdeel van ‘beheer en behoud’ is het verrichten van onderzoek naar de collecties en het presenteren van deze collecties en de onder zoeksresultaten aan het publiek. Met de uitvoering van de basistaken versterkt Batavialand de iden titeit van de eigen organisatie en de identiteit van Flevoland, maar ook van Nederland als Europese natie die zich kenmerkt door het leven op de grens van land en water. Deze taken worden gefinancierd door de overheid waardoor de overheid een belangrijke medefinancier is van Batavialand. 64


66

De thematiek van Batavialand is door en door Nederlands. Hierdoor zullen de activiteiten van het erfgoedpark en het kenniscentrum een goede verankering kunnen vinden in de Nederlandse samenleving (overheid, het onderwijs, wetenschappelijke studie). Met zijn maatschappelijk fundament en de uitvoering van taken op het gebied van erfgoed- en collectiebeheer, onderwijs en wetenschap kan Batavialand kort- (voor projecten) maar ook langdurige samenwerkin gen (allianties) aangaan met o.a.: • BankGiroLoterij; • Blockbusterfonds; • Fonds Medegebruik van het Waterschap Zuiderzeeland; • Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen: Metamorfoze; • Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Asschergelden); • Mondriaanfonds; • De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek; • Prins Bernhard Cultuurfonds (landelijk en provinciaal); • Rabobank Cultuurfonds; • Shell Fonds; • SNS Reaal Fonds; • Stichting Zabawas; • VSB Fonds. 67


3.5 Vitale coalities, partnerships en cultureel ondernemerschap

Een voorbeeld van een partnership is het communicatiepro gramma ‘Ons water’ van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat, Unie van Waterschappen, VNG, IPO, Vewin, Water schappen, provincies, gemeenten en water bedrijven dat namens genoemde organisaties te zien is in musea en informatiecentra waarin water een centrale rol speelt.

En partnerships vormen met o.a.: • Dutch Culture, advies- en organisatiebureau voor internationale culturele samenwerking; • Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling; • de Flevolandse gemeentes; • Ministerie van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking; • Ministerie van Buitenlandse Zaken; • Ministerie van Economische Zaken; • Ministerie van Infrastructuur en Milieu; • Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (RCE, scheepsarcheologie); • Ministerie van Veiligheid en Justitie (waterveiligheid, juridische normen); • Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (met name watersport); • Minister voor Wonen en Rijksdienst (onder BZK); • Rijkswaterstaat; • Unie van Waterschappen; • Universiteiten en hogescholen; • Vereniging van Zuiderzeegemeenten; • Waterschap Zuiderzeeland.

68

“De grootte en de integratie van het vrijwilligersbestand vragen om een professionalisering. De basis zal zijn dat vrijwilligers zich betrokken voelen en gewaardeerd weten.”

Batavialand wordt het toonbeeld van cultureel ondernemerschap en commerciële participatie. Een deel van de inkomsten komt uit bijdra gen van de provincie Flevoland en het Rijk als vergoeding voor de uitvoering van taken op het gebied van erfgoed en collectiebeheer. Een ander deel betreft inkomsten uit recettes, horeca en winkels, ver huur vergaderzalen, donateurs, sponsoring door het bedrijfsleven en fondsen. Daarnaast worden er commerciële opdrachten uitgevoerd voor bedrijfsleven en overheid op het gebied van onderzoek, collectie beheer en productie van goederen en materialen. Het eerste grote commerciële project dat Batavialand uitvoert, is de conservering van de IJsselkogge. Hiertoe is in januari 2015 een overeenkomst met Rijks waterstaat getekend. Doordat Batavialand het verhaal vertelt van de Nederlanders als bag geraars, polderaars, scheepsbouwers, waterbouwkundigen en ingeni eurs is Batavialand de etalage voor het Nederlandse bedrijfsleven en biedt het een podium voor hun activiteiten. Deze “watermanagement branche” krijg een podium in Batavialand. De crème de la crème van de Nederlandse bedrijven in deze branche zoals Boskalis, Van Oord, Damen Shipyards, Heerema en Fugro zal door Batavialand worden uit genodigd voor de vorming van partnerships in toekomstige projecten.

69


3.6 Commerciële participatie

Financiering


4

71

De meerjarenbegroting voor Batavialand voor de jaren 2015-2016-2017 laat een positief bedrijfsresultaat zien. De financiering van Erfgoedpark Batavialand is gebaseerd op bijdragen van overheden, het bedrijfsleven, fondsen en inkomsten uit de markt. De twee zelfstandige instellingen die zullen integreren in Batavialand (Nieuw Land Erfgoedcentrum en Bataviawerf) hebben beiden de afgelopen jaren een stabiele financiële situatie laten zien.

72

De Bataviawerf heeft zowel in 2013 als in 2014 een positief bedrijfsre sultaat laten zien. Ook in 2015 is dankzij een gedegen begroting, strik te handhaving van het beleid en de groei van het aantal bezoekers een positief resultaat voorzien. De Bataviawerf genereert al haar inkomsten op eigen kracht. Ruim 60% van de inkomsten wordt gegenereerd uit de verkoop van entreekaarten, 20% uit bijdragen van donateurs. Het restant van de inkomsten wordt gegenereerd uit sponsorbijdragen, verkopen in de winkel en verhuur van de locatie.

Voor de uitoefening van taken op het gebied van behoud en beheer van de maritieme rijkscollectie ontvangt de afdeling maritieme archeo logie van de RCE elk jaar een bijdrage. Er wordt geen afzonderlijke jaarrekening gemaakt.

Bezoekers Totaal opbrengsten Kostprijs omzet Brutomarge Afschrijvingskosten Bedrijfskosten Totaal financiële baten en -lasten Resultaat

Begr. 2015

Begr. 2016

Begr. 2017

110.000

150.000

180.000

€4.615.230

€4.788.501

€5.173.501

€299.039

€333.000

€404.000

€4.316.191

€4.455.501

€4.796.501

€121.230

€135.000

€145.000

€ 4.101.290

€ 4.239.910

€4.548.191

€185.900

€185.900

€185.900

€29.001

€29.691

€35.410

73


Nieuw Land Erfgoedcentrum haalt bijna 10% van de inkomsten uit de markt, het restant bestaat uit overheidsbijdragen. Door het terugbren gen van de bijdragen van de overheden in 2013 en 2014 heeft Nieuw Land in deze jaren een drastische bezuiniging doorgevoerd. Waar 2014 nog met een gering negatief resultaat werd afgesloten, is voor 2015 is een positief bedrijfsresultaat voorzien.

De belangrijkste financiële partners in Batavialand zijn de Rijksoverheid en de provincie Flevoland met hun bijdragen voor de uitvoering van overeengekomen (wettelijke) taken. Voor de conservering van de IJsselkogge is een meerjaren overeenkomst getekend met Rijkswaterstaat waarin een vergoeding is overeengekomen voor de uitvoering van het project inclusief de inzet van personeel uit Batavialand. Batavialand biedt haar diensten aan op wetenschappelijk gebied. In opdracht van derden worden opdrachten (onderzoeken, publicaties) uitgevoerd. De inkomsten die hiermee gegenereerd worden komen ten gunste van de wetenschappelijke taken en projecten in Batavialand.

4.1 Meerjarenbegroting De meerjarenbegroting gaat uit van 110.000 bezoekers in 2015 met een groei naar 150.000 in 2016 en 180.000 bezoekers in 2017. Grote projecten in Batavialand als het nieuwe scheepsbouwproject, de conservering van de IJsselkogge en de vernieuwde modelbouwzaal zullen een grote aantrekkingskracht hebben op (herhaal)bezoekers. De entreeprijzen zullen 1 x per 2 jaar worden aangepast. De definitieve prijs in 2016 is afhankelijk van het wel/niet behouden van de museum status en de daarbij horende acceptatie van de museum jaarkaart. De entreeprijzen zijn per 1 januari 2016 als volgt:

* Museumkaarthouders krijgen gratis toegang, bij uitzondering mag aan kaarthouders een toeslag worden gevraagd voor een bijzondere tentoonstelling.

