dossier
Inleiding 1. Meer flexibiliteit voor u als erflater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.1. De Code Napoléon aan vernieuwing toe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.2. Een grondige hervorming, in drie fasen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
2. Meer maatwerk mogelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2.1. De rode draad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 2.2. Niet alleen nieuwe regels rond ‘erven’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2.3. Uw successie vrijer plannen: via een testament, een huwelijkscontract en/of schenkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Erfrecht in beweging
1. Onder Europese impuls . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
©
Deel I.
– Recente wijzigingen erfrecht, wat is voor u als zelfstandige van belang? – 2013
Inhoudstafel
1.1. Nieuwe Europese regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.2. Vanaf 17 augustus 2015 zullen die gelden, ook in België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.3. Zelfs nu al rekening mee houden en in actie schieten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.3.1. Voor een ander dan het Belgische erfrecht kiezen? . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.3.2. Doe het nú, nu het nog kan… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1.3.3. De drie klassieke vragen in dat verband onder de loep genomen . . . . 4 1.4. Enkele belangrijke aandachtspunten en opmerkelijke Europese nieuwigheden . . . 6 1.4.1. Niet alle aspecten van een erfenis Europees geregeld . . . . . . . . . . . . . 6 1.4.2. Eenheidsstelsel voor uw roerend én uw onroerend patrimonium . . . . . 7 1.4.3. De Europese regels toch universeel toegepast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.4.4. Het nut van de Europese Erfrechtverklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.4.5. Op zoek naar een land met de voor u interessantste erfrechtregels: keuze, maar straks beperkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
II
dossier 2.1. Fase één is rond, fase twee staat op stapel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2.2. Wat heeft fase drie voor u in petto? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
3. Nieuwe regels: wat is er daarbij voor u van belang? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 3.1. Generation skipping voortaan ruimer mogelijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 3.1.1.
Via een schenking kon het al bij leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
3.1.2.
Nu ook een erfenissprong na het overlijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3.1.3.
Wat moet u daarvoor doen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3.2. Komt het geld van uw levensverzekering nog wel in de juiste handen terecht? Als u tijdig reageert zeker wel… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3.2.1. Uw levensverzekeringscontract wordt achter uw rug herschreven . . . 12 3.2.2.
Wie heeft u destijds begunstigd? Mogelijk wordt er daarmee op termijn geen rekening meer gehouden… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
3.2.3. Kunt u dat rechtzetten? Ja, maar het best zo snel mogelijk… . . . . . . 13 3.2.4. ‘De nalatenschap’ als begunstigde komt u beter uit . . . . . . . . . . . . . . 13 3.3. De deur toe voor de klassieke methode van onterving via een levensverzekering? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 3.3.1.
Waarover gaat het precies? Reservataire rechten… . . . . . . . . . . . . . 14
– Recente wijzigingen erfrecht, wat is voor u als zelfstandige van belang? – 2013
2. De modernisering van het Belgische erfrecht in drie golven . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3.3.2. Hoe werden de regels omzeild? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Sinds kort de uitweg geblokkeerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3.4. Kunt u terugkomen op een gedane schenking? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3.4.1.
©
3.3.3.
‘Eens gegeven, altijd gegeven’ blijft de regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3.4.2. Wanneer is een herroeping voortaan uitzonderlijk nog of niet meer mogelijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 3.4.3.
Wat zijn de sancties in geval van een ondankbare begiftigde? . . . . . . 23
3.4.4.
De gevolgen van de ontbinding wegens ondankbaarheid . . . . . . . . . . 25
3.5. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving, nog steeds een redmiddel tegen een nalatenschap met schulden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3.5.1.
Aanvaarden of verwerpen? U kiest voor de tussenoplossing . . . . . . . 26
3.5.2. Toch zuiver aanvaard? Uitkijken voor de valkuil… . . . . . . . . . . . . . . . 28 3.6. Sowieso ‘erfgenaam’, no matter what? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 3.6.1. ‘Onwaardig’ om te erven? De redenen werden grondig geactualiseerd… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 3.6.2. De gevolgen zijn nu veel zwaarder… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
III
dossier 4.1. Verbod op het sluiten van overeenkomsten over nog niet opengevallen nalatenschappen: het einde is in zicht… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 4.2. Via een huwelijkscontract de kinderen volledig buitenspel zetten? . . . . . . . . . . . . 36 4.3. Meer vrijheid voor de erflater bij een inperking van de rechten van de reservataire erfgenamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 4.3.1. De wettelijke reserves aan banden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 4.3.2.
De aantasting van de reserve niet in natura hersteld, maar in waarde gecompenseerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
4.4. Erkenning van een op maat gemaakte regeling voor nieuw samengestelde gezinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 4.5. De kopzorgen van een vermogensrechtelijke regeling voor (mentaal) gehandicapte kinderen binnenkort verzacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Deel II.
Successieplanningsopportuniteiten voor de zelf standige ondernemer in het licht van de wijzigende wetgeving
1. Regeling via een huwelijkscontract . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
– Recente wijzigingen erfrecht, wat is voor u als zelfstandige van belang? – 2013
4. Wat heeft de Belgische wetgever in de toekomst nog in petto? . . . . . . . . . . . . . 34
1.1.1.
