AZ Maria Middelares, Arteveldehogeschool & 1

Screening van cognitie en communicatie bij dementie door de logopedist

Donderdag 3 december 2015 Symposium Logopedie en Dementie (VVL)

Screening van cognitie en communicatie door de logopedist Frank Paemeleire

Symposium Logopedie en Dementie - VVL - 3 december 2015

www.mixreeks.be

INLEIDING

(Paemeleire, 2014)

Frank Paemeleire AZ Maria Middelares, Arteveldehogeschool & www.mixreeks.be

1



Invloed van normale veroudering op taal/communicatie (Kempler, 2005) Verminderd functioneren o.m. mentale verwerkingssnelheid, motoriek, werkgeheugen, gehoor, visus, … • Woordvinding: tip-of-the-tongue state (woorden naamvinding!), verbal fluency ↓, • Discourse: lagere beknoptheidsindex, meer off topic verbosity, trager spreektempo; eenvoudigere syntax • Auditief taalbegrip: lange, complexe, snelle zinnen moeilijker • …

25

20

Semantische VF (dieren/1 min) Fonologische VF (F/1 min)

15

10

leeftijd en VF

5

(N = 509)

0 50-54 55-59 60-64 65-69 (42/39) (115/65) (102/65) (64/40)

70-74 (99/56)

75-79 (46/20)

80-85 (40/27)

Paemeleire (2007)

STCC-7 getallen zoeken • • • •

18-30 jaar: M=55, SD=15,30, cut off=24 30-50 jaar: M=46, SD= 8,90, cut off=28 50-70 jaar: M=42, SD= 8,67, cut off=25 70-90 jaar: M=32, SD= 7,27, cut off=17


2



TAKEN LOGOPEDIST

• Cognitie en communicatie zijn gedeelde terreinen – Iedereen communiceert met de cliënt – Iedereen moet zicht hebben op cognitie van de cliënt

• Verschillende disciplines bij betrokken – Psycho, ergo, logo, …

• Taakafbakening?

Taken logopedisten bij cognitie? (zie ook Paemeleire, 2014) • Screening cognitie met algemene screeninginstrumenten op voorschrift van arts (MMSE, kloktest, ACE-R, …) • Beschrijven observaties en screeningsresultaten • Rapportage score en vergelijking score met normwaarden

• Neuropsychologische testen afnemen • Neuropsychologische vragenlijsten (gedrag/emotie) afnemen • Diagnose dementie stellen, aanvinken diagnostische criteria dementie


3



BESCHIKBARE SCREENINGSINSTRUMENTEN

Algemene screeningsinstrumenten • Dutch Revised SMMSE (DRS) (Roggeman, 2013)

• Vlaamse versie Mini Mental State Examination (MMSE) • Vlaamse versie Addenbrooke’s Cognitive Examination Revised (ACE-R) (Savonet & Van Beneden, 2008) Gratis download via www.neurocom.be

Vlaamse ACE-R

• Normen bij 285 normale proefpersonen tussen 50 en 85 jaar(Coene et al., 2007)


4



Algemene screeningsinstrumenten • The Addenbrooke’s Cognitive Examination (ACE) was determined to be the best instrument according to the criteria used in this review. The ACE has been revised (ACE-R) for clinical use and is said to be more comprehensive. (Lischka et al., 2012) • Vlaamse ACE-R: toch ook duidelijke beperkingen (VF, normen, regio, …)

• Montreal Cognitive Assessment-Dutch version (MoCA), gratis download via www.mocatest.org

Beperkingen screeningsinstrumenten • Vaak vertalingen, verschillende versies in omloop • Sommige versie hebben ontoereikende afname- en scoringsregels voor betrouwbare afname • Vaak gebrekkige Vlaamse normering of gebruik van originele normen • Sensitiviteit (zeker bij hoogopgeleiden in beginstadium) niet altijd voldoende – Bijv. review kloktest “its use in detecting early and mild cases of dementia is limited” (Pinto & Peters, 2009) observaties, beschrijving van proces en familieanamnese zijn dus zéér belangrijk

Specifieke logopedische instrumenten • Arizona Battery for Communication Disorders of Dementia (ABCD) (Dharmaperwira-Prins, Bayles & Tomoeda, 1993)

• Communicatie Onderzoek Dementie (COD) (Dharmaperwira-Prins, 2010)

• ScreeningTest voor Cognitie en Communicatie (STCC) (Paemeleire, 2013) Normwaarden normale proefgroep N = 314 (18-91 jaar) Voorlopig geen uitgebreid patiënten data noch SE en SP