Volwassenen Kinderen 4 t/m 12 jaar Kinderen 0 t/m 3 jaar Studenten Gezinskaart Museumkaart, ICOM

€14,— €7,50 gratis €10,— (op vertoon studentenkaart) €36,— (2 volw. 2 kinderen) gratis*

74

Vergelijking entreeprijzen

Prijs regulier

Openlucht Museum Eindhoven

€8,50

Batavialand

€14,—

Zuiderzeemuseum

€15,—

Nemo

€15,—

Spoorwegmuseum

€16,—

Nederlands Openluchtmuseum

€16,—

Archeon

€18,40

Neeltje Jans

€22,50

Donateurs en vrienden van Batavialand hebben altijd gratis toegang op vertoon van hun abonnement (donateurspas). Er zijn verschillende jaarabonnementen beschikbaar: Abonnement 1 persoon €25,— Abonnement 2 personen €46,— Abonnement gezin (2 vw + max 5 kinderen) €65,— Bedrijfsabonnement (toegang 5 personen) €250,— Naast de inkomsten uit entreegelden, horeca, winkelverkoop en dergelijke zal subsidiëring door de diverse overheden van specifieke taken plaatsvinden. Landelijk is er een verandering gaande van algemene exploitatiesubsidies van overheden naar financiering van concrete taken en beleidsdoelen met een duidelijk afgesproken verantwoordingssystematiek. Voor het behoud en beheer van de maritieme rijkscollectie zal er de komende jaren een vaste bijdrage beschikbaar zijn vanuit het Rijk. Daarnaast verstrekt de RCE de komende jaren een subsidie om de kosten van de uithuizing van de collectie naar Batavialand te vergoeden. 75


Voor de bepaling van de entreeprijzen van Batavialand is met een aantal factoren rekening gehouden: • de entreeprijzen in 2015 voor de afzonderlijke instellingen; • de positionering van Batavialand t.o.v. andere musea / attracties; • de ontwikkeling van Batavialand in de komende jaren; • doelgroepen.

“Batavialand wordt een voorbeeld van cultureel ondernemerschap en commerciële participatie” Bij de opstelling van de definitieve meerjarenbegroting is o.a. gekeken naar de partijen die belang hebben bij de diensten en producten die Batavialand gaat verrichten. Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de diensten en producten en de partijen/doelgroepen die hieraan bijdragen: • de wettelijke taken op het gebied van beheer maritieme collectie van de RCE worden door middel van een overeenkomst uitbesteed aan Stichting Batavialand; • de wettelijke taken op het gebied van provinciaal archeologisch depot van de provincie Flevoland worden door middel van een overeenkomst uitbesteed aan Stichting Batavialand; • ten aanzien van de beheersen behoudstaak van diverse Flevo landse collecties, niet vallende onder de wettelijke taken, worden afspraken gemaakt tussen de provincie Flevoland, Stichting Batavialand en de eigenaren van de betreffende collecties; • de publiekstaak: de grootste belanghebbende bij de publiekstaak is natuurlijk het publiek zelf. Die draagt bij aan deze taak door het kopen van entreekaartjes, door te kopen in de winkels en door gebruik te maken van de horeca. De gemiddelde besteding in de winkels van Batavialand is begroot op €1,— per bezoeker in 2015 en deze zal de komende jaren licht stijgen door een verbetering van het assortiment en het commerciëler in de markt zetten van de winkelartikelen. Ook de inkomsten uit de horeca en commerciële verhuur zullen de komende jaren een groei laten zien. Met de oprichting van Batavialand komen de bestaande faciliteiten op de Bataviawerf en in Nieuw Land als geheel beschikbaar. Hierdoor kan een bredere doelgroep voor (grotere) bedrijfsevenementen aangesproken worden. 76


De stijging van de opbrengsten creëert mogelijkheden om te investe ren in de ontwikkeling van het publieksaanbod. Niet alleen wordt er ge werkt aan de eerder genoemde grote projecten maar ook het reguliere aanbod moet up to date blijven. Zowel in 2016 als 2017 wordt hier een aanzienlijk bedrag voor gereserveerd. Ook zullen de educatieve pakketten verder ontwikkeld worden en zullen er nieuwe pakketten gemaakt worden waarbij nieuwe doelgroe pen bereikt worden.

4.2 Financiering van de toekomst De essentie bij het detailleren van toekomstige investeringsbegrotin gen is het nauwkeurig analyseren wie belang heeft bij de uitvoering van bepaalde taken en activiteiten. Voor de realisatie van de Stip op de horizon zijn grote investeringen noodzakelijk. De investeringen die zijn gemoeid met de realisatie van Batavialand kunnen vanuit drie geldstro men gefinancierd worden: publieke middelen; sponsoring en fondsen werving, en private financiering.

Publieke middelen Batavialand heeft een landelijk belang, enerzijds door de uitvoering van bepaalde wettelijke taken en het beheer en behoud van de mari tieme rijkscollectie, en anderzijds door het publiek toegankelijk maken van een belangrijk deel van onze nationale geschiedenis. Batavialand heeft ook een provinciaal belang doordat het één van de belangrijk ste cultuurtoeristische publiekstrekkers van de jongste provincie van Nederland is. Batavialand draagt bij aan het imago van Flevoland als prettige bestemming en laat bijvoorbeeld zien dat Flevoland zeer oude bewoning heeft gekend. Wat voor de provincie geldt, geldt ook voor Lelystad. Batavialand helpt de stad zichzelf te profileren als pret tige woonplek en als stad met een duidelijke landmark. Batavialand is ook van belang voor outlet center Batavia Stad. Batavialand heeft een grote, meervoudige economische betekenis. Voor de financiering van de wettelijke taken met betrekking tot behoud en beheer van de maritieme rijkscollectie is een bijdrage 78

“De twee zelfstandige instellingen in Batavialand (Nieuw Land en Bataviawerf) hebben de afgelopen jaren een stabiele financiële situatie laten zien.”

Bij het maken van financieringsplannen voor deelprojecten dient voort durend gekeken te worden naar de wijze waarop een overheid kan bij dragen. Dat kan in baar geld zijn voor het bouwen van een nieuw depot en een nieuwe conserveringsstraat of in infrastructurele voorzieningen zijn zoals het aanleggen van wegen en het faciliteren van Batavialand. Naast de bijdragen van de Nederlandse overheid dient ook onderzocht te worden op welke wijze de Europese Unie bij kan dragen aan de inrichting van het erfgoedpark.

Sponsoring en fondsenwerving Het ‘grote natte Nederlandse verhaal’ is een verhaal van ‘durven en doen’ en leent zich uitstekend voor sponsoring door bedrijven die zich met dat Hollandse imago willen verbinden. De berging van het Ghost ship bijvoorbeeld lijkt kansen te bieden om grotendeels door middel van particuliere bijdragen en door sponsoring gerealiseerd te kunnen worden. Maar ook onderdelen zoals het Hansje Brinker Lab lenen zich bijzonder goed voor sponsoring. Met de Bankgiroloterij is in de afgelopen jaren een bestendige relatie opgebouwd welke zich profileert in een substantiële jaarlijkse financi ële bijdrage. Nederland kent voorts een groot aantal fondsen die grote en kleinere bedragen toekennen voor culturele en maatschappelijke doeleinden. Enkele van de belangrijkste fondsen zijn: • het Mondriaan Fonds, het nieuwe landelijke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en cultureel erfgoed; 79


toegekend voor de periode 2016–2019. Door de provincie zijn gelden toegewezen voor behoud en beheer collecties, en het uitvoeren van erfgoedtaken.

80

• • • • •

SNS Reaal Fonds, dat ondernemende, culturele en bijzondere sociaal-maatschappelijke initiatieven mogelijk maakt; het Prins Bernhard Cultuurfonds dat bijdraagt aan diverse aanko pen en projecten; het VSB fonds dat bijdraagt aan diverse aankopen en aan projecten die het publieksbereik vergroten; de Stichting Zabawas die bijdraagt aan restauratiewerkzaamheden en educatie en bijdroeg aan de expositie Schipbreuk in 2011; de PACCAR Foundation die bijdraagt aan bijv. restauratieateliers; de NWO die bijdraagt aan wetenschappelijke projecten en met name financieringsprogramma’s heeft voor projecten die de samenwerking in de wetenschap, nationaal en internationaal, maar die ook de samenwerking tussen wetenschappers en belang hebbenden in de maatschappij bevorderen.

Elk fonds heeft zijn eigen benadering en elk subsidieverzoek zal dan ook op maat ingediend dienen te worden. Dit zal in de praktijk bete kenen dat er van het project Batavialand een inhoudelijk wervend en uiterlijk beeldende brochure gemaakt gaat worden die aan de diverse fondsen gestuurd kan worden als bijlage. Vanaf het moment dat Ba tavialand wordt opgericht zal veel energie en creativiteit gestoken moeten worden in de fondsenwerving. Het is goed om daar zo snel mogelijk een functionaris voor aan te nemen. Overigens blijft fond senwerving ook een voortdurende taak van de directeur en het ma nagementteam. De introductie van de plannen bij de diverse fondsen om tot toekenning van subsidiegelden te komen is complex en zeer arbeidsintensief.