Hoe werkt het wettelijke stelsel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
©
1.1. Welk soort huwelijkscontract moet u kiezen en waarom? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 1.1.2. Kiezen voor een zuivere scheiding van goederen? . . . . . . . . . . . . . . . 40 1.1.3. Correcties nodig omdat het anders niet billijk is? . . . . . . . . . . . . . . . . 41 1.2. Kinderen uit een vorig huwelijk bevoordelen: tot op zekere hoogte was dat al mogelijk… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 1.3. Schenken aan uw echtgenote: een beter alternatief? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 1.4. Heeft een samenlevingscontract dezelfde mogelijkheden als een huwelijkscontract of kunt u dat beter aanvullen met een testament en/of een schenking? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 1.4.1.
Een optimaal samenlevingscontract, bestaat dat? . . . . . . . . . . . . . . . 45
1.4.2.
Aanvullen met een testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
1.4.3.
Meer garantie met een aanwasbeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
1.4.4.
Schenken bij leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
1.5. Een bestaand huwelijkscontract aanpassen: nuttig en/of noodzakelijk? . . . . . . . . 48
IV
dossier 2.2. Voor welke testamentvorm kunt u opteren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.2.1. Onderhands testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.2.2. Notarieel testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.2.3. Internationaal testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.2.4. Welke vorm is het meest aangewezen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 2.3. Hoe kunt u uw testament fiscaal gezien optimaliseren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.3.1. Verdeel en (be)heers (de fiscale druk)? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.3.2. Meteen naar de kleinkinderen springen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.3.3. Tweetrapsmaking of ‘fideïcommis de residuo’: een fiscaalvriendelijk alternatief? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2.3.4. De duolegaten onder vuur? Opnieuw geschrapt van de zwarte lijst… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 2.4. Geen automatisch erfrecht voor samenwonende partners… Te kort door de bocht of niet? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 2.4.1.
Wettelijk of enkel feitelijk samenwonend? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
2.4.2. Veiligheidshalve het vermogen overdragen van de ene naar de andere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 2.5. Is de testamentaire toebedeling van de gezinswoning aan de langstlevende partner een goede keuze? Wat indien de gezinswoning eigendom is van de vennootschap? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 2.5.1. De gezinswoning gratis vererfd, de verleiding is dus groot… . . . . . . 56
– Recente wijzigingen erfrecht, wat is voor u als zelfstandige van belang? – 2013
2.1. Een testament volledig naar uw wens als erflater of toch nog begrensd? . . . . . . . 48
©
2. Regeling via een testament . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
2.5.2. Voor uw kinderen een vergiftigd geschenk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 2.5.3. Uitkijken met tontine- of aanwasbedingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 2.5.4.
Wat met de gezinswoning in een vennootschap? . . . . . . . . . . . . . . . . 58
2.6. Een (mentaal) gehandicapt kind, wat nu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 2.6.1. U botst op de grens van de erfrechtelijke reserve, voorlopig toch… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 2.6.2.
De Belgische private stichting: eens die herzien is ook een valabele piste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3. Regeling tijdens leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3.1. Een aantal kritische bedenkingen vooraleer u iets regelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3.2. Het een en ander optimaliseren i.v.m. uw vennootschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3.2.1. Verkopen of schenken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 3.2.2. Verkoop, eventueel via de omweg van een holding . . . . . . . . . . . . . . 63
V
dossier 3.2.4.
Toch beter laten vererven? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
3.2.5. Hoe kunt u dan voorzien in controlebehoud? Via een bijzondere vennootschap… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 3.2.6. Hoe kunt u bovendien inkomstenbehoud voorzien? . . . . . . . . . . . . . . 74 3.3. De overdracht van onroerende goederen, een kostelijke grap? De gesplitste aankoop definitief van tafel geveegd? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3.3.1. Hoeveel kost het u? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3.3.2.
Goedkoper af met een patrimoniumvennootschap? . . . . . . . . . . . . . . 75
3.3.3. Kan een gesplitste aankoop nu nog? Of misschien net ‘weer’… ? . . . 76 3.3.4. In hoeverre zet u zich met zo’n gesplitste aankoop vast? . . . . . . . . . . 77 3.4. Hoe kunt u de overdracht van beleggings- en geldportefeuilles ideaal structureren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 3.5. Antiek en kunstvoorwerpen toebedelen aan de kinderen en er toch van blijven genieten, hoe kunt u dit realiseren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 3.6. Verkoop op lijfrente: een ideaal alternatief of toch addertjes onder het gras? . . . . 80
Deel III.
De nieuwe antimisbruikbepaling
– Recente wijzigingen erfrecht, wat is voor u als zelfstandige van belang? – 2013
3.2.3. De schenking: een eenvoudiger en fiscaal gezien interessanter alternatief? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
©
1. Wat ging eraan vooraf? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 2. Moet u hier voortaan ook in de privésfeer van wakker liggen? . . . . . . . . . . . . . . 84 2.1. De nieuwe antimisbruikbepaling is niet helemaal nieuw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 2.2. ‘Verduidelijking’ door de Administratie: deel 1… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 2.3. Tweede verduidelijking: eindelijk meer klaarheid omtrent zwarte en witte lijst . . . . 87 2.4. Een storm in een glas water? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
VI