5



Zinvolle subtests van de STCC bij screening vermoeden van dementie • STCC-5: foto’s benoemen • STCC-6: navertellen verhaal • STCC-7: getallen zoeken • STCC-8: namen noemen (proefversie) • STCC-11: informatie leren (proefversie) • STCC-14: monumenten benoemen (proefversie)

SCREENING IN DE PRAKTIJK

COGNITIEVE SCREENING

Paemeleire (2015)

Vermoeden van dementie (ontstaan en evolutie)

Visus, Gehoor Taal, Spraak, cognitie Stemming, gedrag (NPI) Inzicht en klachten (ZAG-vragenlijst)

Observatie spontane conversationale taal

Beeldvorming

ADL, iADL vragenlijst

MMSE, ACE-R, MOCA, STCC, DSR, …

Subtests STCC

Overzicht van dagelijks activiteiten

Medicatie Sociale ondersteuning/relaties (draagkracht, kennis, inzicht, …) Hulpmiddelen en diensten Familie-anamnese, OAG-vragenlijst

Sociale participatie en veranderingen hierin

Leeftijd, opleiding/beroep, geslacht Sociaal-culturele achtergrond, life events Copinggedrag Woonsituatie Interesses, levensstijl Premorbide functioneren


6



Cognitieve screening: spontaan gesprek Start altijd met uitgebreid spontaan gesprek • • • •

Meest natuurlijke begin Niet bedreigend, vertrouwensband creëren Geruisloos testen (zie voorbeelden) Informatie verzamelen in verband met mogelijke beïnvloedende factoren, o.a. – Geletterdheid – Scholingsgraad versus beroep of persoonlijke functioneren – Interesses en activiteiten –…

1. dossierstudie • • • • •

Aanmelding Medische gegevens Multidisciplinaire gegevens Reden aanvraag cognitieve screening …

2. spontaan gesprek Observeren communicatie • Gehoor (bijna 1/2 boven 75 jaar heeft een gehoorprobleem (NIDCD, 2010) • Auditief taalbegrip • Woordvindingsstoornissen • Grammatica • Perseveraties • ...


7



2. spontaan gesprek Observeren gedrag • Agitatie/agressie bijv. “neen godverdomme, ik antwoord niet, laat mij met rust met uw onnozele vragen” • Hallucinaties bijv. ‘daar, ziet ge die dierkes op de muur lopen?” • Depressie/somberheid bijv. “ach Meneer wat heeft het allemaal voor zin dat ik dit nog doe?” • Waanideeën/achterdocht bijv. “gij test mij om mijn geld af te pakken, ik weet het” • Euforie bijv. “maar dat is ne keer plezant zie (lacht hardop)” • Repetitief gedrag bijv. continu met de voeten over de grond schuiven

2. spontaan gesprek Geruisloos testen cognitie • Leeftijd? Woonplaats? Sociale situatie, • Naam/leeftijd/beroep kinderen, kleinkinderen? • TV? Welke programma’s? Wat heeft u laatst gezien? • Lezen? Laatste boek? Welke krant? • Feit uit recente actualiteit weergeven? • Vaste huisarts? Naam huisarts?

2. spontaan gesprek Subjectieve geheugenklachten • • • • •

Vindt u zelf (ook) dat uw geheugen minder is? Hoe merk je dit dan? Is het een klein probleem of een groot probleem? Heeft het invloed op wat u doet? …

Bij lichte problemen: vragenlijst zoals ZAG zinvol Inzicht: vergelijken met screeningsresultaten, observaties en familie-anamnese (OAG)


8



Zelfevaluatie van Aandacht- en Geheugen (ZAG) (Paemeleire, 2007)

Gratis download via www.neurocom.be

3. afname screeningstesten • Gestandaardiseerde afname en scoring • Observatie seacties persoon bij falen: – Catastrofische reactie “ik kan niets meer” – Confabulaties – Non-antwoorden (al dan niet met frustraties) – Ontwijken/camoufleren/excuseren –…

• “begint GIJ ne keer” (dieren/ 1 minuut) • “mijn hoofd staat er niet op” (zin schrijven) • “Ik wil naar mijn kamer, ik ben moe” (na eerste nietgekende tijdsoriëntatiefeit) • “ik moet niet veel rekenen, ik moet alleen zorgen dat er geld in mijn portemonnee zit” (serial 7’s) • “ik moet er mijn tijd voor hebben” (doet niets) • “daar hou ik mij niet zo mee bezig” (dieren/ 1 minuut) • “ik ben van 27, ge kunt gij toch ook rekenen.” (hoe oud bent u?)