Private financiering In het erfgoedpark zijn diverse zaken voorzien die zich goed lenen voor private financiering, zoals winkels, horeca en te exploiteren zalen. De financiering van deze zaken vergt maatwerk. In sommige gevallen zal de Stichting Batavialand overeenkomsten aangaan met investeringsen ontwikkelingsmaatschappijen. In andere gevallen kan de stichting besluiten om over te gaan tot de oprichting van een eigen vennoot schap om rechtstreeks risicodragend kapitaal aan te kunnen trekken en leningen aan te kunnen gaan. 81


•

82


84

Huisvesting


5

85

5.1 Grondpositie en gebouwen Voor Batavialand is het belangrijk dat de beschikbare huisvesting goed past en aansluit op de functies die Batavialand gaat vervullen. Met het oog op de inrichting- en uitbreidingsplannen van Batavialand, de plannen van Batavia Stad en de kustontwikkeling Bataviahaven is het wenselijk inzicht te verkrijgen in eigendoms verhoudingen in het totale kustgebied. Binnen de grenzen van Batavialand zijn er de volgende grondeigenaren: Rijk, provincie Flevoland, gemeente Lelystad, Waterschap Zuiderzeeland en Bataviastad. Gebouweigenaren en -gebruikers zijn er nog meer en dit zal na de vorming van Batavialand niet anders zijn. De grond en gebouwen die Batavialand zal benutten zijn de huidige locaties van de Bataviawerf en Nieuw Land. De opstallen op het werfterrein en de (tijdelijke) locatie voor de opslag van hout en bouwmaterialen huurt Batavialand van de gemeente Lelystad en van het Waterschap Zuiderzeeland, de steiger waaraan de Batavia ligt aangemeerd, is van Rijkswaterstaat. Ten noorden en oosten van de werf ligt een strook grond welke in eigendom is bij Batavia Stad waarvoor de werf het gebruiksrecht heeft. De totale huursom voor de terreinen en gebouwen van de werf bedraagt circa €40.000 per jaar. Nieuw Land Erfgoedcentrum bezit de grond, kantoren, museum (incl. buis), depottoren, schokbetonschuur, De Cantine en een buitenterrein. Bij opheffing of vervreemding (in geval van herziening Gemeenschap pelijke Regeling zoals thans het geval is) heeft de provincie Flevoland het recht om de ondergrond inclusief de opstallen van voor 2004 en het registergoed om niet over te nemen. Aanschafwaarde van de op stallen na 2004 (nieuwbouw) bedroeg 10,5 miljoen euro, waarvan ruim 6,6 miljoen euro werd voldaan uit subsidie. Op 31 december 2014 was de boekwaarde 3,6 miljoen euro. Waardering van het geheel op basis van vervangingswaarde is 11,2 miljoen euro. De boekwaarde is echter lager dan de uitstaande leningen, bij de BNG voor 4,4, miljoen euro (afgesloten in 2003, met borgtocht voor de aflossingen en rentebeta lingen van de provincie Flevoland), bij de BNG voor 4,3 miljoen euro (rente en aflossing worden voldaan uit de exploitatie) en bij de ge 86

meente Lelystad 571.000 euro (afgesloten in 2009 ter financiering van de herbouw van De Cantine, tevens jaarlijkse aflossing voldaan vanuit de exploitatie). Restschuld van deze leningen per 31 december 2015 zal 6,2 miljoen bedragen.

Batavialand streeft naar een besluit voor 1 januari 2016 over een on gedeeld eigendom van de grond en de gebouwen. Twee varianten zijn mogelijk: • de betrokken overheden roepen een gemeenschappelijke rechts persoon in het leven die alle grond en opstallen in eigendom heeft; • Batavialand wordt volledig eigenaar van grond en opstallen via een aparte BV. Desgewenst wordt een onafhankelijk adviseur aangesteld met de op dracht in overleg met de betrokken partijen voor 1 november 2015 te komen tot een voorstel voor de toekomstige eigendomsstructuur van grond en gebouwen inclusief het proces daar naartoe.

5.2 Huisvesting medewerkers en vrijwilligers In Nieuw Land Erfgoedcentrum is het Projectburo Batavialand geves tigd, bestaande uit een directie- en vergaderkamer. De komende tijd is dit het episch centrum van de Batavialand ontwikkelingen. Project groepen vinden hier een ontmoetingsplaats, potentiële sponsoren, investeerders en andere belanghebbenden worden hier ondergedom peld in de wereld van Batavialand. Medewerkers en vrijwilligers van Batavialand vinden per 1 januari 2016 een werk/kantoorplek op de locaties Bataviawerf, Nieuw Land Erfgoedcentrum en in het zogenaamde ‘droge lab’ van het Conserve ringsstation IJsselkogge. 87


De Lelystadse vestiging van de RCE is eigendom van RVB (Rijks vastgoedbedrijf) en staat op rijksgrond. De minister van OC&W is voornemens te besluiten het gebouw en omliggende terrein dat bij de Rijksdienst in gebruik is geweest, per 31 december 2015 leeg over te dragen aan het RVB en de huurovereenkomst te beëindigen.

In Nieuw Land Erfgoedcentrum worden nieuwe werkplekken gecreëerd voor de medewerkers van de RCE-Lelystad, bijvoorbeeld in het Pro vinciaal Depot voor Bodemvondsten van Flevoland, in de leegstaande kantoren op de eerste verdieping en in het droge lab van het Conserve ringsstation IJsselkogge. Ook biedt het nieuwe Modelbouwcentrum op de Bataviawerf ruimte voor een onderzoeker. Medewerkers van Batavialand zullen zoveel mogelijk functioneel bij elkaar geplaatst worden uitgaande van de taakomschrijving. Op de werf en in Nieuw Land zijn personeelskantines aanwezig.

“Met het onderbrengen van de totale collectie scheepsmodellen van de RCE-Lelystad krijgt het Modelbouwcentrum een indrukwekkende uitstraling in de zaal met als thema: de Zuiderzee als verkeersplein.” 88


90


Strategie en stappenplan

91

6.1 Strategie In 2012 vonden Bataviawerf, Nieuw Land Erfgoedcentrum en RCE– Lelystad elkaar in een gemeenschappelijke toekomstvisie. Sindsdien wordt stapsgewijs toegewerkt naar de realisatie van Batavialand. 2012–2015, de eerste fase van de ontwikkeling, was gericht op het nader uitwerken van het plan Batavialand en het ontwikkelen van een bedrijfsplan. In 2014 is de stichting Erfgoedpark Batavialand opgericht, in 2015 worden medewerkers en collecties van RCE–Lelystad fysiek al overgeheveld naar Batavialand. 2016–2020 zal in het teken staan van lancering, positionering, ontwikkeling en daarna doorontwikkeling van Batavialand. Dit wil Batavialand doen door jaarlijks grote projecten uit te voeren en deze te voorzien van een randprogrammering. Daarmee wordt naast het vaste aanbod dat nodig is om 150.000 bezoekers in 2016 te realiseren, een projectexploitatie ontwikkeld met projecten, programmering en extra bezoekers. Het basisaantal bezoekers van 150.000 is nodig als kritische massa. De projecten moeten extra bezoekers opleveren; per project zal hiervoor een prognose worden gemaakt die opgenomen wordt in het projectvoorstel en in de exploitatiebegroting van Batavialand. De ontwikkeltermijn van vijf jaar voor Batavialand geeft tijd voor het ontwikkelen van projecten en het verwerven van projectfinanciering via partner- en sponsorships. Met deze werkwijze, geleidelijk (organisch en flexibel) ontwikkelen in plaats van alle grote investeringen ineens (met de daarbij behorende afschrijvingen en rendementseisen), wordt een haalbaar resultaat gehaald. Belangrijk voordeel hiervan is dat niet op enig moment alle ‘attracties’ tegelijkertijd dienen te worden vervangen en daarmee grote investeringen in één jaar gedaan moeten worden.

92

6.2 Stappenplan

In 2015 is begonnen met de integratie van de Bataviawerf en Nieuw Land Erfgoedcentrum en de taken van RCE-Lelystad en is een begin gemaakt met het gezamenlijk uitvoeren van projecten onder de noemer Batavialand. In de jaren voor 2015 waren al de presentatie Schipbreuk en het archeologieweekend samen georganiseerd, in 2015 volgden de presentaties Pompen of Verzuipen en GEOrdende Ruimte. Daarnaast zijn projectgroepen met medewerkers uit de drie instellingen gevormd voor de projecten: • Batavia op het land; • Scheepsbouwproject 'Het Waterschip'; • Modelbouw; • Conserveringsproject 'De IJsselkogge'; • De Lage Landen tentoonstelling; • Stormrampen en overstromingen; • 100 jaar Zuiderzeewet; • Uithuizing maritieme rijkscollectie naar locaties binnen Batavialand. Op basis van dit bedrijfsplan is een gedetailleerde begroting 2016– 2017 in detail uitgewerkt. Het stappenplan geeft voldoende tijd om projecten inhoudelijk goed uit te werken en de projectfinanciering rond te krijgen. Verdere realisatie van de projecten wordt vooral bepaald door haalbaarheid van financiering en tijdsduur. De rest van 2015 en 2016 zal voor een belangrijk deel in het teken staan van de positionering en lancering van Batavialand en de voortgang van de reeds gestarte projecten. Deze tijd zal ook worden benut voor het verder ontwikkelen van partnerships en het uitbreiden en verstevigen van het relatienetwerk.

93


2015

2016 Vanaf 2016 zal Batavialand door diverse uitbreidingen steeds meer de etalage worden van het nationale verhaal van De Lage Landen. Dit gebeurt onder andere door de uitvoering van het project 'Batavia op het Land' waarmee het topstuk van Batavialand een iconische locatie krijgt. Met het project 'Stormrampen en overstromingen' staat 2016 tevens in het teken van 100 Jaar watersnoodramp 1916 dat de gelegenheid geeft om gedurende het hele jaar op allerlei wijzen aandacht te geven aan andere stormen die over Nederland raasden en de projecten als Zuiderzeeproject, Deltawerken en Deltacommissie die hiermee samenhangen.

2018 In 2018 zal De Lage Landen worden geopend, een vaste tentoonstelling die de eeuwenlange relatie van Nederland met het water verbeeld en wordt de laatste hand gelegd aan de nieuwbouw van het Cornelis Lelycentrum dat in dat jaar geopend zal worden.

94

2018


In 2018 herdenken we dat het honderd jaar is geleden dat de Zuiderzeewet zonder tegenstemmen door de Tweede en Eerste Kamer van de Staten Generaal werd aangenomen. Wat er zonder deze Zuiderzeewet allemaal niet geweest zou zijn, kom je te weten in Batavialand.

2019 Op 4 oktober 2015 wordt de kiel gelegd van het Waterschip, 4 oktober 2019 wordt het schip te water gelaten vanaf de scheepshelling van Batavialand. Opnieuw een mijlpaal in de ontwikkeling van Batavialand.

95

96

Bijlagen

97


Meerjarenbegroting

98

99


a

Brutomarge

Kostprijs omzet

Totaal Baten

€ 4.640.856

€ 294.411

€ 4.935.267

€ 526.663

€ 1.527.943

Totaal bijdragen Nieuw Land

Overige opbrengsten

€ 1.395.833

€ 4.341.191

€ 299.039

€ 4.640.230

€ 653.414

€ 1.561.651

€ 1.477.651

€ 747.573

* NLE St. Nieuw Land / St. NLP

Totaal provincie Flevoland (exploitatie)

€ 526.326

€ 22.184

€ 181.567

€ 84.000

€25.000

€ 1.420.000

€0

€0

€ 748.665

* NLE St. Bevolkingsonderzoek / SHC Flevoland

* NLE Prov. Depot Bodemvondsten Flevoland

* NLE Erfgoed Digitaal

€ 132.110

€ 45.000

Bijdrage IFMAF

Bijdrage Nieuw Land (kapitaalslasten)

€ 1.854.824

€0

Biijdragen fondsen

Bijdrage het Rijk

€0

Opbrengsten acties derden

€ 754.908

Opbrengst entreegelden

€ 231.500

Totaal

Totaal € 225.929

Begr. 2015

Real. 2014

Opbrengst donateurs

Meerjarenbegroting Batavialand

€ 4.455.501

€ 333.000

€ 4.788.501

€ 700.000

€ 1.570.501

€ 1.492.501

€ 755.086

€ 531.616

€ 22.407

€ 183.392

€ 78.000

€ 45.000

€ 1.208.000

€ 50.000

€ 50.000

€ 925.000

€ 240.000

Totaal

Begr. 2016

€ 4.769.501

€ 404.000

€ 5.173.501

€ 780.000

€ 1.620.501

€ 1.542.501

€ 755.086

€ 531.616

€ 72.407

€ 183.392

€ 78.000

€ 45.000

€ 1.208.000

€ 150.000

€ 50.000

€ 1.080.000

€ 240.000

Totaal

Begr. 2017

€ 277.195 € 144.815 € 124.878

Totaal Activiteitkosten

Totaal verkoopkosten

Totaal kantoorkosten

Resultaat

Bijzondere baten en lasten

Totaal Financiële baten en -lasten

Bedrijfskosten

-€ 125.746

€0

€ 195.274

€ 4.571.328

€ 94.558

€ 103.941

Kosten Totaal Archeologie specifiek

Totaal Algemene kosten

€ 103.010

Kosten Totaal scheepsbouw specifiek

€ 70.244

€ 1.272.318

Totaal Huisvestingskosten

Kosten Totaal museum specifiek

€ 2.518.879

€ 138.685

Totaal Personeelskosten

Afschrijvingskosten

€ 29.001

€0

€ 185.900

€ 4.126.290

€ 74.064

€ 89.430

€ 100.745

€ 322.636

€ 73.316

€ 133.320

€ 116.000

€ 1.151.784

€ 2.266.401

€ 121.230

€ 29.691

€0

€ 185.900

€ 4.239.910

€ 70.580

€ 90.330

€ 109.500

€ 876.000

€ 445.000

€ 133.000

€ 298.000

€ 641.500

€ 2.317.000

€ 135.000

€ 35.410

€0

€ 185.900

€ 4.548.191

€ 61.680

€ 90.280

€ 109.500

€ 1.071.000

€ 445.000

€ 183.000

€ 443.000

€ 721.500

€ 2.349.231

€ 145.000

Bijlage a Meerjarenbegroting

Onderlegger met samenvatting

102


b

103

Onderlegger voor startinvestering van Stichting Batavialand

Van: Stichting Batavialand, Aan: provincie Flevoland

Geacht college,

incidentele budgetten die gerelateerd zijn aan de wettelijke taken op het gebied van behoud en beheer van de maritieme rijkscollectie en de hieraan gerelateerde taken van conservering en restauratie. Deze budgetten zullen door OCW/RCE dus straks vrijgemaakt moeten worden voor Batavialand zodat de behouds- en beheerstaken gekoppeld aan de maritieme rijkscollectie inclusief de daaraan verbonden conserverings- en restauratiewerkzaamheden overgeheveld kunnen worden vanuit de RCE (Lelystad) naar Batavialand. Op dit moment lopen er ook diverse trajecten en stappen die naar die formele status zullen leiden, zoals het inschakelen van de AWVN om de juridische en financiële consequenties van de overgang van de medewerkers van de drie instellingen in kaart te brengen. De uiteindelijke organisatiestructuur van Erfgoedpark zal afwijken van de huidige structuur. De organisatie zal ingericht worden op basis van de formele doelstellingen van het erfgoedpark. Er zal zoveel mogelijk getracht worden om bestaande medewerkers onder te brengen in de nieuwe organisatie maar frictiekosten zijn niet uitgesloten. Voor de financiering van de integratiekosten zoals inhuur AWVN, juridisch advies, overige fusie en

Als aanvulling en uitbreiding van ons verzoek gedaan op 20-11-2014 ten behoeve van de ontwikkeling van in de aanhef genoemd erfgoedpark Batavialand vindt u hierbij de onderbouwing van ons verzoek om een provinciale bijdrage van 3.25 miljoen euro. 1. Integratietraject en lancering Batavialand Mede door het voortijdig vertrek van ad interim directeur Batavialand Peter Verdaasdonk is door de herverdeling van de taken binnen het bestuur van de stichting en de uitbreiding van taken bij directeur Bataviawerf en locatiemanager RCE vertraging opgetreden om per 1 april 2015 formeel de nieuwe organisatie gestalte te doen geven. Hoewel de integratie van de drie instellingen aan de Lelystadse kust formeel per 1 april 2015 dus nog niet zal zijn afgerond, zullen de drie instellingen informeel vanaf die datum al wel gaan functioneren als ware het één instelling. Ons streven is om de formele integratie rond te hebben op 31-12-2015. Momenteel wordt er een inventarisatie gemaakt van de straks voor Batavialand benodigde structurele en

104


frictiekosten e.d. vragen we een bedrag van 250 duizend euro.

voor de Rivier IJsseldelta. Batavialand laat op kosten van RWS een stand alone conserveringsstation neer zetten op het voorplein van NLE en ook de kosten van inhuur personeel en overige kosten als gas/water/licht komen op rekening van RWS. Dit project dat inmiddels is gestart met het bouwrijp maken van de beoogde grond op voorplein NLE heeft een vermo edelijke doorloop tot eind 2018 en gaat gepaard met een financiering die vanuit RWS wat voorbereidingskosten en con serveringskosten kan oplopen tot 896 dui zend euro en gevoegd daarbij de kosten voor het plaatsing van het conserverings station zelf dat in de buurt zal liggen van 500 duizend euro. De totale bijdrage die Erfgoedpark Batavialand ontvangt van RWS ligt ligt daarmee in de orde van grootte van 1,4 miljoen euro. Daarnaast zal de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed vanuit het huidige RCE gebouw in Lelystad die zaken over laten hevelen die nodig zijn voor het goed uitoefenen van de diverse conserverings- en restauratiewerk zaamheden. Aan het conserveringsstation zal een sluis worden vervaardigd die het publiek de mogelijkheid geeft om het conserveringsproces te aanschouwen. Kosten voor de publiekssluis komen op rekening van Batavialand á 27.5 duizend