9



• ‘ze hebben me dat niet gezegd’ (In welk ziekenhuis zijn we?) • ‘Ik ben op van de stress, normaal gezien kan ik dat allemaal hoor’ (welke dag is het?) • “Goh Meneer, ik heb vandaag nog niet op de kalender gekeken’ (In welk jaar zijn we?) • "Als ik wil onthouden, onthoud ik het, ’t is omdat ik mij daar niet op voorbereid heb, hè” (oproeping 3 woorden MMSE)

4. hetero-anamnese • Partner, familielid, mantelzorger, … • Al dan niet gebruik van vragenlijsten

5. verslaggeving/rapportage arts • Gebruikmaken van herkenbare voorbeelden – bijv. “Meneer geeft aan dat hij nog heel veel boeken leest maar kan de titel van het boek dat hij momenteel leest niet opnoemen”) • Dixit formulering voor uitspraken van omgeving – bijv. “dixit de schoondochter is meneer niet meer in staat om met de auto te rijden en weigert de huisarts het rijverbod met de patiënt te bespreken”


10



5. verslaggeving/rapportage arts • Scores geven (eventueel vergelijken met eerdere scores)

• Score vergelijken met normgroep • Subscores bespreken – It is essential to consider the profile of performance […] and not just the overall total score (Hodges , 2007) – MMSE-score van 27 ≠ MMSE-score van 27/30 Bijv. 0/3 op geheugenreproductie of -1 datum, -1 stylo in plaats van potlood, -1 verdieping

TAKE HOME MESSAGES SCREENING COGNITIE EN COMMUNICATIE

Opvolgen internationale literatuur? http://ncepmaps.org/dementia/


11



Bedankt voor uw aandacht

Referenties •

• • •

•

•

Lischka, A. R., Mendelsohn, M., et al. (2012). A Systematic Review of Screening Tools for Predicting the Development of Dementia. Canadian Journal on Aging, 31(3), 295-311. Hodges, J. R. (2007). Cognitive assessment for clinicians. Oxford: University Press. Pinto, E. & Peters, R. (2009). Literature review of the clock drawing test as a tool for cognitive screening. Dement Geriatr Cogn Disord, 27, 201-213. Ahmed, S., Arnold, R., Thompson, S. A. , Graham, K. S., & Hodges, J. R. (2008). Naming of objects, faces and buildings in mild cognitive impairment. Cortex, 44, 746-752. Paemeleire, F. (2014). De ScreeningTest voor Cognitie en Communicatie (STCC): een nieuw instrument voor volwassenen met NAH. Logopedie, 27(2), 51-65. Ponsford, J., Snow, P., & Sloan, S. (1995). Traumatic Brain Injury: Rehabilitation For Everyday Adaptive Living. UK: Lawrence Erlbaum Associates.

Referenties •

•

•

•

Roggeman, E., Willemarck, N., Goeminne, L. & Paemeleire, F. (2014). Dutch Revised SMME (DRS): evaluatie van een nieuw screeningsinstrument voor personen met gevorderde dementie. Logopedie, 27(5), 37-48. Paemeleire, F., Daeyaert, L. & Lambrecht, W. (2015). De ScreeningTest voor Cognitie en Communicatie (STCC): focus op de woordvloeiendheidstaken. Logopedie, 28(3), 37-48. Thielens, I., Beeckman, A., & Verraest, E. (2014). Scenario test als basis voor een functioneel communicatieprofiel bij beginnende alzheimerdementie. Logopedie, 19-33. Savonet, A., Van Beneden, G., Willemarck, N. & Paemeleire, F. (2008). De Addenbrooke’s Cognitive Examination Revised (ACE-R): Vlaamse vertaling en aanpassing van een cognitieve screening. Logopedie, 21(3), 34-39.


12



Referenties • •

• •

Dharmaperwira-Prins, R. (2010). Onderzoek voor communicatiestoornissen bij dementie. Heemstede: uitgave in eigen beheer. Dharmaperwira-Prins, R.I.I. , Bayles, K.A. & Tomoeda, C.K. (1993). Nederlandse vertaling en bewerking van de ‘Arizona Battery for Communication Disorders of Dementia (ABCD)’. Lisse: Swets & Zeitlinger. Paemeleire, F. (2013). Screeningtest voor Cognitie & Communicatie (STCC). Uitgave in eigen beheer, www.neurocom.be. Coene, K., Coetsier, E., Franceus, J. & Goeminne, L. (2006-2007). Addenbrooke's Cognitive Examination - Revised: Descriptief onderzoek bij een gezonde Vlaamse populatie. Gent: onuitgegeven bachelorsciptie, Arteveldehogeschool, afstudeerrichting Logopedie.


13

AZ Maria Middelares, Arteveldehogeschool & 1

Recommend Documents