2. Positionering en lancerings campagne Batavialand Er wordt toegewerkt naar de definitieve keuze van de uiteindelijke en definitieve naam van het erfgoedpark . De periode april-december 2015 zal gebruikt worden om niet alleen die formele stappen in deze in kaart te brengen maar deze ook uit te voeren. Zo zal er een communicatiebureau ingehuurd worden, een huisstijl ontwikkeld worden en een website gerealiseerd worden. Voor de positionering en lancerings campagne Batavialand vragen wij voor de periode april-december 2015 een bedrag van 350 duizend euro. 3. RWS en Batavialand: IJsselkogge Dat Batavialand levensvatbaar is, blijkt uit de ondertekening op 30 januari jl. van de overeenkomst tussen RWS (Rijkswater staat) en Batavialand. RWS verzoekt in deze aan Batavialand om de conservering op zich te nemen van de zogenaamde IJsselkogge en overige scheepswrak ken aangetroffen bij werkzaamheden in de rivier IJssel voor het project Ruimte

105


Bijlage b

euro. Voor deze kosten loopt een aanvraag reeds bij de provincie. Daarnaast zal door de komst van het conserveringsstation het huidige terrein van NLE opnieuw moeten worden ingericht en zullen er voorzieningen worden getroffen binnen NLE om de te verwachten bezoekersstroom in goede banen te leiden en het publieksaanbod af te stemmen op de aanwezigheid van de IJsselkogge middels een publiekspresentatie en educatieve programma’s. Kosten van deze operatie bedragen 300 duizend euro. 4. Start bouw van een nieuw waterschip op Bataviawerf De unieke samenwerking van de drie instellingen in Erfgoedpark krijgt ook gestalte in het nieuwe scheepsbouwproject dat medio 2015 gaat starten op het terrein van de Bataviawerf. Er is gekozen voor het Waterschip, een scheepstype dat zeer relevant is voor Flevoland. Het project zal een aanvang krijgen middels het leggen van de kiel op op 4 oktober 2015; exact 30 jaar na de kiellegging van de Batavia reconstructie. Het bouwen van het waterschip, waarmee uiteindelijk daadwerkelijk vaartochten met

publiek gemaakt kunnen gaan worden op het Markermeer, zal zijn beslag krijgen in 2019 met de tewaterlating. Kosten voor dit project bedragen in totaal 550 duizend euro. Voor de periode 2015 en 2016 willen wij 200 duizend euro inzetten voor dit project. 5. Start conceptontwikkeling van de Lage Landen Walkthrough Experience (werktitel) Aan de hand van de mooiste, interessant ste vondsten uit de collecties van NLE en de maritieme rijkscollectie willen wij de Nederlandse en buitenlandse bezoeker een reis door Nederland laten maken en ze tonen hoe Nederlanders op de grens van water en land zich eigen land en de wereld hebben toegeëigend. De reis voor het publiek zal beginnen met de Swifterbantcultuur (5300–3400 v. Chr.). Dit is een archeologische cultuur aan het begin van het neolithicum. De cultuur is genoemd naar het dorp Swifterbant in de Flevopolder, waar de eerste vondsten zijn gedaan. Vanuit dit perspectief zal de reis tot het heden en toekomst voortgaan. Het unieke polderverhaal zal hier een plek krijgen. Aandacht zal besteed worden aan de Romeinse tijd, de middeleeuwen, de nieuwe en de nieuwste tijd. Volledige 106


scheepswrakken zoals de Zeehond, gebruiksvoorwerpen als Lepra kleppers uit Kogge schepen, zullen getoond worden maar ook zal veelvuldig gebruik gemaakt worden van multimedia, licht en geluidseffecten, theatrale aankledingen zodat de reis een beleving wordt. De opening is voorzien in 2017. Wij zouden graag voor 2015 voor de conceptontwikkeling 225 duizend euro reserveren.

Voor het plaatsen van het schip de Batavia op land is een bedrag gemoeid van 850 duizend euro. Wij zouden graag 250 duizend euro willen inzetten voor 2015 met een uitloop naar begin 2016 voor de realisatie van dit project. Totaal 250 duizend euro.

6. Batavia op het land Met het op het land plaatsen op 4 oktober 2016 van de Batavia krijgt het erfgoedpark zijn icoon en Flevoland/Lelystad er een ‘landmark’ bij. Het schip wordt op dusdanige manier geplaatst dat het publiek er onderdoor zal kunnen lopen. Op die manier komt de grootsheid van de Batavia nog beter tot zijn recht en zal het majestueus oprijzen van het land. Vanaf ver zal het schip al te zien zijn en de bezoeker als een fysieke tomtom leiden naar het erfgoedpark. Met het op het land plaatsen van de Batavia wordt er een mogelijkheid geschapen voor een volledige renovatie van het schip en daarmee het behoud ervan voor het nageslacht.

7. Cornelis Lely Kennis- en Onderzoekscentrum In 2018 zal het Cornelis Lely Centrum gecreëerd worden. Opgenomen in dit centrum worden onder meer de conserveringsstraat van voorheen RCELelystad en de open depot opstelling van de maritieme rijkscollectie (minus de stukken die al getoond worden in de Lage landen Walkthrough Experience). Totaalkosten van de bouw en inrichting van dit centrum, de kurk waarop Batavialand straks drijft, ligt om en nabij de 6 miljoen euro. Wij willen voor dit project in eerste instantie 250 duizend euro uittrekken. 8. Modelbouwcentrum Modelbouw maakt onderdeel uit van het onderzoeksproces van de scheepsarcheologie en biedt tevens de mogelijkheid deelprojecten op dit 107


Bijlage b

gebied doorlopend te tonen aan het publiek. Als quick win voor Batavialand zal straks de huidige filmzaal van de Bataviawerf omgetoverd gaan worden tot modelbouwcentrum waar expertise, uitwisseling tussen de diverse instellingen in deze getoond kan gaan worden. Niet alleen de scheepsarcheologische modellen uit de maritieme rijkscollectie kunnen hier een plek krijgen, maar hier kan het publiek ook aanschouwen hoe modellen daadwerkelijk worden gebouwd, zoals het nu in aanbouw zijnde model van de 7 provinciën (vlaggenschip van Michiel de Ruyter) en andere modellen van scheepstypen uit de rijke Nederlandse historie. Voor dit project willen wij graag een bedrag van 75 duizend euro reserveren. 9. Realisatie hoofdentree Batavialand Met de komst van de IJsselkogge en het op het land plaatsen van de Batavia ontstaat de behoefte aan een herinrichting van de terreinen en de creatie van een nieuwe hoofdentree voor het Erfgoedpark. Deze zal gesitueerd worden tussen NLE en Bataviawerf. De nieuwe hoofdentree wordt het visitekaartje van het Erfgoedpark met op de achtergrond de Batavia en in tweede instantie het andere

landmark van Lelystad: de hurkende man. Naast het realiseren van de entree zullen er met het plaatsen van de Batavia op het land ook de nodige infrastructurele aanpassingen gedaan moeten worden. Kosten van deze operatie bedragen 350 duizend euro. 10. Planvorming, haalbaarheidsstudies, marktonderzoeken gedurende de periode april 2015–2017 t.b.v. realisatie van het wenkend perspectief zoals beschreven in plan Odding (januari 2012) Gedurende de periode april 2015 en in de jaren 2016 en 2017 zal er ten behoeve van het “Grote Perspectief” beschreven in plan Odding externe bureaus van marketing tot architecten ingeschakeld moeten worden voor de realisering van de diverse deelprojecten binnen het project Batavialand. Hier zouden wij graag het bedrag van 1 miljoen euro voor willen reserveren. Totaal 3.25 miljoen euro voor projecten 1 t/m 10 (zie hiernaast). Graag verzoeken wij u om het reeds door u gereserveerde bedrag van 3.25 miljoen euro definitief te allokeren voor de ontwikkeling van Erfgoedpark Batavialand.

108

Bijlage b


Hoogachtend, Stichting Batavialand Cees van Bemmel voorzitter

Projecten

Provincie

1

Integratie -traject en lancering Batavialand

€ 250.000

2

Positionering en lanceringscampagne Batavialand

€ 350.000

3

RWS en Batavialand: IJsselkogge

€ 300.000

4

Start bouw van een nieuw waterschip Bataviawerf

€ 200.000

5

Start conceptontwikkeling van de Lage Walkthrough Experience (werktitel)

€ 225.000

6

Batavia op het land

€ 250.000

7

Cornelis Lely Kennis- en Onderzoekscentrum

€ 250.000

8

Modelbouwcentrum

9

Hoofdentree Batavialand

10

Planvorming, haalbaarheidsstudies, marktonderzoeken TOTAAL


Lelystad, 17 maart 2015

€ 75.000 € 350.000 € 1.000.000 € 3.250.000

109

Jaarplan 2016

110

111


c

Het Jaarplan 2016 geeft de uitgewerkte projectvoorstellen van de projecten die worden uitgevoerd. Sommige projecten hebben te maken met de positionering van Batavialand en het opbouwen en verder ontwikkelen van de nieuwe organisatie, andere projecten zijn ontstaan uit nieuwe allianties met samenwerkingspartners.

1 Conservering IJsselkogge Inleiding Batavialand vertelt het verhaal van de Lage Landen aan de Zee. Het project Conservering IJsselkogge is het eerste project dat wordt uitgevoerd onder de vlag van Batavialand. Het project zal worden uitgevoerd in opdracht van en in samenwerking met Rijkswaterstaat, ge meente Lelystad en provincie Flevoland. 1.1 Achtergrond van het project Rijkswaterstaat trof bij haar werk aan het programma ‘Ruimte voor de Rivier’ een wrak aan van een laatmiddeleeuws vrachtschip. Om het wrak heen liggen twee kleinere wrakken

en een aantal objecten. Het geheel is aangemerkt als behoudenswaardige archeologische vindplaats en besloten is de schepen te bergen en tijdens en na het conserveringsproces voor publiek toegankelijk te maken en te presenteren als waardevol Nederlands erfgoed. De kogge is een voor de Middeleeu wen typerend vrachtschip. Het was hét handelsschip van de Hanzesteden. De waarde van de IJsselkogge ligt vooral in zijn compleetheid, in het feit dat er mo gelijk een scheepsconstructie bewaard is gebleven van de hogere delen van het schip, en in de belevingswaarde voor het publiek. Rijkswaterstaat heeft de taak voor de conservering te zorgen van 112

Jaarplan 2016

archeologische vondsten gedaan tijdens de werkzaamheden.

wrak en het transport naar Lelystad zullen bij elkaar opgeteld ongeveer een klein half jaar in beslag nemen. De daadwerkelijke conservering duur ongeveer drie jaar. Tenslotte zal een publiekssluis worden gelegd vanuit het conserveringsstation naar Nieuw Land, waarin het verhaal wordt verteld van het conserveren van de IJsselkogge en achtergrondinformatie wordt gegeven over aspecten van scheepsarcheologie, conservering van scheepswrakken, kogges in het algemeen enz. (het publieksverhaal).1

1.2 Werkwijze Stichting Batavialand zorgt voor de conservering van het scheepswrak (en overige aangetroffen wrakken) in een apart conserveringsstation te bouwen en onderhouden op het voorterrein van Nieuw Land. Het hele project zal ongeveer vier jaar duren. Daarna zal de geconserveerde kogge worden overgebracht naar Kampen om aldaar tentoongesteld te worden. Als het technisch onmogelijk blijkt te zijn om de IJsselkogge als een geheel te conserveren, dan zal worden gekozen voor conservering en documenteren van de wel geborgen delen (meerdere stukken of losse planken). 1.3 Tijdsplanning Het totale project bestaat uit het voor bereidend werk van het bouwrijp maken van het terrein voor het gebouw van Erfgoedcentrum Nieuw Land. De land bouwmachines die nu voor het gebouw staan, zgn. A-collectie die uniek en spe cifiek is voor Flevoland van de Stichting Nieuw Land, worden tijdelijk overge bracht naar een andere locatie. Dan volgt de bouw van het conserveringsstation. Hiervoor moeten aansluitingen worden gelegd voor energie en water. De berging van het


Bijlage c

Bouwrijp maken voorterrein maart–mei 2015 Berging scheepswrak oktober 2015–28 februari 2016 2 Bouw conserveringsstation juni 2015–september 2015 Aanleg publiekssluis oktober 2015–28 februari 2016 Conservering 1 maart 2016–1 maart 2019 1.4 Kosten Rijkswaterstaat financiert het overgrote deel van de kosten; het bouwrijp maken van het terrein (ter hoogte van maximaal 50.000 euro), de bouw van het conserve ringsstation en de conservering (in totaal 1 Een voorbeeld hiervan was te zien in Portsmouth alwaar de Mary Rose werd tentoongesteld tijdens haar conser vering van 1983 tot en met 2013. 2 28 Februari 2016 is tevens startdatum van het RWS project ‘Ruimte voor de Rivier’.

113

890.000 euro). Overige kosten worden gedragen door Batavialand en derden. De aanleg van de publiekssluis en de creatie van de publiekspresentatie wordt gefinancierd door de provincie Flevoland (27.500 euro).

2 Bouw waterschip Batavialand vertelt het verhaal van de Lage Landen aan de Zee. Het project Bouw waterschip is naast de Conservering van de IJsselkogge het tweede project dat wordt uitgevoerd onder de vlag van Batavialand. 2.1 Achtergrond van het project Een belangrijk onderdeel van Batavialand is de scheepswerf die gespecialiseerd is in de reconstructie van historische schepen. Vanaf 1985 werd aldaar het zeventiende-eeuwse V.O.C.retourschip de Batavia herbouwd en al dertig jaar biedt de werf de bezoekers een historische beleving waarin zeevaart, de Gouden Eeuw en oude ambachten centraal staan. Meer dan vier miljoen mensen bezochten reeds de werf. Bij dit project is gekozen voor de herbouw van een waterschip om de volgende redenen: het is een zeilend vaartuig met een bijzonder aanzien, het scheepstype voer daadwerkelijk in Nederland, met name op de Zuiderzee,

het is goed gedocumenteerd en het schip kan in drie tot vier jaar worden herbouwd op authentieke wijze. Het is de bedoeling het schip na herbouw te exploiteren, er daadwerkelijk mee te gaan varen op het Markermeer. 2.2 Werkwijze Als model voor de herbouw van het wa terschip is gekozen voor het wrak dat is aangetroffen op kavel ZM22 in Flevoland (Appelvinkweg, gemeente Zeewolde). Dit waterschip lijkt het beste in aan merking te komen vanwege zijn relatief kleine afmeting, de bijna volledigheid van het wrak (in ieder geval zijn de ont brekende delen met een hoge mate van betrouwbaarheid te reconstrueren), het wrak is goed gedocumenteerd, er is al een model van het schip aanwezig en er zijn goede bouwtekeningen voorhanden. Het is de bedoeling het waterschip op een centrale plaats op de werf, op zoveel mogelijk authentieke wijze te reconstru eren, de bouw goed te documenteren in woord en beeld en het publieksbe reik voor de bouw van het waterschip zo breed mogelijk te maken door een tentoonstelling erbij te maken en de onderzoeksresultaten te verspreiden en te presenteren tijdens een internatio naal symposium. De tentoonstelling zal steeds worden geactualiseerd met de laatste kennis en stand van zaken. Bij het project verschijnen publicaties (bijv. 114

Jaarplan 2016

jaarlijks stand van zaken in Cultuur Histo risch Jaarboek voor Nederland).

4 oktober 2015–4 oktober 2018 Tentoonstelling 4 oktober 2016–4 oktober 2018 Internationaal symposium 4 oktober 2018 Exploitatie Waterschip > 4 oktober 2018

2.3 Tijdsplanning Voor het scheepsbouwproject inclusief wetenschappelijk onderzoek is een tijds duur van vier jaar begroot. Het voorbereidend onderzoek betreft onderzoek naar het waterschip als vis sersschip (in vergelijking met andere vissersschepen), naar de maatschap pelijke betekenis van het schip en de eigenaren die ermee voeren en de rol die m.n. Amsterdam en Marken speelden bij het gebruik van dit type schepen. Het voorbereidende onderzoek eindigt met de kiellegging van het schip op 4 oktober 2015 (dertig jaar na de kiellegging van de Batavia). De bouw van het waterschip ligt in handen van een hoofd scheepsbouw met leermeester, vrijwilligers en deelnemers van het Werkbedrijf Lelystad (een reeds beproefde werkwijze), de tentoonstelling wordt gemaakt door projectgroep waarin alle disciplines van Batavialand zitting hebben en het wetenschappelijk (voor bereidend en begeleidend) onderzoek wordt gedaan door historici/scheeps archeologen van Batavialand, onder steund door stagiaires en studenten. Voorbereidend onderzoek mei 2015– 4 oktober 2015 Bouw van het waterschip

2.4 Kosten Voorbereidend onderzoek 12.500 Projectleiding + uitvoer werkzaamheden 245.000


Bijlage c

Bouw waterschip 80.000 Motor aandrijving 30.000 Tentoonstelling 50.000 Organisatie internationaal symposium 7.500 Pr en marketing 60.000 Publicatiekosten 30.000 Totaal 515.000

3 De Lage Landen Inleiding Batavialand vertelt het verhaal van ‘De Lage Landen’. De tentoonstelling is, naast de Conservering van de 115

IJsselkogge en de bouw van een Waterschip, een van de pijlers van Batavialand. In de tentoonstelling zal het grote natte verhaal van Nederland worden verteld. De Lage Landen vertelt verhalen over hoe onze voorouders de zeeën bevoeren, wateren droogmaakten, nieuwe gebieden veroverden en koloniseerden en daarna gebruikten als uitvalsbasis voor de handel. Deze nieuw te ontwikkelen tentoonstelling vertelt over de typisch Nederlandse omstandigheden en laat dit zien aan de hand van de oudste boomstamkano’s, geïmproviseerde dijkjes, Romeinse platbodems, middeleeuwse schepen, Oostindiëvaarders, beurtschepen, droogmakerijen, het Zuiderzeeproject, de Deltawerken enz. De Lage Landen is een verhaal over Nederlandse helden met al hun tegenstrijdigheden en keerzijden. 3.1 Achtergrond van het project Batavialand is hét erfgoedpark der Lage Landen aan de Zee en kan derhalve niet zonder grote vaste tentoonstelling over het eeuwenlange wonen onder de zeespiegel op de grens van land en water. Doel van het project is om het nationale maritieme erfgoedverhaal (vensters uit de Canon van Nederland) te vertellen met als verbijzondering het specifieke Flevolandse verhaal

van het Zuiderzeeproject. Door tevens het bijzondere verhaal van Flevoland te vertellen kunnen we ook ingaan op de archeologische scheeps- en landvondsten, die door het inpolderen van de Zuiderzee/het IJsselmeer letterlijk boven water kwamen. 3.2 Werkwijze We laten de Nederlandse en buitenlandse bezoekers van Batavialand een reis maken door het verleden van Nederland en stellen daarbij centraal enerzijds het verhaal van het eeuwenlang wonen op de grens van land en water en anderzijds de bijzondere collecties die door Batavialand worden beheerd (de rijks maritieme collectie, de archieven en museale collectie van het Zuiderzeeproject en de archeologische vondsten van Flevoland). De projectgroep verzorgt de concept ontwikkeling, maakt het basisverhaal en selecteert de collecties. Een bureau ver zorgt — onder regie van de projectgroep die de financiële en tijdskaders bepaalt en de doelgroepen definieert — de vorm geving van de experience. 3.3 Tijdsplanning Conceptontwikkeling juni 2015–oktober 2015 Pitchen bureaus januari 2016

116

Bijlage c

Jaarplan 2016

schip en de presentatie Lage Landen, het vierde majeure project van Batavialand. Na de bouw van de 17de eeuwse 3.4 Kosten Oostindëvaarder de Batavia in de Jaren Projectleiding en projectgroep 1985–1995 (fase 1) was deze fraaie pm replica de afgelopen 20 jaar afgemeerd Selectie collectie voor de kust van Lelystad en was het 20.000 schip de trekpleister van de daarbij Schrijven basisverhaal gelegen Bataviawerf (fase 2). Nu gaat 15.000 het schip zijn tweede leven beginnen en Selectie illustraties worden de plannen ontwikkelt om het 15.000 schip definitief op het land te plaatsen op Bureau en uitvoering een manier dat recht doet aan het schip 650.000 en zijn iconische uitstraling alleen maar Totaal zal doen vergroten. 650.000 4.1 Achtergrond van het project Renovatie en verbouwing Batavia op het land geeft nieuw leven tweede helft 2017 aan dit zo belangrijke erfgoed dat zo Opening Lage Landen nauw verbonden is met de stad Lelystad Pasen 2018 en de provincie Flevoland. Door het schip op het land te plaatsten verlengen we de In rapport Odding wordt ingeschat dat overlevingskansen van het houten schip we voor deze presentatie 3.000m2 nodig met vele jaren. We kunnen het schip hebben. Beoogde ruimtes zijn voorals niet alleen straks beter onderhouden, nog alle beschikbare ruimtes van Nieuw sterker nog we kunnen het schip nu Land Erfgoedcentrum. definitief gaan “laden” met alle verhalen die niet alleen met de bouw van dit schip gepaard gaan, maar ook het verhaal 4 Batavia op het land achter de VOC, de eerste multinational ter wereld, de reis in 1628, de schipbreuk Inleiding in 1629, de muiterij, de slachtpartijen, De plaatsing van het schip Batavia op de redding, de rechtspraak. Maar ook de het land is naast de conservering van de vondst van het wrak in de jaren zeventig IJsselkogge, de bouw van een Water van de 20ste eeuw in Australische 117


Selectie bureau en uitvoering februari 2016–december 2016

wateren, het onderwateronderzoek, de berging van de objecten en scheepshout. Het museum in Fremantle/Australië. De samenwerking met Nederland, de Olympische spelen in Sydney in 2000 met bezoek van “onze” Batavia. Kortom alle verhalen oud en nieuw rondom de Batavia zullen op het op land geplaatste schip en in de tentoonstellingsruimten uitgebreid aan bod gaan komen middels objecten, de replica zelf, de films, digitale versies, projecties enz. Batavia op het land is niet alleen het tweede leven van de Batavia, maar een kans om eindelijk alles wat bekend van één van de befaamdste, roemruchtig ste gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis op een samenhangende manier aan het publiek te tonen met als stralend middelpunt een fier boven alles uitstekende Batavia op het land. 4.2 Werkwijze Batavia zal op het land geplaatst gaan worden op de weg tussen Bataviawerf en het NLE. Door het op land en waarschijnlijk zo te plaatsen dat de bezoekers van Batavialand er niet alleen tegen aan kijken, maar misschien zelfs onderdoor kunnen lopen wordt de belevingswaarde van dit zeer grote schip sterk vergroot. Het schip zal in omvang weer het imponerende uithangbord worden van de kust van Lelystad en van verre te zien zijn. Het icoon van Lelystad

en van Batavialand zal door het op land plaatsen een andere lading krijgen. Een lading die niet zo meer gelegen is in een mogelijk varend schip, maar van een heldenproject uit de vorige eeuw uitgevoerd en bedacht door Willem Vos. Dankzij het op land plaatsen van dit met alle respect ultieme theaterstuk komt de weg vrij om daarnaast met alle mogelijke middelen die ons heden ten dage tot onze beschikking staan dit grandioze verhaal voor het voetlicht brengen op, in en rond het schip. 4.3 tijdsplanning 1. Sonderingen tweede helft 2015 2. Uitwerking stoel (frame voor Batavia) periode november 2015–maart 2016 3. Plaatsen onderstel op plek juni–juli 2016 4. Voorbereidingen uit water halen september 2016 5. Lichting en plaatsing 4 oktober 2016 4.4. Kosten Kosten gemoeid met onder 1 en 2 ge noemde werkzaamheden circa 250.000 euro. Overige kosten 3 t/m 5 bedragen circa 600.000 euro.

118

Jaarplan 2016

5a Cornelis Lelycentrum (bouw apart paviljoen met conserveringsstraat)

Flevoland/Batavialand toont hier aan dat de geschiedenis van de polders tot ver in de tijd terug gaat en nog steeds een schatkamer is voor steeds nieuw bij toeval gedane vondsten. Natuurlijk is er voor bezoekers (van geïnteresseerden tot specialisten) gele genheid om onderzoek te plegen aan de hand van de vele vondsten. Computers, een bibliotheek, dossiers, tekeningen, foto’s en dia- archieven, multimedia staan de moderne bezoekers tot zijn of haar dienst. Het CL Centrum is een bruisend centrum en een attractie op zich.

Inleiding Het nieuw te bouwen Cornelis Lely Centrum is het vijfde grote project. Het Cornelis Lelycentrum beheert de col lecties van Batavialand en is broedplaats en ontmoetingsplek voor liefhebbers en kenners van het Flevolandse polderver haal, de conservering van scheepswrak ken, het bouwen van schepen en de scheepsarcheologie en de plek waar het Nationaal Scheepsarcheologisch Depot is gesitueerd. 5.1 Achtergrond van het project Het Cornelis Lelycentrum is open depot, werkplaatsen en conserveringsstraat waar de bezoeker een kijkje in de keuken krijgt van de wereld van de scheepsarcheologie. Men kan een kijkje nemen in de werkplaatsen, men ziet de conservering van scheepswrakken van klein tot groot en bezoekt de sproeivloer waar het scheepshout in aanvang wordt nat gehouden tegen uitdroging van het hout. Men ziet restauratoren aan het werk. Men kan de reeds geconserveerde objecten bezichtigen in een open depot opstelling. Niet alleen scheepswrakken hun inventarissen, maar ook de vondsten uit de polder worden hier getoond.

5.2 Werkwijze Gezien het karakter van een open depot en de benodigde conserveringsstraat en werkplaatsen die nodig zijn om het wet telijke Nationaal Scheepsarcheologisch Depot te kunnen laten excelleren zal er in deze nieuwbouw gepleegd moeten wor den op het beoogd terrein van Batavia land. In 2018 zal dat gereed moeten zijn en in tweede helft 2015 en 2016 zullen de plannen van deze nieuwbouw nader uitgewerkt dienen te zijn. 5.3 Tijdsplanning Voorbereiding/plan van eisen oktober 2015–maart 2016 5.4 Kosten Voorbereiding/plan van eisen 75.000 euro 119


Bijlage c

5b Cornelis Lelycentrum (collecties/onderzoeksagenda) Collecties • oprichten beheerstichting collecties en hiervoor de statuten wijzigen van de Stichting voor het Bevolkingsonder zoek in de drooggelegde Zuiderzee polders (1936–heden); • beheercontracten sluiten tussen pro vincie Flevoland en Batavialand inzake beheer collecties Prov. Depot voor Bodemvondsten van Flevoland, SHCF, NLP en tussen RCE en Batavialand inzake maritieme rijkscollectie, Nat. Scheepsarcheol. Depot; • converteren Adlib catalogus RCE naar Atlantis 5.0; • ontvlechten Het Flevolands Archief (wettelijke archieftaak) uit Atlantis 5.0. Lopende projecten • Hansje Brinker; • Polders in de wereld n.a.v. schenking fotocollectie Adriaan Volker; • transformeren Cultuur Historisch Jaar boek voor Flevoland naar Cultuur Historisch Jaarboek van Batavialand.

•

•

•

• Lopende wetenschappelijke + voor onderzoeken IFMAF-projecten zijn: • Yftinus van Popta, promovendus GIA RUG, doet onderzoek in opdracht van NWO naar het maritieme cultuurland schap van de Noordoostpolder; zijn

onderzoek is getiteld: ‘From sweet to salt: dynamics of the maritime cultural landscape of the Northeastern Zui derzee between 1100 and 1400. An interdisciplinary and spatial approach’; Wouter Waldus, promovendus IFMAF, doet in het kader van de wetenschap pelijke + van Nieuw Land Erfgoedcen trum onderzoek naar: ‘De Zuiderzee als verkeersplein; de natuurlijke en culturele context van de turfvaart over zee, 1600–1900’; Hans van Westing, buiten-promoven dus GIA/ IFMAF, doet onderzoek naar: de bewapening van koopvaarders en binnenschepen, ca 1350–1800, titel onderzoek: ‘Ter voorkominge van ka perijen, uijtschuddingen, roverijen en andere schaden: de bewapening van koopvaarders en binnenschepen, ca 1350–1800’; Alice Overmeer, promovenda RUG doet onderzoek in het kader van de wetenschappelijke + voor onderzoek van Nieuw Land Erfgoedcentrum naar: de bouwwijze van schepen, karveel of overnaads, in de vijftiende en zes tiende eeuw; Harm Pieters, promovendus VU Amsterdam, doet in opdracht van de wetenschappelijke + voor onderzoek van Nieuw Land Erfgoedcentrum on derzoek naar overstromingsrampen en de wijze waarop daar in het verleden naar gekeken werd (schuldvraag); 120

Jaarplan 2016

• Jeroen Rodenberg, promovendus VU Amsterdam, doet in opdracht van de wetenschappelijke + voor onderzoek van Nieuw Land Erfgoedcentrum on derzoek naar de organisatie van het erfgoedbeheer (bestuurskunde); • Saskia Mulder voert het project ‘Inven tarisatie Buitendijks Erfgoed oostelijke Waddenzee’ uit, een samenwerkings verband van GIA (RuG), provincies Friesland en Groningen, RCE en Nieuw Land.

PR-14–85) ingediend ( project GIA/ IFMAF); • De IFMAF is in samenwerking met het Ubbo Emmiusfonds van de RuG middelen aan het werven voor nader onderzoek nav het project 'Inventarisatie van Buitendijks erfgoed in de oostelijke Waddenzee'. De onderzoeksresultaten zullen worden gepubliceerd in een publieksboek, getiteld 'Verhalen van de Waddenzee'.

Lopende aanvragen voor onderzoek • Op initiatief van Nieuw Land Erfgoedcentrum en prof.dr.ir. R. Rabbinge van Wageningen University is een projectvoorstel gemaakt, getiteld ‘Dutch Brand. Theorie en praktijk voor de geïntegreerde landbouw’. Het is de bedoeling €210.000 te werven bij Wageningen University, provincie Flevoland, LTO Noord, Agrifirm, For Farmers, Friesland Campina, Nutreco en RABObank. Doel publicatie in Nederlands 2018 en in Engels 2022 bij Floriade; • Samen met prof. dr. M.G.J. Duijvendak is in de vrije competitie bij NWO de aanvraag getiteld 'A coastal society: Hierarchies and interdependencies of maritime activities in the WaddenzeeZuiderzee system (The Netherlands) circa 1500–1900' (dossiernummer

Onderzoekwebsites • FlevolandsGeheugen.nl is de verhalen website van Flevoland en wordt gevuld door onderzoekers met de resultaten van het oral history onderzoek; • VerganeSchepen.nl is de wrakkenda tabase die hoort bij het project Marke ring Scheepswrakken, een samenwer king van Nieuw Land Erfgoedcentrum en Landschapsbeheer Flevoland. Opgraving IFMAF • In 2016 zal door de IFMAF in de maanden juli–augustus zes weken een scheepsarcheologische opgraving worden gedaan in Flevoland.

Bureau Altersum zal zich o.a. richten op de volgende elementen: 121


Bijlage c

Personele integratie Bureau Altersum

122


d

123

Bureau Altersum zal zich onder andere richten op de volgende elementen: In het nog te maken functieboek zal per functie een taakomschrijving en -waardering worden gegeven. De functiebeschrijvingen worden uitgewerkt aan de hand van bestaande taakomschrijvingen en de visie op toekomstige taken. Bij de inrichting van de organisatie is een aantal criteria van belang, zoals: • taakuitvoering op het gebied van collectiebeheer en erfgoed in opdracht van provincie en rijk; • missie en ambities met het oog op de doorkijk naar 2022; • de borging van primaire en secundaire werkprocessen; • de samenhang van activiteiten; van intern gericht naar vraaggericht, aanbodgericht, commercieel en faciliterend werken.

De functiewaardering is bedoeld leidt tot een redelijk inzicht in de toekomstige personeelskosten. Relevant is dat het totaal van de beschikbare budgetten en dus ook die voor de personeelskosten taakstellend is. Naar verwachting zal de personeelsformatie toereikend zijn voor het realiseren van de geformuleerde ambitie. De functiebeschrijvingen en de daarbij behorende waarderingen worden opge steld ten behoeve van het functieboek dat deel uitmaakt van het Fusierapport Batavialand waarmee advies zal worden aangevraagd bij de medezeggenschaps raden. De functieomschrijvingen en waarderingen zijn ook van belang voor de op te stellen individuele contracten.

Het functieboek zal inzicht geven in de formatie, zoals die globaal kan worden voorzien. Hierin zullen de ambities zo optimaal mogelijk verdisconteerd zijn.

124


Literatuurlijst Geurts, André en Remco van Diepen, Het beheer van de collecties van de Stichting Nieuw Land (Nieuw Land Poldermuseum) (Lelystad 2015) Heise-Roovers, Tineke, Willy van der Most en Dick Velthuizen, Meerjarenbeleidsplan 2015-2018 Provinciaal Depot voor Bodemvondsten van Flevoland (Lelystad 25 juni 2014) Jong-Lobbes, Eva de, RCE en maritiem. De toekomst van de taken van de afdeling scheepsarcheologie in een veranderende context (Stichting Intermin, 24 januari 2014) Kerncijfers Flevoland. Sector Toerisme & Recreatie (juni 2015) Most, W.H.J. van der, Het beheer van de collecties van de Stichting voor het Bevolkingsonderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders (Lelystad, 30 december 2014) Odding, Arnoud, Durven, Doen! Batavialand, Erfgoedpark der Lage Landen (7 december 2012) www.ruimtevoorderivier.nl

126


e

127

128

Colofon

Tekst:

Hans Maris, Willy van der Most, Benno van Tilburg, Lelystad

Ontwerp:

Martijn van der Riet, lab13.nl, Noordoostpolder

Druk:

GBU, Urk

© 2015 Stichting Batavialand, Lelystad Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 b Auteurswet 1912 juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351 zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. De statuten van Stichting Batavialand zijn op te vragen bij Secretariaat Batavialand, [email protected]

Vergane schepen rusten in mijn koren. Ik ben nieuw land; ik ben maar pas geboren. Ed. Hoornik, ‘De elf provincies en het nieuwe land’

“Erfgoedpark Batavialand toont de facetten durven en doen, moed, innovatie, ontdekken, pionieren, vallen en opstaan”

Batavialand Bedrijfsplan. Batavialand Bedrijfsplan

Recommend Documents